Logo DBNL
Het schilder-boeck (1969)

Het schilder-boeck

(1969)–Karel van Mander–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Het leven van Michel Agnolo Buonarruotti, Florentijn, Schilder, Beeldtsnijder, en Bouwmeester.

Terwijlen de behendighe en fraeye gheesten, met t'licht des vermaerden Giotto, en zijn naevolghers, hun ghepooght hebben ter Weerelt te doen blijcken t'vermoghen, dat de goede ghenegentheyt der sterren, en de ghetemperde mengselen der humoren, in hun sinnen hadden laten vloeyen: en begeerich wesende, met de volcomenheyt der Consten na te bootsen de wonderlijcke schoonheyt der Natueren, en te comen tot de geheele kennis des algemeenen verstants: is, om tot sulcken hoogen mate te reycken, ten lesten ontstaen het licht der alghemeener Teycken-const Michel Agnolo Buonarruotti: om den Naecomers ogen te wijsen den wegh der drie Consten, Schilderen, Beeldt-houwen, en Bouwen, daer hy in gheexcelleert heeft: boven dat goetwillich hem zijn toeghevallen, en verselschapt hebben, met een hoogh onderscheydich oordeel, de reden-stiersche Morale Philosophije, en vermakelijcke soete Poeterije. Hy was gheboren in't Arettijnsche landt, op een Dorp, ghenaemt Casentino, Ao. 1474. Sijn Vader, Lodewijck geheeten, quam van daer woonen in een ander Dorp, Settignano genoemt, dry Italische mijlen van Florencen, en hiel zijn kinderen te wercken in wolle en sijde, want hyder vast veel, en weynich incomst hadde. Michel Agnolo wat groot geworden, werdt te Schole bestelt te Florencen, daer hy alle den tijdt die hy conde doorbracht met te teyckenen, al was hy van zijn Vader en Ouders daerom veel bekeven, en oock gheslagen, ghelijck of sulcke Const yet verachtelijcks waer gheweest. Hy creegh kennis met eenen Francesco Granacci, die oock gelijck hy noch jongh was: desen was bestelt te leeren schilderen by eenen Domenico del Grillandaio. Desen Ionghen siende Michel Agnolo soo tot de Const ghenegen, creegh hem lief, en dede hem dickwils van zijn Meesters teyckeninghen, den welcken Meester doe van de beste Schilders van Italien gerekent was. Eyndtlijck worde Michel Agnolo by desen Domenico besteedt te leeren t'zijnen 14. Iaren, den tijdt

van dry Iaren. Hy nam in't teyckenen seer toe, dat hy niet alleen alle zijn mede discipelen, die veel waren, overtrof: Maer alsoo eenen Iongen conterfeytte * eenighe ghecleedde Vroukens, van den Meester ghedaen metter pen, Michel Agnolo nam een grover pen, en gaf een van dese Meesters Vroukens eenen anderen beteren omtreck, dat het te verwonderen was van sulcken cloecken Iongen, die zijns Meesters dinghen verbeteren con, en dorf: dit papier is namaels als een groot weerdighe Relijcke bewaert geworden by Vasari. T'gheschiede doe Domenico zijn Meester schilderde tot S. Maria novella de groote Capelle, dat den Meester uyt was, en Michel Agnolo conterfeytte de heele steygeringe, soo sy stondt met alle reetschap, en eenige Iongers also sy wrochten: Domenico dit siende, was seer verwondert, hoe verstandich dit ghedaen was, en seyde: Desen Ionghen can meer als ick. Michel Agnolo creegh een van de Printen van Hipse Marten, daer de Duyvelen S. Antonis in de locht voeren: dit conterfeytte hy metter pen, datment niet onderkennen con: oock maeckte hy dit in schilderije, en cocht verscheyden visschen, om eenige vreemde gedaenten deser Duyvelen daer nae te coloreren. Als hem eenige Printen waren gheleent, en ghecopieert hadde, maeckte zijn geteyckende soo ghelijck, en maecktese beroockt en oudt als de principalen, en gaffe den Ionghers, diese niet anders dan voor de Printen en kenden: met al dit gecreegh hy eenen grooten naem. In desen tijdt hadde den Heer Lorens de Medici in zijnen Hof, by de plaetse van S. Marco, een groot deel Antijcke Beelden, en ander, met grooten cost vergaert, om daer te maken een Schole voor jonge Schilders en beeldt-snijden, en claeghde tegen Domenico, dat t'beeldtsnijden so heel weynich meer in't ghebruyck was: des begeerde hy, dat hy van zijn beste Iongers daer stieren wou, om conterfeyten, en leeren: daer worden gestiert Michel Agnolo, en Francesco Granaccio. Michel Agnolo begon yet te doen van aerde, om trotsen een ander Beeldtsnijders soon, dat hem d'Heer Lorens begon grootlijck te achten. Hier nae Michel Agnolo verstout wesende, nam een stuck Marbers, en conterfeytte een tronie van eenen Antijcken ouden lachenden Faunus, wiens mondt en neuse wat gekneust oft gebroken waren: desen conterfeytte hy soo ghelijck, datter den Heer in verwonderde: En also Michel Agnolo zijn hooft hadde ghemaeckt met neus en mondt, en in de lachende mondt oock alle de tanden, desen Heer (also hy boerdich was) seyde uyt ghenuechten: Ghy most bedencken, dat oude lieden niet juyst al hun tanden en hebben, oft hun en ghebreeckter somtijts eenige. Michel Agnolo, die eenvuldich was, docht, hy seyde de waerheyt, en als die desen Heere vreesde en beminde, sneedter stracx eenen tandt uyt, en maeckte gelijck of hy uyt gevallen was, verwachtende des Heeren wedercomst met verlanghen: welcken ghecomen, siende de goede eenvult van den Iongen, lachter mede, en verteldet dickmael anderen, als oft een groot mirakel had geweest. Eyndelijck by consent van den Vader, nam hy Michel Angel als zijn eygen kindt aen in zijn huys, gaf hem een Camer, en liet hem eten met zijn kinderen aen zijn eygen tafel: dit gheschiedde in't tweede Iaer, dat hy by Domenico had gewoont. Desen Heer gaf hem noch pensioen, en om den Vader te helpen, vijf Ducaten ter Maent: en noch maecte hy hem eenen purperen mantel, en gaf noch den Vader een goet Officie: waer by de mildicheyt van desen Heere, tot de Const leerlustige Ieught, af te meten is: want oock alle Iongers in zijnen Hof comende, hadden pensioen, d'een meer, d'an-

der min: En in desen Hof waren niet alleen (als verhaelt is) rondt Beelden, maer veel excellente Schilderijen, soo dat het een seer ghenuechlijcke plaetse om hun te studeren was: waer van Michel Agnolo, die de voorbaerste in't leeren, en de vlijtichste in al zijn doen was, de sleutelen altijt hadde. Hy maeckte voor zijn Heere, door raedt van den gheleerden Policianus, eenen strijdt van Hercules en den Centauren in Marber, soo ghedaen, dat het schijnt van een oudt ervaren Meester te wesen, en wort noch in grooter weerden gehouden. Oock maeckte hy in Marber een Mary-beeldt van half rondt, waer in hy de handelinghe van Donaet niet alleen volghde, maer in gratie en teyckeninghe overtrof. Hy teyckende veel Maenden tot den Carmelijten, nae de Schilderije van Masaccio, en met suclk verstandt, dat het alle die van der Const en anderen boven maten verwonderde: en gelijck nijdicheyt de schaduw' is der blinckender deucht, vermeerderde neffens zijne vermaertheyt oock de scheelooghsche nijdicheyt, soo dat eenen jongen Beeldtsnijder Torrigiano geheeten, benijdende * van hem in de Const overtroffen, en boven hem in achtinghe te wesen, geveynsende met hem te spelen, sloegh hem soo wreedelijck met een vuyst, dat hy hem den neuse in stucken sloegh, en teyckende hem, dat hy't zijn leven lang droegh, des Torrigiano uyt Florencen worde gebannen. Doe Michel Agnolo met desen zijnen Heere vier Iaer hadde gewoont, is den Heer gestorven, des is hy weder in zijn Vaders huys gekeert met grooter droefheyt, om den doot van desen liefhebber aller Consten. Hier cocht Michel Agnolo een groot stuck Marbers, en maeckter af eenen Hercules, lang vier ellen, die eyndelijck werdt ghesonden in Vranckrijck aen Coningh Francesco, en was gheacht een excellent werck. Michel Agnolo was noch seer groot by d'Heer Lorens soon, Piero de Medici, erfghenaem van desen Hof, en beriedt hem altijt met Michel Agnolo, doe hy yet Antijcks cochte: En doe't eens seer gesneeuwt was, liet hem maken in den hof een groot Beeldt van snee. Michel Agnolo maecte een houten Crucifix voor S. Spirito, daer hem den Prioor een Camer gaf, daer hy verscheyden dooden vilde, en anatomiseerde, des hy van doe voort seer goede teyckeninge hadde. Het geviel dat die van t'Huys van Medicis verdreven werden uyt Florencen, en Michel Agnolo eenige weken te vooren was ghetrocken te Bolognen, en trock van daer te Venetien, vreesende of hem yet quaets mocht ontmoeten, om dat hy in't Huys Medicis soo ghemeensaem en bekent was. Vindende te Venetien geen onderhoudt, keerde weder te Bolognen, daer hy geen teecken aen de Poort genomen hebbende, verviel in boet van 50. Bolognese ponden: en soo hy niet betalen conde, worde los door een van de sesthien regerende Mannen, Messer Ioan Francesco Aldourandi, daer hy een Iaer bleef, en maecte tot een ander oudt werck in de Kerck eenen Engel met eenen Candelaer, en eenen S. Petrronio van Marber, waer van hy hadde dertich Ducaten. Keerende weder te Florencen, daer hy onder ander maeckte eenen slapenden * Cupido, groot als t'leven: Desen door raedt van eenighe, worde van Michel Agnolo toegemaeckt, dat hy scheen oudt en Antijck te wesen: welcken (so men seght) eenen Baldassar del Milanese hem te Room in zijnen Wijngaert verborgh, en liet ontgraven, en vercocht hem den Cardinael S. Iorgie twee hondert Ducaten: desen soude noch wesen tot Mantua. Dit uytcomende, maeckte Michel Agnolo soo vermaert, dat hy te Room by desen Cardinael ghebracht werdt, daer hy een Iaer (doch sonder weynich doen) overbracht.

