Den Lusthof der gheestelicke oeffeninghen

Meditatien eyghen voor de Sondaghen.

De eerste meditatie.
Van den Sabboth dach, ende sijn veranderinghe in den Sondach.

HEt 1. punt: Mediteert, wat de oude wet ons leert van den Sabboth dach. 1. Gen. 2. 1. Dat Godt den Sabboth dach ghebenedijt heeft ende gheheylight: dat is, gheschickt ende inghestelt tot sijnen dienst. 2. Exod. 25. 2. Hy ghebiedt sijn volck, dat sy den Sabboth dach voor heylich houden, ende vieren sullen: Dit doet hy soo dickwijls, datter by na geen ghebodt en is, dat in de Heylighe Schrifture soo menichmael den Joden voor-ghehouden wordt, als dit. 3. Hy doet groote beloften den ghenen die den Sabboth dach onder-houden souden: Isaiae 56. 5. Als zijn: Dat hy hem plaetse in sijn huys gheuen sal, ende eenen eewigen naem. Deut. 28. Dat hy hen in alle plaetsen ende dinghen ghebenedijden sal, rijck maken in alderhande goederen, ende verheffen tot een heylich volck: 4. Hy leert hen hoe sy dien moeten onder-

[p. 476]

houden, Leuit. 23. 32: te weten, van den eenen auondt tot den anderen: Exod. 20. 10. Sy en mochten gheen slauelicke wercken doen, noch packen draghen noch ackeren, jae geen vier maken, oft spijse bereyden om te eten. Godt begheerde dat sy allesins van groue wercken souden rusten, gelijck hy gherust hadde. 5. Hy dreyght met groote straffen, den ghenen, die sijn ghebodt in den Sabboth te vieren souden ouer-treden: als Ierem. 17. 27. Dat hy hunne steden met een onblusschelick vier soude verbranden: Exod. 35. Datmen den ouertreder, dooden soude: Deut. 28. 15. Dat Godt allesins hen vermaledijden soude, met peste, orlogen, dieren tijt, slauernije; in hun eyghen ende hunne kinderen. Bemerckt oock dat Godt Exod. 20. 9. Dit ghebodt geuende, daer by stelt, Sijt gedachtich dat ghy den Sabboth heylich maeckt, want hy ghedachtich wesen sal, den ouertreder niet te sparen.

Het 2. punt: Bemerckt de redenen waerom Godt sijn volck, den Sabboth-dach soo neerstelick heeft doen vieren, 1. Genes. 2. 3. Om dat sy, ghelijck Godt, op den seuensten dach, het werck der scheppinghe deser weereldt voleyndt hebbende, gherust heeft, op den seluen dach wekelick rusten souden, ende de weldaedt der scheppinghe aller dinghen, ende voordtbrenghinghe onser naturen, met danckbaerheydt ouerdencken. 2. Deut. 5. 15. Om dat sy wekelick de memorie der verlossinge uyt de Egyptische saluernije ververschen souden ende Godt daer voor dancken. Dit gheschiedde op deser maniere, want sy ghedachtich zijnde, dat sy ghedurende de voor-

[p. 477]

seyde sware slauernije noch dach, noch ure, vry en hadden in't iaer om Godt te dienen, maer ghedurichlick moesten slauen; nu door Godts bermherticheydt wekelick een dach verkreghen hadden, om dien met alle neersticheyt tot Godts dienst te bestellen. 3. Exod. 31. 13. Om dat den Sabboth dach die Gode opgheheylicht was, een claer ende seker teecken wesen soude, dat Godt de Joden voor sijn eyghen volck verkoren hadde: want geen natien en vierden soo wekelick met eenen bysonderen dach hunne afgoden, ghelijck de Joden den warachtighen Godt deden. 4. Exod. 23. 12. Om dat alle dienaers, dienst-boden ende oock beesten, eenen dach ter weke rusten souden, ende niet ouervallen worden, met ghedurighe slauelicke wercken. Voordts dat alle die dienden, de wet van dien Godt neerstelick souden leeren, ende danckbaerlick onderhouden, van wien sy dien rustdach ontfanghen hadden. Ende dat alle ouersten soo ghehouden souden worden, om niet te ghierich te wesen, tot tijdlick ghewin, noch te onbermhertich tot hunne ondersaten.

