De omgekeerde wereld

(1975)–Lidy van Marissing– rechtenstatus

Hoofdstuk XXVIII De omgekeerde wereld / Stellingen en voorbeelden

Eerst maakt men uit het ding het begrip van het ding. Dan draait men de zaak om en meet het ding aan de hand van de afbeeldingen ervan: het begrip, de definitie, de formule. Niet het begrip moet zich dan naar het ding, maar het ding moet zich naar het begrip richten.
De schilder werd vermoord door zijn model.
De superstar speelde zijn rol met zóveel overtuiging dat hij zijn rol werd.
Zo keek hij in Sch. naar de ondergaande zon, kort nadat hij sprak met wat toeristen die een prentbriefkaart kochten met een afbeelding van de ondergaande zon. De ondergaande zon op de kaart vonden zij mooier dan de in werkelijkheid ondergaande zon.
Die vormen van het praktiese levensproces die gekenmerkt worden door de verzakelijking van personen en de verpersoonlijking van zaken. (Zie verder: fetisjisme.)

De tegelwand in de hal van het bedrijf: Ter gelegenheid van het 50-Jarig Bestaan der Zaak den Raad van Bestuur aangebooden door het Personeel.
Het portret van de direkteur, meer dan levensgroot geschilderd, in donker kostuum, beheerst rechtop gezeten, een arm losjes op de stoelleuning, als de eenvoudige uitdrukking van macht met op de achtergrond een enorme hijskraan, een stapel hout en een fabriek, voorgesteld als zijn persoonlijke prestatie, als het resultaat van zíjn noeste arbeid.

3.	Terwijl 70 miljoen werklozen en hun kinderen honger hadden slachtte men honderdduizenden koeien bij gebrek aan afzetmogelijkheden voor de melk, men verbrandde koren en gooide koffie in zee.
4.	De staking duurt anderhalve week en de leider is de zoon van een van de werkgevers. (De direkteur van de door de arbeiders stilgelegde fabriek is trouwens voorzitter van het Rode Kruis en van de plaatselijke harmonie-vereniging, en bedreigt stakende leden van deze sociaal-kulturele klubs met schorsing.)
5.	Kinderen van de armenschool in de rij voor de koningin. Met gesteven schone feestpakjes aan maar ‘de honger in hun hals’ verdringend zwaaien zij vrolijk naar de rijke doch eenvoudig geklede dame.
6.	Berucht is het voorbeeld van arbeiders werkzaam te K. bij wie zich plotseling witte vlekken op de huid ontwikkelden, depigmentaties, die niet meer verdwijnen. Eerst na het optreden hiervan en het protest van de vakbond hiertegen werden de veiligheidsmaatregelen verbeterd. Krisismanagement. ‘Als je dan ziet wat het bedrijf daar tegenover stelt, dan is dat lachwekkend. Het komt er op neer dat drie psychologen worden ingehuurd, die als taak krijgen de onrust onder het personeel weg te nemen. Ze moeten met ons praten en de onder ons levende gevoelens signaleren. In een rapport aan de direktie noemen ze onze woede dan zoiets als een kommunikatiestoornis.’
7.	Na haar verklaring wil zij terug naar haar cel. Als de rechter dit weigert hamert zij net zolang met een mikrofoon op de beklaagdenbank tot de bewakers haar mogen afvoeren.

	Men gooide de verdachte destijds in het water: bleef hij drijven dan was hij schuldig en volgde de dood; zonk hij in de diepte dan was hij onschuldig maar evenzeer dood. (Men sprak van omgekeerde bewijslast.)
8.	De demokratie als mogelijkheid een despoot te kiezen. Wanneer de spelers iets te zeggen hebben bewegen ze alleen hun lippen (op en neer). Het geluid komt uit de mond van de presentator.

De spoorwegarbeiders die de rails opbreken.

De boeren die de minister met aardappelen bekogelen.

De studenten die hun boeken verbranden.

De chauffeurs die de autobussen op de kruispunten achterlaten.

De vrouwen die hun haren uit het hoofd trekken.

De arbeiders die de machines ontregelen.

De winkeliers die hun artikelen op straat gooien.

De kinderen die hun vaders onder vuur nemen.

De treinkondukteurs die op de spoorbaan gaan liggen.