Een Roomsch Edelman Iacopo Galli liet hem maken eenen Cupido van Marber, groot als t'leven: daer naer eenen Bacchus, van thien palmen hoogh, met een drinck-schael in de rechter handt, en in de slincker een Tyger-huyt, en een wijndruyf, welcke eenen jongen Satyr soeckt te eten: In dese figuere sietmen, dat hy te wege gebracht heeft een vermenginge der leden wonderlijcke schoon: want hy hadder in ghetoont een manlijcke jeuchdighe ranckicheyt, en vroulijcke vleeschachtighe rondicheyt, soo dattet het beste Beeldt was, dat voor henen by de Moderne ghemaeckt was gheweest: Iae dat ander dinghen van tegenwoordige Meesters, by t'zijn te gelijcken, niet met allen en waren: Soo dat den Cardinael van Rouan een Fransman, om van hem gedacht in Room te laten, liet maken Michel Agnolo een groot Mary-beeldt van Marber, dat men delle Febbre heet, met eenen dooden Christus op den schoot, welcke naeckt is, so gedaen, dat niemant te hopen heeft een beter te sien, van musculen, aderen, en senen, op t'ghebeente van dit lichaem, noch een dooden soo gelijck eenighen dooden, met een soet wesen van een aensicht, oock aermen en beenen, soo geheel volcomen schoon, en wel gedaen. Eenige berispten, dat de Mariae tronie so veel jeuchdiger is als Christi: maer dese, als onverstandige, bedachten niet, dat een Maeghts aensicht veel verscher en schoonder blijft, als een ander Vrouwen tronie, en dat de aensichten der gener die veel lijden, gelijck Christus dede, seer verouden. En om dat dit werck, gestelt wesende in S. Pieters Kerck, van eenighe uyt Lombardijen worde gheseyt, van een ander ghedaen te wesen en van Michel Agnolo gehoort worde, heefter by nacht op den riem van Maria zijnen naem in gehouwen. Om d'uytnementheyt der Const, als tot een levende beelt (gelijc het schijnt) seyde een fraey Poeet in Italiaens gedicht op desen sin:

 
Ay schoonheyt groot, eerbaer, vol rouwen,
 
Melijden, in doodt steen ghehouwen,
 
Weent niet soo seer ghelijck ghy doet,
 
Dat voor den tijdt ondancks met moet
 
Op van der doot staen ons ontlader,
 
V Bruydegom, u Soon, en Vader,
 
Den welcken ghy met eyghen naem
 
Sijt Dochter, Bruydt, en Moeder t'saem.

Michel Agnolo werde hier nae seer vermaert, zijnde ontboden te Florencen, alwaer een stuck Marbers was van negen ellen hoogh, daer eenen Simon da Fiesole van had eenen Reus begonnen, en soo qualijck, dat hy noch niemant daer een Beeldt soo groot af wist te maken, sonder stucken by te voeghen: en hadde oock de beenen door ghegraven, en lach als een verlaten werck. Michel Agnolo desen steen ghecreghen hebbende, maeckte sulck een Modelleken van wasch, en maeckteder uyt eenen jongen David, met een slingher in de handt: makende steygeringhe, en hem bedeckende, en sonder dat het yemandt sach, bracht zijn werck ter perfectie. Ten lesten genoech voldaen wesende, en noch aen het retocqueren hier en daer doende, sach eenen Heer Piero Soderini dit Beeldt, en seyde tot Michel Agnolo, dat hem docht, dat den neus van dit Beeldt te dick was. Michel Agnolo merckte wel, dat hy te seer van onder stondt, en dat hy van daer geen recht oordeel conde gheven: doch om hem te ghenoegen, clom op de steygeringe, en nam stracx in de slincker handt een ijser, en een weynich greys, dat op de steygeringe lagh, en gheliet hem aen de neus te wercken,

latende van dit greys allencx wat vallen, sonder yet van de neus af te smijten: doe keerde hy hem om, en sagh om leegh nae Soderini, die opwaert stondt en sagh, hem seggende, dat hy nu eens sien soude. Hy antwoorde: Nu staet het my beter aen, ghy hebt hem daer nu het leven gegeven. Daer mede quam Michel Agnolo af, en lachte by hem selven, dat hy mijn Heere also vernoeght hadde, als hebbende medelijden met die hun meynen te verstaen, niet wetende watse seggen. Maer wisselijck dit Beeldt was sulck, dat het benomen heeft den roep van alle ander Beelden, Moderne en Antijcke, t'zy Griecksche oft Latijnsche: en men mach segghen, dat in Marsorio te Room, Tyber noch Nijl in Belvideer, of de Reusen van Monte Caval, hier niet by en hebben in proportie, schoonheyt, en welstandt: want in dit Beeldts beenen sietmen seer schoonen omtreck, en uytspringen der heupen: boven dat men in dit ooc siet een wonder gratie en soeticheyt in den standt, oock een volcomen goetheyt in voeten, handen, tronie, en alle ander leden. Hier van hadde Michel Agnolo voor zijnen loon van den voornoemden Soderini 400. Croonen, en t'Beeldt worde voor t'Paleys van den Hertogh ghestelt Ao. 1504. Noch maeckte hy voor den selven eenen David van coper, die in Vranckrijck worde gesonden, die oock uytnemende was. Nae noch eenich ander dingen maeckte hy in een rondt een half rondt Mary-beeldt van coper ghegoten, voor eenige Vlaemsche Edelluyden, van den Huyse van de Moscheroens, en betaelden daer voor 100. Croonen, en sondent in Vlaender. Een Const-liefhebber zijnen vriendt, genoemt Agnolo Doni, Florensche Borger, die veel fraey dinghen Antijck en Moderne hadde, was ooc lustich wat te hebben van Michel Agnolo, die in een rondt hem schilderde een Mary-beeldt op beyde knyen geknielt, hebbende op de aermen een kindt, datse Ioseph toelangt, die dat ontfangt: daer sagh men in dat omsiende aensicht van Maria, en in't staer oogh opslaen nae t'kindts schoonheyt, haer volcomen benoegen, en de groote begeerte die sy heeft, t'kindt desen eerbaren heyligen Man deelachtich in't overgeven te maken: den welcken in't aensicht en met zijn actien bewijst, t'selve met effen sulcke hertlijcke liefde t'ontfanghen. Daerenboven om zijn Const te toonen, hadde hy gemaeckt in't Landtschap veel naeckten op veelderley manieren: en alles was soo net en aerdich ghedaen, dat hy dergelijck noyt op hout ghedaen heeft: dit ghedaen, sondt het t'huys, en gaf den Bode een bilgtet, daer voor t'ontfangen 70. Ducaten. Dit docht Agnolo Doni, die een gheregelt Man was, seer veel, voor soo een schilderije te gheven, en seyde tot den Bode, t'waer genoech aen 40. Ducaten, en gafse hem. Michel Agnolo sondt hem wederom te doen segghen, dat hy hem * 100. Ducaten oft de schilderije weder t'huys soude schicken. Agnolo, wien de schilderije niet geern hadde willen missen, ontboodt, hy wilde hem den eersten eysch van 70. gheven: maer Michel Agnolo om het misvertrouwen van Agnolo, begeerde noch eens so vel als hy eerst geeyscht hadde: waerom Agnolo gedwongen was, wilde hy de schilderije behouden, te seynden 140. Ducaten. In de groote Sale van den Raedt, schilderde op desen tijdt den Const-rijcken Leonardo da Vinci, als vooren gheseyt is: en also Piero Soderini Gonfalonier was, welcken siende in Michel Agnolo soo grooten Const, besteedde hem oock * een deel van dese Sale: des hy om in trots te maken t'ander groot vack der Sale, maeckte een groot Carton, nemende voor d'Historie van den krijgh te Pisa: doch wilde niet dat dit yemandt sagh. Desen maeckte hy vol naeckten