Het 3. punt: Hoe dat het vieren des Sabboth daeghs met Christus wet gheeyndt is, ghelijck oock alle de andere ceremonien van de oude wet, die al iet dat noch gheschieden moeste beteeckenden. Den Sabboth dach bediende de toecomende ruste Christi in het graf: welcke ruste want sy gheschiet is, en heeft gheen beteeckinghe van noode: want ghelijck voor de sonne de schaduwe vergaet, soo doen oock alle figuren voor de waerheydt. Bemerckt voordts dat de verande-

[p. 478]

ringhe van den Sabboth-dach in den Sondach, ghedaen is, door de Heylighe Kercke, die ons gebiedt voor den Sabboth-dach den Sondach, op pene van doodt-sonde te onderhouden: De H. Kercke heeft authoriteyt om dat te doen, want sy de Bruydt Christi is, ende wordt van den Heylighen Gheest gheregeert: soo dat Christus in't Euangelie beueelt, datmen hem, die haer onderdanicheyt weygert, voor eenen Heyden ende Publicaen houden sal. Peyst nu hoe weerdich dat ons den Sondach behoorde te wesen, naer dat de Joden hunne Sabboth-dach soo scherpelick gheviert hebben: ende wat benedictien dat wy verliesen ende wat plaghen wy verkrijghen, als wy dien niet wel en onder-houden.

De tvveede meditatie.
Van de wercken Godts op den Sondach.

HEt 1. punt: Mediteert hoe dat Godt van het beghinsel der weereldt, den Sondach met veel treffelicke wercken ver-eert heeft. Want ten 1. Hy heeft op den Sondach de weereldt uyt niet, om den mensch gheschapen: dat is, de aerde voor sijne woon-stede in dit leuen, de wateren tot sijnen dranck ende suyueringhe, den oppersten hemel tot sijne woonstede in het ander leven, ende de Enghelen tot sijne bewaerders ende medeghesellen in de glorie. Verwondert v, van Godts almoghentheydt, goedtheyt, wijs-

[p. 479]

heydt ende mildtheydt; ende bekent met een danckbaer herte dat ghy hem toebehoort. Ten 2. Hy heeft op den Sondach de kinderen van Israhel uyt de sware slauernije van Egypten verlost, hen leydende door de roode zee, in de welcke Pharao met al sijn volck versmoort is gheweest. Zijt hier ghedachtich de gratie die v in het doopsel Christi gheschiet is. Arbeyt oock uwe sinnelicke wegen te laten: daer ghy de sonde volghende, slaue zijt gheweest van den duyuel, Godts straffen onder-worpen, ende wandeldet in tastelicke duysternissen van on-wetentheydt ende boosheydt: Verweckt v, om te door-reysen de roode zee van een salighe biechte, ende uwe siele te brenghen tot de salighe woestijne van een deughdelick leuen; daer ghy het hemels manna sijnder gratien ghebruycken mooght, ende niet alleen voor v maer oock in v gheuoelen de columne des viers van sijne liefde, in den nacht des teghenspoets, ende verkoelende wolcke sijnder vreese in den dach des voorspoets.

