Naar de letter

Handboek editiewetenschap

[p. 412]

16.9. De consequenties van het gebruik van de computer door de auteur

Tot nu toe hebben we de voordelen van het computergebruik door de editeur bekeken. De ontwikkeling van de computer zou echter ook wel eens het einde van het tijdperk van de genetische edities kunnen betekenen.

Sinds het computergebruik ook in kringen van auteurs gangbaar geworden is, vervalt er mogelijk een veelheid aan materiaal voor de editeur. Eerste versies kunnen direct vervangen worden zonder dat er een uitdraai gemaakt wordt, onmiddellijke correcties zijn niet meer herkenbaar, omwisselingen van volgorden niet te achterhalen en probeersels worden uitgewist. Alleen de laatste versie slaat de auteur op als bestand, en deze wordt rechtstreeks gebruikt door de uitgever voor de druk. Wat moet een editeur nu die een mooie ontstaansgeschiedenis wil geven van een tekst? Waar niets bewaard is, kan niets gegeven worden. Wanneer er geen overdracht is van de ene tekstdrager naar de andere, kunnen er ook geen overdrachtsfouten gemaakt worden. Hier zwijgt de editeur.

Geselecteerde bibliografie

Hoewel het aantal publikaties over computerediteren aanzienlijk is, noem ik er hier slechts enkele, omdat de veroudering juist bij dit onderwerp in hoog tempo gaat. Voor Amerikaanse en Engelse publikaties op dit gebied verwijs ik voor ‘oudere’ literatuur naar Beth Luey, Editing documents and texts. An annotated bibliography. Madison 1990, die onder het trefwoord ‘computers’ veel studies geeft. Duitstalige literatuur is te vinden in de congresbundel Historische Edition und Computer. Möglichkeiten und Probleme interdisziplinärer Textverarbeitung und Textbearbeitung. Graz, 1989. Wilhelm Ott heeft veel publikaties over het door hem ontwikkelde programma tustep in diverse talen geschreven, bij voorbeeld ‘Computer-unterstützte Edition’. In: Editio 3 (1989), 157-176, of: ‘Transcription errors, variant readings, scholarly emendations: software tools to master them’. In: Bible et informatique: Méthodes, outils, résultats [...]. Actes du Second Colloque International [...]. Paris enz., 1989, 419-434. Voor een heldere Nederlandse introductie in dit programma verwijs ik naar een ongepubliceerde doctoraalscriptie die op het Instituut voor Neerlandistiek van Amsterdam bekeken kan worden: Wynand-Jan van Poortvliet, tustep als hulpmiddel bij het editeren van teksten. Amsterdam, 1993. Informatie over het programma kan ingewonnen worden bij de Universität Tübingen, Zentrum für Datenverarbeitung. Abteilung lddc, Brunnenstrasse 27, D-7400 Tübingen. Informatie over het programma ecce voor tekstvergelijking op een Apple-computer geeft Eckhardt Meyer-Krentler, Edition & edv. Elektronische Arbeitshilfen für Editoren, Philologen, Bücherschreiber mit dem word-Zusatzpaket ecce. München, 1992.

Over het scannen van historische gedrukte teksten gaat: R. van Horik, Van beeldpunt tot betekenis. Scanning en optische tekenherkenning van gedrukt historisch bronnenmateriaal. Amsterdam, 1992.

[p. 413]

Pleidooien voor elektronische edities in plaats van boekedities treft men aan bij Dirk Hoffmann; Peter Jörgensen; Otmar Foelsche, ‘Computer-Edition statt Buch-Edition. Notizen zu einer historisch-kritischen Edition - basierend auf dem Konzept von hypertext und hypermedia’. In: Editio 7 (1993), 211-220 en bij Peter M.W. Robinson, ‘Redefining critical editions’. In: The digital word: text-based computing in the humanities. Ed. by George P. Landow and Paul Delany. Cambridge enz., 1993, 271-291. Robinson wijst op het belang van computergebruik bij het samenstellen van de leestekst voor een kritische editie. Ook Peter L. Shillingsburg wijst hierop in zijn leesbare en kritische boek Scholarly editing in the computer age. Theory and practice. Athens, 1986.

Voor de laatste ontwikkelingen kan men het beste de lopende jaargangen van Editio en text raadplegen.