Den Lusthof der gheestelicke oeffeninghen

Van de siecken.

VVat moet een Christen mensch doen, als hy sieck wordt?

Ten eersten, Met dat hy sieck wordt, hy sal rijpelick bemercken de redenen, waerom dat Godt de kranckheden ghemeynelick den mensche toesendt, te weten, 1. Om hem te proeuen, 2. Te veroodtmoedigen, 3. Te straffen. 4. Te doen verdienen, 5. Sijn deughden ende Godts macht kennelick te maken,

[p. 576]

6. Oft oock om hem in der eewicheydt te versteken, is't dat hy hem met Godt niet en wilt versoenen.

Ten tvveeden, Hy sal hem veroodtmoedighen onder de machtighe handt Godts, ende troosten in sijne vaderlicke goedtheydt: de sieckte oock tot Godts alder-meeste glorie op-offeren, ende sijnen wille hem gheheelick op-draghen.

Ten derden, Hy sal door de biechte terstondt sijne conscientie suyueren: ende eer dat de sieckte gheweldigher wordt, in tijdts al sijne tijdtlicke dinghen, nae den raedt van eenigen godtvruchtighen persoon, effen stellen, sijn testament maken, ende sijn salicheyt in alles neerstelick gade slaen.

Ten vierden, Hy sal den lichamelicken medecijn in alles ghehoorsaem zijn: ende de gene die hem besorghen, als sijnen ouersten, voor dien tijdt eeren.

Ten vijfden, Hy sal goede exempelen geuen, den ghenen die hem besoecken, namentlick van oodtmoedicheydt, lijdtsaemheydt, ende gherustich ouer-gheuen sijns selfs, in den wille Godts. Hy sal oock geerne hunne vermaninghen hooren, ende met danckbaerheydt van hem laten gaen, versoeckende dat sy voor hem souden bidden. Is't dat sy hem oock moeyelick vallen, hy salse door andere lieuer, dan door sy-seluen, behendelick vermanen.

Ten sesten, Hy sal iemandt stellen, die hem gheduerende de sieckte bemercke, ende uyt liefde vermane, als hy in iet misdoen soude,

[p. 577]

namentlick in eten, medecijne nemen, ende in spreken.

Ten seuensten, Hy sal toonen dat de gediensticheydt van sijne besorghers hem aen-ghenaem is: ende dese, soo wel door minnelicke woorden, als door vriendelick ghelaet, vermaken.

Ten achsten, Hy sal dickmaels bidden, die by hem zijn, dat sy hem uyt eenighen goeden boeck wat lesen, oft oock somtijdt selue dat doen: al nae den staet van de sieckte, ende met discretie.

Ten neghensten, Hy sal die van den huyse, met goede vermaningen onder-wijsen, ende voor hem doen bidden: met Godt vereenicht blijuen, ende op de verdiensten Christi betrouwende, hem tot een salighe doodt neerstelick bereyden.

VVelck zijn de godt-vruchtighe dinghen tot voorderinghe der welcker is salich by vorme van testamente, oft uytersten wille iet merckelicks te gheuen?

Dese twelf.

Ten eersten, Tot oprechtinghe, hermakinghe, oft vercieringhe der kercken, kloosteren, capellen, autaren: tot onder-houdinghe van het licht, dat daer van noode is: ende ghedurighen godtlicken dienst.

Ten tvveeden, Tot profijt ende onder-houdinghe van Religieuse persoonen, gast-huysen, sieck-huysen, Godts-huysen van arme

[p. 578]

ende oude mans ende vrouwe-persoonen, weesen, vondelinghen knechtkens ende meyskens.

Ten derden, Tot onder-houdinghe der bysonder studenten: tot fundatie van eenighe bursen, oft voorderinghe van de in-ghestelde seminarien: op dat de Heylighe Kercke, in het tijdtlick ende gheestelick van hen lieden namaels gheholpen mach worden.

Ten vierden, Om arme dochters te bevrijen, van door noodt haer tot on-eerbaerheydt te begheuen: oft om de selue tot den religieusen staet, oft eenich eerlick houwelick te vervoorderen.

Ten vijfden, Om arme huysghesinnen te helpen, namentlick die door eerbaerheydt niet bedelen en derren.

