Alleen op de wereld

[p. 2]

Maar mijn stem kon haar niet bereiken.

[p. 5]

In het dorp.

Ik ben een vondeling. Maar tot m'n achtste jaar wist ik niet anders, of ik had een moeder, net als andere kinderen. Want als ik verdriet had, was er een vrouw, die me zacht in haar armen suste om me te troosten. Nooit ging ik zonder een nachtzoen van haar naar bed. En als de December-wind de sneeuwvlokken tegen de wit-bevroren ruiten joeg, nam ze mijn koude voeten in haar handen en bleef zoo bij mijn bed zitten tot ze lekker warm waren. En dan zong ze me in slaap met een liedje, waarvan ik me nu nog de melodie en een enkele regel herinner... Als ik langs de bermen of op de heide op onze koe paste en daar door een onweersbui overvallen werd, kwam ze me altijd tegemoet, zoo hard ze loopen kon. En of ik wilde of niet, ik moest me beschutten onder haar wollen rok, die ze me om hoofd en schouders sloeg. Door al die moederlijke zorgen, door den warmen klank van haar stem, haar liefdevollen blik en de zachtheid, waarmee ze mij beknorde, kon ik immers niet anders denken, of zij was m'n moeder, m'n eigen moeder?

Maar nu zal ik u vertellen, hoe ik te weten kwam, dat zij dat eigenlijk niet was.

Tot mijn achtste jaar heb ik nooit een vader gekend; moeder en ik waren altijd alleen. Wel had moeder me verteld, dat vader steenhouwer was en in Parijs werkte. Daar verdienden veel werklieden uit onze onvruchtbare armelijke streek, hun brood. Van tijd tot tijd, als een van z'n kameraden op weg naar huis door ons dorp kwam, liet hij iets van zich hooren.

‘Moeder Barberin, je man maakt het best. Hij heeft me gevraagd, of ik even zeggen wou, dat hij nog altijd werk heeft. En of ik je dit geld wou geven. Wil je 't even natellen?’

Dat was alles, wat we van vader hoorden. Maar moeder was er tevreden mee. Haar man was gezond en hij verdiende z'n brood. Later, als hij genoeg overgespaard had en te oud werd om te werken, zou hij immers voor goed

[p. 6]

thuis komen? En dan kregen ze nog een gelukkigen en onbezorgden ouden dag!

Eens, in den schemer van een Novemberavond, naderde een man ons huisje. Ik zat op den drempel brandhoutjes te breken. De man riep me over het hek toe, of moeder Barberin hier woonde. Ik knikte en vroeg hem, maar binnen



te komen. Toen stootte hij het hek open en sjokte moe over het tuinpad naar ons huisje. Nu zag ik pas, hoe bemodderd de man er uitzag. Tot aan z'n hals zat hij vol slijkspatten. Aan alles kon je zien, dat hij een verre voetreis achter den rug had.

Moeder Barberin was op 't hooren van onze stemmen naar voor gekomen, en juist toen de man naar binnen stapte, stond zij tegenover hem.

[p. 7]

‘Ik breng bericht uit Parijs,’ zei de man.

Die eenvoudige woorden hadden we meer gehoord. Maar de toon, waarop ze gezegd werden, was zoo heel anders dan vroeger. En in plaats van het ‘Je man maakt 't goed, hij heeft volop werk,’ volgde er nu een onheilspellende stilte.

‘O, God!’ riep moeder Barberin dadelijk uit en ze vouwde de handen van schrik en angst. ‘Hij heeft zeker een ongeluk gekregen!’

‘Ja, wat zal 'k je zeggen. Maar je hoeft je geen doodschrik op den hals te halen. 't Is zoo, je man is gewond. Hij zal misschien verminkt blijven. Maar hij heeft er gelukkig 't leven afgebracht. Hij ligt nog in 't ziekenhuis. 't Heb er ook in gelegen, vlak naast hem. En toen hij hoorde, dat ik naar m'n dorp terugging, vroeg hij me, je in 't voorbijgaan even te gaan vertellen, wat er gebeurd is. 'k Ga nu maar weer direct verder, 't is nog drie mijlen eer 'k thuis ben en 't is al haast nacht.’

