Het schilder-boeck

Het leven van Aert Mijtens, Schilder van Brussel.

Ghelijck de cracht van eenighen versschen dranck soo gheweldich is, dat hy openinghe soeckende, t'vat doet barsten, en uytloopt: also gaet het toe met Menschen, daer van jongs in is eenen overvloedighen en cloecken geest, die niet en can verborghen blijven. Het welck oock is gheschiet en bevonden aen den seer cloecken en gheestighen Schilder Aert Mijtens, die in Italien, daer hy meest zijn Const gheoeffent, en zijn wesen ghehadt heeft, wierdt gheheeten Renaldo, dan de Latijnsche seggen Arnoldus. Hy is van in zijn jeught uytnemende yverigh gheweest, om tot volcomenheyt in de Const te moghen comen: niet alleen met schilderen en teeckenen, maer oock met af te gieten op t'leven: als oock te halen buyten Brussel van t'ghericht eenen dooden, daer een belachlijcke clucht gebeurde. Want hy hebbende een ander van zijn doen, die oock de Const toeghedaen was, tot zijner hulp, welcken hem volghde op de leere, die altijt aen de galgh stont, en soude den Dief ophouden tot hy hem af ghesneden hadde, om dan t'samen af te brengen, liet desen den Dief los voelende vallen, meenende uyt verschricktheyt, dat hy hem te lijve wouw om quaet te doen: des hy af sprongh, oft haestlijck af liep, en haestede hem vollen loops nae de Stadt: Aert yverigh in zijn stuck, liep hem dapper na. Het Boersche Marct-volck siende t'verbaest vluchten, en ernstigh volghen, bekeven Aert, en sochten hem te schutten, meenende hy hem vervolghde om uyt toornicheyt yet quaets te doen. Eyndlinghe hem achterhalende, bestrafte zijn verbaest wech loopen, segghende: T'is u geen ernst, ghy sult nemmer leeren, en derghelijcke woorden. Des hy hem weder willich maeckte, en brachten dit doot lichaem in eenen sack t'huys. Den Vader dit vernemende, bekeef den soon, segghende: Wat hebdy gemaeckt? hem voorhoudende de misdaet en swarticheyt van sulcx te doen. Het welck hy verontschuldighde met zijnen leer-lust die hy hadde, om de leden der Menschen lichamen te verstaen. Dit gingh den Vader by den besondersten Burgher-meester, van zijn vriendtschap oft kennis, als een dinghen dat te gheschieden mocht wesen, effen maken. Aert is heel jongh in Italien ghecomen, en schilderde veel by eenen Anthoni Santvoort, die men hiet den groenen Anthonis, te Room, makende veel Maria Magior op Coper, en hadde veel omgang met Hans Speeckaert. Daer nae te Napels gecomen, wrocht by eenen Nederlander, Cornelis Pijp ghenoemt. Hier nae ghehouwt wesende, maeckte veel Altaer-tafels, Historien, en Conterfeytselen, seer cloeck en cluchtigh van Oly-verwe. Hier in veel Iaer volherdt, veel Discipulen tot Meesters ghemaeckt hebbende, als dat zijn wercken in veel Kercken van Napels en door t'heel Coningrijck en ander Landtschappen waren verspreyt. Sijn lieve Vrouwe overleden, en vier zijn kinderen tot de Best-moeder bestelt hebbende, quam zijn vrienden te Brussel en zijn Broeder in den Haegh besoecken. Te Napels herkeert wesende, troude zijn Meester Cornelis Pijps Weduwe. Doe heeft hy ghemaeckt een ons Vrouwen Hemelvaert, met veel Enghelen, en d'Apostelen, meerder als t'leven, in welck hy

[fol. 264r]

hem dapper en wel heeft ghequeten, en staet in een Kerck buyten Napels. Noch vier Euangelisten, verscheyden van malcanderen, binnen Napels. Onder ander Altaer-tafels, is van hem een tot S. Louwijs, by t'Paleys van den Viceroy te Napels, van S. Catharina, alsoo den brandt in de raders slaet, en een splinter een van de Rackers oft Pijnighers is rakende, alwaer den constighen Schilder seer eyghentlijck heeft uytghebeedt met open keel een crijtende bevreestheyt, oock een groote verbaestheyt onder den omstandt te Peerdt en te voet. Noch in de selve Kerck is van hem een Altaer-tafel van S. Maria del Secors, slaende met eenen cluppel een Duyvel, die onder haer leyt, met noch ander Figueren en Engelen daer by, alles wel dapper en cloeck ghehandelt. Hier naer door onbescheydenheyt zijner tweedder Huysvrouwe en haer kinderen, trock woonen op zijn self, met zijn kinderen en gesellen, schilderende cloeckmoedich verscheyden veel groote stucken, besonder twee, die nae Abruzzo ghevoert wierden, een de dry Coninghen, en t'ander de Besnijdenis, seer heerlijck en cierlijck gedaen wesende. Eyndlinge trock hy met zijn kinderen tot Abruzzo en Aquila, met hem voerende een stuck op doeck, daer Christus gecroont werdt in der nacht, het welck hy hadde begonnen. Tot Aquila, heeft hy onder ander dinghen ghemaeckt een boven al uytnemende groot stuck op doeck, een heel vack van een Kerck beslaende, wesende een Crucifix, vol groote Personnagien en werck, wonder versierlijck geordineert en gheschildert: doch met groote ongheleghentheyt op een leere en derghelijcke onghemack, dat een dinghen is om alle Constenaers te doen verschricken en verwonderen. Van hier te Room ghecomen wesende, heeft t'verhaelde stuck van de Crooninge, met noch eenige ander, voldaen. En also hem aenbesteedt was een groot heerlijck stuck in't nieuw werck van S. Pieters Kerck te maken, waer in hy wouw toonen, wat een Nederlander in onse Const vermocht. Nae dat hy zijn oudtste dochter hadde bestelt te Houwlijck, is hy te Room gestorven, in't Iaer ons Heeren 1602. T'verhaelde stuck van de Crooninghe is noch t'Amsterdam by Bernardt van Somer, Schilder, die de dochter heeft ghetrouwt, en is wonder cloeck ghehandelt, heel afgescheyden van de ghemeen Nederlandtsche maniere, soo dat hy is gheweest een treflijck Meester, die den Italianen heeft spaerlijcker doen verhalen, dat Nederlanders geen handelinghe in beelden hebben, oft heeftse stoffe genoech gegheven en oorsaeck sulcx te swijghen, oft maetlijcker van ons te spreken.