Ten sesten, Tot verlossinghe der ghevangen Christenen.

Ten seuensten, Tot hulpe van bijsondere siecke, ende behoeftighe persoonen.

Ten achsten, Tot reparatie vande beelden, die in voorleden tijden, op eenighe ghemeyne ende openbare plaetse ghestaen hebben, ende nu oft door ouderdom vervallen zijn, oft door de ketters ghebroken zijn.

Ten neghensten, Tot uytdeylinghe voor den armen, als men het lichaem sal begrauen: op dat de siele, die moghelick van de vrienden hulpeloos verlaten wordt, mach door de goede ghebeden der armen, in haren noodt gheholpen worden.

Ten thiensten, Tot bijstandt ende verlossin-

[p. 579]

ghe der gheloouigher sielen, die in het vaghevier lijden.

Ten elfsten, Tot oprechtinghe, oft vermeerderinghe des berchs van Caritaten.

Ten tvvaelfsten, Tot andere gheestelicke fondatien: als iarelicksche Missen, sekere Sermoonen, voorderinghe van de schole der Christelicke leeringhe, ende dierghelijcke dinghen: naer den noodt der plaetse daer wy woonen, oft daer wy begheeren deughdt te doen.

Waer af moet hem den siecken wachten ghedurende sijne sieckte?

Ten eersten, Van te dencken dat hem de sieckte by gheualle aenghekomen is: soo dat hy daerom alle sorghe sijnder salicheydt verachtende, alleen lichamelicke remedien soude soecken.

Ten tvveeden, Dat hy niet te seer in het beghinsel en betrouwe op de passelickheyt sijnder kranckheydt wetende dat het verstuyckt oft ghekrockt schip lichtelick sinckt, ende te gronde gaet.

Ten derden, Dat hy niemandt en onstichte met onverduldicheyt, kleynmoedicheydt, hardt spreken, ende wederspannicheydt.

Ten vierden, Dat hy sy-seluen niet en regere in spijse, dranck, medecijne, slapen, opstaen, uytgaen, vermaken, ende dierghelijcke dinghen: maer volghe d'ordinantie van den medecijn. Hy mach nochtans met begheerte van onderrecht te worden, sijnen lust te kennen gheuen.

[p. 580]

Ten vijfden, Ghelijck hy hem met al te groote deuotie niet en moet ouer-lasten; soo sal hy nochtans hem wachten, van onghereghelde manieren, idelen klap, ende spelen: maer bijsonderlick sorghe draghende van de siele, behoorlicke recreatie het lichaem geven.

Ten sesten, Dat hy gheene superstitieuse middelen tot het verkrijgen sijnder ghesontheydt en ghebruycke: als zijn sekere briefkens, teeckenen, ende woorden, die noch uyt haer nature, noch uyt de ordinantie Godts, oft der H. Kercke, daer toe gheen macht en hebben: noch oock de waersegghers te rade en gae, want dat ware de siele met het lichaem verdoemen. Maer sal ghebruycken middelen van Godt ende de H. Kercke daer toe inghestelt: als zijn wij-water menghelen in den dranck, ghewijdt broodt ghebruycken onder de spijse: de biechte, het H. Sacrament des Autaers, ende het H. Olijssel: draghen ouer hem een Agnus Dei, het H. Euangelie, ende reliquien der Heylighen: besorghen oock dat men voor hem bidde, bedevaerden doe, het H. Sacrificie der Misse Gode op-offere: ende alsoo voordts.

Ten seuensten, Dat hy Godt niet en tentere, verachtende den medecijn, ende op Godt alleen betrouwende. Want Godt dese twee dinghen van de siecken vereyscht: 1. Dat sy natuerlicke middelen ghebruycken sullen, nae den raedt van eenen wel ghevaren medecijn, tot versoeninghe van hunne lichamelicke kranckheydt: 2. Dat sy de reste van de sieckte, die hen by-blijuen sal, nae dat sy medecij-

[p. 581]

ne ghenomen sullen hebben, patientelick tot verminderinghe van hunne sonden verdraghen: denckende dat Godt dat soo, tot sijne aldermeeste glorie, ende hunne salicheydt begheert.