van Soldaten, die in de Riviere Arnus om der hitten baedden, terwijlen dat in't Legher (overvallen van den vyandt wesende) alarm werdt ghemaeckt: Daer had hy gemaeckt de Soldaten uyt t'water climmende, en op verscheyden actituden hun cleedende, en wapenende met grooter haest, om hun medeghesellen te helpen: voorts in't verschieten eenen strijdt van Ruyters. Onder ander naeckte figueren wasser een oudt Man, die om zijn hooft hadde eenen crans van clijf om schaduw' te maken, welcken sat om zijn coussen aen te trecken, die hy niet aen conde crijghen, om dat zijn voeten vocht van t'water waren, en track met grooten vlijt, t'welck hy niet alleen niet t'crom trecken des monts en bewees, maer met alle musculen, en recken der aderen en senuwen: en meer ander dingen waren daer gheteeckent in groeppen, d'een met crijt oft kole, d'een gewasschen en gehooght met lootwit, en d'ander geartseert. Desen Carton was allen Constenaren een uytnemende verwonderen, en in de Sale op gehangen, was de Schilder-jeucht lange tijt een uytnemend' Exemplaer, dat veel Meesters heeft ghemaeckt, als Raphael, en del Sarto, Rosso, en meer andere. Hier naer Michel Agnolo, om t'groot gherucht zijnder uytnemender Const, werdt te Room ontboden van den Paus Iulius de tweede, welcken voor nam te maken een Sepultuere, die in hooghmoet, vercieringhe, en overvloet van schoon Beelden, soude overtreffen alle Antijcke en Keyserlijcke graven. Hier van hadde Michel Agnolo een wonder heerlijcke ordinantie gemaeckt, datter in souden comen 40. groote Marberen Beelden, sonder kinderkens, Historien, en ander cieraten: des trock Michel Agnolo gesonden nae Carrara, met duysent Croonen, om Marberen te halen. Daer wesende, had hy wel wonder dingen willen maken, om van hem in die Cavernen ghedacht te laten, als d'oude Antijcken hebben ghedaen, ghelockt wesende van die heerlijcke groote stucken Marbers: Doch hy beschickte een wonder groot deel Marbers ter Zee, en also te Room: alwaer ghecomen, bestelde, dat hem een deel Marbers te Florencen worde geschickt, om Somers, alst te Room quade locht is, daer te wercken. Binnen Room maeckte hy twee groote Marberen naeckte ghevangen Beelden tot dese Sepultuere, die soo gedaen waren, datmen noyt geen beter gesien en heeft: Dese, also sy noyt in't werck en quamen, gafse namaels Michel Agnolo aen St. Robert Strotzi, hem sieck vindende t'zijnen huyse: Dese worden geschoncken en gesonden den Coning van Vrancrijck, en zijn nu ter tijt tot Cevan in Vranckrijck. Hy bootseerde binnen Room noch acht Beelden, en vijf tot Florencen, waer van hy voldede een Victorie, met eenen ghevangen onder haer, die te Florencen worde ghestelt in de groote Sale van den Hertogh. Te Room voleynde hy eenen Moyses, vijf ellen hoogh, welcken sit met een statige actie, leggende een handt op de Tafelen, en in d'ander houdende den baert: welcke handen, arem, knyen en voeten, oock tronie, baert en laken, en zijn niet te beschrijven, wat uytnemende Const daer in is te sien: desen Moyses met noch ander Beelden, zijn noch tot S. Pieter in vincola. Men segt, twijlen Michel Agnolo aen dit werck was doende, quam te Room de reste van het Marber tot de Sepultuere, tot a Ripa, van Carrara, die Michel Agnolo liet brengen op de plaetse van S. Pieters, en om dat de gene diese gebracht hadden mosten zijn betaelt, gingh hy (also hy ghewoon was) tot den Paus: maer also zijn Heylicheyt dien dagh onledigh was, met groote nootsake, belanghende de stadt Bolognen, keerde Michel Agnolo weder t'huys, en

betaelde de Marberen van zijn eygen ghelt, hopende haest orden van zijn Heylicheyt te hebben, dus keerde op een ander dagh te Hove, maer en mocht by den Paus niet comen, want hy worde belet van eenen Palfernier, die hem seyde patientie te hebben, hy hadde last hem niet binnen te laten. Waer op eenighen Bisschop seyde: Misschien en kent ghy den Man niet. Den Palfernier seyde, Ick ken hem al te wel: maer ick ben hier om te doen, dat my van mijn overste en den Paus is bevolen. Dit docht Michel Agnolo (als sulcx ongewoon) onmogelijck, en seyde: Als van nu voort my den Paus laet soecken, seght dat ick elder te vinden sal worden: en t'huys ghecomen, trock tsavonts * ten twee uren in der nacht te poste wech, bevelende twee zijn knechten, alles den Ioden te vercoopen, en te volghen nae Florencen, daer hy nae toe trock. Doe hy nu quam tot Poggibonzi, en op't vrydom van Florencen, bleef daer stille. Ten liep niet lang aen, daer en quamen vijf Posten met brieven van den Paus om hem weder te halen: en al hielden de brieven, dat op pene van ongenade hy niet nae en soude laten te comen, en wat dese hem baden, soo wilde hy niet hooren, dan schreef eyndtlijck dees cleen antwoordt: Sijn Heylicheyt soudet hem vergeven, hy wou niet meer in zijn tegenwoordicheyt comen, dewijl hy hem hadde doen verjagen als een argh Mensch, en dat zijnen trouwen dienst sulcx niet en verdiende: hy mocht voort een ander soecken die hem diende. Michel Agnolo was te Florencen dry Maenden doende met Cartons voor de groote Sale, die Piero Soderini hem woude laten maken: binnen desen quamen aen de Signorije dry bevelen van den Paus, dat sy hem Michel Agnolo souden te Room seynden. Hy desen ernst des Paus merckende, nam vooren (so men seght) te trecken nae Constantinopolen, om dienen den Turck, door middel van eenige graeu Monicken, die hem aendienden, dat hem den Turck wel begeerde, om te maken een brugghe, van Constantinipolen de stadt tot Pera: doch liet hem raden van P. Soderini, die hem schickte tot meerder versekertheyt, als een Stadts Ghesant, met zijn broeder den Cardinael Soderini, die met hem by den Paus soude gaen. Dus quamen sy te Bolognen, daer den Paus alree van Room ghecomen was. Dit voorgaende wort van eenige anders vertelt, te weten: dat den Michel Agnolo niet en wou eenich van zijn dingen laten sien, en hadde nabedencken, dat den Paus vercleedt wesende, meermaels door zijn knechten zijn dingen in zijn afwesen hadde ghesien, met seker oorsaken: het welck doch also was. En dat hy eens de knechten omcocht met ghelt, om te comen in de Capelle van Sixto zijns Ooms, die hy Iulius hem liet schilderen, als volgen sal: en dat Michel Agnolo bemoedende op zijn knechten sulck verraedt, hem eens hadde verborgen op de steygeringhe, en met dat den Paus in de Capelle quam, hy niet wetende wie't was, een berdt van boven af nae hem schoot, en dede hem also toornich te rugghe wijcken. Doch oft aldus, oft anders was, hy hadde immers met den Paus aldus het spel, en waren met malcander veronweerdight: en Michel Agnolo vreesde, oft met hem qualijck soude afloopen. Dus in Bolognen gecomen wesende, eer hy noch de leersen af dede, werdt hy van t'Hofgesin des Paus gebracht by den Paus, in gheselschap van een Bisschop van den Cardinael Soderini: want den Cardinael was sieck gheworden, end' en mocht niet mede gaen. Nu ghecomen wesende voor den Paus, leyde hy hem op zijn knyen, wien den Paus over dweers aensagh als veronweerdight, en seyde: In plaetse dat ghy ons soudt comen

vinden, hebdy gewacht dat wy u comen vinden? willende daer mede seggen, dat Bolognen naerder Florencen is als Room. Michel Agnolo met beleefden handen en hooge stemme begeerde ootmoedelijck vergevenisse, hem verontschuldigende, dat t'gene hy gedaen hadde, was geschiedt uyt verbolgentheyt, niet moghende verdragen also henen ghejaeght te worden, en wat hy nu misdaen hadde, dat hy hem dat vergave. Den Bisschop, die hem voor den Paus * hadde gebracht, die meende de sake oock te verontschuldigen.en seyde tot zijn Heylicheyt: Dese dusdanighe Menschen zijn onwetende, en buyten dese hun Const, en zijnse nergen meer toe goet, datmen daerom hun behoort te vergheven. Den Paus werdt toornigh, en met eenen staf, die hy in de handt hadde, dreef hy den Bisschop van hem, seggende: Onwetende zijt ghy, die den Man versmaedt, daer wy hem self niet en versmaden. Dus worde den Bisschop van den Palfrenieren uyt ghesteken met een deel knotsen. Des Paus gramschap gecoelt zijnde, gaf Michel Agnolo de Benedictie, en noch een deel geschencken. Hy maecte daer nae, by last van den Paus, des Paus conterfeytsel, een Beeldt vijf ellen hoogh, van Coper, in welck hy groote Const en schoon actitude te wege bracht, bewijsende in't uytsien een groote ernstige statelijckheyt: de lakens waren seer rijcklijck: Dit Beeldt worde te Bolognen ghestelt, boven de poorte van de Kerck van S. Petronio. Men seght, doeder Michel Agnolo noch aen doende was, datter toeghelaten was by te comen Francia, Goutsmidt, en excellent Schilder, die veel van den lof en Const van Michel Agnolo hadde gehoort, maer noyt niet van hem ghesien: desen siende t'constich werck van Michel Agnolo, ontsette hem: des hem Michel Agnolo vraeghde, wat hem van het Beelt docht, antwoorde Francia: het is een seer schoon gietsel, en een schoon stoffe: des docht Michel Agnolo, dat hy meer prees het Coper als de Const en seyde: Ick macher den Paus van dancken, die't my gegheven heeft, ghelijck * ghy meucht den Apotekers, die u de verwen om mede te schilderen gheven: en verstoort wordende, seyde in tegenwoordicheyt van een deel Edelluyden, dat hy eenen plompaert was. En siende daer nae by hem een soon van Francia, die sy seyden een schoon jongsken te wesen, seyde tot hem: V Vader maect schoonder levende, als geschilderde Beelden. Onder den Edelluyden vraeghd' hem een, welck hy meerder achte te wesen, dit Paus beelt, of een paer Ossen? Hy antwoorde: Nae de Ossen zijn: Dese van Bolognen zijn al grover als onse * Florentijnsche. Den Paus liet op de banck om t'Beeldt te voleynden duysent Croonen, en alst van aerde ghedaen was, trock hy nae Room, en liet Michel Agnolo te Bolognen, die't binnen 16. Maenden voldede. Dit Beeldt werdt namaels ghebroken, en aen den Hertogh van Ferraren vercocht, dieder een stuck gheschuts af goot, en noemdet Iulius, dan t'hooft bewaerde hy. Doe den Paus te Room was, Bramant, maeghschap van Raphael d'Vrbijn, en daerom geen goet vriendt van Michel Agnolo, bracht den Paus in't hooft, dat hy niet en soude laten voort maken zijn Sepultuere: want het scheen (seyde hy) datmen den Doot doen haesten wilde, en was een quaet teecken, te maken binnen zijn leven hem selven een graf: maer dat het goet waer, dat hy Michel Agnolo wederkeerende, soude voor eerst laten schilderen het welfsel van de Capelle, ter eeren en ghedachtenisse van zijn Oom, den Paus Sixtus, die hy in't Paleys hadde doen maken. Dus brachtet Bramant met ander Michel Agnols misgonners daer toe, dat dat eerlijck begonnen werck der Beeltsnijdinge most

