De gemaskerde eeuw

(2002)–Marita Mathijsen– rechtenstatus

Literatuur

De citaten uit de negentiende-eeuwse werken zijn herspeld en zo nodig hertaald. Dat betekent dat men voor de oorspronkelijke tekst van de citaten terug moet naar de bronnen. Hieronder vindt men de bronnen per hoofdstuk in alfabetische volgorde. Tevens heb ik de studies opgenomen die mij het meest van dienst zijn geweest bij de betreffende onderwerpen.

Het huuske van Hunnekes

A. Beeloo, Gods-oordeelen. Een gedicht naar aanleiding der jongste gebeurtenissen in Frankrijk en elders. February en Maart 1848. Amsterdam 1848.

F.A. Hartsen, Nederlandsche toestanden. Uit het leven van een lijder. Gorinchem z.j.

O.G. Heldring, Leven en arbeid. Tweede druk. Leiden 1882.

Klikspaan [J. Kneppelhout], ‘Omgang’. In: Studentenschetsen. Studie-uitgave, verzorgd door Annemarie Kets, Mariëlle Leenders en Olf Praamstra. Den Haag 2002. Dl. 1.

Marita Mathijsen, De mythe terug. Negentiende-eeuwse literatuur als travestie van maatschappelijke conflicten. Amsterdam 2000.

H. Tollens Cz., ‘'s Konings komst tot den troon’. In: Gezamenlijke dichtwerken. Volksuitgave. Leeuwarden 1871.

De seksuele omgang

Nicolaas Beets, Het dagboek van de student Nicolaas Beets 1833-1836. Uitgegeven, ingeleid en toegelicht door Peter van Zonneveld. 's-Gravenhage 1983.

Willem Bilderdijk, Liefde en ballingschap. Brieven 1795-1797. Hertaald en toegelicht door Marita Mathijsen. Amsterdam 1997.

A.L.G. Bosboom-Toussaint, Het Huis Lauernesse. Baarn z.j. [reprint naar 1885].

Martin Bossenbroek en Jan H. Kompagnie, Het mysterie van de verdwenen bordelen. Prostitutie in Nederland in de negentiende eeuw. Amsterdam 1998.

Cd. Busken Huet, Lidewyde. Arnhem 1868.

Hanna da Costa-Belmonte, Dagboekje. Bewerkt en toegelicht door O.W. Dubois. Heerenveen 2000.

J.J. Cremer, Tooneelspelers. 3e dr. Leiden z.j.

Lodewijk van Deyssel [K. Alberdingk Thijm], Een liefde. Fotografische herdruk met een nawoord, uitgegeven door Harry G.M. Prick. Den Haag 1974.

Gustave Flaubert, Haat is een deugd. Een keuze uit de correspondentie. Samengesteld, vertaald en van een nawoord voorzien door E. Borger. Amsterdam 1979.

Geneviève Fraisse en Michelle Perrot (red.), De negentiende eeuw. Dl. 4: Georges Duby en Michelle Perrot (red.), Geschiedenis van de vrouw. Amsterdam 1993.

Peter Gay, The Naked Heart. New York 1995 ( The Bourgeois Experience, 4).

Fraser Harrison, The Dark Angel. Aspects of Victorian Sexuality. London 1977.

Hildebrand [Nicolaas Beets], Camera Obscura. Bezorgd door Willem van den Berg, Henk Eijssens, Joost Kloek, Peter van Zonneveld. Amsterdam 1998. Dl. 1.

Goffe Jensma, Het rode tasje van Salverda. Burgerlijk bewustzijn en Friese identiteit in de negentiende eeuw. Leeuwarden 1998.

J.G. Kikkert, Koning Willem III. Utrecht 1990.

Klikspaan [J. Kneppelhout], ‘Flanor’. In: Studentenschetsen. Studie-uitgave, verzorgd door Annemarie Kets, Mariëlle Leenders en Olf Praamstra. Den Haag 2002. Dl. 1.

Bernard Kruithof, ‘Seksuele voorlichting in Nutsverhandelingen’. In: De negentiende eeuw 10 (1986), 146-154 (Seksualiteit en moraal in Nederland 1800-1850).

Jacob van Lennep, De lotgevallen van Klaasje Zevenster. Leiden z.j. 3 dln.

Jacob van Lennep, De zomer van 1823. Lopen met Van Lennep. Dagboek van zijn voetreis door Nederland. Bezorgd door Geert Mak en Marita Mathijsen. Zwolle 2000.

Maurits Jacob van Lennep, Dagboek (ongepubliceerd manuscript). Familiearchief Van Lennep pa 238, Gemeentearchief Amsterdam.

Gerrit van de Linde, De brieven van De Schoolmeester. Documentair-kritische uitgave. Uitgegeven door Marita Mathijsen. Amsterdam 1987.

Nop Maas, ‘Een bijster artistiek bureau’. In: De Boekenwereld 14 (1997-1998) 5, 232-241.

Nop Maas, ‘Seks! in de negentiende eeuw’. In: Spiegel Historiael 32 (1997), 22-23, 224-225, 276-277, 392-393, 522-523.

