Het schilder-boeck

T'leven van Pieter Perusijn, Schilder.

Wat een voorderlijcke aenporrende roede de Armoede somwijlen is, voor eenige Ieught van levendigen en verstandigen gheeste, en wat een crachtighe oorsake, om ghedreven te gheraken ter volmaecktheyt, in wat Const-oeffeninghe dat het mach wesen, is claer te mercken aen de handelinghe, oft leven van Pieter van Perusien: wiens armen Vader hem bestelde in dienst van een Schilder binnen Perusia. De welcke al was hy den besten Meester niet, hiel Pieter altijts vooren, hoe dat de Schilder-const soo heerlijck, en soo ghewin-ghevende was, voor diese wel conde oeffenen, verhalende de groote belooninghe der selver, soo in den ouden als teghenwoordighen tijdt: waer mede hy Pieter om leeren lustich maeckte, om een van die vermaerde te worden, soo hem t'geluck dienen woude. So was hy veel maenden, dat hy sonder bedde sliep in een kist, en dede groote moeyt en vlijt om leeren, makende dickwils van den nacht den dagh: soo dat hy, die ghewoonte aenghenomen hebbende, gheen ander vreucht en wiste, dan hem te bemoeyen in de Const, en altijt te schilderen: want altijts voor ooghen hebbende den schrick van der Armoede, dede neersticheyt tot winninghe. T'welck hy misschien niet en hadde ghedaen, soo hy onderhoudts ghenoech ghehadt hadde: want den Rijckdom

[fol. 110v]

hadde hem den weg tot der deucht mogen sluyten, die hem nu door d'armoede wert gheopent: en voort gestiert zijnde van de behoefticheyt, hopte, mocht hy niet ten hooghsten graedt climmen, dat hy mocht comen om hem eerlijck te mogen onderhouden. Hierom en maeckte hy geen werck van coude, honger, onghemack, arbeyd, noch schande, om eens te comen tot rust en ghemack. En hadde dit altijt voor een Spreeckwoort: Dat nae de quade daghen, goede ^* dagen mosten comen: En alst moy weder is maecktmen huysen, om in't vuyl weder onder te woonen in't drooghe. Dickmael vraeghde hy volck, die hier en daer gereyst hadden, bysonder zijnen Meester, in wat plaetse dat de Schildery best gheloont worde. Den welcken hem antwoorde: tot Florencen, daer de Schilder-const in meeste perfectie is, en veel goede Meesters altijdt zijn, en meer propoosten. Soo dat Pieter vertreckende, quam te Florencen, op hope, een excellent Schilder te worden, t'welck hem gheschiedde: want zijn handelinghe doe ter tijdt seer worde ghepresen. Hy hadde daer zijn studie, en leerde onder Andreas Verrocchio, alwaer van zijn eerste wercken waren: onder ander eenen S. Ieronimus, den welcken seer gheacht werde: want hy was gemaeckt gantsch oudt, mager en drooge, gelijck een Anatomie, hebbende de oogen ghevestight op t'Crucifix. Voor de Nonnen van S. Clara, maeckte hy een Tafel van eenen dooden Christus, met soo schoonen coloreringhe, dat de Schilders wel dochten, dat hy een excellent Meester worden soude: want hy hadde in dit stuck ghemaeckt veel schoon tronien, soo van oude Mannen, en Marien, die uyt grooter liefden bitterlijck schreyen, aenmerckende met verwonderen den Dooden: en achter had hy ghemaeckt een Landtschap, dat doe ter tijdt wonderlijcke schoon gheacht worde, want men daer te vooren geen goede maniere daer van en hadde ghesien, gelijck als men nae wel heeft. Men wilde de Nonnekens drymael meerder van gheven, als sy ghedaen hadden: maer sy wouden niet, om dat Pieter seyde, dat hy dergelijcke geenen moedt en hadde te maken. Hy werdt in corten Iaren in sulcken groot achtinghe, dat zijn dinghen werdt ghesonden over al, in Italien, Spaengien, Vranckrijck, en meer ander Landen. Hy wrocht veel in een Clooster, van die men hiet Ingesuati, buyten de poorte Pinti, t'welck door krijgh al verdestrueert is. Daer was eenen Prioor, die seer wel Asuyr oltramarijn conde maken, en om dat hys overvloedich hadde, dedes Pieter veel op de mueren ghebruycken. Desen Prioor was vreck en wantrouwich, en wilder altijt by wesen, om te sien, of Pieter niet het Asuyr en soude behouden: waerom Pieter, die van natueren oprecht was, dit merckende, niet wel te vreden en was, dochte hoe hy hem mocht beschamen, soo hiel hy by hem eenen pot met schoon water, daer hy alleen zijn borstelen in spoelde, als hy asuyren lakenen maeckte, en dede den Prioor even seer zijn vrecke sacxken openen, en spoelde seer dickwils den borstel. Den Prioor siende zijn sacxken seer minderen, seyde dickmael: Ey hoe veel oltramarijn verslindt dat kalck. Dat siet ghy, seyde Pieter. Den Prioor wech zijnde, vergaderde hy uyt den pot het oltramarijn, dat in den grondt ghesoncken lagh, drooghdet, en gaft den Prioor weder, segghende: Pater, dits uwe, leert op een ander mael lieden met eeren betrouwen, die niemant bedrieghen: maer wilde men, men conde wel bedriegen de ghene, die soo misvertrouwigh zijn, als ghy zijt. In Fresco en Olyverwe was hy seer goet Meester. Onder ander was hem aenbesteedt van eenen Bernardino Rossi Florentijn, eenen S. Bastiaen,