achter weghe blijven, om datse sagen Michel Agnolo, door zijn groote uytnemende Const in desen so lief en weert by den Paus, en dochten Michel Agnolo te doen despereren, om dat hy op't nat schilderende, als wesende daer in ongeoeffent, niet besonders oft minder als Raphael doende, oock minder gheacht soude worden by den Paus, oft dat hy voort soude moeten. Michel Agnolo te Room ghecomen, leydet den Paus hem vooren: maer Michel Agnolo haddet hem geern afgeraden, Raphael geern aen't welfsel gestelt, en hy aen't voleynden der Sepultuere: maer hoe hy't meer afsloegh, hoe't den Paus meer sin hadde. Dus worde van Bramant, by last van den Paus, de steygheringe ghemaeckt, maer (t'schijnt wel al willens) qualijck, welck Michel Agnolo van ander dede te deghe maken. Den Paus wou dat al t'werck, dat ten tijde des Paus Sixti gedaen was, soude afghebickt worden, hoewel het ghecost hadde vijfthien duysent Ducaten. Michel Agnolo siende dit hoogh voornemen des Paus, nam voor van Florencen hulp t'ontbieden, en te maken, dat die daer voor henen hadden gewrocht, souden van zijnder Consten wegen onder hem als zijn ghevangenen moeten ligghen, en wilde toonen, hoe de Moderne oft tegenwoordige Schilders te teyckenen en schilderen behoorden: met dit hoogh voornemen begon en voleynde hy zijn Cartons. En alsoo hy noyt op nat yet ghedaen hadde, quamen die hy ontboden hadde, zijn goede kennis, te weten, Granaccio, Iuliaen, Bugiardini, Iacob di Sandro, den ouden Indiaco, Agnolo di Domino, en Aristotiles, en beginnende liet hun eenige dingen tot een proef maken: maer siende hun doen wijt verscheyden van zijn groote begeerte, smeet op eenen morgen vroegh alles van boven neder, en sluytende hem in de Capelle, woude hyse noyt meer in laten, noch ooc ten huyse daer hy was hem niet meer van hun laten sien: daerom siende hun bespot, keerden beschaemt nae Florencen. Dus maeckte Michel Agnolo dit werck met uytnemenden vlijt en studie, sonder hem eens te laten sien, om geen oorsaeck te geven dat het yemant sage: waer door t'volcx begeerte om sien te meerder was. Den Paus oock seer lustigh * wesende, begeerdet eens te sien: en alsoo't hem Michel Agnolo niet wilde toelaten, de swaricheyt ontstaen is van Michel Agnols vlucht uyt Room (als verhaelt is). Hier soudet schijnen, en soude moeten wesen, dat Michel Agnolo t'welfsel een stuck weegs begonnen hadde, eer hy vluchtede: en volgende dit, soude Bramant al voor s'Paus vertreck nae Bolognen, de Sepulture hebben ontraden te voleynden. Dat Michel Agnolo soo noode yemandt zijn dinghen in't welfsel liet sien, was, om dat door oorsaeck van eenich weder zijn werck, als van eenige souticheyt in't kalck, was uytgeslagen en beschimmelt, t'welck met der tijdt de locht weder wech nam: maer daer te vooren wasser Michel Agnolo heel mistroostich om, en claeghdet den Paus, als meenende t'werck te verlaten: des sondt hem zijn Heylicheyt Iuliaen da San Gallo, die hem daer raedt toe gaf. Dus voldede Michel Agnolo de helft: des wilde den Paus, die seer haestigh en onlijdtsaem was, datment ontdecken soude. Daer quam al Room om sien: oock Raphael, die licht yet con naevolgen, en maecte daer nae op een ander maniere als voor henen de Sibillen en Propheten tot La Pace. En Bramant socht aen den Paus te wege te brengen, dat Raphael d'ander helft mocht voleynden. Michel Agnolo dit verstaende, beclaeghde hem over Bramant, en sonder meer aensien op hem te hebben, seyde den Paus de ghebreken des levens en der Architecture van Bramant, aen de fabrijcke van S. Pieters,

die Michel Agnolo namaels heeft moeten verbeteren: Maer den Paus alle daghe meer merckende Michel Agnols Const, liet hem het welfsel volmaken, wel betrouwende, dat hy de reste beter als d'eerste doen soude, en hy geboodt dagelijcx, dat hem Michel Agnolo soude haesten, en vraeghde dickwils wanneert gedaen soude wesen. Hy antwoorde onder ander eens: als ick my selven voldaen hebbe in de Const. Den Paus seyde: Wy willen dat ghy ons voldoet in onse haest. Dus voldede Michel Agnolo dit heel welfsel alleen, sonder yemants hulp, dan datmen hem de verwen wreef, binnen den tijt van twintich Maenden, en hadder van dry duysent Croonen, en mochter in ghebruycken * voor 25. Croonen verwe: maer t'was hem grooten arbeyt, met den hoofde om hoogh te wercken, dat hy binnen eenighe Maenden daer nae geen teyckeninghen conde sien, oft yet lesen, dan om hoogh siende. In summa, dit werck in't gheheel is soo ghedaen, en sulck, dat het is het licht-vat oft Lampe onses Consts, dat het genoechsaem is te verlichten de geheele Weerelt, die te vooren in de rechte Teycken-const menich hondert Iaren is ghenoech verblint gheweest. Geen Schilder behoeft te wenschen, in inventie, vercortingen, actituden, schoonheyt der naecten, en omhangsels der lakenen, meer volcomenheyt te sien: want hier is de Const in haren hooghsten graet, en ter uyterste grense ghebracht, alst wel blijckt aen die volcomen schoon naeckte Beelden, seer verheven, levende en roerende, van verscheyden ouderdommen, die eenige eycken festonen, om de gulden eeuw te bewijsen, houden: want de Poeten willen, datmen doe by eyckelen leefde. Dus bewees Michel Agnolo, dat in deses Paus tijdt de gulden eeuwe voor handen was, om dat in desen tijdt Italien gherust en in vreden was, dat voor en nae in groote ellende en swaricheyt is geweest. Hier zijn te sien veel Historien uyt t'Oude Testament, van Adam en Eva af, oock Propheten en Sibillen, daer men Const, verscheyden actien, en beweghelijcke affecten oneyndlijcke veel sien mach. Gheluckich is gheworden de Schilder-const, dat alle twijffel en duysternisse van haer is wech ghenomen het valsch van t'oprecht onderscheyden, en den blint-doeck der valscher meeninge den Schilders van den oogen met dit werck ontbonden en los gemaect te gheworden. Der Capellen welfsel nu ghedaen, was Michel Agnolo seer in gratie by den Paus, gelijck hy oock daer aen werckende is geworden meer en meer: want so Michel Agnolo wou gaen nae Florencen in den Omgangh op * den S. Ian, sondt hem den Paus t'zijnen huyse om reysgelt 500. Croonen uyt vrientschap en jonst. Oock worde den Paus gedachtich voor zijn doot, orden te gheven tot zijn voorighe Sepultuere, en belaste, quaem hy te sterven, dat Cardinael Santi Quattro, en Cardinael Aginense zijn Neef, de selve op minder ordinantie stracx van nieus Michel Agnolo lieten onder handen nemen, en sonder eenich belet voleynden: So dat Michel Agnolo weder de Sepultuere onder handen nam, en ondertusschen de Cartonnen tot de Facciate oft t'vack, daer hy namaels t'Oordeel maeckte: maer t'nijdich ongheluck belettede dese memorie van soo heerlijcken Graf ter perfectie te comen, door den doot des Paus, en dat gecoren worde Leo de thiende, die niet minder van moede, macht en mildicheyt en was, als Iulius. Desen begeerde in zijn Vaderlandt van hem ghedachtenis te laten, om dat hy den eersten Paus van aldaer was, en dat hy sulck een constigh Borgher hadde, bestelde dat de Facciate van S. Laurens te Florencen voor hem worde gehouden: des werde Michel Agnolo gheschickt