Michael Mason, The Making of Victorian Sexuality. Oxford 1994.

Michael Mason, The Making of Victorian Sexual Attitudes. Oxford 1994.

Jan Bastiaan Molewater, ‘Hoe zal het met mij afloopen’. Het studentendagboek 1833-1835 van Jan Bastiaan Molewater. Uitgave verzorgd door Henk Eijssens. Hilversum 1999.

Multatuli, Max Havelaar of de kojfieveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappy. Historisch-kritische uitgave, verzorgd door A. Kets-Vree. Assen/Maastricht 1992. Dl. 1.

De Navorscher 1926.

Karen Peters, ‘Een schandelijk boek’. Klaasje Zevenster en opvattingen over zedelijkheid in de negentiende eeuw. Amsterdam 1989 [Interne publicatie Universi-

teit van Amsterdam].

Jannie Poelstra, Luiden van een andere beweging. Huishoudelijke arbeid in Nederland 1840-1920. Amsterdam 1996.

Mario Praz, The Romantic Agony. London 1966.

Simone Schell, Wimill, Kroonprins van Oranje. Kind tussen twee vuren. Amsterdam 1994.

De Schoolmeester [Gerrit van de Linde], De gedichten. Toelichting: Marita Mathijsen. Amsterdam 2001.

Aleida Ineke Lidy Schoon, De gynaecologie ah belichaming van vrouwen. Verloskunde en gynaecologie 1840-920. Zutphen 1995.

Pieter Stokvis, ‘Onwettige geboorten in Nederland, Den Haag in het bijzonder: een kwestie van conjunctuur of mentaliteit?’ In: De negentiende eeuw 10 (1986), 164-194 (Seksualiteit en moraal in Nederland 1800-1850).

P.R.D. Stokvis, De wording van modern Den Haag. Zwolle 1987.

Marja van Tilburg, ‘De seksualiteitsbeleving van de burgerij’. In: De negentiende eeuw 10 (1986), 195-208 (Seksualiteit en moraal in Nederland 1800-1850).

J. de Vries, De verborgenheden van Amsterdam. Amsterdam 1891 [1e dr. 1844].

Petra de Vries, Kuisheid voor mannen, vrijheid voor vrouwen. De reglementering en bestrijding van prostitutie in Nederland, 1850-1911. Hilversum 1997.

De eenhandige zonde

Hildebrand [Nicolaas Beets], Camera Obscura. Bezorgd door Willem van den Berg, Henk Eijssens, Joost Kloek, Peter van Zonneveld. Amsterdam 1998. Dl. 1.

Gert Hekma, ‘De belaagde onschuld. Een strijd tegen zelfbevlekking in Nederland?’ In: Soete minne en heische boosheit. Seksuele voorstellingen in Nederland 1300-1850. Samengesteld door Gert Hekma en Herman Roodenburg. Nijmegen 1988.

Samuel La'Mert, Het zelflehoud: geneeskundige verhandeling over de ziekten der geslachts-deelen. Naar de 36e uitgave vertaald [...] door P.J. Koorn. London enz. 1849.

Nop Maas, ‘Seks! in de negentiende eeuw’. In: Spiegel Historiael 32 (1997), 22-23, 224-225, 276-277, 392-393, 522-523.

Michael Mason, The Making of Victorian Sexuality. Oxford 1994.

Michael Mason, The Making of Victorian Sexual Attitudes. Oxford 1994.

E.J. Potgieter, ‘Jan, Jannetje en hun jongste kind’. In: Proza 1837-1845. Haarlem z.j.

Simone Schell, Wiwill, Kroonprins van Oranje. Kind tussen twee vuren. Amsterdam 1994.

Vaderlijke raad aan jonge lieden ter bewaring hunner krachten en gezondheid, voor hunner bestemming in dit leven, vooral ten opzigte van het huwelijk. 2e dr. Amsterdam z.j.

Gedoogde ontucht: prostitutie

J.A. Alberdingk Thijm, ‘Magdalena van Vaernewijck, naar de natuur geteekend door Pauwels Foreestier, Buikslooter’. In: Nederland 3 (1851).

Nicolaas Beets, ‘Waar blijft hij?’ In: Gedichten. Leiden z.j. Dl. 3.

W. van den Bergh, De strijd tegen de prostitutie in Nederland. Geschiedkundig overzicht [...]. 's-Gravenhage 1878.

P. Boddaert, Levensgeschiedenis van den vermaarden dichter Mr. P. Boddaert, benevens zijne poëtische en prozaïsche portefeuille. 3e dr. Amsterdam 1827.

P. Boddaert en andere groote mannen, Venus-lusthof. Nalezing op de portefeuille van onuitgegeven dichtstukken, ontvloeid aan de pen van wijlen den zeer erotischen heer Mr. P. Boddaert. Amsterdam z.j.

Martin Bossenbroek en Jan H. Kompagnie, Het mysterie van de verdwenen bordelen. Prostitutie in Nederland in de negentiende eeuw. Amsterdam 1998.

Lodewijk van Deyssel [K. Alberdingk Thijm], Een liefde. Fotografische herdruk met een nawoord, uitgegeven door Harry G.M. Prick. Den Haag 1974.

