Spieghel historiael. Deel 1. Partie I

[p. 1]

Jacob van Maerlant's Spiegel Historiael.
Eerste partie.

⁺ Die eerste bouc nemet sijn begin,

Also alse die werelt ginc in,
Hoe Adam was gemaect ende Yeve,
Hoe si verghaten die Gods lieve,
Hoe haer geslachte van hem quam,
Hoe die lovie die werelt nam,
Hoe naer die lovie voer dat diet,
Hoe God die tongen versciet,
Hoe Abraham ende sine neven
Alleene int gelove bleven,
Ende strect vort tote Josephs doot,
Die in Egypten was here groot,
Ende hevet LIII capiteele inne
Vanden ende toten beghinne.

Van Gode	I.
Noch van Gode	II.
Gods werc upten eersten dach	III.
Gods werc upten anderen dach	IIII.
Gods werc upten derden dach	V.
Gods werc upten vierden dach	VI.
Vanden vijften daghe	VII.
Hoe Adam ende Yeve waren gemaect	VIII.
Hoe Adam ende Yeve braken tgebod	IX.
Hoe Caym slouch Abelle	X.
Van Cayms quaethede	XI.
Adams regnatie tote Noee	XII.
Van Noe, hoe hi ginc in daerke	XIII.
Van Noes benedictie	XIIII.
Van Noes kinderen	XV.
Hoe God die tongen versciet, enten tor Babel	XVI.
Van Azia ende vanden Paradise	XVII.
Van India in Azia ende van sinen wondren	XVIII.
Van Persia in Azia ende andere riken	XIX.
Van Arabia in Azia ende andere riken	XX.
Van Egypten in Azia ende andere lande	XXI.
Van Albania in Azia	XXII.
Vanden lande van Cleene Azia	XXIII.
Van Europen ende van haren sticken	XXIIII.
Hoe Grieken es gedeelt in viven	XXV.
Van Tessalia, van Europen ende van Ytalen	XXVI.
Van Gallen in Europen	XXVII.

+ Fol. 1. a.

[p. 2]

Van Affrica ende hare lande	XXVIII.
Van Yengis ende Mauritane	XXIX.
Vanden eylanden vander zee	XXX.
Vanden geluckegen eylande	XXXI.
Vanden eylanden vander Zuudzee, ende tusscen Stroc ende Maroch	XXXII.
Van Cycile	XXXIII.
Van lieden dolingen ende van costumen	XXXIIII.
Jheronimus van beestenleven van lieden	XXXV.
Solinus van manieren van lieden	XXXVI.
Van minnen van wiven tharen mannen waert	XXXVII.
^+ Vanden beginne vander Cyten rike, ende hoe die lande vielen in dolingen	XXXVIII.
Hoe trike van Egypten begonste	XXXIX.
Hoe Adams geslachte doolde tote Abrahame, ende hoe die afgoden upquamen	XL.
Van Abraham ende van Ninius	XLI.
Hoe Semiramis berechte Surien	XLII.
Van Abrahamme ende sinen geslechte, hoe si rumden tlant	XLIII.
Van Jacobpe ende van Esau	XLIIII.
Van Foroneus die den Grieken hare wet gaf, ende hoe trike van Argos begonste	XLV.
Hoe Joseph spelde den coninc sinen droem, dien sine broederen vercochten	XLVI.
Hoe Joseph coren gaderde tes coninx bouf, ende van Assenech, Futifers dochter	XLVII.
Van Joseph ende van Assenech, hoe si hem ondersaghen	XLVIII.
Van Assenech droufhede, ende hoe soe Josephe minde	XLIX.
Hoe Joseph sinen broederen coren vercochte, ende hoe Jacob in Egypten quam	L.
Van Pharaons sone ende van Assenech, hoene Benjamin warp met eenen steene, alsi Assenech wilde nemen	LI.
Hoe die kinderen van Ysrael quamen in pinen nar Josephs doot, ende hoe deygijndom begonste vanden Jueden	LII.
Van Aspis den afgod ende van Seraphis	LIII.

Die ander bouc neemt sijn begin

An Moyses meer no min,
Hoe dat hi geboren waert,
Hoe hi geplaget ende vervaert
Hevet Egypten met groter pine,
Hoe hi voer dordie wostine,
Ende leedde tfolc van Ysrael,
Ende wat wondere hem ghevel,
Hoe dat hi ontfinc de wet,
Hoe hi staerf al ombesmet;
Wat wondere in sinen tiden
Andere lieden moesten liden;
Hoe Josue na Moyses
Hertoghe gemaket es;
Hoe die van Ysrael bailliuwe
Na Yosue maecten nuwe;
Van Othoniel, van Delbora,
Van Gedeone, ende oec daer na
Van Abimalech, van Tela mede;
Torloghe van Teben die stede;
Van Hercules; van Jeptee;
Van Troyen oec orloge mee;
Hoe Bartaenyen [ende] Vrancrike
Van Troyen quam gemeenlike;⁺
Van Sampsoene, ende daer na also wel
Van Hely ende van Samuel;
Van Saul, Davite ende Salomoene,
Ende van alder Juedscer crone,
Ende hoe dat sise verloren;
Haer gevangnessen ende haer toren
Tote Cyrus, die hem helpen began,
Entie Babylonien wan.
Dese bouc hevet bi ghetale
[L capiteele, weetmen wale.]

