Het schilder-boeck

Van verscheyden Schilders, van desen oudt-tijtsche, oft Modernen tijdt.

Het zijn voortijts geweest in hoogh en neder Duytsch-landt verscheyden edel Constenaers, en begaefde Mannen in onse oeffeninge, van welcke, door dat weynigh gedachtnis van hun door den Schrijvers in den Historien als memory-kist sorghvuldich is bewaert gheworden, den tijdt en oudtheyt niet hebben schier over laten blijven als bloote namen, besonder hier in ons Nederlandt. Dan gelijck van oudts meest alle Plaet-snijders oock Schilders

[fol. 204v]

waren, sien wy hier en daer reliquien, oft naeghelaten dingen van hun Const en wetenschap, in de Printen, als van Sibaldus Bheem Suanius, Lucas van Cronach in Sassen, Israel van Mentz, en Hispe Marten, welcke Printen nu ghetuyghen moghen wat elck voor goet Meester in sulcken tijt is geweest: want ick weet het met hun schilderijen niet te bewijsen. Maer nu belangende eenige onser Nederlanders, welcker wercken en levens my ten deele maer, oft stuckwijs bekent en zijn, noch oock de tijden huns levens, zijn dese: eerst van Brugghe, een uytnemende Meester in so vroegen tijt, geheeten Hans Memmelinck. Van desen was binnen Brugghe een rijve oft fierter in't S. Ians huys, wesende redelijcke cleen figueren, maer soo heel uytnemende constich, datter menichmael is voor gheboden gheweest een rijve van fijn silver. Desen Meester heeft al gebloeyt voor den tijt van Pieter Poerbus te Brugge, die altijt dit constich stuck gingh besien op de Hooghtijden alst open stondt, en condet nemmeer ghenoech besien noch geprijsen: waer by te bedencken is, wat uytmuntender Man den Meester zy gheweest. Te Ghent is gheweest corts nae Ioan van Eyck eenen Geeraert van der Meire, die een seer nette handelinge hadde. Van zijn handelinge was, door eenigh liefhebber, Lieven Taeyaert, ghebracht in Hollandt van Ghent een Lucretia, seer reyn ghedaen: welcke eyndlinghe quam inde handt van Iacob Ravart t'Amsterdam, een uytnemende Const-beminder. Noch is te Ghent geweest eenen Geerard Horebout, welcken namaels wiert Schilder van den Coningh van Engelandt, Hendrick de 8e. Van zijn werc was te Gent in S. Ians Kerck, op de slincke sijde van het hoogh Choor, te weten, deuren van een Altaer-tafel, waer van t'binnenste was ghesneden werck. Die hadde doen maken eenen Abt van S. Baefs, genaemt Lieven Hughenos. In d'een deur was seer constich gheschildert de gheesselinge: hier was te sien de nijdighe wreetheyt der gheesselaers, de verduldicheyt Christi, en den ernst van eenen, die beneden de roeden bindt. In d'ander deur was de Cruys-afdoeninghe, al waer onder Mariae en S. Ians seer groote droefheyt was uytghebeeldt: in't verschieten waren de dry Marien, die ten grave quamen met Lanteernkens en lichten in dat doncker spelonckigh graf, welcke lichten wederschijn gaven in hun tronien: in dees graf-rootse was eenigh doorsien te sien. Dese deuren waren in de Kerck-braeck behouden en gelost, door een Const-liefhebber van Brussel geboren, geheeten Marten Bierman, diese naderhandt weder over heeft ghelevert aen de Kerck voor den selven cleenen prijs diese ghecost hadden. Daer is noch van desen Geerardt te Ghent op de Vrydagh-marct, in den Lijnwaet-arm een dobbel ronde, oft op beyde sijden geschildert: op een sijde Christus sittende op eenen steen, daer hy ghecroont met de doorne Croon, van een wort gheslaghen op t'hooft met een riet: op d'ander sijde is Maria met haer kindt, en een deel Enghelen om haer. Noch was te Ghent, doch niet in soo ouden tijdt, eenen Lieven de Witte, een goet Schilder, besonder fraey en verstandich in Metselrije, en Prospectijven, die hy veel maeckte. Van hem was een besonder stuck van t'Vrouken in overspel. Oock zijn te Ghent in S. Ians Kerck eenighe fraey parcken van glasen, die van zijn teyckeninghe zijn. Oudts tijts is te Brugghe gheweest eenen Lansloot Blondeel, welcken in zijn jeught was gheweest een Metselaer: daerom hy een Schilder wesende, altijt in zijn wercken voor een teecken stelde een Truffel, oft Truweel. Hy was een wonder verstandigh Man in Metselrije, en Antijcke rui-