Het 2. punt: Mediteert op twee andere wercken, die Godt voor de in-settinghe der nieuwe wet, op den Sondach ghedaen heeft. Het eerste is: dat Godt den Israeliten, op den berch Sinai, met wonderlicke ceremonien sijne wet, die hy met sijn vingheren in twee steenen tafelen gheschreuen hadde, Moysi ende den volcke verkondicht ende ghegheuen heeft Waer hy ons leert, dat alle Christenen op Sondaghen, hen ghereet moeten maken, om Godts wet ende wille in de sermoonen te ontfanghen, te

[p. 480]

ouerdencken, ende te beleuen. Het tweede is: dat Godt op den Sondach (nae Origenes schrijven) den Israeliten in de woestijne, dat hemels manna ghereghent heeft. Waer uyt alle Christenen sullen leeren, willen sy de kracht van het hemels broodt des autaers, dat alle soeticheydt in hem heeft, ghenieten, dat sy metter begheerten, uyt de weereldtsche idelheydt, tot de salighe woestijne des leuens, lijdens, cruyce ende doodt Christi gaen moeten, ende door de weghen der versteruenisse hens selfs wandelen: Voorts oock hen maken oprechte Israeliten, dat is, verwinners teghen Godt: veranderende, door oprechte bekeeringhe van sonden, Godts gramschap in goedertierenheydt.

Het 3. punt: Ouerleght vijf andere wercken die Christus aen-gaen, ende al op den Sondach gheschiet zijn, te weten, dat Christus op dien dach te Bethleem in een kribbe geboren is: op dien dach in den stal na de wet besneden is: op dien dach heeft hy de Heylighe Vaders uyt het voorborch der hellen verlost: op dien dach is hy verresen uyt den graue tot een glorieus leuen: op dien dach heeft hy in sijn Apostelen die te Jerusalem vergadert waren, sijnen Heylighen Gheest ghesonden. Leert elcken Sondach dese vijf wercken in v volbrenghen: Offert v herte Gode, voor een kribbe, ende v lichaem voor een stalleken, diepe in oodtmoedicheydt, hooghe door ghehoorsaemheydt, breedt in liefde, ende vol stroo van armoede: op dat Christus door het ontfanghen des H. Sacraments in v gheboren worde. Doet hem daer na een

[p. 481]

sacrificie, van gheestelicke, besnijdenisse aller krachten uwer sielen, leden uwes lichaems, vijf sinnen ende aller naturelicker begheerten. Verlost oock door de kracht van Christus waerachtich lichaem, siele, ende Godtheydt in v rustende, v lichaem ende siele uyt het voorborch der hellen, dat is, uyt de slauernije der quade lusten: ende verweckt die, door vierighe begheerten, tot den dienst des Heeren: waer toe ghy versoecken sult, de hulpe des Heylighen Gheests, ende die terstont in't werck stellen.

Mediteert hier oock dat den Sondach, wekelick op den seuensten dach ghehouden wordt, ter eeren dat Godt in het schapen der weereldt, nae ses daghen werckens, op den seuensten dach gherust heeft. Merckt in hoe veel manieren den Sondach weerdigher is, dan den Sabboth-dach der Joden: ende hoe grootelicks hy te berispen is, die den Sondach ghebruyckt tot den troost sijns lichaems, ende hem niet en verweckt, om dese voorseyde Godts-diensticheden te volbrenghen.

De derde meditatie.
VVatter van noode is om den Sondach vvel te vieren.

HEt 1. punt: Bemerckt, hoe de Heylighe Kercke de eerste vesperen van den sondach, saterdachs na den noen beghint: waer door sy alle Christenen verweckt, dat sy van dien tijdt af ophouden sonden van alle slauelicke wercken voordt te drijuen, ende vermaent

[p. 482]