+ Fol. 1. b.

+ Fol. 1. c.

[p. 3]

Moyses ghebornesse	I.
Vander plaghe van Egypten	II.
Hoe die van Ysrael voeren uut Egypten, ende waer af Paschen quam	III.
Vanden swerke ende vanden viere, dat die van Ysrael hadden indie wostine, ende hoe Pharao verdranc ende die sine	IIII.
Hoe Moyses ginc droochs voets over die zee, ende hoe die van Ysrael ghingen dordie wostine.	V.
Hoe Moyses ontfinc de wet	VI.
Vanden calve, dat die van Ysrael maecten van ghoude	VII.
Hoe si scieden van Synay, ende Moyses doot	VIII.
Vanden wondere in Moyses tiden	IX.
Noch vanden selven	X.
Van Josue den hertoghe	XI.
Van Baruch ende van Delbora	XII.
Hoe die van Madyan plageden de Joden, ende van Gedyone den rechtre	XIII.
Hoe die Amoniten plaechden de Joden, ende van Jaree ende Jeptee	XIIII.
Weltijt Parijs rovede Helenen	XV.
Van Abysay ende van Haylone die rechters	XVI.
Hoe Dares bescreef dorloge van Troyen	XVII.
Vanden neghenden wighe enter Troijenen vlucht	XVIII.
Wat vanden Troijenen quam	XIX.
Hoe Rome van Enease quam	XX.
Van Sampsoene ende van sire cracht	XXI.
Vanden pape Hely die rechter was, [ende] mettem was tkint Samuel	XXII.
Van Samuel ende Saul	XXIII.
Vanden riken die begonden, ende wat gesciede in Samuels tiden	XXIIII.
Vanden coninc Davite	XXV.
Vanden coninc Salomoene enten temple	XXVI.
Van Salomoene ende sijns wijfs zale	XXVII.
Vanden mure van Jherusalem, ende Salomoens doot	XXVIII.
Hoe trike schiet na sine doot	XXIX.
Van Josaphat, coninc van Jherusalem	XXX.
Van Joram, coninc van Jherusalem, ende van Helyas	XXXI.
Van Jodas, bisscop van Jherusalem, ende van Ligurus wet	XXXII.
Van Amasias, coninc van Jherusalem	XXXIII.
Van Osyas, coninc van Jherusalem, ende van Sardomopilis	XXXIIII.^+
Hoe begonste tconincrike van Meden. Van Osyas den coninc	XXXV.
Vanden rike van Machedone	XXXVI.
Van Ylia die haren vader besloot, ende van Remus ende van Romelus	XXXVII.
Vanden coninc Joatham enten rike van Israel	XXXVIII.
Vanden quaden Achas, coninc van Jherusalem, ende hoe Rome gesticht was	XXXIX.
Van Ezechias, coninc van Jherusalem, ende Romulus doot	XL.
Van Manasses, coninc van Jherusalem, ende Ysayen	XLI.
Van Gygus, coninc van Liden	XLII.
Van Amon, coninc van Jherusalem, ende van Phalarise den fellen	XLIII.
Van Ozias, coninc van Jherusalem, ende van Arioene den harpere	XLIIII.
Van Joachim Joconias, coninc van Jherusalem	XLV.
Van Sedechias, coninc van Jherusalem, ende van Nabugodonosor	XLVI.
Die vijfte euwe vander nieuwer vangnessen	XLVII.
Vanden prophete Ezechiel, ende vanden VII vroeden van Athenen	XLVIII.
Van visschers die ene goudine tafle uptrocken	XLIX.
Van Daniele ende sine gesellen	L.

+ Fol. 1. d.

[p. 4]

Hier beghint die derde tafle.

Die derde bouc begint aldaer,

Daer Cyrus met orloge zwaer
Verwan dat lantscap van Meden,
Ende brachte met moghentheden
Int lant van Persen die crone;
Hoe hi verwan Babylone,
Ende hoe hi scout die Jueden vri,
Ende daer naer mede hoe hi
Cressus verwan, coninc van Lyden,
Ende hoe hi na velde tien tiden
Van Liden die coninc crone;
Daer naer hoe hi staerf onscone,
Ende van Cambises, sinen sone,
Ende hoe hi regneerde die ghone,
Ende hoe fel hi oec was;
Vanden wisen Pictagoras;
Daer naer [hoe] werringe groot
Wart na des Cambises doot;
Hoe Darijs, Ydaspis sone,
Coninc mede wart na tghone;
Hoe hi orloghede ende street
Up Syten ende up Grieken gereet;
Daer na van sinen sone Xerces,
Hoe hi mede wilde volgen des,
Ende hoe hi wart gesconfiert;
Hoe sijn geslachte na hem tiert;
Van Atexerces ende van Ypocras;
Van Socrates, die vroet oec was;
Van Darius, die na Sogdiane
Tlant van Persen oec vinc ane;
Van Assuerus, ende van Platoene,
Ende van Dyogenes doene;
Van Carthago, van Cycile,⁺
Die orlogeden lange wile;
Van Brennus ende vanden Gallen,
Hoe si Rome daden vallen;
Assuerus doot; hoe Persen vaert,
Ende hoe Othus coninc waert;
Hoe Phillip van Machedone
Fellike drouch die coninc crone.
LVI capiteele hevet in
Dese bouc, no meer no min.