[fol. 205r]

nen, en van branden in der nacht teeckenen, en dergelijcke: zijn dochter werdt nae Huysvrouw van Pieter Poerbus. Daer is oock te Brugghe geweest Hans Vereycke, diese noemden cleen Hansken, wesende seer aerdigh en fraey van Landtschap, die hy seer net en natuerlijck t'leven ghelijckende dede: somtijts daer in makende Mari-beelden, doch niet heel groot. Was oock taemlijck goet van beelden, en conterfeyter nae t'leven: want ick een Casse met deuren heb ghesien, welcke was buyten Brugghe op t'blaeuw Casteel, oft huys mijns Ooms Glaude van Mander, die met zijn Wijf en kinderen daer in was geconterfeyt: de Tafel was een Mari-beeldt met Landtschap. Daer is oudt tijts gheweest noch eenen Geerardt van Brugge, daer ick geen bescheyt van weet, dan dat hy van Pieter Poerbus hooghlijck is ghehoort prijsen voor een uytnemende Schilder. Tot Haerlem is in vroeghen tijdt oock gheweest Ian van Hemsen, Borgher van aldaer, de welcke een maniere hadde meer treckende nae d'Antijcksche, en meer afghescheyden van de moderne: maeckte groote beelden, en was in sommighe deelen seer net en curioos. Van hem is een stuck met veel staende Apostelen by Christus, gaende op nae Ierusalem, en is te Middelborgh ten huyse van d'Heer Cornelis Monincx, Const-liefhebber. Noch was te Haerlen eenen Ian Mandijn, die seer op zijn Ieronimus Bos fraey was van ghespoock en drollerije: hy is gestorven t'Antwerpen, daer hy van der Stadt pensioen hadde. Noch is te Haerlem gheweest een cloeck gheest in ordineren, teyckenen en schilderen, ghenaemt Volckert Claesz. Van hem zijn eenighe stucken op doeck op de Schepen Camer te Haerlem die stout aenghetast en ghedaen zijn, meer Antijck als moderne: hy heeft wonder veel, en goet coop, percken voor Glaes-schrijvers, en anders gheteyckent. Daer is oock t'Antwerp gheweest eenen Hans de Duytscher oft Singher, uyt t'landt te Hessen. Van hem was t'Antwerp in de Keyser-straet, tot Carel Cockeel, een heel Camer van water-verwe gedaen, met groote Boomen, waer in Linden, Eycken, en ander onderscheyden waren. Hy teyckende veel voor Tapijtsiers, dan con niet wel op den averechten dagh schilderen. Hy quam t'Antwerp in't Gildt, in't Iaer 1543. In't Iaer 1535. quam t'Antwerp in't Gildt Hansken van der Elburcht, by Campen, geseyt cleen Hansken. Van hem was aldaer in onse Vrouwen Kerck den Visch-vercoopers Altaer, daer Petrus dopende was met visschen, en op den voorgrondt quam Christus: oock eenen schoonen Boom: ooc was de Zee-storm van hem wel uytgebeeldt. T'Antwerp was noch in ouderen tijt Aert de Beer: desen quam in't Gildt, A^o. 1529. hy teeckende veel voor Glaes-schrijvers, en was wonder cloec. Ooc wasser Ian Cransse: van hem was een voet-wassching in onse Vrouwen Kerck, in Sacraments Capelle, op eenen grooten doeck, seer uytnemende werck: desen quam t'Antwerp in't Gildt, A^o. 1523. Lambrecht van Oort, Schilder van Amersfoort, was een goet Schilder, en Architect, quam in't Antwerps Schilder-gildt, A^o. 1547. Michiel de Gast quam in't Gildt voornoemt A^o. 1558. Hy schilderde veel ruinen, en Room na t'leven, welcke dingen hy ooc veel teyckende, met ander zijn inventien, en teeckende zijn dingen, met een zijn marc daer op druckende. Daer was noch een goet water-verwe Lantschap Schilder t'Antwerpen, Pieter Born: desen quam in't Gildt, A^o. 1560. Noch quam in't selve Gildt A^o. 1556. eenen Cornelis van Dale, fraey Schilder van rotsen. Al dees voorgaende Meesters heb ick dus onder den anderen gestelt, om dat icker niet besonders van en weet, meer als ic verhaelt hebbe.