dat sy de vesperen souden komen hooren, ende datter van dien dach ouer-blijft, in eenighe salighe bereydinghen, om den Sondach wel te vieren, bestellen. Dese sullen moghen wesen: dat wy ten 1. Ouerdencken hoe mildelick ons Godt de gantsche weke ghegheuen heeft: voor den rechtveerdighen noodt-druft ons lichaems: ende dat onsen arbeydt, in hem seluen, gheheel onvruchtbaer wesen soude, ten ware dat Godt dien ghebenedijde: soo dat de ghesontheydt om te wercken, ende de deughdt die uyt het werck spruyt, uyt sijne benedictie komt. Ten 2. Wat danckbaerheydt wy Gode hier voor schuldich zijn. Ten 3. Hoe ondanckbaer tot Godt wy ons gantsch leuen, maer namelick die weke, geweest zijn, ende sullen metter ghedachten alle onse ghebreken van allen dach dier weke ouerloopen. Ten 4. Ons met Godt door oprecht berou, vast opset van beteringhe, ende een volkomen biechte (die wy oft dien auendt, oft des anderen daeghs doen sullen) versoenen: ende alsoo onsen ouden adam af-legghen, ende ons, om Sondaechs met Christo tot een nieuwicheydt des leuens te verrijsen, ghereet maken. Ten 5. Bemercken hoe dat Christus den gantschen Sater-dach in het graf gherust heeft: ende de Moeder Godts op den seluen dach, alleen in het vast oprecht ghelooue van de Godtheydt ende verrijsenisse Christi, sonder eenighe twijfelinghe, als een licht op den kandelaer, in de duystere, ende ongheloouige weereldt gheschenen heeft. Ten 6. Den gantschen huysraet effen setten, iet goedts lesen, mediteren, ende na een matich auondtmael,

[p. 483]

ons auondt-ghebedt doen, ende soo eerlick ons tot ruste begheuen.

Het 2. punt: Wat wy doen moeten des Sondaechs:

1.	Wy sullen dencken, 's morgens vroech, als wy ontwecken, dat Christus ons vermaent, datter tijdt is van op te staen, om hem te dienen, ende om onse salicheydt te wercken.
2.	Als wy ons vuyl hemde, ende daghelicksche kleederen veranderen, dencken dat wy ons gheestelick moeten vernieuwen, aflegghende alle sinnelicke begheerten, ende ons herte gantsch voeghende, om dien dach heylichlick te gaen leuen.
3.	Als wy eerlick ghekleedt zijn, wy sullen gaen bewercken, hoe dat ons Godt dien gantschen dach tot sijnen dienst ghehuert heeft: ende wat een onghelijck wy ons seluen ende hem doen, als wy eenich deel van dien tijdt, anders dan tot sijnder eeren ende dienst ghebruycken.
4.	Wy sullen daer na met vierighe begheerte ons morghen-ghebedt doen, mediteren, iet goets lesen, ende soo ons verwecken, om, met de bruydt in de Cantiken, Christus met groote deuotie ende verlanghen des herten in de kercke te gaen groeten.
5.	Wy sullen ten minsten een geheele Misse hooren, ende hebben wy bequamicheydt twee oft dry: ende in die ons oeffenen tot het ontfanghen des H. Sacraments: ende in stillicheydt met onsen Godt den staet onser salicheydt handelen.
6.	Neerstelick Godts woordt hooren, ende met groote oodtmoedicheydt ende rijpicheydt dat

[p. 484]

	ouerdencken: tot de processie, ende hooch-misse, die men in de prochie kercke doet, gaen, dan oock ons voor de gantsche weke van wijwater voorsien, ende soo gheschicktelick nae huys komen.
7.	Ons noen-mael sal matich wesen: ende nae gheleghentheydt kort.
8.	Na den noen sullen wy de vesperen, het sermoon, ende het lof hooren.
9.	Wy sullen den ouerblijuenden tijdt bestellen in iet goedts te lesen, namelick de leuenen der Heylighen, oft te spreken van het sermoon, ende andere goede dingen: oft oock in eenige wercken van deuotie oft bermherticheydt, 't sy gheestelicke oft lichamelicke, te doen.
10.	Wy sullen arbeyden om den gantschen dach met Godt vereenicht te blijuen.
11.	Ons auondt-mael in soberheydt nemen.
12.	Onse conscientie 's auondts ondersoecken, ende met vierighe danckbaerheydt des herten, Godts hulpe voor de gantsche aenstaende weke, begheeren.