* Spreeckwoorden Petri Perusini.

[fol. 111r]

om in Vranckrijck te seynden, voor hondert gouden Croonen. Dit stuck vercocht Bernardino aen den Coningh van Vranckrijck vier hondert gouden Ducaten. Door veel constighe wercken vermaert zijnde, werdt Pieter te Room gheleydet, om voor Paus Sixtus de vierde te schilderen in zijn Capelle. Daer maeckte hy d'History, daer Petro de sleutelen gegheven worden: oock de gheboorte en Doopsel Christi: oock daer Moyses ghevischt wordt: En daer nu t'oordeel van Michael Angel is, maeckte hy d'opvaert Mariae. Veel meer dinghen in Roome ghedaen, en geheel veel gelts gewonnen hebbende, wouw weder nae Perusen, en is met groot faveur van al t'Roomsch Hof vertrocken. T'waer lang te verhalen, wat hy in zijn Vaderstadt Perusia, en daer ontrent, al werck dede, soo in Fresco als in Olyverwe. Hy keerde weder te Florencen, doende seer veel dinghen, en ghewin soeckende. Bracht dickwils eenderley Beelden weder in't werck, soo datse al veel eenderley wesen hadden. Ten selven tijde werdt Michael Angel door zijn werck geruchtich, t'welck Pieter qualijck mocht lijden, des sy in woorden quamen, en hem gheseyt worde, dat hy plomp was in de Conste: Pieter mocht van Michael dit niet verdragen, des sy voor Recht quamen, daer Pieter met veel eere van behiel. Pieter maeckte daer noch een groot werck, daer hy oock zijn voorgaende Beelden te passe hadde gebracht, des hy van den nieuwe Schilders seer bespot was, seggende, hy hadde van giericheyts wegen cleen vlijt geoeffent, en maeckten hem veel schimpige Sonnetten: Soo dat hy alree oudt wesende, keerde nae Perusia, daer wrocht hy in een Cloosters Kerck, daer Raphael d'Vrbijn, zijn discipel, noch jongh wesende, eenighe Beelden maeckte. Buyten Perusia, op t'Casteel Pieve, maeckte hy eenigh werck van cleender importantien, alwaer hy gaende en keerende, altijt al t'ghelt dat hy hadde over hem droegh, als niemant betrouwende, des hy op den wegh werdt waergenomen, en berooft, doch met veel biddens t'leven ghelaten: maer door middelen, en veel vrienden die hy hadde, creegh een groot deel van t'genomen ghelt weder: doch had hy schier van droefheyt ghestorven. Hy was een Mensch van weynigh Religie, en van sulck een Porphyren harden hooft, datmen hem d'onsterflijckheyt der Sielen niet inbeelden en conde, hebbende alleen zijn hope op t'geluck van deser Eeuwen, en soude om gelts wille wonder dingen ghedaen hebben. Hy won grooten rijckdom. Binnen Florencen timmerde en cocht hy veel huysen: desgelijcx tot Perusia en tot Pieve had hy veel onroerende goederen. Hy nam te Wijve een seer schoon jonghe Dochter, en hadde soo groote ghenuechte, datse moy cleederen en hulselen droegh, so binnen als buytens huys, datmen seght, dat hyse dickwils selfs metter handt paleerde. Hy maeckte van zijn discipelen veel goede Meesters, bysonder den wonderbaerlijcken Raphael Sanzio van Vrbijn, die langhe met Pieter wrocht: soo dede oock Ioan de Santi, Raphaels Vader. Pieter starf t'zijnen 78. Iaer, en werdt begraven te Pieve, A^o. 1524.