N.B. Donkersloot, Geneeskundige Courant 1856.

Gedenkschriften van Margo. Opgedragen aan Jan van der Vliet. Amsterdam z.j.

Joost Halbertsma, Parijs en de Parijsenaars. Een lezing uit 1845. Z.p. 1955. Halbertsma-Stichting nr 22.

Fraser Harrison, The Dark Angel. Aspects of Victorian Sexuality. London 1977.

O.G. Heldring, Leven en arbeid. Leiden 1881.

O.G. Heldring, Een brief uit het Asyl Steenbeek en een antwoord van een regtsgeleerde, over de wetgeving op bordeelen, hoererij, enz. Arnhem 1851.

O.G. Heldring, Is er nog slavernij in Nederland? Z.p. z.j.

[W. Jonckbloet,] Physiologie van Den Haag door een Hagenaar. 's-Gravenhage 1843.

E.S. Houwaart, De hygiënisten. Artsen, staat & volksgezondheid in Nederland 1840-1890. Groningen 1991.

J. Kneppelhout, Een beroemde knaap. Ter herinnering aan Jan de Graan. Bezorgd door Marijke Stapert-Eggen. 's-Gravenhage 1981.

[C.E. van Koetsveld,] ‘Wat eene moeder vermag’. In: De Tijdspiegel 8 (1851).

Bernard Kruithof, ‘Seksuele voorlichting in Nutsverhandelingen’. In: De Negentiende Eeuw 10 (1986) 4, 146-154.

J. van Lennep, De avonturen van Klaasje Zevenster. Leiden z.j. 3 dln.

J. van Lennep, Lopen met Van Lennep. De zomer van 1823. Dagboek van zijn voetreis door Nederland. Bezorgd door Geert Mak en Marita Mathijsen. Zwolle 2000.

J.J. Pennink, Gezondheidsleer voor het volk. Uitgegeven door de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. Amsterdam 1828.

Jannie Poelstra, Luiden van een andere beweging. Huishoudelijke arbeid in Nederland 1840-1920. Amsterdam 1996.

Aleida Ineke Lidy Schoon, De gynaecologie als belichaming van vrouwen. Verloskunde en gynaecologie 1840-1920. Zutphen 1995.

H. Tollens Cz., ‘Aan een gevallen meisje’. In: Gezamenlijke dichtwerken. Volksuitgave. Leeuwarden 1871.

A.L.G. Toussaint, ‘Lord Edward Glenhouse’. In: Lord Edward Glenhouse; en Anna of de familietrek. Twee verhalen. Door A.L.G. Toussaint en C.P.E. Robidé van der Aa. Amsterdam 1840.

Vaderlijke raad aan jonge lieden ter bewaring hunner krachten en gezondheid, voor hunner bestemming in dit leven, vooral ten opzigte van het huwelijk. 2e dr. Amsterdam z.j.

Petra de Vries, Kuisheid voor mannen, vrijheid voor vrouwen. De reglementering en bestrijding van prostitutie in Nederland, 1850-1911. Hilversum 1997.

Weekblad van het regt 1844.

Een woord van liefde en raad aan zondaressen. [Pamflet z.j. Universiteitsbibliotheek Amsterdam.]

De onderbuik van de literatuur

Amor in zijn lustpriëel. Beschrijvende het schoon' der vrouwen- en maagdenboezems. Amsterdam z.j.

Asmodée, 27 december 1854.

[Willem Bilderdijk,] Mijn verlustiging. Leyden/Amsterdam 1781.

[W. Bilderdijk,] Galante dichtluimen. Z.p. 1780 (exemplaar Tollens: Bilderdijk-Museum, Vrije Universiteit Amsterdam).

Willem Bilderdijk, Thomas Rowlandson, Verlustigingen. Erotische gedichten en karikaturen, van commentaar voorzien door Rody Chamuleau en Gerd Unverfehrt. Brussel 1992.

P. Boddaert, Levensgeschiedenis van den vermaarden dichter Mr. P. Boddaert, benevens zijne poëtische en prozaïsche portefeuille. 3e dr. Amsterdam 1827.

Ko Cassandra jr., Erotica. Offeranden op het altaar van Amor en Venus. Amsterdam [1859].

Galante verscheidenheden en mengelingen 1884.

Gedenkschriften van Margo. Opgedragen aan Jan van der Vliet. Amsterdam z.j.

Lynn Hunt, The Invention of Pornography. Obscenity and the Origins of Modernity, 1500-1800. New York 1993.

Ian Hunter, David Saunders, Dugald Williamson, On Pornography. Literature, Sexuality and Obscenity Law. Houndmills etc. 1993.

Index Librorum Prohibitorum juxta exemplar Romanum [...]. Mechliniae 1860.

Petrus Koenders, Tussen christelijk Réveil en seksuele revolutie. Bestrijding van zedeloosheid in Nederland, met nadruk op de repressie van homoseksualiteit. Z.p. 1996.

Theodora Elisabeth Kraakman, Kermis in de hel. Vrouwen en het pornografisch

universum van de ‘Enfer’ 1750-1850. Ridderkerk 1997.