Het 3. punt: Wat wy op den sondach laten moeten.

1.	Wy moeten laten alle slauelicke wercken, als wasschen, lijnwaet vouwen, naeyen, koopen, verkoopen, den huysraet schuren, etc.
2.	Laten onse sinnelickheydt in iet te soecken: op dat sy ons niet en trecke tot reysen, wandelen, maeltijden, ende andere idele vermakinghen: waer door wy Gode sijnen tijdt ont-nemen, ende dien onsen vijanden gheuen.
3.	Laeten quaedt, ende lichtveerdich geselschap.

[p. 485]

4.	Vlieden ledicheydt, het soecken der straten, ende dansen: alle idele boecken, liedekens, t'samen-sprekinghen, ende alle occasien der sonden.

De vierde meditatie.
Van de vier besonderste oeffeninghen des Sondaechs.

DE eerste is: Misse hooren. Peyst dat de H. Misse, den hoochsten ende weerdichsten dienst der Priesteren in de H. Kercke is, van Christo in het laetste auondtmael in-ghestelt, ende eerst ghedaen: die oock sijnen Apostelen macht ende beuel ghegheuen heeft, den selven Godtlicken dienst te doen, ende andere te ordineren, diese ghedurichlick tot het eynde der weereldt onderhouden souden.

Peyst oock wat in desen dienst ghepresenteert wordt, te weten: het mysterie onser verlossinghe: dat is, het leuen, passie ende doodt ons Heeren, door de welcke hy hem op den autaer des Cruys aen sijnen hemelschen Vader, voor ons allen op-gheoffert heeft: Voordts dat om dit te beteeckenen, dienen alle de kleederen die den Priester aendoet, met de H. vaten, ende ceremonien des heylighen diensts.

De tweede is: De Processie. Denckt 1. Wat processie bediedt, te weten, een ghemeyn heyr Christi, dat uyt-treckt teghen sijn vijanden, om alsoo opentlick te belijden, wien dat sy dienen, een-moedelick al dat teghen Gods eere is te bestrijden, alle goedt van Godt

[p. 486]

door het ghebedt te verkrijghen, ende alle quaedt te verbidden.

2. Peyst dat hier af figuren gheweest zijn, de reyse Moysis met ses hondert duysent wapen-draghende mannen, door de wildernisse, naer het landt van Beloften. Item die Josue dede seuen-mael rondt-om Jericho, de trompetten slaende, tot dat de muren dier stadt van selfs omvielen: Item die Dauid, ende Salomon ghedaen hebben, vervoerende de arcke des Heeren.

3. Bemerckt de ceremonien: Men worpt voor de Processie wij-water, om den wech te suyueren van al 't quaedt nijdich voor-stel, daer den vijandt alle goede dinghen mede pleech te beletten, oft immers te belemmeren: ghelijck de Heydensche Koninghen sochten 't volck van Israel te beletten, dat sy in het landt van Beloften niet komen en souden.

Het stroysel der welrieckende kruyden, onder de voeten, beteeckent de goede begheerte, der Christenen daer woonende, om Gode te behaghen: ende bewijst ons, dat wy goeden reuck van patientie dies te meer moeten geven, als wy swaerlicker van andere verdruct ende als vertreden worden, gelijck die kruyden soo veel te beter riecken, hoe sy meer betrappelt worden.

De Cruycen ende Vanen zijn de standaerts, ende vendelen van onsen gheestelicken Capiteyn Iesus Christus, die als een vendel in den strijdt sijns lijdens, voor ons gheheel doorscheurt is gheweest.

De brandende Keerssen ende Tortsen beteeckenen ons het waerachtich licht der gra-

[p. 487]

tien, ende Christus selfs, die segt: Ick ben het licht der vvereldt. Soo sendt Godt den volcke van Israel in de woestijne, een vierighe columne by nachte, als sy moesten reysen. Die Christum navolght en wandelt in gheen duysternissen, maer in de waerheydt des eewighen leuens.