Hoe Cyrus wart gheboren	I.
Van Spartacus, dats Cyrus, hoe dat hi here wart	II.
Van Esopus, ende wie coningen in Persen waeren	III.
Van Cyrus mogenthede, ende wat wondere hi dede	IIII.
Van Babylone, hoe groet, hoe sterc et was	V.
Hoe Cyrus Babylonien wan	VI.
Hoe Cyrus vrihede de Jueden	VII.
Hoe Cyrus Cressus vinc anderwerf	VIII.
Wat in Cyrus tiden geviel, ende sine doot	IX.
Van Cambises, Cyrus sone	X.
Van Cambices zeden ende sine daden	XI.
Van Pyctagoras zeden	XII.
Van sinen sproken	XIII.
Van II broederen, heren van Persen, ende hoe Dares coninc wart	XIIII.
Hoe Zorobabel an Darius quam	XV.
Hoe Zorobabel sinen wille gewan	XVI.
Van Demetrius ende van Anaxagoras	XVII.
Hoe Darius up Athenen voer	XVIII.
Van coninc Xerces van Persi	XIX.
Hoe coninc Xerces die Grieken versochte met here	XX.
Hoe Xerces den wijch verloos	XXI.
Hoe Xerces keerde met verliese	XXII.
Vanden stouten Demistides	XXIII.
Xerces doot entie wrake daer af	XXIIII.
Ataxerces langhe hande	XXV.
Hoe die Romeine wonnen wet	XXVI.
Van Ypocras ende Pyctagoras	XXVII.
Van Socrates ende sinen wiven	XXVIII.
Van sinen sproken	XXIX.
Van eenen anderen Xerces ende van Soccidianus den coninc	XXX.
Wat in Darius tiden ghevel, ende van Alcibiades	XXXI.
Van Assuerus conincrike	XXXII.
Wat in Assuerus tiden gesciede	XXXIII.

+ Fol. 1. e.

[p. 5]

Van Dyogenes	XXXIIII.
Vanden orloghe tusscen Cartagho ende Cycile	XXXV.
Van Mago ende sinen II sonen	XXXVI.
Van Denise, coninc van Cesile	XXXVII.
Vanden selven Denise	XXXVIII.
Van Platoens aventuren	XXXIX.
Noch van sinen sproken	XL.
Vanden selven	XLI.
Vanden selven noch	XLII.
^+ Van Brennus enten Gallen	XLIII.
Hoe Brennus Rome wan metten Gallen	XLIIII.
Vanden capitole van Rome ende vander gans	XLV.
Van Aristotiles ende sine sproke	XLVI.
Noch vanden selven	XLVII.
Vander plaghe van Rome	XLVIII.
Van coninc Assuerus, die doodde Darius sinen sone	XLIX.
Hoe Codomanus suverde Persen	L.
Van Othus rike ende Demostenes	LI.
Van Demostenes noch	LII.
Van Phillip van Macedone	LIII.
Van Demostenes ende van Othuse	LIIII.
Van Amio in Cartaengen ende van sinen wiven	LV.
Hoe Chartago sochte de hulde van Rome	LVI.

+ Fol. 1. f.

Hier beghint die vierde tafle.