Een leesorgel, dat was ik! Verslag van een ‘oral history’ onderzoek naar het literaire bedrijf in Nederland aan het begin van de twintigste eeuw. Amsterdam 1986 (Interne publicatie Instituut voor Neerlandistiek, Universiteit van Amsterdam).

Nop Maas, ‘Asmodée. Bladluizen. Satirische tijdschriften in Nederland (2)’. In: De Parelduiker 3 (1998), 2, 38-45.

Nop Maas, ‘Een bijster artistiek bureau’. In: De Boekenwereld 14 (1998) 5, 232-241.

Nop Maas, ‘Seks! in de negentiende eeuw. 4 Hofschandalen. 5 Verdwenen schatten’. In: Spiegel Historiael 32 (1997), 392-393, 522-523.

Steven Marcus, The other Victorians. A Study of Sexuality and Pornography in Mid-nineteenth-century England. 2d impr. London 1967.

Pascal Pia, Les livres de l'Enfer. Bibliographie critique des ouvrages érotiques dans leurs différents éditions du XVIe siècle à nos jours. 2 vol. Paris 1978.

Hendrik Riemsnijder en Willem Bilderdijk, Galante dichtluimen. Nieuwe uitgave door A. van Brussel. Met eene inleiding van J. van Vloten. Amsterdam 1869.

Dennis Schouten, Duivelse boeken. Twee eeuwen griezelliteratuur in de Lage Landen: een bibliografie. Den Haag 1997.

Nicoline van der Sijs, Chronologisch woordenboek van de Nederlandse taal. Amsterdam/ Antwerpen 2001.

De onmatige realiteit

Nicolaas Beets, Guy de Vlaming. Een verhaal. Haarlem 1837.

A. Biben, Oud-Hollands deugd in hare waardij geschetst, en ter beoefening aangeprezen, of zet de tering naar de nering. Eene gewigtige les voor alle standen der maatschappij. Edam 1839.

Hella S. Haasse en S.W. Jackman, Een vreemdelinge in Den Haag. Uit de brieven van Koningin Sophie der Nederlanden aan Lady Malet. Amsterdam 1984.

J.J.L. ten Kate, Op 's levens tweesprong. Woorden van raadgeving en bestuur aan jongelieden, bij hunne intrede in de waereld. Amsterdam 1865.

Klikspaan [J. Kneppelhout], ‘Omgang’. In: Studentenleven.

J. Kneppelhout, ‘Spel’. In: Waanzinnig Truken en andere verhalen. Toegelicht door Marita Mathijsen. Amsterdam 1980.

C.E. van Koetsveld, ‘Het gasthuis’. In: Novellen. (Fatsoen en Armoede, enz.). 4e uitgave. Arnhem z.j.

Jacob van Lennep, Lopen met Van Lennep. De zomer van 1823. Dagboek van zijn voetreis door Nederland. Bezorgd door Geert Mak en Marita Mathijsen. Zwolle 2000.

Marita Mathijsen, Gij zult niet lezen. De geschiedenis van een gedoogproces. Amsterdam 1996.

Siderius de Wal, Handboek voor, of Gids des gedrags van jonge lieden. Z.p. 1825. Verhandelingen uitgegeven door de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen.

Ziekte en dood

Algemene geschiedenis der Nederlanden. Haarlem 1977-1983. Dl. 10.

J.J.A. de Beer, ‘De levensstandaard in Nederland. Voeding en gezondheid in de eerste helft van de negentiende eeuw’. In: Tijdschrift voor sociale geschiedenis 22 (1996) 24-52.

Nicolaas Beets, ‘Aan een gestorven kind’. In: Gedichten. Dl. 2. Leiden z.j.

J. Henry Bennet, Winter in the South of Europe. London 1865.

Dagboekje van Hanna da Costa-Belmonte. Bewerkt en toegelicht door O.W Dubois. Heerenveen 2000.

Louis Caperan-Moreno, Histoire de Menton. Menton 1989.

Thomas Dormandy, The White Death. A History of Tuberculosis. New York 2000.

Herman Franke, De dood in het leven van alledag. Twee eeuwen rouwadvertenties en openbare strafvoltrekkingen in Nederland. 's-Gravenhage 1985.

P.A. de Génestet, ‘Op een kind in Mei geboren’ ‘Het haantje van den toren’. In: De dichtwerken. Verzameld en uitgegeven onder toezicht van C.P. Tiele. 9e dr. Amsterdam 1896.

Petrus Augustus de Génestet, Jeugdbrieven. Verzameld door C.M. Verkroost. Utrecht 1980.

Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne samenleving 1900-1890. Zutphen 1993. Dl. 2. Gezondheid en openbare hygiëne.

J.J.A. Goeverneur, Gedichten en rijmen. Groningen 1836.

P.D. 't Hart, Utrecht en de cholera 1832-1910. Z.p. 1990.

J.P. Hasebroek, ‘De onbekende’. In: Windekelken. Gedichten. Amsterdam 1859.

E.S. Houwaart, De hygiënisten. Artsen, staat & volksgezondheid in Nederland 1840-1890. Groningen 1991.

