|
| |
| |
| |
Hiernaer volghen wy ende nemem conclusie van het gonne wy hier vooren gheseyt hebben, dat is hier een cort verhael.
Och mynen goeden lesere, hiervoren soo heht gy ghehoort die groote declinatie, destructie ende den onderganck der stede van Brugghe, dewelcke stad hier voortijts plachte te wesen de alderhooghste, rijckste ende triumphantste stadt van alle dese Nederlanden, oock staende in Vlaenderen, daer of dat seere magnifick ende seere waren triumpheerende de princen, hertoghen, graven van Vlaenderen, rudders ende barroenen, maer boven al den machtigen coninck van Spagnien, Philippus, mynen heere ende grootvaeder van onsen machtigen ende hooghen Heer, weerden heer, coninck van Spagnien jegenwoordich, den welcken heere tot Brugghe sijn hof hielt. In dien tijt soo was de coopmanschepe aldaer commende van alle andere landen ende conincryken, mitsgaeders dat aldaer in de stadt van Brugghe alle natien van volcke was, die heurlieder eyghen goedt ende by facturye vercoopen souden, ghelijck dat de Spagniaerden, Itallianen, Bosschayers, Portugaloysen ende alle andere cooplieden, die goedt ende coopmanschepe van suyden ende westen ontfinghen ende
| |
| |
tot Brugghe brochten; van etelycke waere ende andere manufacture, als olie, wijn, seropen, rijs, amandelen, fyghen, rosynen ende alle manieren van speceryen, oock mede valensche cleederen, tapijts, ende anders. Voorts de Oosterlieden ende cooplieden van den landen noort ende oost, die brochten ons was, peck, terre, ghedrooghde visch, pelterye, sommighe laeckenen van cleenen pryse, voorts masten, sparren, schoone plancken, deillen, zeecoffers ende voort alle maniere van oostersche goedinghe. Voort de Itallianen brochten ons menichte van syde laeckenen van alle soorte etc.; de Bartoenen brochten ons cannevetsen, alloenen, bartoens gaerne, ende van een ander quartier menichte van cleen ende groote pampier, ende oock veele catoenen die ons tot Brugghe seer wel dienen om te verwercken in onse fusteynen; oock mede de cooplieden van Cuelen plachten alhier te commen met alle heurlieder zyde werck, zyde linten, ende datter aen cleeft, dewelcke oock alle achter onse vente ghebleven sijn; maer hier voortijts over langhe tyden, soo quamen die natie van Enghelandt tot Brugghe ende tot Aerdenburgh met heurlieder wolle, staepele houdende omme te vorcoopen, jae hebben ghecommen op Vlaenderen tot Laminsvliet in 't Swijn met derthien (elders 1300) hondert schepen, dat men nu heet Sluus, want alsulcke Engelsche wolle die wiert alle in Vlaenderen ghedrapiert in allen steden ende dorpen, maer mitsgaders dat de sommighe hoofd-personnagien van Inghelandt maeckten groote conversatie, vriendscap, alliance ende kennisse met sommighe heeren van de steden in Vlaenderen, soo ghecreghen sy van onse werklieden drappiers in Enghelandt, die hemlieden leerden wercken ende laeckenen maecken op onser manieren, alsoo dat tot nu toe op desen dagh wel geblcken is, ende nu in onse tyden soo sijnder
| |
| |
uyt Vlaenderen gegaen van onse wercklieden die hemlieden hebben leeren wercken met sochte caerden op onser maniere, alsoo ende in alsulcker wijs dat sy gheheel uyt Vlaenderen de draperye verdreven hebben, uytgenomen drye ofte vier platsen; want hier in Brugghe soo hadden wy de oude draperye ende de nieuwe, dewelcke ons alle ontgaen is, uytgenomen eene draperye. O aerme stadt van Brugghe, nu sommierelycken ende al overghedacht soo en vinde ick niet meer natien van steden ofte landen, cooplieden die naer onser stadt van Brugghe sien omme te woonen ende heurlieder goedt ende coopmanschepe te bringhen dan de natie van de Spagniaerden met heurlieder wolle, noch daer toe bedwonghen wesende, met heurlieder stapele by den welcken mijnheeren van Brugghe ulieder noodelycken is, met ulieder cracht ende macht ende wetentheyt, die uwen stapele van de wolle wel te bewaren ende ulieder uytterste beste te doen omme die te behouden ende niet een pointcken daer of laten verminderen noch omme schoone woorden, noch omme gelt, noch goedt, want hier woonen noch veele persoonen; al toocht gylieder, mijn Heeren, dat gylieder in dit stuck Romeynen sijt, dat peysende om het ghemeene profijt van uwer stadt ende overdunckt dat wy alle natien van cooplieden uyt onser stadt verloren hebben, ergo de coopmanschap van heurlieder lande in 't grosse oock verlooren, alsoo ghy nu claerelyck siet, ende en behoudt niet meer by ulieder dan de natie van Spagnien. Aengaende de coopmanschepe ende noch boven desen hebben wy verlooren onse gheleerde meesters ende doctoren in de rechten, als griffiers ende pensionnarissen, de welcke die het soudt waren van den collegie, bewarende de privilegien, rechten, costuymen van der stadt ende ghemeente, betoonende de wethouders aldaer in 't collegie sittende van het stuck ende ma- | |