Die vierde bouc neemt sijn begin,

Hoe ter werelt quam in
Alexander, die here groot,
Die noch nie en hadde ghenoot;
Hoe dattene Neptanabus wan,
Alse sine ystorie seggen can;
Hoe hi te Pisen wan een spel;
Van Xenocrates also wel;
Daer naer coninc Othus doot;
Daer naer hoe in Persen here groot
Wart Arges, coninc Othus sone;
Van Manlus Torquaet na tgone,
Die in Rome was here groot;
Daer naer coninc Phillips doot;
Hoe gheseedt waren beede gader
Alexander ende Phillip sijn vader;
Hoe Alexander orloghen bestont,
Hoe hi wart te Rome cont;
Hoe hi Affrike ende Surie
Ende Egypten wan die vrie;
Darius lettren ende prosent,
Ende wat Alexander weder sent;
Hoe hi wan Theben ende Atheenen,
Hoe hi Darius dede weenen;
Vanden zeghe dien hi wan;
Daer naer vanden fieren man,
Hoe hi up Jherusalem
Een deel oetmoedeghede hem;
Hoe hi tote Amone daer na
Voer ten temple te Lybia;
Daerna hoe anderwaerven vacht
Darius up hem met groter cracht;
Sijn verlies ende sinen rouwe;
Hoe Alexander [in] sine trouwe
Trike van Persen ende van Meden
Dwanc met groter mogentheden;
Coninc Darius doot ende ende;
Van meesters die men doe kende:
Aneximines, ende tier ure
Eenen anderen, hiet Epicure;
Van Syten ende also wel
Vanden volke van Ysrael;
Hoe dat hi wrac Darius doot,
Dat hovesceit was ende eere groot;
Clitus doot, ende oec naer des⁺
Hoe dat doe staerf Calistenes;
Vanden lande van Endi,
Hoe Alexander die here vri
Daer inquam, ende hoe hi verwan
Porruse, den stouten man;
Hoe dat oec die here jonc
In Subdracas spranc sinen spronc;
Van Candasis die coninginne,
Die sere wijs was van zinne;

+ Fol. 2. a.

[p. 6]

55

Hoe hi besochte daer na

 

Dat wonder van India;

 

Hoe hem die doot was vorseit;

 

Hoe hi met groter dorperheit

 

Ghevenijnt was ende vergeven,

60

Ende hoe hi endde sijn leven;

 

Hoe die Bracmanne ende hi screven

 

Onderlinghe haer leven.

 

Hier in sijn tsinen deele

 

LXI capiteele.

Hoe Othus, coninc van Persi, Nebtanabus verdreef	I.
Hoe Nebtanabus Alexander wan	II.
Hoe Nebtanabus hem verkeerde in eenen drake	III.
Van Alexanders gebornesse	IIII.
Hoe Alexander Nebtanabus doedde	V.
Hoe Alexander Bucifalle reet	VI.
Hoe Alexander den prijs wan te Pise	VII.
Vanden wisen Xenocrates	VIII.
Hoe Phillip van Machedone Grieken wan	IX.
Hoe Arsamus coninc wart	X.
Hoe Alexander chens ontseide den Persen	XI.
Phillips doot ende sine wrake	XII.
Van coninc Phillips doene ende manire	XIII.
Hoe Alexander ontfinc trike	XIIII.
Hoe Alexander gaderde sijn here	XV.
Hoe Alexander Egypten wan	XVI.
Wat Darius Alexander screef	XVII.
Wat Alexander Darius weder screef	XVIII.
Vanden eersten wighe van Darius	XIX.
Hoe Alexander Theben velde	XX.
Hoe Alexander Darius echt versochte	XXI.
Hoe Alexander wan Darius lant ende scat	XXII.
Hoe Alexander vriede de Jueden	XXIII.
Hoe Alexander voer te Amons temple	XXIIII.
Hoe Darius ende Alexander hem onderscreven	XXV.
Hoe Alexander met Darius at	XXVI.
Hoe Darius ende Alexander vochten	XXVII.
Hoe Darius an Alexandere screef omme genaden	XXVIII.
Hoe Dariuse vingen sine liede	XXIX.
Darius wort vor sine doot	XXX.
Van Aneximines ende van Epycurus	XXXI.
Hoe Alexanders zeden verkeerden	XXXII.
Hoe Alexander sloot die van Israel	XXXIII.
Die wrake van Darius doot	XXXIIII.
Hoe Alexander Clytus doot slouch in dronkenscepe	XXXV.
Hoe Alexander Calistenes doedde	XXXVI.^+
Hoe Alexander in India tijdde	XXXVII.
Hoe Alexander cnen sone wan in India	XXXVIII.
Alexanders camp jegen Porrus	XXXIX.
Porrus macht ende rijchede	XL.
Hoe Alexander spranc in ene stat	XLI.
Hoe Alexander die Indsce zee bestont	XLII.
Van Canday der coninginnen	XLIII.
Alexanders vaert dor de Indsce wostine	XLIIII.
Vanden serpenten diene vreesden	XLV.
Hoe Alexander voer in Indien	XLVI.
Vanden wondere van Indien	XLVII.
Noch vanden wondere van Indien	XLVIII.
Vander zonne bome enter manen	XLIX.
Van Alexanders verweentheden	L.
Hoe Alexander te Babylonen quam	LI.
Van Alexanders verranessen	LII.
Hoe Alexander was gevenijnt	LIII.
Alexanders doot	LIIII.
Den prijs van Alexanders vromicheden	LV.
Alexanders sepulture	LVI.

+ Fol. 2. b.

[p. 7]

Van Alexandere enten Bracmannen	LVII.
Hoe Alexander den Bracmannen screef	LVIII.
Didimus antworde	LIX.
Noch Didimus antworde	LX.
Alexander tote Didimuse	LXI.

Hier beghint die vijfte capiteele.