nae Carrara om Marberen, end' hem werden daer toe bestelt duysent Croonen. In dit Marber halen verloor hy veel Iaren, makende ondertusschen van wasch Modellekens tot het werck, dat eyndlijck den Paus Leo quam te sterven, des Michel Agnolo niet besonders te weghe en bracht, dan bracht een groote Marber colomne op de plaetse van S. Laurens te Florencen: en binnen den tijdt van Paus Adrianus de 6e. doe de Consten seer verschrickt lagen, vorderde Michel Agnolo eenichsins yet tot de voorgaende Sepultuere van Iulius, daer hy uyt liefden zijnder vrientschap seer toe ghenegen was. Doe nae Adrianus, Clement de 7e. vercoren was, ontboodt hy Michel Agnolo te Room, en sondt hem weder nae Florencen, om te voleynden de Sacristije en Librerije van S. Laurens: want wesende oock een Florentijn, wou daer de Sepultuera van zijn gheslacht van Medicis volmaeckt hebben. Op desen selven tijdt maecte hy te Room voor eenen Pieter Vrbano dat wonder uytnemende Beelt van den naeckten Marberen Christus, staende met zijn Cruys, dat te Minerva te Room noch te sien is. Te Florencen ghecomen wesende, vorderde hy dat heerlijck werck van de Cupola, hanthavende met eenen t'werck tot S. Laurens. In der Architecture, beneffens den ouden ghemeenen wegh der Antijcken en Vitruvij, heeft hy ander nieu ordenen opgebrocht, van Cornicen, Capitelen, Basen, Tabernakelen, Sepultueren, en ander cieraten, waerom alle naevolgende Architecten hem te dancken hebben, dat hy hun van d'oude banden en stricken verlost heeft, en ruymen toom, en verlof gegheven, van yet beneffens d'Antijcken te versieren: Doch om de waerheyt te segghen, is desen toom so ruym, en dit verlof by onse Nederlanders so misbruyckt, dat metter tijdt in de Metselrije een groote Ketterije onder hun ghecomen is, met eenen hoop raserije van cieraten, en brekinghe der Pilasters in't midden, en op de Pedestalen voeghende hun aenghewende grove puncten van Diamanten, en derghelijcke lammicheyt, seer walghelijck om aen te sien. Summa, Michel Agnolo maecte (niet tegenstaende veel belets) zijn Beelden, (doch heymelijck, so zijn maniere was) tot de Sepultuere tot S. Laurens, en zijn seven in't ghetal, waer van sommige niet al voldaen zijn, also men dese daer noch sien mach: d'een is een Mary-beeldt, die op een seker actitude sittende, haren rechteren knye over den anderen heeft geslagen, en t'kindt op de hooghste dgye sittende keert hem seer aerdich na des Moeders borst: dit werck, hoewel onvolmaect, toont in de Conste groote volmaecktheyt, en een maniere van een werckelijcke bootseringe. Voorts tot de Sepultuere van den Hertogh Iuliaen, en Hertogh Laurens van Medicis, zijn seer en boven al verwonderlijck vier Beelden, de Nacht, den Dagh, de Morgenstonde, en den Avont, oock de Beelden deser twee Hertogen: dese zijn alle genoech om de Const te doen herleven, al waer sy over al de Weerelt doot, en begraven. De Beelden der Hertogen sitten met seer schoon actien, en zijn aerdich toegemaeckt, hebben schoon knyen, beenen, hoofden, handen en voeten. Maer wat sal ick segghen van Aurora, de schoon naeckte Vrouwe, die ontspringende in een levendige actitude, schijnt bedroeft, siende desen grooten Hertogh zijn ooghen ghesloten te wesen? En wat van de Nacht? dan dat het de Nacht is, om alle die desen meenen in Const t'achterhalen, oft voorby te loopen, te verduysteren? De schoonheyt en gracelijckheyt in't slapen deses Beeldts, heeft veel edel geesten verweckt, te vereeren met Poeetsche versen, soo in Latijn als in Italiaens. Onder ander was van een

onbekent Autheur een Tuscaens ghedicht ghemaeckt, op desen sin:

 
Den Nacht, die hier nu slaept met soete treken,
 
Een Enghel dus van steen ghehouwen heeft:
 
En t'wijl hy slaept, meent ghy niet dat hy leeft?
 
Ontweckt hem dan, ghy sult hem hooren spreken.

Op dit ghedicht heeft Michel Agnolo, in plaetse van zijnen Nacht, op desen sin gheantwoordt:

 
Slaep is my lief, en geeren steen zijn wil ick,
 
Dat my geen schade, oft schande en brengh in druck:
 
Dat ick noch sie, noch hoor, is mijn gheluck.
 
Dys weckt my niet, ay lieve spreeckt al stillick.

D'oorsaeck dat dese uytnemende Beelden niet en hadden de leste handtreyckinghe, die den Meester niet vyerigher gonst en liefde in zijnen gheest inghebeeldt hadde hun te verleenen, was den Const-vyandigen Mars, die terwijlen met Bellona, en de woedende ghesusters, voor de Stadt een belegeringe quam aenrichten, Ao. 1526. soo dat Michel Agnolo worde ghebruyckt tot de fortificatie der Stadt, daer hy al zijnen sin toe neychde, en hadde de Republijcke geleent duysent Croonen: maer siende, dat van hulp en tegenhouden alle hope verminderde, nam, om zijns persoons versekeringe, heymelijck en behendich de vlucht uyt der Stadt, met zijn discipel Antonio Mini, en zijnen vriendt Piloto Goutsmit, nae Venetien toe. En comende te Ferraren, alsoo daer van den Hertogh Alfonso, om den krijgh wille, was geordineert, dat de Weerden de namen der gasten souden opbrenghen, werdt Michel Agnolo teghen zijnen wille openbaer, daer ghecomen te wesen. Den Hertogh constliefdich sondt stracx de voornaemste van zijn Hof, hem met zijn gheselschap en Peerden te brenghen in't Hof, om aldaer heerlijck te logeren. Michel Agnolo hem in eens anders gewelt vindende, liet hem by den Hertoge met zijn ghesellen brengen, latende zijn goedt in de Herberge. Den Hertogh ontfingh hem seer vriendlijck en heerlijck, en gaf hem noch seer rijcklijcke giften, en hadde hem geern daer te Ferraren behouden, en voor grooten loon wat laten maken. Maer hy hem * wendende tot zijn medegesellen, seyde: Hy hadde gebracht in Ferraren twaelf duysent Croonen, die waren in hun behoeflijckheyt ten besten. Doch bedanckte hy den Hertogh seer beleefdelijck, die hem alles toonde, wat hy in zijn Paleys voor fraeyicheyt hadde: onder ander zijn conterfeytsel, gedaen van den grooten Tiziaen, t'welck Michel Agnolo seer prees. Doch wat den Hertogh dede, hy keerde weder nae de Herberge. Den Weerdt worden veelderhande dingen bestelt van den Hertogh, om Michel Agnolo wel te tracteren, en verboden geen ghelt van hem te nemen. Van hier quam Michel Agnolo tot Venetien, daer veel Edelluyden zijn kennis te hebben versochten, daer hy weynich werck van maeckte. Hy dede daer niet anders, als voor den Dogie Gritti een teyckeninge, om de brugge van Rialto, van fraey inventie, en seer cierlijck. Michel Agnolo door veel biddens, keerde weder in zijn Vaderlandt, door de groote liefde die hy daer toe hadde, doch niet sonder perijckel zijns levens, om dat de belegheringe van s'Keysers en s'Paus volck voor de stadt Florencen noch geduerde. Daer ghecomen, bewapende hy den thoren van S. Miniato, daer twee stucken gheschut op laghen, die in't Leger groote schade deden: Waerom die van t'Leger met groot gheschut daer op schoten. Maer Michel Agnolo, met wolle

sacken, en stercke maltrassen, met veel touwen omvanghen, behiel hem soo, dat hy noch over eynde staet. Hy creegh lust wat te maken uyt eenen grooten Marbersteen, negen ellen hoogh, welcken steen van Paus Clement te vooren was gegheven Baccio Bandinelli, die hem begonnen hadde. Desen doe hy van den Gonfalonier Michel Agnolo was gegheven, maeckte hyer een seer schoon Model toe: maer doe de Medicis weder in de Stadt met accoort gelaten waren, werdt den steen Baccio weder gegheven. In't overgaen van der Stadt, werden eenige Borgers gevangen by last van den Paus: oock worde Michel Agnolo ghesocht, die hem verborgen hiel veel daghen. Doch doe de furie over was, den Paus Clement gedachtich wesende de constighe deucht van Michel Agnolo, dede hem met ernst soecken en vinden, en sonder yet missegghen hem gheven zijn gewoone pensioenen, op dat hy vorderde t'werck van S. Laurens. Hy nu in versekertheyt wesende, maeckte voor den Commissaris van den Paus van Marber eenen Apollo, dry ellen lang, die uyt den koker eenen pijl treckt, doch en werdt niet al gheheel voldaen: dit is een uytnemende schoon werck. Hy hadde binnen de belegeringe gheschildert een Leda, van Lijmverwe, voor den Hertogh van Ferraren, t'welck een schoon excellent Vrouwen naeckt beeldt was, in den arem hebbende den Swaen. Daer waren oock Castor en Pollux, die uyt het Ey quamen, also men dat in Druck heeft namaels sien uyt comen. Dit groot stuck liet Michel Agnolo sien eenen Edelman, die van den voornoemden Hertogh gesonden was om dit stuck: want hy hadde verstaen, dat van Michel Agnolo wat besonders voor hem was gemaeckt. Den Edelman * dit siende, geen kennis hebbende van de Const, seyde tot Michel Agnolo: Dit en is niet besonders. Welcken antwoorde, en vraeghde wat zijn Ambacht was. Hy seyde al grinnende: Ick ben een Coopman. Michel Agnolo antwoorde stracx: Ghy sult ditmael u coopmanschap voor uwen Heer qualijc doen: maeckt u stracx uyt mijn ooghen. Daer nae gaf hy dese Leda Antonio Mini zijnen discipel, die twee Susters te houwlijcken hadde: oock gaf hy hem * den meesten deel van zijn teyckeningen, en Cartonen, en twee kisten met Modellen. Desen trock met alle dese Const in Vranckrijck. De Leda vercocht hy aen den Coningh, en worde ghestelt tot Fonteynebleo: maer de teyckeningen en Cartonen werden verloren, want hy quam haest te sterven. Michel Agnolo worde te Room ontboden van den Paus Clement, die, hoewel op hem verstoort wesende, vriendt der Const, hem alles vergaf: en gaf hem orden te keeren nae Florencen, op dat de Sacristije en Librerije van S. Laurens souden voleyndt worden, daer een menichte van statuen aen verscheyden Meesters waren ghedeelt, en van al de Modellen maeckte: dus werden solderinghe en Boeck-bancken, en alles met vlijt aengevangen. Doe werdt Michel Agnolo ontboden te Room van den Paus, om t'Oordeel te schilderen. En t'wijlen hy doende was men den Cartonen, werdt hy dagelijcx aengerent van den Agenten oft Commissarissen van den Hertogh van Vrbijn, seggende, dat hy van Paus Iulio de tweede hadde ontfangen sesthien duysent Croonen, om de Sepultuere te maken: welcke hy (om van dese moeyte ontslaghen te wesen) noch geern hadde voldaen, hoewel hy alree oudt was. Het worde eyndlijck geaccordeert, dat de Sepultuere slechs met ses Beelden soude volmaeckt worden, en niet dan van een sijde te sien, ghelijck hy dat self begeerde. In dit verdragh werdt besloten, dat Michel Agnolo voor den Paus vier Maenden in't Iaer mocht