De oorden in de Processie is oock seer beduydelick: te weten, dat de minste als kinderen, voor gaen: want sy aldersuyverste zijn, ende alderonnooselste: ende daerom de bequaemste om den vijandt te verjaghen: want hy ouer hen minst recht heeft. De weerdichste gaen in de Processie alderlaetst', om te beteeckenen, dat de Christelicke weerdicheydt is oodtmoedicheydt: na Christus exempel, die sijns verraders Jude voeten ghewassen heeft, ende van sy-seluen seght, dat hy gekomen is, niet om ghedient te worden, maer om te dienen.

De Priesters draghen koor-kappen, tegen den reghen, ende worden Pluuialia ghenoemt, als reghen-mantels: ende beteeckenen dat wy al, op de weereldt pelgrims zijn, ende reysende, soecken de blijuende stadt, des anderen leuen.

Het wieroocken onder de Processie beteeckent den goeden gheur der ghebeden die daer ghestort worden.

Den sanck als men uytgaet is swaermoedich, ende als men weder-keert heughelick, om te beteeckenen de droefheydt, van dit leuen, ende den blijden weder-keer oft inganck in het eewich leuen: waer af Dauid seght: Gaende, soo gingen sy, ende scheyden, saeyende hun saedt, met tranen, maer vveder-komende, soo sullen sy met blijdtschap komen, ende hen verheughen, draghende hunnen schoouen, die sy opgedaen hebben.

[p. 488]

De derde oeffeninghe is: Het sermoon. Waer op bemerckt vier dinghen. Ten 1. Den Predikant, die om te prediken van de wettelicke ouericheydt ghewijdt, ende ghesonden is, die de plaetse Christi bedient, die ons Godts wille vercondicht, ende uyt leght, ende daerom van den Propheet Malachias eenen Enghel des Heeren ghenoemt wordt. Ten 2. De leeringhe: die het woordt is, niet van eenigen aerdtschen Koninck maer van Godt selue vol van weerde: die een Goddelick voedtsel is onser siele: die eenen gheest ende leven der salicheydt is. Sy is een versekertheydt in alle perijckelen, een wapeninghe in de gheestelicke orloghe, een medecijne tot alle sieckten, eene vermakinghe in alle mistroosticheydt, ende vromicheydt in alderhande krancheydt. Ten 3. Den Predick-stoel, die in de kercke seer hooghe verheuen staet, beteeckent de groote weerdicheydt van Christus leeringhe: de maiesteydt des oppersten Schoolmeesters Christus: dat de Pastooren ende Leeraers, bouen d'andere uytnemende van leuen wesen moeten: ende dat sy na het verbondt van hun swaer officie, goede wachte moeten houden tot salicheydt der sielen, ende van verre moeten sien, als van eenen toren, wat daer gaens is, ende het volck in tijden van alles waerschouwen: als van de vijanden, perijckelen hunder sielen, Godts aenstaende gramschap ende plaghen. Ten 4. Wy sullen oock bemercken ons seluen, te weten: hoe neerstelick dat wy behoorden Godts woordt alle sondaghen ende heylighe daghen te gaen hooren, hoe blijdelick dat te ontfan-

[p. 489]

ghen, ende hoe volkomelick te beleuen. Ghelijck eene bruydt verlanght na de stemme van haren bruydegom, den siecken na den medecijn, den gheuanghen na sijnen verlosser; soo behoorden wy te verlanghen na die uren in de welcke wy Godts woordt souden moghen hooren.

De vierde oeffeninghe is: De seuen ghetijden. Mediteert hoe dat sy inghestelt zijn tot verweckinghe der deuotie van de Christen ghemeynte, na het exempel van den Konincklicken Propheet Dauid, die seuenmael daechs den Heere loofde: ende dat de gheloovighe, door het ghebruyck der seluer ghetijden, ten allen uren van den dage bequamicheyt hebben souden, om Godt in sijnen tempel te eeren.

