|
| |
| |
| |
Voor-reden op den Blijden Requiem.
Goetvvillighen Leser ick hebbe seer nootsakelijck gheoordeelt inden eersten intrede van dese gheestelijcke Liedekens (ghenaemt den Blijden Requiemom dat sy betoonen den vvegh van de rechte ruste in Godt) tot verclaringhe uvvs verstandts, te openen drye saken. Ten eersten: Den eyndelijcken vvaerom van dese; vvant volghens de leeringhe van den H. Thomas 1. 2. q. 1. in het eynde moeten ghenomen vvorden die redens van die sake die gheschickt vvorden tot het eynde. Ten tvveeden: De dispositie van de materie, te vveten, hoe die beandtvvoordt aen het eynde; vvant naer de leeringhe van den selven H. Thomas 1. Contra gentes, soo vvordt dan een sake alderbeste gheschickt, als sy bequamelijck ghevoeght vvordt tot haer eynde. Ten derden: Verclaringhe van den stijl, manier' van spreken ende termijnen hier ghebruyckt.
1. Aengaende den eyndelijcken vvaerom, sult ghy begrepen vinden in dese vier naer-volghende redens. De eerste, op dat door dese Dicht-liedekens onse siele tusschen haren daghellijckschen aerbeydt, ende verdriet soude verlicht ofte vermaeckt vvorden; vvant hoe grootelijcks dat dese daer toe dienen, verclaert ons seer schoon den H. Chrysostomus homilia in Psal. 41. Daer en is niet, seyt hy, dat de siele soo crachtelijck oprecht, ende opgherecht bevveeght, van de aerde verlost, ende eenen geur gheeft van de liefde des vvijsheydts (haer dienende om te spotten met alle die aerdtsche saken) als een Goddelijck Dicht, met maete, ende ghetal ghemaeckt; vvant onse nature verheught haer soo in de dichten, ende heeft soo grooten over-een-kominghe met die, dat oock de sprakeloose kinderen, door liedekens van hare voesters, vvorden ghesust in haer vveenen, ende
| |
| |
bevveeght tot ruste ende slaep: Oock de reysers in den middach drijvende hare jock-draghende beesten, versoeten de bitterheydt haers aerbeydts met het singhen der liedekens: Oock de landts-lieden in haren acker, die vvijntreders in hare persse, die schippers tusschen die riemen; d'vvelck al van hun gheschiedt, om dat de siele tusschen den aerbeydt hoorende het liedeken vindt versoetinghe van de moeyelijckheydt.
De tvveede reden: Op dat ons dese liedekens souden dienen tot een teghen-ghift van het quaet, tot het vvelck onse nature soo seer is gheneghen, ende door gheen middel lichtelijcker in onse siele en vvordt ghestort dan door de konste des dichte ende soeticheydt des sancks. Gheen crachtigher middel en hebben Venus-ghesellen, om die herten des jonckheydts t'ontsteken in haer vier: Iae het ketters-fenijn heeft desen vvegh ghevonden, om daer door in te dringhen in de herten der simpelder ghemeynte; desen middel hebben ghebruyckt, schrijft Theodoretus Libro 4. c. 14. ende Zosomenus Libro 3. c. 15. Bardesanes Syrus, Hermonius, Apollinaris Laodicenus, ende en is niet achterghelaten ghevveest van die ketters onser tijden, vvant naer het verhael van Boterus inde derde partije sijnder relatie, soo is den oorspronck van de ketterije in Vranckrijck begost, ende als een peste voort ghespronghen door het bevvorp van dicht-liedekens, voor het simpel volck uytghestroyt. Hier door seyt den selven Theodoretus ende Zosomenus, is den H. Ephrem vervveckt ghevveest van den gheest Godts, om te blusschen dit ketters fenijn, aenghedient met den gouden Kelck van dicht-liedekens, te schrijven veel ende verscheyden Goddelijcke dichten, de vvelcke hy oock op Lieren, ende andere instrumenten dede spelen. Sulcks heeft oock ghedaen Gregorius Nasiansenus teghen Apollinarium, ende den H. Ambrosius teghen die Arianen, de vvelcke hem pleghen te vervvijten dat hy het volck vvas verleydende, door sijn dichten ende hymnen door
| |
| |
oorsake dat hy in het eynde van elck, vvas verheffende die ghelijckheydt in het vvesen ende in de glorie des H. Dryvuldicheydt, als een teghen-verghif teghen hare ketterije, ende daerom ghelijckervvijs dat de Citere van David 1. Reg. 16. vvaer op hy speelde devote dichten, verjoegh den quaden quellende gheest van Saul, alsoo sullen v oock dienen dese liedekens om den quaden gheest van alle ondeughden, onnutte droefheydt, ende becoringhe soetelijck te verjaghen.
