Versamelde werke

8 Ontwikkeling van Saamgestelde Diere

Ons het baie moeite gedoen en omslagtig te werk gegaan om te bewys dat die miershoop in werklikheid 'n afsonderlike en selfstandige dier is in presies dieselfde sin dat ek myself 'n afsonderlike en selfstandige dier noem. Al wat in die miershoop makeer, is outomobiliteit; maar daar is baie diere by wie selfbeweging ontbreek.

Die leser mag dink dat hierdie storie - dat die miershoop 'n dier is - 'n voorbeeld is van die klassieke berg in barensnood, en dat die resultaat 'n baie klein muisie is. In werklikheid is dit nie so nie. In die eerste plaas is dit 'n feit net so seker, net so absoluut seker as enige feit wat nog ooit in die biologie vasgestel is; in die tweede plaas is hierdie voorafgaande begrip nodig om die termiet, sy lewensloop en sy werk, enigsins te verstaan. Die leser gaan baie wonderlike dinge hoor en sien - wonderlik as hy hulle met onvoorbereide gemoed vir die eerste keer gadeslaan. Ons wil hierdie gevoel van wonder en verbasing vernietig, of altans verminder, omdat dit in werklikheid ongegrond is en tot allerhande valse gevolgtrekkings en begrippe aanleiding gee. Die termiete verrig geen groter wonderwerk as die boumeesters wat uit 'n enkele sel die ingewikkelde liggaam van 'n werweldier ontvou nie. En ofskoon hulle verrigte werk al ons verstand en vermoë te buite gaan, is hulle baie dommer as die domste mens waar dit op redeneer of leer aankom.

As jy (byvoorbeeld met 'n wandelstok) 'n klein, ronde, loodregte gaatjie diep in 'n sekere soort ronde miershoop (Eutermes later Trinervitermes genoem) afboor, en as jy dan nog die foramen van die wond isoleer deur 'n skerp sirkelsny net deur die vel, dan, soos gewoonlik, gaan die termiete aan die werk om die wond te herstel. Maar wat jy gedoen het, veroorsaak in baie gevalle 'n eienaardige refleks: die termiete begin verkeerd bou. In plaas van die verbreekte selle en are te herstel en 'n nuwe vel daaroor te trek, maak hulle 'n torinkie. (Ek dink die prikkeling wat die refleks veroorsaak, is die inskyn van sonlig.) En as die basis te klein is, dan val die torinkie keer op keer net soos dit 'n sekere hoogte bereik het - en net so dikwels bou die termiete dit weer op. Wat die ronde tipe miershoop betref, is die torinkie nie alleen nutteloos nie, dit is beslis nadelig.

[p. 50]

Dit het 'n storende uitwerking wat die hele gereelde lewensloop van die organisme uit rat gooi - (die groei van 'n kanker?).

Vang nou 'n paar van ons gewone huisakkedissies. (Moet jou nie die dwase storie laat wysmaak dat hulle vreeslik giftig is nie!) As jy hulle eers mak maak, sal dit des te beter wees vir die proefnemings. Maak nou met 'n dun skeerskerp opereermes 'n sny in die stert van die diertjies. Maak die snye langs die kant van die sterte skuins vorentoe. Die snye moet op verskillende afstande wees, van 'n agste tot 'n kwart duim van bo. Die dieptes moet ook verskil. Beskadig selfs in sommige gevalle lig die werwelkolom van die stert. Deur hierdie operasie veroorsaak jy in enkele gevalle 'n eienaardige refleks. Die dier se bloedstroom begin verkeerd bou: pleks dat die wond bloot herstel word, word 'n nuwe stert gebou. Gedeeltelike amputasie van die nuwe stert veroorsaak soms 'n verdubbeling by die wond. So kan jy - as alles goed gaan - 'n akkedissie met sewe sterte fabriseer, tot vreeslike ongemak van die diertjie, of 'n miershoop met sewe torinkies, tot vreeslike ongemak van die hele gemenebes.

Ons kan nie 'n akkedisstert maak nie; ons kan ook nie 'n termiettorinkie met dieselfde materiaal en op dieselfde wyse as die termiete maak nie; maar ons sou glad te slim wees om so verkeerd te werk!

Van nou af aan sal ek nie meer bewyse, as sodanig, aanhaal om die dierlikheid van die miershoop te bewys nie. Ten minste, ek sal dit nie meer beklemtoon nie. Maar as die leser net die groot feit in sy geheue hou, dan sal hy self in alles wat die termiete is of doen, 'n bewys vind. Dink altyd aan hulle as die bloedstroom en as groepsorgane van 'n saamgestelde dier.

Om hierdie groot waarheid op te helder, moet ons nog net haastig die daadwerklike samestelling van 'n dier in die natuur gadeslaan - 'n samestelling waar die hele proses van a tot z sigbaar is, en waar jy proefondervindelik die samestelling kan opbreek en weer na willekeur kan herstel!

As die hoogs ontwikkelde, hoogs gespesialiseerde komplekse diere almal oorspronklik uit samestellings van hierdie aard ontstaan het, dan sou 'n mens na dergelike simbioses (wat meer is as blote vennootskappe) laag af in die georganiseerde materie soek. Daar kom baie gevalle voor - selfs gevalle wat die veronderstelling regverdig dat organismes van verskillende soorte 'n suksesvolle samestelling kan teweegbring. Van dié aard is die eienaardige en alombekende vereniging tussen fungus (swam) en alg om 'n plant te vorm wat hemelsbreed van die twee konstituente verskil. Maar die doel en werklike gevolge van die proses is baie duideliker wanneer ons dit taamlik hoog in die diereryk aantref.