Maar moeder Barberin had natuurlijk nog heel wat te vragen. Ze wist den man te bewegen, tot den volgenden morgen te blijven. De wegen waren slecht en er liepen geruchten, dat er wolven in de bosschep gezien waren.

Onder het avondeten vertelde de man, hoe het ongeluk gebeurd was. Er was een steiger ingestort en Barberin was er onder bedolven. En de aannemer wilde Barberin geen enkele schadeloosstelling uitkeeren, omdat hij niets te maken had gehad op de plaats, waar het ongeluk gebeurd was.

‘Hij treft 't niet,’ zei de man, ‘hij treft 't niet. Er zijn van die slimmerds, die er een aardig jaargeldje uit hadden geslagen, maar Barberin krijgt niets.’

En terwijl hij de pijpen van zijn broek voor het vuur droogde, herhaalde hij nog eens weer: ‘Hij treft 't niet.’ En 't was duidelijk aan den spijtigen toon te hooren, dat hij het een lot uit de loterij zou vinden, verminkt te worden en een jaargeld te krijgen.

‘Maar 'k heb hem nog aangeraden, een proces tegen den aannemer te beginnen. Je kan soms niet weten.’

‘Een proces,’ antwoordde moeder Barberin, ‘dat kost veel geld.’

‘Da's waar. Maar dan heb je tenminste nog een kans!’

[p. 8]

Moeder Barberin dacht er dadelijk over, naar Parijs te gaan. Maar wat een reis was dat! En wat zou 't wel niet kosten?

We gingen den volgenden morgen eerst den pastoor eens om raad vragen. Deze beloofde, dat hij aan den aalmoezenier van het ziekenhuis zou schrijven, om te weten te komen, of moeder Barberin in Parijs iets voor haar man zou kunnen doen.

Een paar dagen later kwam er antwoord. Moeder Barberin moest maar kalm thuis blijven. Haar man had alleen gezegd, hoeveel geld ze hem moest zenden, want hij zou een proces beginnen.

Dagen en weken gingen voorbij en telkens moest moeder Barberin weer geld sturen. En in den laatsten brief stond, dat moeder Barberin de koe maar verkoopen moest, als er geen geld meer was.

De koe verkoopen!

O, alleen als je uit eigen ervaring het leven kent van arme boerenmenschen op 't platte land, kan je pas goed begrijpen, wat een ellende er schuilt in die eenvoudige woordjes: ‘De koe verkoopen.’

Zoolang ze hun koetje nog op stal hebben, kennen ze geen gebrek. Dan is er nog altijd boter en kaas in de kast, en elken dag heerlijke voedzame melk. En je begrijpt wel, dat het gezin gehecht raakt aan de koe, die hun van alles voorziet en dag aan dag in hun omgeving is.

Moeder Barberin en ik, we hielden van Roussette. We voelden ons altijd met z'n drietjes in het kleine huisje. Je moest moeder Barberin tegen het dier hoores praten; of 't een mensch was! Iemand uit de stad zou 't niet willen gelooven, maar heusch, ze begreep ons.

En nu moest de trouwe Roussette worden verkocht. Anders kon moeder toch geen geld meer zenden voor het proces.

Er kwam een koopman bij ons thuis. Hij bekeek en onderzocht Roussette aan alle kanten, en telkens schudde hij met een ontevreden gezicht het hoofd. Er scheen geen goed aan het dier te zijn: 't was een mager beestje van arme menschen - 't gaf bijna geen melk meer - de boter zou wel niet veel meer zijn - er was niets aan te verdienen! Ten slotte kocht hij Roussette toch, naar z'n

[p. 9]

zeggen om moeder Barberin een plezier te doen in haar treurige omstandigheden. 't Was of 't arme dier begreep, wat er zou gebeuren. Zij loeide en werd onwillig. Ze wou niet mee den stal uit.

‘Hier,’ zei de koopman tegen mij, ‘jaag 'r eens op met den stok.’

‘Neen, dat mag niet,’ antwoordde moeder Barberin.