De derde reden, Op dat sy ons dienen om ons herte van sijn ghevvoonelijcke verstroydtheden te ontstelen, ende op te rechten tot Godt. Wy lesen in't vierde boeck der Coninghen in't 3. Cap. dat alser drye Coninghen Ioram, Iosaphat ende den Coninck van Edom quamen tot Eliseum om door hem te kennen den vville des Heeren over haren krijgh, dat hy gheboodt, brenght my eenen sangher, ende ter vvijlen dat dien vvas singhende, soo is over hem ghecomen die handt des Heeren: Tostatus Abulensis q. 12. vraeght vvat het bediede dat desen Propheet dede commen den sangher &c. ende andtvvoordt dat hy begheerende met Godt te beraden, hier toe hem vvilde disponeren met een onttrecken sijns selfs van alle uyterlijcke dinghen, ende commen tot een stillicheydt des herten, op dat hy lichtelijck soude ghevvaer vvorden het invvendich roeren des Heeren, ende dese stilte vondt hy gheradich te besorghen door den sanck, hier door betoonende hoe bequaem dat desen is, om onse herten soetelijck te ontstelen van die uytvvendighe becommernissen, ende door de stilte dat te doen ghevoelen het bevveghen van den gheest des Heeren.
Die vierde reden, Om dat de dichten ende liedekens, zijn een van die alderbequaemste instrumenten om Godt almachtich te loven, ende te volbrenghen t'ghene David pracktiseerde. Ick sal Godt loven in alle tijden, altijdt sal sijnen lof vvesen in mijnen mondt: eensdeels om dat door de selve de vveldaden des Heeren lichtelijck vvorden ghe-
| |
| |
druckt in de memorie; vvantmen een dicht-schrift beter onthoudt, als een ander: ten anderen om dat dese zijn een teecken van den lof-sanck des Heeren dien blijschap des herten betaemt. Daer en boven om dat Godt Almachtich hebbende alle saken in seker ghetal, ghevvichte, ende mate ghestelt Sap. 2. en naervolghens in een seker eendrachte ende proportie, soo ist dat hy oock besonderlijck ghenuchte nemt seydt Augustinus 6. Musice in die harmonie van gheproportioneerde dichten. Daerom soo hebben veel H. Persoonen dit middel aenghenomen tot die dancksegghinghe des Heeren. Als Moyses met sijne suster Exo. 15. Anna de moeder van Samuel 1. Ro. 2. Den Propheet Isaias cap 12. die dry kinderen in den oven van Babilonien Dan. 4. David in alle sijne Psalmen, Sacharius Luce 1. Simeon Luca 2. ende in het nieuvve Testament den Spieghel van alle deughden, ende danckbaerheydt Maria, de vvelcke soo haest als sy hadde ontfanghen dat eeuvvich Woordt des Vaders in haer maeghdelijck lichaem, met groote blijschap begoste te singhen, Magnificat, ende is hier in naer ghevolght ghevveest van veel H. Persoonen, namentlijck van onsen H. Vader Sinte Franciscus, den vvelcken door over-vloet der danckbaerheydt uytberste in verscheyden Liedekens in Italiaensche dicht, van de vvelcke vermaert is, het ghene dat hy noemde, Het Liedeken van Broeder Sonne, ende beghint, Altissimo Omnipotente, ende tvvee andere de vvelcke hy ghedicht, ende ghesonghen heeft, naer het ontfanghen van die heylighe vvonden, volghens d'opinie van P. Lucas Waddingus, in de vvelcke hy vvonderlijck beschrijft de cracht der Goddelijcke liefde, d'een beghint In Foco lamor me mise. het ander, Amor de Charitate, vvaer uyt ick besluyte, dat vvy maer naer en volghen het exempel van soo veel Heylighen als vvy voort stellen in dicht liedekens den lof des Heeren.