wercken. Dit ghedaen, en liet den Paus evenwel niet af, het Oordeel te willen gevordert hebben, om te sien d'uyterste cracht der Const van desen oppersten Constenaer. Michel Agnolo makende de Cartonen, was heymelijck stadich doende aen de Beelden tot de Sepultuere, tot dat Ao. 1533. den Paus ghestorven is. En also hy doe meende van s'Paus werck ontslagen te wesen, en de Sepultuere dan vry en los te mogen eyndighen: Maer Paulus de derde vercoren wesende, liet hem roepen, om voor hem alles te doen, en dede hem groote beleeftheyt en beloften, seggende, hy wilde t'Contract met den Hertogh scheuren. Eyndelijck werdt het verandert, en op dry Beelden van eyghen handt. Dus maeckte Michel Agnolo een Beeldt, wesende Lia, Labans dochter, voor t'werckende leven, hebbende eenen spiegel, bewijsende, dat wy onse wercken met voordacht te doen behooren: oock in een ander handt eenen bloemkrans, beteeckenende de deucht, die ons in dit leven verciert, en namaels heerlijck maect. T'ander Beeldt was Rachel haer suster, het contemplerende leven beteyckenende, die op eenen knye gheknielt is, en met een opgheheven aensicht. Dese twee waren op den tijdt van een Iaer gedaen, en worden met den Moyses, daer voor van gheseyt is, ghestelt tot S. Pieter in vincula, by ander Beelden van den Paus Iulius en ander, die ander Meesters hebben ghedaen, met de ornamenten der Sepultuere, ghelijck daer noch te sien is, en alles ghedaen nae ordinantie en Modellen van Michel Agnolo. Doe begaf hy hem voorts te dienen Paus Paulus de derde, voldoende met grooter vlijt het Oordeel, in welck hy eyghentlijck met een groote manier heeft ghelet op de naeckten, te weten, op de schoonheyt, volcomen proportie, en ghestaltenissen der Menschen lichamen, op alderley actituden, hier in allen anderen overtreffende, latende aen d'een sijde de vroylijcke coloreringhe, en ander duysent aerdicheden, die ander Schilders tot vermakelijcken welstandt ghebruycken, en oock eenige gracelijcke inventie in't ordineren zijnder Historie. Het geschiede, doe eens den Paus Paulus quam besien het werck, met eenen Messer Biagio van Cesano, een seer neuswijs Mensch wesende: welcken gevraeght van den Paus watter hem af docht, seyde dat het een oneerlijck dingen was, in so eerlijcken plaetse soo veel naeckten met bloote onschamel leden te maken, dat het gheen werck en was om eens Paus Capelle, maer recht dinghen tot een stove oft herberghe dienende. Michel Agnolo hierom t'onvreden, oeffende dese wrake: stracx doe hy wech was, gingh hy desen Priester schilderen in de Helle na t'leven * by onthouden, onder een deel droesen, met een slange om t'lijf, die hem in de schamelheyt bijt: en ten hielp niet wat Messer Biagio aen den Paus oft Michel Agnolo soliciteerde, datmen wech nemen oft veranderen soude, hy most als een figuer van Minos, oft beter Midas, met Esels ooren daer blijven staen proncken, gelijck men noch sien mach. T'geschiede corts hier nae, dat Michel Agnolo van niet weynich hooge steygeringe viel, quetsende zijn been, en van * pijne en gramschap en woude hy't niet laten meesteren. Dit verhoorende eenen Meester, Baccio Rontini Florentijn, zijn vriendt, quam hem uyt medelijden vinden: maer soo hem daer ten huyse niet opghedaen worde, clom heymelijck in, en socht van camer te camer, dat hy hem vondt, niet scheydende van hem tot hy al genesen was. Dus keerde Michel Agnolo weder op t'werck, en voldede eer lange Maenden dit vermaerde heerlijck werck, dat welcke door Printen, soo in groot als cleen, ghenoech openbaer is, wat figueren en actien

daer in zijn, soo dat het hier te verhalen onnoodich is: maer datmen aen het wesen van elcke verdoemde figuere mercken can, om wat zonde dat sy daer in Carons schuyte ter Hellen varen, dat laet ick den Natuer kennenden Philosophen oordeelen, oft soo is ghelijcker van wort getuyght. Onder veel aenmerclijcke dinghen, heeft hy ghemaeckt seven Duyvels, daer mede meenende de seven Dootsonden, die de Menschen, die ten Hemel meenen op varen, ter Hellen neder trecken. In't uytbeelden van Caron, heeft hy ghevolght den Poete Dantem, daer hy seght op desen sin:

 
Den Duyvel fel Caron met brandend' ooghen
 
Vergadertse al, hy dreyght en slaet met eenen
 
Met zijnen riem, al die niet snel en pooghen.

Acht Iaren pijnichde hem Michel Agnolo dit werck te voldoen, het welck van verre en van by hem wel wil laten sien, sonder eenighen welstant te verliesen, en is geweest gheretorqueert, en met artseringen in de diepselen seer net voldaen, niet alleen onder, daer men by can, maer boven in't opperste, daer ick eens met een langhe leere by gheclommen ben, daer eenen ganck is met yseren leningen. Dit werck worde voldaen, en ontdeckt, Ao. 1541. (ick meen) op eenen Kerstdagh, met verwonderinghe niet alleen van Room, maer van al de Weerelt. Hier naer maecte Michel Agnolo voor den selven Paus in de Capelle Paulini twee Historien, oock op't nat, d'een de Bekeeringhe Pauli, d'ander de cruycinghe Petri, daer verscheyden schoon naeckten oock in comen, en verscheyden fraey actien, sonderlinghe den Petrus averecht op't cruys: doch eenich omstandich bywerck moet men hier niet lustich zijn te sien, want het achter uyt, oft t'Landtschap is niet cierlijck: men sieter boomen, noch ghebouw, oft dierghelijcke dinghen, ghelijck of hy alleen t'hooghste treffende op het leeghe oft gheringhe niet en heeft willen achten. Dit was zijn leste schilderije, gheeyndicht t'zijnen 75. Iaren, met grooter moeyten: want te wercken op nat, en is niet wel ouder lieden werck. Nae dat Michel Agnolo, in de fortificatie van Borgo, hem bewesen hadde boven alle ander verstandich Bouwmeester, en t'schilderen verlaten, en conde zijnen gheest niet ledich wesen: maer nam vooren een seer groot stuck Marbers, daer hy van een stuck te weghe wilde brengen vier figueren, meerder als t'leven, en was een afdoeninge van t'cruys daer op Mariae schoot light eenen dooden Christus, daer eenen Nicodemus met een ander Maria de Moeder helpen en bystaen, wantse van droefheyt schijnt machtloos, dit lichaem niet te moghen langher op den schoot houden, en schijnt te willen vallen, wesende een heel verscheyden actie, van die hy oft ander in dese Historie te vooren en deden. Dit werck werdt niet volmaect, hoewel hy't tot zijn Sepultuere hadde gheschickt, en creegh groot ongheluck, als noch volgen sal. Doe Ao. 1546. overleden was Antonio da San Gallo, Bouwmeester van de Fabrijcke van S. Pieters, wert in zijn plaetse ghestelt Michel Agnolo die (oudt wesende) niet geern sulck last aen nam, en maeckte met veel minder cost een veel beter Model van hout, als dat van San Gallo, verbeterende veel dingen, op sulcker wijse, dat dese Fabrijcke op een veel beter orden worde ten eynde ghebracht, en op een vijftich Iaren tijt minder als soude gheweest hebben, en met meer als dry hondert duysent Croonen minderen cost, en noch veel heerlijcker werck, bequamer en ghebruyckelijcker. Den Paus die hem seer beminde, en in eeren hadde, gaf hem tot een pensioen dincomste,