Binnen desen vijften bouke staet,

Hoemen deelt ende hoet gaet
Alexanders rike groot
In stucken naer sine doot;
Van Theophrastus den wisen man,
Van sinen sproken daer zin leit an;
Van Tholomeus den vrien,
Die Egypten ende Surien
Gewan na Alexanders doot;
Vanden Samiten, die scade groot
Daden up Rome die stat;
Van Papyruse, die wrac dat;
Van Fabiuse, die int ende
Alle die Samiten scende;
Hoe die Romeine die Sabine
Verwan bi Curus pine,
Hoe hi verwan met sinen roten
Pyrrus, coninc van Epyroten;
Olimpias doot, Alexanders moeder,
Die Phillippe slouch sinen broeder;
Hoe trike van Surien began
Naer Alexander den stouten man;
Van Socrates den vrien,
Die den tor maecte tAlexandrien;
Van Philadelphus Tholomeus,
Ende hoe hem Eleazarus
Sendde, omme sine bede,
Die LXX vroede mede,
Om te scrivene der Joden wet.
Ende daer naer so es gheset
Brennus doot, ende hoe de sine
Storven, doe si Apolline
Roven wilden ende sine liede;
Wat wondere in Rome gesciede;
⁺ Den strijt van Rome, die ghemeene
Scadelijc was, vanden Picheene;
Van coninc Pirrus, die onscone
Verwan trike van Machedone;
Vanden twiste swaer ende onvro
Tusscen Rome ende Carthago;
Van Hanibal, hoe hi Ytale
Wilde winnen altemale;
Van Regulus, hoe dat hi vacht
Up Affrike met siere cracht,
Ende hoe dat hi wart gevaen,
Ende dat Roemsche rike ontaen;
Hoe die Romeine daer naer sinden,
Om Affrike winnen ende schinden,
Paulus ende Silvius,
Hoe si den wijch wonnen dus;
Dorloghe van Hasdrubal,
Hoe up hem den strijt wan al
Mettellus, die van Rome quam,
Ende meneghen dat leven nam;
Van Philadelphus orloge mede
Ende van siere grotere rijchede;
Den strijt van Rome ende van Gallen;
Van Haniballe, die met allen
Van Carthago up Rome quam,
Ende menegen dat leven nam;
Van Sypioene, die vromechlike
Rome wrac over Affrike
Up Sifax ende up Hasdrubal,
Ende upten stouten Hanibal;
Hoe die Romeine die eylande
Ende Surien wonnen in hande;
Van Anthyocus Ephifane,
Die den Jueden swaer lach ane;
Hoe die Romeine wonnen scone
Dat rike van Machedone;
Vanden Machabeus Judas,
Hoe stout ende hoe vrome hi was;
Hoe Carthago wart ghevelt;
Hoe Cleene Azien met gewelt
Andat Roemsche rike quam;
Hoe Cilla echt orloge annam.
Dese bouc strect hem ende sijn tiden
Al tote keyser Julius tiden,
Ende hevet te sinen deele
LXXVI capyteele.

+ Fol. 2. c.

[p. 8]