Ernest Hueting, Agnes Dessing, Tuberculose. Negentig jaar tuberculosebestrijding in Nederland. Zutphen 1993.

Henne van der Kooy en Justus de Leeuwe, Samuel Sarphati 1813-1866. Een biografie. Amsterdam/Antwerpen 2001.

Jacob van Lennep, Ik zou u gaarne meer schrijven. Brieven van Jacob van Lennep aan Willem Veder. Amsterdam 1984 (Interne publicatie Instituut voor Neerlandistiek, Universiteit van Amsterdam).

Annet Mooij, De polsslag van de stad. 350 jaar academische geneeskunde in Amsterdam. Amsterdam 1999.

Willibrord Rutten, ‘De vreselijkste aller harpijen’. Pokkenepidemieën en pokkenbestrijding in Nederland in de achttiende en negentiende eeuw: een sociaal-historische en historisch-demografische studie. Wageningen 1997.

H. Tollens Cz., ‘Bij het lijkje van een kind’. In: Gezamenlijke dichtwerken. Volks-

uitgave. Leeuwarden 1871.

J.A. Verdoorn, Het gezondheidswezen te Amsterdam in de 19e eeuw. 2e dr. Nijmegen 1981.

Joost Vijselaar (red.), Gesticht in de duinen. De geschiedenis van de provinciale psychiatrische ziekenhuizen van Noord-Holland van 1849 tot 1994- Hilversum 1997.

Michael Wintle, An Economie and Social History of the Netherlands 1800-1920. Cambridge 2000.

Zelfmoord

Olive Anderson, Suicide in Victorian and Edwardian England. Oxford 1987.

Bijdragen ter bevordering van de afschaffing der sterke dranken, door het Afschaffings-genootschap te Rotterdam viii (1842).

Martin Bossenbroek en Jan H. Kompagnie, Het mysterie van de verdwenen bordelen. Prostitutie in Nederland in de negentiende eeuw. Amsterdam 1998.

Jeroen Brouwers, De laatste deur. Essays over zelfmoord in de Nederlandstalige letteren. Amsterdam 1983.

Barbara T. Gates, Victorian Suicide. Mad Crimes and Sad Histories. Princeton 1988.

Mattheus Marinus den Hertog, De zedelijke waardeering van den zelfmoord, 's-Gravenhage 1913.

Samuel Julius Hirsch, Hulp en aanzetting tot zelfmoord. Tiel 1882.

A. van der Hoop jr., De kanonneerboot. Vaderlandsche Romance. Rotterdam 1831.

Jonge Heeren. Typen uit het jonge Heeren Leven. Door den Schrijver van ‘Na het Studenten-leven’. Maarssen 1850.

J.J.L. ten Kate, Thomas Chatterton. Een gedicht. Utrecht 1842.

J.J. Kloek, Over Werther geschreven... Nederlandse reacties op Goethes Werther 1775-1800. Proeve van historisch receptie-onderzoek. Utrecht 1985. 2 dln.

H.H. Kuyper, Levensberooving op verzoek en zelfmoord (artt. 293 en 294 W. v. S.). Amsterdam 1910.

M. F. van Lennep, Het leven van Mr. Jacob van Lennep. Amsterdam 1909. Dl. 1.

Marita Mathijsen, ‘Zelfmoord in de negentiende eeuw’. In: De Gids 163 (2000), 235-243.

Céleste André de la Parra, Eenige opmerkingen over den zelfmoord. Leiden 1895.

Piet Paaltjens [François HaverSchmidt], ‘De zelfmoordenaar’. In: Snikken en grimlachjes. Schiedam 1867.

Mario Praz, Liebe, Tod und Teufel. Die schwarze Romantik. München 1970. 2 dln.

Kris Steyaert, ‘J.J.L. ten Kates “kind des Jammers”. Thomas Chatterton in Nederland’. In: De negentiende eeuw 22 (1998) 4, 235-250.

J. de Vries, De verborgenheden van Amsterdam. Amsterdam 1891 [1e dr. 1844].

Sandra de Vries, De lucht in gevlogen, de hemel in geprezen. Eerbewijzen voor Van Speyk. Haarlem 1988.

C.J. Wijnaendts Francken, De zelfmoord. Een sociologische studie. 's-Gravenhage 1899.

Winkler Prins Encyclopaedie. Amsterdam 1888.

Misdaad en straf

Een bezoek in de gevangenis van Newgate. [Pamflet 1835. Universiteitsbibliotheek Amsterdam 714 b 16.]

Martin Bossenbroek en Jan H. Kompagnie, Het mysterie van de verdwenen bordelen. Prostitutie in Nederland in de negentiende eeuw. Amsterdam 1998.

S.A. Buddingh, De doodstraf getoetst aan gezonde rede en menschkunde, - aan godsdienst en zedelijkheid, - aan maatschappelijk belang, - aan bijbel en evangelie. Batavia 1846.

Criminaliteit in de negentiende eeuw. Hilversum 1989.

J.J. Cremer, Anna Rooze. Leiden z.j. 2 dln.