2. Op dese eynden comt rechtelijck te beandtvvoorden die materie begrijpende in haer de ghebenedijde Passie ons
| |
| |
Salichmakers, het bevvercken van de Theologale ende morale deughden, dat vvandelen in de Goddelijcke teghenvvoordicheydt, ende de opperste salicheydt van desen vvegh, de vvelcke gheleghen is in die alderlieffelijckste vereeninghe met dat Goddelijck vvesen door gratie ende liefde, ende seght my vvat materie soude beter connen dienen om onsen aerbeydt te vertroosten dan die bitter passie ons Salichmakers? vvelcke beter om het fenijn des duyvels, des vleesch, des vverelts van ons te vveeren, dan dese passie met het uyt vvercken der oprechte deughden? vvelcke beter om onsen gheest van verstroytheden te onthechten ende tot stilte te brenghen, als die bemerckinghe van die ghedurighe teghenvvoordicheydt Godts vvat meer ons ontsteken tot lof ende danckbaerheydt als het ontsprekelijck mysterie des lijdens Christi, ende dat hy door dit ons heeft begheert te bereyden den vvegh om te gheraken tot die salighe vereeninghe van sijn Goddelijck vvesen, ende opghenomen te vvorden in sijn gheselschap. T is hier oock dat alle soorten van menschen materie vinden naer haren staet, soo beghinnende, als voortgaende, ende volmaeckte. Dit is in't cort van die materie.
3. Die maniere van spreken, is in dichte met alderhande verscheydentheydt vermaeckt. Den stijl claer ende vloedich, die termijnen volghens den eysch van die materie.
Waerom dat den goetvvillighen Leser sal believen te bemercken dat elcke vvetenschap heeft eenighe eyghen termijnen, oft manieren van spreken, de vvelcke niet ghebruyckt en vvorden in die andere, oft vvel in eenen anderen sinne. Soo sien vvy, dat t'ghene dat die Philosophie noemt species, dat noemt de Iuris prudentia genus, dat de eene naemt individuum, dat noemt die andere species, ende dierghelikcke vindtmen in alle andere vvetenschappen, maer besonderlijcke in de mystike Theologie, de vvelcke om dat sy handelt seer hooghe verborghen ende onuytsprekelijcke Goddelijcke saken de vvelcke meer raken ende
| |
| |
aengaen die hervarentheydt dan de speculatie, ende staen meer in het smaken ende ghevoelen van Godt, dan in argumenten oft discoursen, hier om ist dat sy ghebruycken somtijts onghevvoonelijcke termijnen om onghevvoonelijcke saken oock met onghevvoonelijcke manieren van spreken uyt te drucken, ende dit en is niet nieuvvs; vvant sulckx hebben ghedaen alle oude ende nieuvve mystike Schrijvers, als den H. Dyonisius Areopagita. Verselensis, den H. Bernardus, Bonaventura, Rusbrochius, Taulerus H. Arphius ende menichte van andere. Vyt faute van dese bemerckinghe, ende dit onderscheedt, soo ist dat vele persoonen, (die oock seer gheleert vvillen ghenaemt zijn, maer niet en hebben ghesien dan hare Philosophie ende hare Scholastike Theologie,) somtijdts teghen de mystike Theologie uyt-vallen met straffe, ende onbescheyden oordeelen, de vvelcke sy vvel souden matighen, indien sy hun vvat gheoeffent hadden in het over lesen van die voornaemde schrijvers. Hier om en sal v. l. niet vervvondert vvesen, dat ick in het handelen van die alderhooghste materie der vereeninghe van de siele met Godt somtijdts ghebruycke eenighe termijnen niet ghemeyn in andere scientie, vvant ick daer inne niet anders en doen oft en spreke, dan ghelijck soo veel mystike Leeraers voor my hebben ghesproken. Dit zijn die drye stucken, de vvelcke ick in't corte hebbe begheert te verclaren, nemt in danck mijnen aerbeydt, door den vvelcken ick hebbe ghepooght die Goddelijcke mysterien te menghelen met de soeticheydt des sancks, op dat ter vvijlen het ghehoor door de soeticheydt des liedts onthaelt vvordt, t'samen inghestort mocht vvorden die vruchtbaerheydt van die Goddelijcke mysterien ende op dat hy v. l. mach dienen om te gheraken tot den salighen Blijden Requiem daer alle Godt minnende sielen naer haken ende verlanghen.
|
|
Auteursrechtvrij