Ze nam Roussette bij haar halster en met zachte woordjes bracht zij haar naar buiten. De koopman bond haar achter zijn karretje en toen moest Roussette wel volgen. Zwijgend gingen wij in huis.

En nog lang luisterden wij naar het onrustig, verlangend geloei van het arme dier.

Van nu aan kregen we geen melk en geen boter meer: 's morgens droog brood; 's avonds aten we onze aardappelen met wat zout.

* _* *

Korten tijd, nadat we Roussette verkocht hadden, was het vastenavond. Het vorige jaar had moeder Barberin nog flensjes en appelbollen gebakken. Wat een gezellige avond was dat geweest en wat hadden moeder en ik er lekker van zitten smullen!

Maar toen hadden we onze koe nog, die melk gaf voor 't beslag en boter voor in de pan. Daar had ik al dagen van te voren over loopen denken en ik verwachtte dus geen feestelijken vastenavond.

Maar moeder Barberin had een heerlijke verrassing bedacht. Van de eene buurvrouw had ze een kopje melk en van de andere een stukje boter gevraagd. En toen ik 's middags thuis kwam, strooide ze juist wat meel in den grooten aarden beslagpot.

Zouden we toch...? dacht ik. Maar ik durfde niets te vragen. 't Kon immers niet. 't Zou moeder maar verdriet doen, als ze bemerkte, dat ik nou toch nog wat lekkers verwachtte.

‘Wat kan je van meel maken, Remi?’ vroeg moeder met een ondeugend lachje.

‘Brood.’

‘En wat nog meer?’

‘Pap.’

[p. 10]

‘En wat nog meer?’

‘Uh, uh... heusch, meer weet ik niet.’

‘Och, m'n lieve jongen! Omdat je zoo'n goed kereltje ben, durf je 't niet te zeggen, hè? Omdat 't vastenavond is, 't feest van flensjes en appelbollen, en omdat we geen melk en geen boter hebben! Daarom weet jij niet, wat je nog meer van meel maken kan. Is 't niet zoo, m'n jongen?’

‘O moeder!’

‘Nou, kijk dan eens in de broodtrommel, Remi.’ En zij lichtte het deksel op: melk, boter, eieren en drie appels!

Wat lachte zij gelukkig,



toen ik haar met groote oogen van verrassing aankeek. Ze ging dadelijk aan 't werk. Ik mocht helpen en de appels schillen.

Toen het beslag klaar was, zette moeder den pot in de warme asch om het goed te laten rijzen. Hè, wat duurde 't nu nog lang. Telkens lichtte ik stilletjes den doek van den pot op.

‘Je maakt 't beslag nog koud, jongen,’ zei moeder met een ondeugend lachje.

Maar er kwam dan ook zoo'n heerlijke geur van eieren en melk uit het roomkleurige beslag.

Eindelijk was 't avond. 'k Had wat rijshoutjes gehaald om een flink vuur te maken zonder rook.

Nog een oogenblik, en toen siste de boter in de pan. Wat klonk me dat vroolijk in de ooren! De zuivere, prikkelende geur deed me 't water in den mond komen.

Toen klonken er plotseling voetstappen op 't erf. Zeker een buurtje om een beetje vuur...

Daar dompelde moeder den houten lepel in den pot, het eerste beslag vloeide in de pan.

Op dat oogenblik hoorden we een bons op de deur en onmiddellijk daarop werd die driftig opengeworpen.

‘Ja, wat is 't?’ vroeg moeder Barberin, zonder zich om te draaien.

Bij de hooge vlam van 't luchtige vuur zag ik een man

[p. 11]

staan in een witten kiel en met een dikken stok in de hand.

‘Zoo, gaan ze hier feest vieren,’ zei hij op ruwen toon, ‘nou geneer je maar niks hoor.’

‘O, God!’ riep moeder Barberin, ‘ben jij 't, Jérôme?’

En toen nam moeder mij zacht bij den arm en bracht me bij den man, die op den drempel was blijven staan. Ik voelde, dat haar vingers beefden.

Zacht zei ze: ‘Dat is je vader, m'n jongen.’