De huiseigenaren die hun panden laten slopen.

De moeders die hun babies onder water duwen.

De direkteuren die hun fabrieken weggeven.

De akteurs die weigeren zich te verkleden.

De kantoorbedienden die de post ongeopend terugsturen.

De misdadigers die zichzelf aangeven.

De grafici die de beelden laten blindlopen.

Laten we even pauzeren om de grote lijn vast te houden in deze warwinkel van waarnemingen. Wat op zijn kop staat is de werkelijkheid zelf. Het gaat er dan ook niet slechts om kritiek te leveren op de manier waarop geleerden en dichters de werkelijkheid hebben beschreven (en nog steeds beschrijven). Het gaat er uiteindelijk om de wer-

kelijkheid zelf om te keren. De lezer wordt verzocht zich niet op te winden, maar de ogen wijd open te houden. Zijn en andermans ideeen zullen evenals de onze aan de feiten worden getoetst: de denkbeelden zullen worden geprojekteerd tegen de achtergrond van reële maatschappelijke situaties. Zonder vlagvertoon, maar met terugwerkende kracht.

Toegift

Een lege zaal vol geïnteresseerden.

Zoiets als een nazit na een première, maar dan vóóraf.

Iemand vraagt z'n buurvrouw wat zij ervan vindt.

Wie zijn waardering kan uitspreken (formuleren) kun je een kenner noemen.

Maar wie nieuwe boodschappen in oude kranten blijft pakken noemen wij een kruidenier.

Wie nieuwe ervaringen in oude vormen stopt - of omgekeerd - noemen wij een oplichter.

De ramen zijn nu zo helder dat je ze niet meer ziet.

Een grote propeller zorgt voor een frisse wind, d.w.z. voor verplaatsing van lucht.

Men waant zich op een brug over een rivier.

De mensen wrijven hun ogen uit en halen verlicht adem.

Ze willen dat het toneel verandert maar dat hun stoel dezelfde blijft. De handeling bestaat slechts uit het aansteken van een emmer witte rook.

Alles wat te zien is is het resultaat van een proces en elk proces is weer een resultaat.

‘De zaak is niet in zijn doel voltooid, maar in zijn uitvoering, noch is het resultaat het werkelijke geheel maar het resultaat samen met het onderzoek.’ (Oplossing, gevonden bij een oude wijsgeer. Zie voor de probleemstelling blz. 14 onderaan.) (Zo keren ook wij terug naar ons uitgangspunt. De cirkelzaag in onze hoofden. Pardon?)

Alles, elk deel is de moeite waard voor wie zich voor de samenstelling interesseert.

De betekenis ligt niet besloten in het beeld maar in de schaduw van het beeld, die door de montage op het bewustzijn van de kijker valt. Maar - zo roept iemand achter in de zaal - waarom zou je iets doen als er niets mee te verdienen valt?

Daarna zijn dergelijke kreten herhaaldelijk te horen.

Van tijd tot tijd moeten wij de kalmerende zin zeggen: ‘Het is toch zonde dat ze gemeenschapsgeld aan zulke onzin besteden.’

Iemand maakt een opmerking over de verstaanbaarheid.

Wij antwoorden dat er voor ons toch wel een grens is, waar je moet ophouden aandacht te vrágen,

dat die grens niet voor iedereen dezelfde is maar

dat er wel een eind komt aan het steeds begrijpelijker maken (verkopen) van je voorstelling,

dat mensen tenslotte moeten wíllen kijken,

dat sommige zaken zo ingewikkeld zijn dat je ze niet straffeloos kunt vereenvoudigen,

dat voor die zaken de betrokkenheid en inzet van de omstanders nodig is,

dat je er anders niet eens aan hoeft te beginnen.

Tumult.

‘Ik ben gekomen om naar júllie te kijken, dat moet je nu niet omdraaien.’

‘Weet ik veel wat jullie met de opnamen gaan doen.’

‘Ik wil met kommunisten niks te maken hebben.’

‘Ik denk niet dat ik zoiets kan.’

Als we besluiten van iedereen een ster te maken willen de meeste mensen plotseling wel meespelen.

Iemand vraagt na afloop een honorarium - hetgeen we hem onmiddellijk uitbetalen.