Hoe Alexanders rike wart gescuert	I.
Theophrastus sproken	II.
Vanden selven	III.
Van Tholomeus Socher, coninc van Egypten	IIII.
Van Papyrus van Rome	V.
Hoe Fabius die Samiten verwan	VI.
Van Fabius ende van Curius	VII.
Olympias doot, Alexanders moeder	VIII.
Van Surien dat beghin	IX.
Van Zeleucus van Babylone	X.
Van Tholomeus Filadelphus	XI.
Vanden LXX bedieders van Jherusalem	XII.
Vander byblen die si ontbonden	XIII.
Van Brennus ende vanden Gallen	XIIII.
Hoe Brennus in Delphos staerf	XV.
^+ Noch vanden Gallen	XVI.
Dat wonder dat in Filadelphus tiden gevel	XVII.
Van Pyrrus, coninc van Egypten	XVIII.
Vanden stride van Cartago	XIX.
Van Regulus van Rome	XX.
Hoe Regules wart gevaen	XXI.
Hoe Paulus van Rome voer vechten in Affrike	XXII.
Van Mettellus ende Hasdrubal	XXIII.
Van Filadelfus mogenthede	XXIIII.
Van Evergetes, Filadelphus broeder	XXV.
Van Hanibal van Cartago	XXVI.
Van Filopater, coninc van Egypten	XXVII.
Hoe Hanibal te Rome waert trac	XXVIII.
Hoe Sempronius den wijch verloos	XXIX.
Van Flamineus ende Hanibal	XXX.
Van Hanibal ende van Lucius	XXXI.
Hoe nauwe dat te Rome stont	XXXII.
Hoe Hanibal Rome wilde winnen	XXXIII.
Van Sypioens vaert te Spaengen	XXXIIII.
Van Valerius ende Hanibal	XXXV.
Hoe Sypio in Affrike voer	XXXVI.
Hoe Cartago Haniballe ontboot	XXXVII.
Hoe Sypio Haniballe verwan	XXXVIII.
Van Epyfanes van Egypten	XXXIX.
Vanden Gallen enten Romeinen	XL.
Hoe Theodorus Gods tempel wilde roven	XLI.
Hanibals des fieren doot	XLII.
Sypioens doot	XLIII.
Van Antyochus Ephifanes	XLIIII.
Hoe Anthyocus rovede Jherusalem	XLV.
Hoe trike endde van Macedone	XLVI.
Van Mathacias ende sinen kinden	XLVII.
Antyochus Ephifanes doot	XLVIII.
Judas Machabeus strijt	XLIX.
Van Demetrius ende Machabeus	L.
Van Terencius ende sinen sproken	LI.
Van Machabeus entie na hem quamen	LII.
Judas Machabeus doot	LIII.
Hoe die Romeine echt Affrike bestonden	LIIII.
Hoe Cartago wart ghevelt	LV.
Van Jonathas, Machabeus broeder	LVI.
Symeons Machabeus dood	LVII.
Vanden Gallen enten Romeinen	LVIII.
Vanden jongen Alexander	LIX.
Van Griffus Antyochus	LX.
Hoe Trifon sinen broeder verdreef	LXI.
Den strijt van Rome up Jugurta	LXII.
Hoe Jugurta wart verwonnen	LXIII.
Hoe die Jueden droughen crone	LXIIII.
Vanden Duutscen enten Romeinen	LXV.
Hier wert trike van Surien Rome onderdaen	LXVI.
Hoe die meente wart jegen de heren	LXVII.
Van Pompejus van Ascaloen	LXVIII.
Van Marius ende van Cilla	LXIX.
Van Mitridates den groten here	LXX.
Van Mitridates ende Cilla	LXXI.
Hoe Mitridates wan vele lande	LXXII.
Van Lucillus ende Mitridates	LXXIII.
Hoe Mitridates staerf	LXXIIII.
Hoe Pompejus wan Surien	LXXV.
Hoe Crassus was gedoot met goude	LXXVI.

+ Fol. 2. d.

[p. 9]

Hier beghint die seste capitele.

Die seste bouc neemt sijn begin

Daer die mogentheit comt in
Vanden Roemscen keyserrike;
Hoe die Gallen mogendelike
⁺ Entie Germane ende de Aquitane
Worden Rome bedwongen ane¹⁾...
Bertaengen, dat nu es Inglant,
Daer hi groot wederstoot in vant;
Tullius sproken volgere mede,
Vul van grotere wijshede;
Hoe Rome entie senature
Worden Juliuse sture;
Hoe Pompejus entie Romeine
Julius verwan al reine,
Ende Egypten ende Affrike
Verwan, ende wart mogentlike
Keyser te Rome indie stede;
Sine ghedane ende sine zede;
Julius doot ende oec daer naer
Hoe Augustus wart keyser daer;
Sine ghedane ende sine zede;
Hoe te Jherusalem indie stede
Herodes coninc wart gheset
Van Anthonise om sine wet;
Hoe hi verloos lijf ende goet
Om sinen groten overmoet;
Hoe versoenden jegen Augustus
Die Persen, doent verginc aldus;
Herodes aventuren mede;
Die sproken van Verroens wijshede;
Van Virgiliuse ende sijn wonder
Ende sine sproken besonder;
Die gebornesse van Marien,
Die wi moeder ende maget lyen;
Oratius doot ende sine wort,
Diemen in proverbien hort;
Hoe der werelt ommeganc
Quam in Augustus bedwanc;
Dat huwelijc al vul trouwen
Tusscen Josephe ende onser Vrouwen;
Hoe onse Vrouwe gebodsceept wert;
Hoe soe setten hare vaert
Joseph ende Maria mede
Tote Bethlem indie stede;
Jhesus gebornesse ende te handen
III coningen met offranden;
Hoe Herodes dede slaen doot
Die kindere om sine quaetheit groet;
Hoe Maria in Egypten vlo
Met Jhesus ende met Joseph also;
Herodes plaghe ende sine doot;
Hoe sijn sone wart here groot;
Augustus doot, ende daer na aldus
Die proverbien van Ovidius.
Dese hevet in sijn ommegaen
LVI capyteele ontfaen.

Wanen Rome eerst quam	I.
Julius wijch uptie Gallen	II.
Hoe Julius den Rijn quam neder	III.
Hoe Julius Bertaenyen wan	IIII.
Hoe Tullius Cysero was belegen	V.
Hoe Julius Cyserone ontsette	VI.
Die zeden vanden Gallen	VII.
Tullius Cyseroens proverbien	VIII.
Tullius van vriendscepen	IX.
Vanden selven	X.
Hoe Julius Rome bestont	XI.
Hoe Julius ende Pompejus vochten	XII.
Hoe Julius keyser wart	XIII.
Julius ghedaene ende zeden	XIIII.
Die voertekene van Julius doot	XV.
Hoe Julius was vermort	XVI.^+
Vanden keyser Augustus	XVII.
Van Augustus manieren	XVIII.
Van wondere in Rome	XIX.
Hoe Herodes gewan die crone	XX.
Hoe die Jueden verloren die waerde	XXI.
Anthonis doot ende Cleopatra	XXII.