W.B. Donker Curtius van Tienhoven, Iets over de theorie der straffen en het bewijs der misdaden, naar aanleiding van het ontwerp van het strafwetboek voor de Nederlanden. Utrecht 1827.

Eberhard, Gedachten na de teregtstelling van eenen ter dood veroordeelden. Middelburg 1850.

J.W. Eggink, De geschiedenis van het Nederlandse gevangeniswezen. Assen 1958.

V.A.C. Gatrell, The hanging tree. Execution and the English People 1770-1868. Oxford 1994.

Herman Franke, De dood in het leven van alledag. Twee eeuwen rouwadvertenties en openbare strafvoltrekkingen in Nederland. 's-Gravenhage 1985.

Herman Franke, De macht van het lijden. Twee eeuwen gevangenisstraf in Nederland. Amsterdam 1996.

Francisca de Haan en Romke van der Heide, ‘Vrouwen-Vereenigingen, Dames-Comité's en feministen. De zorg van vrouwen voor vrouwelijke gevangenen in de negentiende eeuw’. In: Tijdschrift voor sociale geschiedenis 23 (1997), 278-311.

Hella S. Haasse en S.W. Jackman, Een vreemdelinge in Den Haag. Uit de brieven van Koningin Sophie der Nederlanden aan Lady Malet. Amsterdam 1984.

J.P. Hasebroek, ‘Aan een kindermoordenares’. In: Hesperiden. Nieuwe poëzie in den avond des levens. Amsterdam z.j.

O.G. Heldring, Leven en arbeid. Leiden 1881.

Laatste dagen en oogenblikken van Johann Heinrich Kemper. [Pamflet 1854. Universiteitsbibliotheek Amsterdam 712 A 14.]

Landbouwkolonie Nederlandsch Mettray, op Rijsselt, bij Zutphen. Berigt 1, 30 augustus 1852.

E. Laurillard, De doodstraf. Een woord. Amsterdam 1864.

J. van Leeuwen, Verhaal van den giftmoord door Pieter Sakes Weijnma aan zijne vrouw gepleegd en van zijne teregtstelling. Leeuwarden 1837.

Jacob van Lennep, Lopen met Van Lennep. De zomer van 1823. Dagboek van zijn voetreis door Nederland. Bezorgd door Geert Mak en Marita Mathijsen. Zwolle 2000.

Chris Leonards, De ontdekking van het onschuldige criminele kind. Bestraffing en opvoeding van criminele kinderen in jeugdgevangenis en opvoedingsgesticht 1833-1886. Hilversum 1995.

Liefdeen hoop. Prospectus. Amsterdam 1826.

Liefdeen hoop 1, 1827.

S. van Loon, Misdaad en boete. Verhalen uit de lijfstraffelijke regtspleging. Amsterdam 1857.

H. Mohrmann, Johann Heinrich Kemper, als maarschuwend voorbeeld geschetst voor de protestantsche cellulair-gevangenen. Amsterdam 1854.

J.L. Nierstrasz jr., John Howard. Dichtstuk. Leeuwarden 1822.

Oranje-Moppie. Verzameling van snaaksche verzen en liederen den Koning opgedragen door Asmodée. Amsterdam [1865].

Sibo van Ruller, Genade voor recht. Gratieverlening aan ter dood veroordeelden in Nederland 1806-1870. Amsterdam 1987.

I.L. Schaap, Regtsgeding van Dr. T.F. Scheits van Kloosterhuis te Nieuwolda, beschuldigd, doch vrijgesproken van de misdaad van vergiftiging. Groningen 1846.

J. Scharp, Historische brieven over den zich noemenden Frederik Gerard Meijer [...]. Rotterdam 1796.

G. Schumacher, Het leven, de misdaad en de bekeering van den moordenaar Carsten Hendrik Hinz, door hem zeiven opregt verhaald en met eenige bijvoegselen uitgegeven. Groningen 1846.

Spreuken voor gevangenen. [Pamflet z.j. Universiteitsbibliotheek Amsterdam, 714 b 16]

Statistiek van het gevangeniswezen over 1854. 's-Gravenhage 1855.

L.H. Steensma, Straffen door de eeuwen heen: de beul, het tuchthuis en de gevangenis. Den Haag 1982.

W.H. Suringar, Redevoering over John Howard. Leeuwarden 1821.

W.H. Suringar, J.L. Nierstrasz jr., W.H. Warnsinck Bz., Ontwerp tot oprigting van een Nederlandsch genootschap ter zedelijke verbetering der gevangenen. Leeuwarden 1823.

J. Vizévene, Verdediging van Jan Slotboom, beschuldigd van doodslag met voorbedachten rade [...]. Amsterdam 1852.

J. de Vries, De verborgenheden van Amsterdam. Amsterdam 1891 [1e dr. 1844].

Siderius de Wal, Handboek voor, of Gids des gedrags van jonge lieden. Z.p. 1825. (Verhandelingen uitgegeven door de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen).

Weekblad van het regt 1860.

Wenken, aangaande de pligten der vrouwen, die zich vereenigen tot het bezoeken van gevangenissen, en het nut dat uit deze vereenigingen kan ontstaan. Naar het Engelsch van Elisabeth Fry. Zwolle 1840.