De Mettenen (die-men in de Kloosters 's nachts doet, ende in de Prochie kercken 's morghens vroech) beteeckenen ons den droeuen staet onser ellenden, als wy voor Christus komste, noch onder den prince der duysternissen waren sittende.

Den Te Deum laudamus (welcken lof-sanc, na dat S. Augustijn bekeert ende ghedoopt was, S. Ambrosius ende Augustijn versaemdelick ghemaeckt hebben) singhtmen in 't eynde van de Mettenen, tot dancbaerheydt van Christus komste tot ons, die in de navolghende Lauden gepresenteert wordt: ende hierom is 't oock dat al de ghemeynte op-staet.

De Lauden volghen in den dagheraet terstondt de Mettenen, ende beteeckenen ons de blijde komste ons Heeren, ende de groote begeerte, die hy om ons te verlossen, ghehadt heeft: waer voren wy hem eewighen ende

[p. 490]

allen lof schuldich zijn. Ende daerom wordt dit getijde, wel Laudes genoemt. Dese twee getijden, worden altijdt navolghens gesongen, ende maecken t'samen als een ghetijde.

De Prime diemen ter eerster ure van den daghe pleecht te singhen, dat is 's morghens ten sessen (want den dach by de Joden hadde tweelf uren, van 's morghens ten sessen, tot 's auondts ten sessen) wordt ghedaen, tot ghedenckenisse, dat Christus gheuanghen tot Pilatum gheleydt is gheweest: want het ontrent die ure gheschiedde.

De Tertie diemen nae de Prime singht, beteeckent dat Christus ten dry uren (oft ons 's morghens ten neghenen) door de tonghen der Joden ghecruyst is geweest roepende tot Pilatus, cruyst hem, cruyst hem, Ter seluer ure hebben de Apostelen den H. Gheest ontfanghen.

De Sexte (die men na de Tertie singht) gheeft ons te ghedencken, dat Christus, ter sester ure der Joden (oft ons ten tweluen) aen sijn cruyce ghenaghelt ende verheuen is gheweest.

De None diemen na de Sexte singht, beteeckent dat Christus ter neghenster ure der Joden, ende ons ten dryen na den noen, aen het cruyce gestoruen is, ende na sijne doodt, met een sperre de wonde in sijne rechte sijde ontfanghen heeft.

De Vesperen oft auondt ghetijden vermanen ons, hoe dat Christus van het cruys met grooter deuotie ende weerdicheydt ghedaen is gheweest. Den Magnificat, wordt ghesonghen ter eeren der Moeder Godts, die onsen Heere in sijne doodt ten alderghetrousten

[p. 491]

by ghestaen heeft, staende neffens 't cruys als eenen pilaer, daer het ghelooue ende de Heylighe Kercke als doen op rustede. Men staet op als men in de Lauden Benedictus, ende in de Vesperen Magnificat segt, want die twee Lof-sanghen uyt het Euangelie ghenomen zijn.

De Completen, dat is, den vervullenden dienst, dienen ons, om te ghedencken, dat Christus ontrent den auondt van Joseph, ende Nicodemus, met grooter eeren begrauen is gheweest.

Den Lof van Maria, oft Salue, die daghelicks 's auondts ghedaen wordt, dient om de Christenen te verwecken tot den dienst der Moeder Godts, die een bijsondere voorsprekersse is by de Heylighe Drijvuldicheydt, tot onse salicheydt: ende om Maria te beweghen, dat sy alle de ghene die haer dienen, ghedurichlick soude aen haren lieuen Sone beuelen in allen troost, blijdtschap, ende goederen voorderen, ende van alle quaden bevrijden.

De vijfde meditatie.
Wat ons verwecken can, om de Sondaghen deuotelick te vieren.