+ Fol. 2. e.

1) Denkelijk ontbreken hier een paar verzen, ongeveer van dezen inhoud:

Bi Juliuse, den stouten man,
Ende hoe hi sidert wan

+ Fol. 2. f.

[p. 10]

Herodes doghet	XXIII.
Herodes quaethede	XXIIII.
Van Verrone ende sine proverbien	XXV.
Van Virgilius	XXVI.
Van Virgilius sproken	XXVII.
Van onser Vrouwen geborte	XXVIII.
Hoe dingel vorseide hare coemst	XXIX.
Hoe Maria ten tempel quam	XXX.
Van onser Vrouwen manieren	XXXI.
Vanden selven	XXXII.
Van Oratius ende sine sproken	XXXIII.
Van Augustus wighen	XXXIIII.
Van onser Vrouwen belove	XXXV.
Hoe Joseph onser Vrouwen nam	XXXVI.
Vanden selven	XXXVII.
Sente Bernaert van onser Vrouwen	XXXVIII.
Van onser Vrouwen bodscepe	XXXIX.
Van Marien ende Elizabeth	XL.
Twi Joseph hiet Marien man	XLI.
Hoe Maria voer te Bethlem	XLII.
Vanden herden ende ander dinc	XLIII.
Vanden drien coningen	XLIIII.
Noch vanden selven	XLV.
Vanden Innocenten	XLVI.
Hoe Jhesus voer in Egypten	XLVII.
Herodes quaethede ende sine doot	XLVIII.
Hoe Herodes rike wart gedeelt	XLIX.
Van Jhesus sittene onder die wise	L.
Augustus des keysers doot	LI.
Van Ovidius sproken	LII.
Vanden selven	LIII.
Vanden selven	LIIII.
Noch vanden selven	LV.
Van hem noch	LVI.

Hier beghint die sevende capiteele.

Die sevende bouc hevet in

Van Tyberius sijn beghin,
Den derden keyser onder die Romeine;
Hoe hi eerst goet was, daer na onreine;
Van Paulinen die aventure,
Die ghehoent was wel ter cure;
Van Pylatuse, van Baptisten,
Hoe hi doopte Jhesum Cristen;
Ons Heren vastene entie worde,
Daerne Sathanas in corde;
Hoe Jhesus keerde water in wine;
Hoe hi oec coos die jongers sine,
Pietre, Andriese, Jacob, Jhan;
Hoe Herodes den heilegen man
Baptisten vinc, ende hoe ter stonde
Jhesus Cristus predeken begonde,
Ende coos XII apostele mede,
Ende meneghe miracle dede;
Baptisten doot, ende hoe tien tiden
Die Jueden onsen Here beniden;
Hoe hi Lazaruse verwecte;
Hoe Agabarus up hem mecte,
Dat hi quame in sine stede,
⁺ Omme te sine in goeden vrede,
Ende hoe hem Jhesus vriendelike
Sendde in een cleet sine gelike;
Hoe Jhesus quam te Jherusalem;
Hoe men met palmen quam jegen hem;
Hoe hi verdreef uut met leede
Copers ende vercopers beede
Vanden temple, ende hi dede
Vele miraclen daer ter stede;
Hoe dattene Judas verriet;
Hoe dat hi hem vangen liet,
Platten, crucen, geselen an thout;
Hoene Longus sonder scout
Indie zide stac ende hem bekeerde;
Hoe hi sider, omdat hi leerde
Onse gelove al openbare,
Wart ons Heren maertelare;
Hoe God was int graf geleit,
Ende met siere mogentheit
Die helle rovede omdie keytive,
Ende verrees van dode te live;
Hoe hem Jhesus daer na verbaerde;
Van Josephs pine, van sire onwerde,
Diene vander crucen dede;
Van sinen aventuren mede;
Van Symions II kindren saen,
Die vander doot waren upgestaen;

+ Fol. 3. a.

[p. 11]

 

Hoe Mathias apostel sat

 

Indes verraders Judas stat;

 

Hoe die heilege Geest quam inne

 

Den apostelen inden zinne;

55

Der apostelen predicade;

 

Stevens doot met fellen rade;

 

Van Symeone den toverare;

 

Van Saulus, die wert Paulus dare;

 

Onser Vrouwen henevaert

60

Vanden live te hemele waert,

 

Ende wat daer af hevet geset

 

In haren bouke Elyzabeth;

 

Ende onser Vrouwen miraclen mede

 

XL staende teere stede,

65

Die gesciet sijn harentare

 

In menech lant openbare;

 

Van Paulus, hoe hi bekende hem

 

Den apostele van Jherusalem;

 

Wat Pylatus Tyberiuse screef

70

Van onsen Here, hoe hi doot bleef,

 

Ende hoe dat Tyberius woude,

 

Datmen vor God houden soude;

 

Van Herodese Agrippa,

 

Ende Tyberius doot daer na;

75

Hoe Gayus quam ten keyserrike,

 

Hoe hi uphief mogendelike

 

Herodes Agrippa ende gaf hem

 

Die cronc van Jherusalem;

 

Gayus suffen alse een sod,

80

Hoe hi wilde wesen god,

 

Ende daer naer in corter uren

 

Vermort was biden senaturen.