In die see om al ons kuste is daar honderde soorte van 'n sekere geslag seedier te vind. Hulle wetenskaplike naam is Hydromedusae, en daar is 'n verwante geslag, Siphenophorae. Ons sal die aandag meer bepaald op die Siphenophorae vestig. Ek dink een soort het 'n Afrikaanse naam, maar ek het dit vergeet. Ek het hoog tussen die keerkringe met hulle kennis gemaak.

[p. 51]

Daar is geen diertjie van gelyke grootte in die wye oseaan waaroor so 'n groot bibliografie bestaan nie. Ernst Häckel en verskillende ander wêreldberoemde natuurkenners het jare aan hul rangskikking, studie en beskrywing gewy.

Die groot eienaardigheid van hierdie diertjies (ek bedoel meer bepaald Siphenophorae) is dat elke volwasse individu 'n saamgestelde dier is wat uit honderde verskillende persone bestaan. (Die benamings individu en persoon is van Häckel.) Die enkelinge word gebore deur uitbot van die geslagsgroep van die saamgestelde dier. Hulle swem vry in die see rond en kan as enkeling lewe en aanteel. Elkeen is 'n volmaakte seedier met mond, maag, swemtoestel en geslagsontwikkeling. Sy kan haar lewe desnoods so slyt. By toeval kom 'n klompie Siphenophorae bymekaar. Hulle klou aan mekaar vas. In sommige soorte vind dadelik organiese verbinding plaas; in ander soorte is daar iets minder as organiese saamsmelting. Buiten hierdie onderskeid is die eindresultaat in alle soorte dieselfde. Onmiddellik ná samekoms ondergaan die enkelinge van die kolonie eienaardige wysigings. Een groep vorm 'n ingewikkelde swemorgaan; 'n ander groep word die maag en spysverteringstoestel, en nog 'n groep die organe van die saamgestelde dier. Een groep neem selfs hepatiese funksies waar - met ander woorde, hulle word die lewer van die samegestelde dier. Elke enkeling van so 'n groep verloor al sy ander afsonderlike organiese funksies. Die maaggroep, byvoorbeeld, weet niks verder van kos-soek of swem of geslagslewe nie. Die nuwe organisme is 'n volmaakte afsonderlike dier. As jy haar in volmaakte volwasse stadium sien, sou jy nooit droom dat sy 'n saamgestelde dier is nie. Maar jy kan haar weer uitmekaarhaal! Jy kan elke enkeling losruk tot die hele dier in stukkies opgebreek is. Wat is die gevolg? Die dood, sou jy dink. Moenie glo nie! Elkeen begin weer afsonderlik in die water te roer. Stadigaan herstel haar verlore organe en funksies totdat sy weer 'n volmaakte afsonderlike diertjie is, so verskillend van die saamgestelde Siphenophora as 'n kameel van 'n walvis. En jy kan die proses ontelbare kere herhaal, blykbaar sonder om die enkelinge of die saamgestelde dier onherstelbaar te beskadig.

Net soos die Siphenophorae is die miershoop saamgestel. Net so het die enkelinge die wonderlikste wysigings ondergaan om groepsorgane te vorm. Daar is in elke miershoop 'n brein, 'n maag, 'n lewer en seksuele organe wat die voortteel van die ras verseker. Ook arms en bene vir die soek en versamel van kos; en 'n mond. As die natuurlike uitsoeking in dieselfde rigting aanhou, sal die uiteinde van die miershoop 'n volmaakte dier wees wat stadig oor die veld verskuif!

Daar is honderde bewyse in die natuur - biologiese en sielkundige bewyse - dat alle hoogs ontwikkelde soogdiere so uit afsonderlike organismes saamgestel is. Skrywer het eenmaal al die bewyse - onweerlegbaar en byna ontelbaar! - vergaar en mooi gerangskik om die wetenskaplike wêreld eendag daarmee te verras. Ongelukkig het sy torinkie in duie geval - nie omdat die werk verkeerd

[p. 52]

was nie, maar omdat hy ontdek het dat die ding lank reeds deur ander natuurondersoekers gesien is. Claude Bernard, in sy openingsrede voor die Franse Akademie, 1869, dr. Durand (de Gros) in sy Electro-dynamique Vitale (1855) en Variétés Philosophiques (1857) het probeer om te bewys dat die groot organe van die mens elk 'n afsonderlike dier is. Meer in ons tyd skryf Jean Finot in sy optimistiese betoog oor Lewe en Dood: ‘Die leer dat die menslike organisme 'n versameling is van afsonderlike dierlike wesens elkeen met 'n afsonderlike senustelsel, sal meer en meer bewys vind - so hoop ons - in die wetenskap van ons tyd.’

Afgesien van die miershoop se organiese eenheid is daar nog een feit wat die leser gedurig in gedagte moet hou, en dit is dat, as daar die kleinste greintjie waarheid in die ontwikkelingsteorie steek, dan, net so seker, was die termiet oorspronklik 'n volmaakte vlieënde enkel-insek, waarvan die koning en koningin vandag nog die prototipe is. Die samesmelting en die wonderlike wysigings wat dit teweeggebring het, is 'n veel latere ontwikkeling in die geskiedenis van die ras.

As die eienaardige afwykings, die blinde, vlerklose, geslaglose soldate en werkers, nie 'n degenerasie is van die volmaakte koning- en koningintipe nie, dan moet die teenstelling waar wees: die perfekte koning en koningin moet 'n ontwikkeling wees van een of ander van genoemde geslaglose tipes, en dit kan natuurlik nie die geval wees nie. Daar is ook baie ander biologiese bewyse dat die onvolmaakte tipes 'n ontwikkeling deur degenerasie van die volmaakte tipes is. Die rudimentêre vlerkknoppe en geslagsdele in al die geslaglose tipes waarvan reeds melding gemaak is, toon duidelik die ontwikkelingskoers aan.