die de Riviere opbrengt binnen Parma, beloopende tot ses hondert gouden * Croonen s'Iaers: Daer nae in plaetse van die, de Cancelerte van Rimini. En al sondt hem den Paus dit ghelt van zijn pensioen, wildet niet ontfangen, als daer geen werck van makende, willende tot dese Fabrijcke dienen om Gods wille. Summa, het is te verwonderen, dat een eenich Mensch soo veel gaven en Consten heeft dadelijck bewesen in hem te wesen. Dus werdt hy in verscheyden Bouwinghe ghebruyckt, tot de doot van Paus Paulus, Ao. 1549. en wederom ten tijde van Paus Iulius de derde: den welcken hem liet continueren in de Fabrijcke, en hadde hem in grooter weerden. Hy worde ooc van een Senaet des Roomschen volcx ghebruyckt tot Bouwmeester aen het Capitolium, waer toe hy een seer schoon teyckeninge inventeerde, hoe dat ghebouw ghemaeckt en gheciert, d'Antijcke beelden daer te passe ghebracht, en hoe de trappen en ander dinghen op het fraeyste en voeghlijckste mochten te weghe ghebracht worden. Liever hadde Michel Agnolo zijnen ouden tijdt gheruster overgebrocht, dan onder verscheyden Pausen, en voor d'een en d'ander onledich te wesen met de dinghen der Architecture. Doch de Fabrijcke van S. Pieter, de Kercke van S. Ian voor den Florentijnen te Room, en derghelijcke, dede hy alleen uyt devotie, sonder ghewin te begeeren: Evenwel door de groote liefde tot de Const, en om dat de oeffeninghe met den beytel op de Marberen te arbeyden, zijn lichaem (soo hem docht) vorderlijck tot gesontheyt was, en liet schier geenen dagh voor by gaen, zijn tijtverdrijf te hebben aen zijnen * voorverhaelden Marberen groep oft Pieta: doch ten lesten werdter onverduldich in, en sloech hem aen stucken: want den steen was vol herde keykens, en so hardt, dat t'vyer dickwils uyt den yseren sprongh. Dese Pieta worde weder aen een gheset, en is noch in eenen Wijngaert by Monte Caval, toecomende die van Bandini, daer ick hem oock ghesien hebbe. Maer om de naeste oorsaeck van dit breken, en onvolcomen laten der figueren van Michel Agnolo t'ondersoecken, mijns achtens, is gheweest het overvloedich en geestich verstandt, daer een doordringhende scherp oordeel beneven was: soo dat hy noyt volcomen benoeghen en hadde aen yet dat hy oyt maeckte, en daerom heeft hy in zijnen ouderdom weynich Marberen beelden voldaen, maer die voldaen zijn, zijn in zijn jonckheyt ghedaen gheweest, als den Bacchus, de Pieta van de Cortse, den Colossus oft Reus tot Florencen, en boven al den Christus te Minerva, die soo volcomelijck ghedaen is, datter geen graen dickte en mag af oft toeghedaen wesen sonder t'Beeldt te bederven. Noch onder de voldaen, zijn t'Beelt van de twee Hertoghen, Iuliaen en Laurens, den Nacht, Aurora, en den Moyses, en buyten dese noch twee, dat t'getal nauwe en reyckt tot elf. De ander die onvoldaen zijn bleven, zijn meer in ghetal: want soude hy gheen beelden uyt hebben laten comen, dan die hem ghenoechden, hy souder (soo hy self beleden heeft) weynich oft gheen te voorschijn hebben laten comen. Dit hadde hy voor ghewoonte, soo haest hy al werckende aen zijn beelden eenich cleen ghebreck sach, hy lietse onvolmaeckt alsoo blijven, en dit was (seyde hy) oorsaeck, dat weynich Beelden oft Schilderije van hem zijn gedaen geworden. Hy beleedt oock teghen yemant, datter een stuck van de elleboghen van de Mary-beelt was af ghespronghen, daer hy de lijdsaemheyt mede verloos. Om nu eyndlijck zijn leven in't corte te betrecken, en t'overloopen, is te weten, dat hy altijt seer ghenegen was tot alle moeyten, die de Conste belangen: bevindende,

dat hy door alle swaricheden daer mede gheraeckte. *Hy heeft binnen zijn leven hem seer geoeffent in de Anatomie, niet alleen der Menschen, maer oock der Dieren, besonder der Peerden, daer hy altijt sin in hadde, oock eenighe te houden: des hy soo groote perfectie met Pinceel en yser heeft laten blijcken, bewijsende, dat die uyt de herssenen van Iuppiter, Minervam halen wil, behoeft den hamer van Vulcanus. Men heeft ghesien dat hy beelden heeft ghemaeckt, langh 9. 10. en 12. hoofden, als hy daer by wist eenige gratie te weghe te brenghen, alhoewel sulcx in't leven niet te vinden waer, soo seyde hy, dat den Passer * most wesen in d'ooghe, en niet in de handt: want de handt arbeydt, en de ooghe oordeelt: en sulcken wijse hadde hy oock in zijn Architecture. Hy beminde seer de eensaemheyt, dat niet te verwonderen is: want die op onse Const verlieft is, moet t'gheselschap schouwen, dewijl sy den heelen Mensche wil * hebben in aendachticheyt, want sulck Mensch alleen zijnde, is (met Scipio) alderminst alleen. Hy hadde in grootachtinghe eenighe verstandige gheesten, en gheleerde Persoonen: hy las geern Italiaensche Poeten, en maeckte self veel geestige versen, Madrigalen, en Sonnetten, die seer stadich waren, en heeft Petrarcham en Dantem schier gecommenteert. Hy sondt gedichten, en ontfinger weder van de doorluchtighe Marckgravinne van Piscara, en waren op malcanders * Const verlieft, en sy quam dickwils van Viterbo te Room hem besoecken, welcke hy teyckende een Pieta, met twee Engelen, eenen Christus aen t'Cruys met opgeheven hoofde, en een Samaritaensche Vrouw aen den put. Hy beminde seer de heylige Schriftuere, als een goet Christen wesende: hadde oock in grooter weerden de schriften van Broer Ieronimo, Savonarola, om dat hy op den Predickstoel zijn levende stem had ghehoort. Hy beminde seer de lichamelijcke schoonheyt der Menschen, om die in zijn Const nae te volgen, * en het schoonste uyt het schoone t'onderscheyden, en kennen, sonder welck men gheen dings en can volcomens maken: maer hadde geenen sin aen oncuyssche en oneerlijcke gedachten, t'welck hy met de maniere zijns levens heeft bewesen, seer sparich zijnde, als hy jongh was te vreden wesende (om stadich op zijn werck te wesen) met een weynich broodt en wijn, welcke gewoonte hy onderhiel, tot dat hy t'oordeel maeckte in de Capelle, daer hy des avonts zijn daghwerck ghedaen hebbende, hem soberlijck onderhiel, en Rijck wesende, leefde armlijck, en noyt vriendt en at met hem, en selden wilde hy van yemant gheschencken: * want hem docht, als yemant hem wat gaf, altijdt in hem te wesen gehouden. Zijn verhaelde soberheyt maeckte hem seer wakende, en van weynich slaep, s'nachts dickwils opstaende, niet connende slapen, hem voeghende te wercken met den beytel, daer toe had hy gemaeckt eenen papieren hellem, daer op hy de keerse stelde, en hadde aen den handen gheen belet. Zijn keersen waren van enckel Geyte smeer die seer uytnemende zijn. *Dickmael sliep hy in zijn jeucht gecleedt, vermoeyt van arbeydt, om s'anderdaeghs geenen tijdt met cleeden te verliesen. Eenighe zijnder gheweest, die hem nae seyden, dat hy gierich en vreck was: maer dese deden de waerheyt daer aen te cort: want hy het teghendeel heeft bewesen met zijn groote miltheyt, in't wech gheven zijner goedere en Consten. Veel teyckeninghen gaf hy aen M. Tomas Caualieri, * Messer Bindo, en broer Bastiaen del Piombo, die seer veel weert waren, aen zijn discipel Antonio Mini de Leda, en anders, als geseyt is, en voorts aen veel ander, ghelijck de twee gevanghenen aen St. Strozzi: dese ghevangenen zijn noch

tot Equan, dry mijlen van Parijs, gaf oock aen Francesco Bandini de ghebroken Pieta: summa, dinghen daer men een deel duysent Croonen af hadde moghen maken. Boven dit veel dienst aen velen gedaen met teyckenen, en andersins, sonder yet te nemen, oock onderhiel hy met zijn ghewonnen ghelt veel armen, uythouwlijckende heymelijc veel schamel dochteren, die hy goede houwlijcke have gaf, en maeckte rijcke zijn dienaers, en die hem hielpen wercken: Oock eenen zijnen knecht Vrbino, die hem lange hadde gedient, den welcken hy eens vraeghde: Soo ick com te sterven, wat suldy doen? Hy seyde: Ick sal een ander dienen. Ay armen Mensch, seyde Michel Agnolo, ick wil u ellende voorcomen, en gaf hem teffens twee duysent gouden Croonen, een dinghen dat Keysers oft groote Heeren te doen zijn ghewoon. Oock een zijn Neef gaf hy nu dry, dan vier duysent Croonen, en eyndlijck 10000. Croonen, sonder zijn * goederen te Room. Michel Agnolo is oock gheweest van diep en langh behoudich onthoudt, soo dat als hy maer eens yemants dinghen en sagh, hy heeftet soo onthouden, en hem daer mede gehdient, dat het niemant conde mercken, en noyt en maeckte hy yet, dat malcander gelijck was: want hy onthiel alles wat hy oyt maecte. In zijn jeucht wesende in een geselschap met ander Schilders zijn vrienden, wedden om een Avontmael, wie een figuere soude maken van minst teyckeninghe, ghelijck die eenighe plomplijck op de mueren maken, die niet met allen en connen. Hier diende hem zijn memorie van een boots, die hy soo op eenen muer hadde ghesien: dese maeckte hy van treck tot treck soo gantsch ghelijck, als hadde hy't voor hem ghesien, en gingh alle d'ander Schilders te boven: een dingen nochtans swaer om doen, voor sulck een, die soo goet Meester, en soo vol teyckeninghe was, en ghewoon tot soo constighe dinghen, dat hy soo gheheel hem daer van ververren en afscheyden conde. Hy is geweest seer veronweerdight op die hem veronghelijckten: doch noyt geen wraeck doende: maer verduldich verdraghende. In al zijn wesen was hy manierlijck, en wijs in woorden, en voorsienich in antwoorden, met een statighe grootheyt, en somtijts scherp bijtende, somtijt soet en cluchtigh, waer van ick * eenighe mach verhalen. Hem worde gheseyt van een van zijn vriendt, dat hem de doot wel leet behoorde wesen, om dat hy zijn leven hadde gearbeyt met groot onghemack, om tot der Consten volmaecktheyt te gheraken. Hy antwoorde: Dat behoort even veel te wesen: want behaeght ons t'leven, soo behoort ons niet te mishaghen de doot, dewijl het al werck is van eenen Meester. Een Schilder hem vraghende van zijn werck, welcken hadde gheschildert een Pieta, en hem daer in qualijck gequeten, antwoorde hy: dat het wel een Pieta, dat is, een deerlijc dingh te sien was. Verstaende dat Sebastiaen del Piombo, in een Capelle van S. Pieter Montorio, hadde te maken eenen Monick, seyde, dat hy dat werck soude bederven. Vragende Sebastiaen om wat oorsaeck, antwoorde hy: dewijle datse de heele Weerelt bederven, die soo groot is, soudense niet connen bederven een Capelle, die soo cleen is? Hem worde verhaelt van eenen, die seer wel d'Antijcken conterfeytte, en hun maniere navolghde. Hy antwoorde: Die altijt een ander navolght, en loopt hem nemmermeer voorby, en die niet van sich self en can maken, sal hem qualijck met ander lieden dingen connen behelpen. Een Schilder in een werck hebbende boven al wel ghemaeckt eenen Os, worde Michel Agnolo gevraeght, hoe desen Os soo levende boven alle ander dingen was getroffen te maken. Hy antwoorde: Alle Schilders connen