| |
terye, voor handen hebbende de waerheyt van der saecke, behoorende te volghen altijt, meer Godt vreesende dan puer menschen ontsiende, etc. O Godt heere, wy hebben nu
al t'eenmael verlooren den edeldom, de notabile poorterye, de gheindoctrineerde ende gheleerde in de rechten, alle constenaers ende de beste werckgesellen van onse wercklieden ende neerynghe van onse stadt. Alsoo dan soo is nu onse stadt van Brugghe gheheel verydelt ende claerlyck maer eene penewaerde gheworden. O arme Stadt! O verlaten Stadt! Och aerme poorters, anders niet hebbende dan ontfanck van huysheure, landt, zandt, by den vyandt ligghende ende renten op de steden. Wy hebben ghesien hier voormaels dat de poorters ende hier naermaels de goede ambachtslieden, dat sy alle jare hunne provisie deden, elck op sijn saysoen, als tusschen November ende Lichtmesse heurlieder cooren, ende tusschen Bamesse ende Halfnovember cochten een osse ofte een coe, elck naer sijn beliefte, die legghende in het soudt voor het gheheele jaer, ende van Juni tot Magdalenendagh dede men sijn provisie op van boter, een, twee ofte vier cuppen, elck naer syne menage; voort van meye tot dat men ginck ougsten ende de vruchten uit 't landt doen wercken, soo cochten de goede lieden heurlieder houdt ende brandinghe voor het gheheel jaer; maer nu soo coopen de goede lièn een maete ofte halve maete cooren op de mart naer heurlieder gelt; den poorter ende den ambachtsman gaet nu letter in 't Vleeschuys, somwylent een hutsepot van rentvleesch coopende, ende met veele wortelen doen bereeden, ofte twee ofte drie schuetel stucken van een coe in het soudt legghende, om ghespringht te eten. Hy moet sijn boter by eenen alfven ofte gheheelen steen in de penewaerde haelen, dies niet soo coopt hy een pont of twee varsche boter ter maert; ende voor sijn brandinghe op sommighe
| |
| |
tyden coopt hy een voerken houdts ter mart, ende indien hy jonghe kinders heeft ende coude wynters maeckt, soo moet hy het houdt ende rysekens haelen in de penewaerde, aldaer sy moeten dat coopen boven de weerde; want ick dickwils ghesien heb by experiencie ryseken die hun maer den incoop ghecost en hadden xv ende xvi stuyvers het hondert, die vercochten sy xxviij myten het stuck ende sommighe meer, ende in advenante soo vercoopen sylieder heurlieder groot rijs ende fasseel, dat claghelyck is. Ick verstaen dat de penewaerden van houdt ende andere sijn ghegroyt meer dan van vijftich huysen, waerop ick segghe dat den woucker ende de penewaerde bederven ende veraermen tot ter doot de ghemeente diese moeten ghebruycken ende in sulcke decadentie ghevallen sijn; 't welcke niet beter en staet te worden. Nu is de vraeghe: Waermede sullen wy ons ghemeente van Brugghe secoureren ende ter hulpe commen? Naer mijn simpelheyt ende mijn cleyn verstant soo antwoorde ick (onder correctie): Om ulieden particulierelyck te verantwoorden op sommighe articulen, het soude my te lanck vallen, maer het principaelste in onser gesteltenisse sijnde, neffens de aermoede ende cativicheyt van leven, ende dat al ons rijckdom ende coopmanschepe in 't grosse wegh is ghegaen ende dat andere steden ons naest gheleghen ons verdrucken, ende het onderhouden verdryven ende langhx soo minder maecken met huere giften ende gaven, 't welcke wy niet en vermoghen daer inne te volghen. Ende naer dat onse stadt van Brugghe anders niet en is dan eene penewaerde ofte een lantsehe stede geworden, soo en connen wy niet min, 't welck moet ghedaen sijn, want het is noodt, ergo dan soo moeten wy in onsen uutersten nood gheholpen sijn, 't welcke concept is dat wy hebben begonnen, dat wy daermede souden voortgaen tot in de groote Leye op
| |
| |