Drankzucht

W.H. Abbring, Zedelijke beschouwing der dronkenschap, of iets over het misbruik van sterke dranken. Met eene narede van H.J. Abbring. Uitgegeven ten voordeele der armen dezer stad. Amsterdam 1845.

A. Biben, De Heer van Meerwijk en zijne zonen, of het verderfelijke der sterke drank. Een leesboek. Zalt-Bommel 1850.

[J.H.] Boettcher, Het huiskruis, of de verderfelijke gevolgen van het jeneverdrinken. Koevorden 1840.

Brief eener publieke vrouw aan de oprigters en instandhouders van het Asyl Steenbeek. Utrecht 1855.

George Cruikshank, De flesch. Met bijschriften van T.C.R. Huydecoper. 's-Gravenhage 1848.

George Cruikshank, De kinderen van den dronkaart. Met oorspronkelijke bijschriften van J.J.L. ten Kate. Amsterdam 1848.

François HaverSchmidt, ‘Op een St. Niklaasavond in de Kalverenbuurt’. In: Winteravondvertellingen. Bezorgd en van een nawoord voorzien door Marita Mathijsen en Dik Zweekhorst. Amsterdam 1994.

O.G. Heldring, De jenever erger dan de cholera. Een volksboek, in voorbeelden en cijfers, voorarm en rijk, ouden jong. Arnhem 1838.

O.G. Heldring, Leven en arbeid, 2e dr. Leiden 1882 (98).

Thomas Hood, Luimige reis langs den Rijn. Uit het Engels. Amsterdam 1840.

T.C.R. Huydecoper, De afschaffing van den sterken drank, een werk van ware menschenliefde. Toespraak [...] Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Sterken Drank. Amsterdam 1849.

‘Je kunt me niet zoo laten verrekken.’ De teloorgang van Willem Kloos. Documentenbiografie 1895-1896 Amsterdam 1998. (Interne publicatie Instituut voor Neerlandistiek, Universiteit van Amsterdam)

Jacob van Lennep, Lopen met Van Lennep. De zomer van 1823. Dagboek van zijn voetreis door Nederland. Bezorgd door Geert Mak en Marita Mathijsen. Zwolle 2000.

W.J.E. van Lynden, De regering en de jenever, of proeve over het belang van den staat met betrekking tot de sterke dranken. Amsterdam 1838.

J.J. Pennink, Gezondheidsleer voor het volk. Uitgegeven door de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. Amsterdam 1828.

Roepstem. [Pamflet 1845. Universiteitsbibliotheek Amsterdam, f 4067, 13.]

Nico Scheepmaker, Ach(t) vader, niet meer! Zutphen 1985.

Lilian Lewis Shiman, Crusade against Drink in Victorian England. London 1988.

J.C. van der Stel, Drinken, drank en dronkenschap. Vijf eeuwen drankbestrijding en alcoholhulpverlening in Nederland. Een historisch-sociologische studie. Hilversum 1995.

Sterke dranken. De pest der maatschappij. Verslag der eerste algemeene Vergadering van het Afschaffings-Genootschap. Rotterdam 1839.

De volks-bode. Een tijdschrift tot nut van't algemeen door C.P.E. Robidé van der Aa en O.G. Heldring. 1839. 1e jrg.

Dick Welsink, Sed magis arnica Veritas. 27 brieven van A. van der Hoop Jr. aan J. Immerzeel Jr. Amsterdam 1983 (doctoraalscriptie).

Het gezin

Nicolaas Beets, ‘Herinnering’. In: Gedichten. Leiden z.j. Dl. 3.

A.L.G. Bosboom-Toussaint, Majoor Frans enz. Rotterdam z.j.

Rhijnvis Feith, Julia. Opnieuw uitgegeven [...] door J.J. Kloek en A.N. Paasman. 's-Gravenhage 1982.

P.A. de Génestet, ‘Jong-Hollandsch binnenhuisje’. In: De dichtwerken. Verzameld en uitgegeven onder toezicht van C.P. Tiele. Amsterdam 1896.

Hildebrand [Nicolaas Beets], ‘Een oude kennis’. In: Camera Obscura. Bezorgd door Willem van den Berg, Henk Eijssens, Joost Kloek, Peter van Zonneveld. Amsterdam 1998. Dl. 1.

Ellen Krol, De smaak der natie. Opvattingen over huiselijkheid in de Noord-Nederlandse poëzie van 1800-1840. Hilversum 1997.

Jacob van Lennep, De lotgevallen van Ferdinand Huyck. 's-Gravenhage enz. 1876.

Marita Mathijsen, ‘Het knusse familieleven van de negentiende eeuw’. In: Familie-album. Boekenweekmagazine. Amsterdam, cpnb, 1999 (3-5).

Multatuli [E. Douwes Dekker], Volledige werken. Amsterdam 1951. Dl. 2.

De Hollandsche Spectator 1766.

W.H. Warnsinck, Een tafereel van een gelukkig burger-gezin. Dichtstuk. 1824 (Verhandelingen uitgegeven door de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen.)