hun selven wel best conterfeyten. Hy gingh een werck sien van rondt Beeldtwerck, datme, gedaen wesende, buyten op zijn plaetse soude setten. En also den Beeltsnijder hem seer bemoeyde om de vensters te stellen, datse goet licht mochten gheven, seyde Michel Agnolo: En doet geen moeyte, want het besonderste is het licht op de marckt. Meenende, dat de dingen die in't openbaer staen, worden van t'volck gheoordeelt goet oft quaet te wesen. Hy sagh een Schilderije, die al uyt anderen gheraept was, en ghevraeght watter hem af docht. Hy antwoorde, Wel: Maer ick en weet niet, als ten Oordeele alle lichamen hun eyghen leden weder nemen sullen, hoe't met dees Historie sal gaen, want daer niet met allen en sal blijven: Een waerschouwinge, op datmen hem soude ghewennen uyt zijn selven wat te maken. Een Priester seyde hem: T'is jammer dat ghy geen Wijf en hebt genomen, ghy soudt nu veel kinderen hebben, die uwen arbeydt en eere souden moghen ghenieten. Hy antwoorde: Ick hebbe eene die my Wijfs ghenoech is, t'welck is de Const, die my moeyte genoech aenghedaen heeft, en mijn kinderen sullen mijn wercken wesen, die my (indiense yet dooghen) lange sullen doen leven: want ongheluckich waer Laurens di Bartoluccio Giberti, hadde hy niet die schoone deuren van S. Ians ghemaeckt: want zijn kinders hebben al doorgebrocht dat hy hun naeliet, en de deuren staen noch overeyndt. Eyndlijck, het was een Man, als uyt den Hemel ghesonden, om in't leven en Const een recht voorbeeldt allen edelen gheesten en Constenaers te wesen: des hy van elcken was weerdich bemint te wesen, ghelijck hy oock was, en van groote Heeren en Pausen, te weten, * Iulius de 2e. Leo de 10e. Clement de 7e. Paulus de 3e. Iulius de 3e. Paulus de 4e. en Pius de 4e. die hy al diende, en hem in weerde hebbende, seer ghemeensaem met hem waren, en hadden hem wel willen altijt by hebben: Ghelijck oock deden Carolus de vijfde Keyser, Solyman den Turckschen Keyser, Franciscus de Valoys Coningh van Vranckrijck, en de Signorije van Venetien. T'waer langh te verhalen al d'ander Cardinalen, en groote Meesters: doch moet niet naelaten den Cardinael Hipolito de Medicis, die zijn Const soo toeghedaen, end' hem soo toegheneghen vriendt was, dat hy vernemende, dat Michel Agnolo sin hadde aen een zijn Turcks Peerdt, om zijn groote schoonheyt wille, heeft hy't hem mildelijck t'huys ghesonden, met thien Muylen al gheladen met haver, en eenen Knecht om t'Peerdt bescheydt te doen, t'welck Michel Agnolo seer lief was, en in grooten danck aen nam. Doe binnen Room quam den Hertogh van Florencen Cosimo, met de Hertoginne Leonora, dede hem den Hertogh oock, om zijn hooghe vermaertheyt in der Const, en eerlijcken ouderdom, altijts groote eere, nemmermeer met hem sprekende, dan met de bonnet in de handt, hem doende neffens hem sitten, gelijck etlijcke Pausen oock hadden ghedaen. In't overleggen van zijn leven, dunckt my jammer en beclaeghklijck, dat hy soo veel tijts most verliesen met dingen, die hem van het Beeldtsnijden af voerden, bysonder met te doen graven Marberen, en met Fortificatien, en t'Bouwmeesterschap te bedienen van de Fabrijcke, daer hy 17. Iaer veel moeyte mede hadde, en van ander Bouwlieden benijdt wesende, op veel manieren, en seer ghequelt worde: Want hadde hy zijnen tijdt in snijden oft schilderen mogen gebruycken, men hadde veel meer wonders ghesien. Doch heeft soo veel ghedaen, dat men acht, dat hy alle die voor hem zijn gheweest, heeft in perfectie van Menschen beelden overtroffen: So dat met recht in

zijn Wtvaert hy worde geschildert, vertoont midden oude en nieuwe Constenaers, en daer by een versken gestelt, dat zijnen oorsprong heeft uyt de Georgica Virgilij, daer van den Coningh der Honichbyen wort ghesproken, op desen sin:

 
Sy zijn hem al ontrent, end' al in hem verwondert.

En ghelijck hy voor handteycken, wapen oft avijs, stelde dry Cranssen in een gevlochten, veranderden die van der Academie van de Teycken-const binnen Florencen dees Circkels oft Cranssen in Croonen, stellende daer by t' Avijs:

 
Ter geminis tollit honoribus.

Willende te kennen gheven, dat hy in Schilderen, Beeldtsnijden, en Bouwmeesterschap (wesende oock dry Consten aen den anderen hangende) de Eere en Croone weerdigh was: doch mochter Michel Agnolo, die een diepsinnich gheest was, wel hoogher oft ander meyninghe in hebben ghehadt. Doe hy in zijnen uytersten ouderdom begon te bemercken zijns levens afgang, en dat hy zijn sinnen tot Godt gewent hadde, soo heeft hy dat in een ghedicht Sonnet te kennen gegeven in Tuscaenscher sprake, luydende genoech op deser meyninge:

 
Met een broos schip alree is aenghedreven,
 
Door woeste Zee, ter haven, elck ghemeen,
 
Mijns levens loop, daer rekenschap elck een
 
En reden moet van alle wercken gheven.
 
Dat s'weerelts gonst my tot een Godt verheven
 
Der Consten heeft, oft eenich Heer alleen,
 
Bevind' ick valsch, vol dolinghe niet cleen,
 
Oock t'ydel wensch der Menschen in dit leven.
 
T'mal soet ghepeyns der liefden, voormaels yet,
 
Wat ist? soo my nu dobbel doot gheschiedt?
 
D'een ben ick wis, en d'ander dreyght my pranghen.
 
Ghenoech ghemaelt, en Beeldtghesneden hier.
 
Mijn Siel gherust ick tot de Liefde stier,
 
Die d'aermen op aen't Cruys dede, ons t'ontfanghen.

Hy hadde altijt groote begeerte, noch te gaen dienen, in zijnen soo grooten ouderdom, den Hertogh Cosimo, en met eenen in zijn Vaderlandt te sterven, om daer by zijn Ouders te wesen begraven: dan en mocht van den Paus niet vry ghelaten wesen, noch ontslaghen, om de Fabrijcke, soo dat hy te Room most blijven, daer hy eyndlijck sieck worde van een traghe Cortse: Maer de sieckte vermeerderende, en hy zijn eynde bevoelende, maeckte zijn Testament, met dry corte redenen, met goede kennisse en verstandt, segghende aldus: Ick late mijn Siel in de handen Gods: mijn lichaem der Aerden: en mijn goedt mijn naeste vrienden. Vermanende de zijne, datse in't scheyden uyt desen leven, souden zijn ghedachtich des lijdens Iesu Christi. Hy is overleden den 17. Februarij, ten 23. uren, Ao. 1564. oudt 90 Iaer. Hy was te Room met seer grooten staet en toeloop begraven: En door bevel van den Hertogh Cosimo, heymelijck ontgraven, en ghepackt als Coopmanschap, heymelijck ghebracht te Florencen, om hem oock nae zijn doot hooghlijck te vereeren. Maer al te grooten beschrijvinghe soudet wesen, te verhalen, wat men dat doot lichaem, in't begraven en Wtvaert, al eere binnen Florencen dede. Wat al aerdighe en gheestighe versieringen van triumphelijcke toebereydinghen, en schilderijen, daer al in corten tijdt te wege werden gebracht, door de Schilders Academie,

en andersins, besonder in de Wtvaert, die uitgestelt was te doen s'daeghs nae S. Ian, en gheschiede den 14. Iulij. 1564. Zijn Sepultuere is in de Kerck van Santa Croce van Marber, waer op staen dry Vrouwen beelden van Marber, te weten, Pictura, Sculptura, en Architectura.


Vorige Volgende