HEt 1. punt: Tot het neerstich vieren der Sondaghen sal ons verwecken, de weerdicheydt der vruchten, die ons daer uyt

[p. 492]

aenkomen: want ten 1. De sondaghen vieren, is een voor-beeldinghe van het leuen dat de Heylighen in den hemel leyden, daer men gheen slauelicke wercken en doet, maer altijdt Godt aenschout ende looft. Ten 2. Die de sondaghen vieren, verkrijghen een groote kennisse aller Godlicker dinghen, ende een goet leuen, door de sermoonen, gheestelicke lessen, meditatien ende Godtvruchtighe t'samensprekinghen. Ten 3. Sy verkrijgen heerschappije ouer hen seluen, ende ouer alle creaturen, alleen onder Godt hen seluen geuanghen gheuende. Ten 4. Sy worden beurijdt van de slauernije deser weereldt, ende hunder sinnelicker begheerten ende passien: onder de welcke seer veel in dit weereldts Egypten suchten. Ten 5. Sy verkrijghen ouervloedighen reghen, van het hemelsch manna der benedictien ende gratien Godts. Ten 6. Christus wordt in hunne sielen door het ontfanghen des Heylighen Sacraments, oft de gheestelicke communie, gheboren Ten 7. Sy worden salichlick besneden van alle ghebreken. Ten 8. Sy worden verlost van alle weghen der sonden, die als de voorplaetsen der hellen zijn. Ten 9. Sy worden verweckt ende vernieut tot een gheestelick ende salich leuen. Ten 10. Sy verkrijghen de volheydt des H. Gheests, ende door hem veel goede verweckinghen ter salicheydt.

Het 2. punt: Het quaedt, waer in vallen alle de ghene, die de sondaghen niet wel en vieren. Want ten 1. Sy vallen in groote ondanckbaerheydt teghen Godt, ouer de weldaden der scheppinghe deser weereldt, der

[p. 493]

gheboorte, besnijdenisse, ende verrijsenisse Christi, ende sendinghe des H. Gheests. Ten 2 Sy sondighen teghen Godt den Vader, wiens macht de wereldt gheschapen heeft, want sy hem niet en vreesen: teghen Godt den Sone, wiens wijsheydt de weereldt verlost heeft want sy die niet en volghen: teghen den Heylighen Gheest, wiens Godtheydt ende gratie ons gheheylicht heeft, want sy die niet te wercke en stellen. Ten 3. Sy worden gantsch onwetich ende van hen seluen, ende van Godts wet. Ten 4. Sy worden gheheel koudt in de liefde Godts, flau ende traech tot alle goede wercken, ende versteent in alle sinnelicke begheerten: waer uyt lichtelick alle quaedt spruyt. Ten 5. Sy worden berooft van alle de bijsondere goederen, welcke genieten, die de sondaghen neerstelick vieren.

Het 3. punt: Tot een ghestadich onderhouden der sondaghen dient te bemercken ten 1. Hoe veelesins wy Godt schuldich ghebleven zijn, door het onachtsamelick ouerbrenghen der voorleden sondaghen. Ten 2. Hoe qualick dat wy het nemen souden, dat eenen die wy ghehuert, ende grooten loon belooft hadden, ons verliete, ende onse vijanden ghinghe dienen. Ten 3 Hoe veel wy verliesen als wy den sondach niet en vieren: want die voor Godt den vollen dach niet en werckt, dien en is Godt den vollen loon sijns rijcks niet schuldich. Ten 4. Hoe groote bequamicheydt wy noch hebben, om te verbeteren dat veronachtsaemt is. Ten 5. Hoe dat Godt weerdt is, ende verdient dat wy hem met alle onse krachten ende bouen al, dienen

[p. 494]

souden: hoe noodelick het ons is, ende tot ghestichticheydt van onsen naesten oorbaerlick. Hier sullen wy Godt dancken van sijne lanckdurighe verduldicheydt ouer onse onnacksaemheydt, ende ons verwecken om met alle neersticheydt nu voordtaen, de sondaghen tot Godts eere te gaen vieren.