Betje Wolff, Holland in het jaar 2440 [...]. Ingeleid en toegelicht door G.W. Huygens. Brussel enz. 1978 1e dr. 1777).

E. Wolff en A. Deken, Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart. Naar de 1e druk van 1782 uitgegeven met inleiding en aantekeningen door P.J. Buijnsters. Den Haag 1980.

Liefdadigheid

Willem van den Berg, ‘Een royale kijk op Holland’. In: Een bedachtzame beeldenstorm. Amsterdam 1999, 329-341 (citaat Lodewijk Napoleon).

Elsa den Boer, Omwille van winter en watersnood. Liefdadigheidsuitgaven in de negentiende eeuw. Amsterdam 1994 (doctoraalscriptie).

H.J. Broers, Kleine woningen. Utrecht 1858.

W.F. Büchner, Bijdragen tot de geneeskundige topographie en statistiek van Gouda. Gouda 1842.

J.J. Cremer, Fabriekskinderen. Een bede, doch niet om geld. Toegelicht door Henk Eijssens. Schoorl 1988 (1e dr. 1863).

Gids der Nederlandsche weldadigheid. Uit officicele en particuliere bronnen bewerkt. Amsterdam 1899.

O.G. Heldring, Leven en arbeid. 2e dr. Leiden 1882.

O. G. Heldring, Levens Ervaringen op de gestichten verzameld. Oud en nieuw uit den schat des harten. Rotterdam 1864.

O.G. Heldring, De arme bedelknapen door Willem, den krijgsman, opgekweekt tot godvreezende en bekwame arbeiders. Een volksboek schetsende de onuitputtelijke bronnen van broodwinning in ons vaderland. Arnhem 1844.

J. Kneppelhout, Een beroemde knaap. Ter herinnering aan Jan de Graan. Bezorgd door Marijke Stapert-Eggen. 's-Gravenhage 1981.

G.B. Lalleman, ‘Slavernij in Nederland’. In: De economist 1855.

M.H.D. van Leeuwen, Bijstand in Amsterdam ca 1800-1850. Armenzorg als beheersings- en overlevingsstrategie. Zwolle 1992.

Jacob van Lennep, De zomer van 1823. Lopen met Van Lennep. Dagboek van zijn voetreis door Nederland. Bezorgd door Geert Mak en Marita Mathijsen. Zwolle 2000.

L.E van Loo, Arm in Nederland. 2e dr. Meppel 1994.

Marita Mathijsen, ‘Het Amsterdam van Jacob van Lennep’. In: Ons Amsterdam 43(1991) 7/8, p. 176-180.

Rapport der commissie belast met het onderzoek naar den toestand der kinderen in fabrieken arbeidende. Z.p. z.j.

A.A. Stuart, Opwekking tot persoonlijke medewerking tegen de vermeerdering der armoede en het misbruik van sterken drank. Z.p. 1842.

Petra de Vries, Kuisheid voor mannen, vrijheid voor vrouwen. De reglementering en bestrijding van prostitutie in Nederland 1850-1911. Hilversum 1997.

W.H. Suringar, Redevoering over de gepastheid en noodzakelijkheid van een patronaat over de armen en de wijze waarop hetzelve behoort te worden uitgeoefend. Leeuwarden 1842.

[S. Gratema,] Wenken en opmerkingen voor armenverzorgers en allen, die uit eigen beweging zich met eenige werkdadige zorg. Assen 1843.

Hendrik Tollens, ‘Zucht bij de ramp van Leyden’; ‘Bedelbrief, in den langen winter van 1844 en 45’. In: Gezamenlijke dichtwerken. Volksuitgave. Leeuwarden 1871.

J.C. Vleggeert, Kinderarbeid in Nederland 1500-1874. Van berusting tot beperking. Assen 1964.

Julius Vuysteke, ‘Fabrieksgalmen’. Zie: J.C. Vleggeert 1964.

Geloof

Nicolaas Beets, ‘Het Haarlemmer-Meer’. In: Gedichten. Leiden z.j. Dl. 3.

David Bos, In dienst van het koninkrijk. Beroepsontwikkeling van hervormde predikanten in negentiende-eeuws Nederland. Amsterdam 1999.

P.A. de Génestet, ‘Dualisme’; ‘Vroomheid’ ‘Uitzetten’; ‘Idealisme’. In: Leekedichtjens. Haarlem 1860.

J.P. Hasebroek, ‘Telegraaf’. In: Dichten ondicht. Amsterdam 1874. Dl. 2.

François HaverSchmidt, ‘Mijn broertje’. In: Familie en kennissen. Met een nawoord van Marita Mathijsen. Amsterdam 1994 (1e dr. [1876]).

[Gerrit van de Linde,] Waarde Van Lennep. Brieven van De Schoolmeester. Toegelicht door Marita Mathijsen. 3e dr. Amsterdam 1993.

Marita Mathijsen, ‘Als de kooi te nauw is verleert de vogel het zingen. Gesprek met François HaverSchmidt’. In: De geest van de dichter. 3e dr. Amsterdam 1998.

Peter van Rooden, Religieuze regimes. Over godsdienst en maatschappij in Nederland 1570-1990. Amsterdam 1996.

Vorige Volgende