dat wy die navigabele moghen hebben voor onse stadt van Brugghe, want dese navigatie sal ons seere wel dienen om onse teyre, om dat wy met elckanderen te beter leven moghen; want wy en hebben noch en behouden anders niet dan den staepele van de Spaensche wolle, daervooren wy sorghe draghen moeten als den appel onser ooghen. Mijn heeren van Brugghe, ick spreeck ulieder eerweerdelyck toe ter correctie, met een goedt simpel ende getrouwe herte, beminnende dat ghemeente, midts dat ick soo wel kenne, midts dat ick in soo veel diversche diensten met hemlieder gheweest hebbe, ende midts dat ick geene andere middele noch wegh en weet, want de Heeren van Gendt die behooren heurlieder te schamen omme daer jeghens te wesen. Exempel: daer is eene schoone overvloeyende fonteyne uytstortende heur wateren voor den ghemeene man; daer comt een persoon tot den fonteyne met een hemere; den tweeden compt met eene tonne oock ende een anderen met een groote voer wijnvaten, ende heeft dese drye partyen al met dat watere vervult tot sijnder begeerte, ladende op eene waghene omme die wech te voeren, ende ter deser wyse soo comt daer eenen ghemeenen benauden man, om een stoop waters uyt derselve fonteyne te hebbene, met een canne; den gonnen die al dat water ghehaelt heeft als met hemeren, tonneken ende een groot voer wynvaten al abundantelyck vol water, die spreeckt die persoone, die maer eenen stoop waters ghehaelt heeft, qualick ende straffelyck toe, ende doet sijn uytterste beste om dat met alle syne macht ende met goet ende gelt te beletten dat hy niet meer water en halen soude tot die fonteyne, dewelcke hem niet eyghen en is noch soerse noch gront, van waer die fonteyne comt. By comparatie: die van Gendt halen met een heemer water, dat is uytter Lieve; noch met een tonne, dat is uyt de
| |
| |
Schelde, ende met een voer uyt de Leye; nu wat can die van Gendt deeren dat wy een stoop water haelen uyt de Leye, dieghemeeneis, datsyneghebeuren soude mededeelen neffens hem van het gonne dat hem niet toe en behoort, dan den Heere van den lande, etc. Daeromme, myne Heeren van Brugghe, neemt mannen van de stadt die mans name weerdigh sijn, beminders ende liefhebbers van den ghemeente die clouck ende stoudt sijn; laet die het stuck handelen boven, beneden, achter ende vooren. Wy hebben een seer ghenadighen coninck, wy en begeeren alsnoch gheen ducaten, maer sijn consent ende bevel met authoriteyt dat men ons werck beginnen ende volbringhen moghe, alsoo wy begeeren, want Antwerpe ende Ghent, die twee machtiche steden, sijn genouch ghestoffeert met schoone waters ende revieren, meer dan sy behouven; laet doch de stadt van Brugghe een cleen waterken hebben, omme heurlieder selven te onderhouden; 't ware een groot jammer ende te beclaghen dat onsen grave van Vlaenderen eene alsulcke stadt soude laten verlooren gaen; want onse stadt van Brugghe te niete gaende, wien soude alsulcke eene stadt connen maecken? Hier mede van onsen ghedelfve legghe ick mijn penne wech omme schryven, biddende ende begeerende aen den beminden leser ende principalyck aen Mijnheeren van Brugghe dit cleen vertoogh van my te willen excuseren, ende ten besten keeren; vindt ghy eenighe fauten in het schryven, ofte dat niet ghestelt en is naer style, ofte oock datter te veele ofte te lettere aen gheschreven is, wil het my vergheven ghemerckt dat ick een leeck ende ongheleert persoone ben, oock tot mijnder oude ghecommen ben van 86 jaren; oock mede begheerende dat indien ghy vindt tselve drie ofte vier reysen verhaelt dat en is niet te verwonderen, daer of dat herte vol is, daer of spreeckt den mond; oock mede eene goede deughdelycke
| |
| |
profytelycke ende nodelycke saecke te dickmaels verhaelen, het is wel gedaen. Bidt, begheerdt, stuipt ende neicht soo langhe tot dat u begeerte volcommen is; want onsen heere Jesus, onsen Salichmacker, die heeft ons het selve gheleert onsen Pater Noster daghelijckx te segghen: Vaeder, gheeft ons heden ons daghelijckx broodt, ende toecommende sy ons uwen rycken. Ende onse Heere en gheeft ons dat niet terstont, maer sal ons het gheven, als het synen goddelycken wille is. Nochtans heeft ons gheleert altijts bidden, alsoo laet ons oock altijt bidden ende niet ophouden van begeeren aen onsen edelen ende moghenden Heer, den Coninck van Spagnien, en aen Syne Excellentie den Hertoghe van Parma, onsen gouverneur, ende niet aflaten van bidden tot dat wy onse begeerte volcommen hebben, want daer anders gheene middele en is. Comparatie, de schryfture seght: Die persevereert tot den eynde, die sal saligh sijn. |
|
Auteursrechtvrij