Indrukken van een Tòtòk

[p. 129]

De Bromo-sage

hoog in het gebergte, waar de klapper niet meer groeit, waar de zon minder warm is en de wind door de spitse naalden der tjemarabomen (casuarines) klagend zingt, stond in oeroude tijden, lang vóór de dessa Ngadiwònò op die plaats ontstond, een kleine hut, de woning van Kiai Koesoemo en zijn vrouw Njai Oemah; zij waren de eerste bewoners van die bergen.

Njai Oemah was schoon en liefelijk als de bloem in het dal en Kiai Koesoemo jong, sterk en lenig als de stam van de palmboom. Zij hadden elkaar lief, maar toch waren zij samen niet gelukkig. Zij hadden geen bloed van hun bloed, geen leven van hun leven om zich heen - hun echt was kinderloos.

Njai Oemah treurde, haar ogen werden dof en Kiai Koesoemo werd somber en wrevelig. Zijn tong was bitter in zijn mond als hij sprak tot zijn vrouw.

Zij braken de hut af en schudden het stof van hun voeten toen zij vertrokken, hoger op naar de Penandjaän, de hoogste top van de kraterrand, die het midden vormt van het brede Tengger-gebergte. Daar bouwden zij een andere hut. Kiai hief de handen op, de blik naar de Bromo en sprak biddend: ‘Gezegend zullen thans uw lendenen zijn, o Njai Oemah! Want heilzaam is hier de lucht, versterkend de wind en vruchtbaar de plaats waar wij wonen.’

Maar de oren en de harten der goden hoorden Koesoemo's stem niet en hun ogen bleven gesloten voor Njai Oemahs smart! De echtgenoten bleven alleen, zagen over het land met treurende ogen en hun tongen zwegen;

[p. 130]

ze gevoelden zich oud, want ze waren eenzaam met hun beiden.

En Koesoemo dwaalde langs de kraterrand op de top van de berg en hij dacht aan zijn smart en die van zijn vrouw, en hij zag Java van noord tot zuid, de negen vulkanen, van de rokende Seméroe tot aan de brullende Bromo, de berg des doods. In zijn ziel was bitterheid en hij was het leven moe. Waartoe was hij geboren als hij geen kinderen had om voor te leven; aan Njai Oemah dacht hij niet meer - maar hij overlegde: waarom zal ik langer bestaan - en hij bad de Bromo, dat hij hem mocht verslinden, verteren met vuur, zoals zovelen vóór hem. En moe viel hij ter aarde, en de slaap strekte zijn donkere vleugelhand over hem uit.

De geest van de Bromo verscheen hem en sprak: ‘Kiai Koesoemo, mijn ogen hebben uw leed gezien en de tranen van uw vrouw druppelen op mijn hart. Zweer dat ge doen zult naar mijn woorden, en uw huis zal niet langer ledig zijn. Vijfentwintig malen zal de schoot van Njai Oemah gezegend worden.’

‘Wat moet ik zweren?’

‘Dat ge mij uw kinderen zult offeren zodra allen volwassen zijn.’

‘En hoe - op welke wijze?’

‘Door ze in mijn krater te storten, opdat ik ze levend verslinde!’ En Kiai Koesoemo zwoer.

Njai Oemah baarde hem kort daarna een zoon en hij noemde hem Tèngger.

Vijfentwintig malen werd Njai Oemah moeder en alle kinderen groeiden op, krachtig en schoon, bloemen en palmen gelijk, dochters en zonen.

Toen nu allen volwassen waren, werd Kiai Koesoemo zijner gelofte gedachtig; hij verzamelde zijn kroost om zich heen en deelde hun mede tot welke prijs hij hen had verkregen.

Njai Oemah rukte zich de grijze haren uit, sloeg zich op de borst en weende bitter, want zij had al haar kinderen gelijkelijk lief.

[p. 131]

Alle kinderen zwegen, zonder morren, met gelatenheid hun lot afwachtend. Stilte heerste over en om hen - maar in de verte brulde de Bromo om zijn prooi. Daar stond de jongste zoon, ‘de bloem’ heette hij, op en sprak: ‘Vader, hoor de woorden mijner lippen! Ge moogt die belofte zo niet vervullen. Gebogen is uw rug, zwak uw arm. Wie zal voor u zaaien en planten; wie zal oogsten wanneer wij allen sterven? Neem mij, de jongste, als offer; dood mij, de vijfentwintigste, en niet alle vijfentwintig. De Bromo zal tevreden zijn wanneer hij één offer ontvangt. En alle volgende jaren ter herinnering aan mijn dood, die mijn broeders en zusters het leven bracht, zullen zij op de dag van mijn sterven, beginnen met het patjollen (spitten), met zaaien en planten, maar vooraf zullen zij offeranden brengen aan de braker des vuurs.’

En de Bromo zond eensklaps brullend een rookkolom uit, ten bewijze dat hij dit voorstel aannam, de ruil aanvaardde. ‘De bloem’ stierf voor zijn broeders en zusters, en de oudste broeder, Tenggèr, werd de stamvader van de ‘Orang Tenggèr’, die nu nog het gebergte bewonen.

Elk jaar op de eerste dag van de maand Kesòdo verenigden zich de afstammelingen van Kiai Koesoemo en Njai Oemah in de Zandzee, offerend aan de voet van de Bromo, en ieder jaar werd het getal der Tenggerezen groter.

En sedertdien komen nog jaarlijks duizenden mannen en vrouwen in plechtige bedevaart naar de Bromo. Alle geloften, die gedurende het afgelopen jaar werden gedaan, worden dan volbracht, de priesters doen hun gebeden opstijgen ten hemel met de geurige rook van brandend amber, en na het bidden beklimmen allen de kraterrand en werpen hun offeranden in de donkere, rokende en ziedende afgrond.

Zo ontstond het offerfeest van de Bromo.