 

Dese bouc hevet te sinen deele

 

C ende een capytcele.

Vanden keyser Tyberius ende sine zeden	I.
Van sinen manieren	II.
Vrouwen Paulinen mesfal	III.
Wat in Tyberius tiden gevel	IIII.
Van Jans Baptisten dopene	V.
Hoe onse Here ginc in de wostine	VI.
^+ Hoe Baptiste onsen Here wijsde	VII.
Hoe God maecte van watre wijn	VIII.
Hoe Baptiste was gevaen	IX.
Hoe God dapostelen predeken sende	X.
Hoe God vander roodse was gesteken	XI.
Van Janne Baptisten doot	XII.
Hoe God V^M man versaedde	XIII.
Ons Heren transfiguratie	XIIII.
Hoe God dat zondege wijf quijtte	XV.
Hoe Lazarus wart verwect	XVI.
Vanden coninc Agabarus	XVII.
Hoe Jhesus Agabaruse screef	XVIII.
Hoe Agabarus ghenas	XIX.
Hoe Jhesus X lazerse genas	XX.
Hoe God upten ezel reet	XXI.
Hoe God die copinge uten temple warp	XXII.
Wat hi predecte inden tempel	XXIII.
Van Nichodemus ende ander dinc	XXIIII.
Hoe Judas Gode vercochte	XXV.
Vanden witten Donresdaghe	XXVI.
Hoe onse Here wart ghevaen	XXVII.
Van Herodes ende Pylaten	XXVIII.
Ons Heren cruusinghe	XXIX.
Ambrosius vander moeder Gods	XXX.
Vander zonnen vergane	XXXI.
Van Longius die Gode stac	XXXII.
Hoe Joseph Jhesus afdede	XXXIII.
Hoe Jhesus die helle brac	XXXIIII.
Van ons Heren vertogenesse	XXXV.
Van Joseph van Arimathien	XXXVI.
Noch van Joseph	XXXVII.
Van Symeons II kinderen	XXXVIII.
Vanden selven kinderen	XXXIX.
Van ons Heren upvaert	XL.
Van des heilechs Geests comst	XLI.
Der heileger kerken begin	XLII.
Vanden VII dyaken	XLIII.
Hoe Steven was ghedoot	XLIIII.
Hoe Jacob die minder bisscop wart	XLV.
Van Symeone den toverare	XLVI.
Tprologhe van onser Vrouwen	XLVII.
Miletus van onser Vrouwen	XLVIII.
Hoe die apostelen quamen tote hare	XLIX.

+ Fol. 3. b.

[p. 12]

Hoemense ten grave drouch	L.
Hoese te hemele voer	LI.
Watmen hier af geloven moet	LII.
Wat sente Elyzabeth hier af sach	LIII.
Van onser Vrouwen pylare	LIIII.
Hoe onse Vrouwe clagede in Toletten	LV.
Van hem die Jhesum sette tenen borge	LVI.
Hoe Maria bescut haren vrient	LVII.
Van hem dien soe halp in wanhopen	LVIII.
Vander vrouwen die soe halp inde vloet	LIX.
Vander abdessen die soe verloste van scanden	LX.
Van hem diese metten vingherline verchirde	LXI.
Van hem dien soe loeste uter zee	LXII.
Vanden abt dien soe halp inde zee	LXIII.
Van hare die hare viere brac	LXIIII.
Vander keyserinnen van Rome	LXV.
Vander vrouwen die een kint wan an haren sone	LXVI.
Van dat soe hare vertogede enen dyaken	LXVII.
Vanden bisscop Bonitus	LXVIII.
Van enen man bi Awenchin dien soe genas	LXIX.
Vander Jodinnen die soe verlooste	LXX.
Vanden kindekine dat an Jhesum sprac pappa	LXXI.
Vanden wive die soe bekeerde van zonden	LXXII.
^+ Van O Intemerata	LXXIII.
Vanden ridder die haer gename spaerde	LXXIIII.
Van enen scrivere die Marien altoes eerde	LXXV.
Van enen die Marien versprac	LXXVI.
Van hem die haers niet loochenen woude	LXXVII.
Vanden conveers van Cleervays	LXXVIII.
Van enen moenc van Cleervays	LXXIX.
Van enen anderen graeuwen moenc	LXXX.
Van hem die Marien beelde versprac	LXXXI.
Van eenen Juede dien soe verloeste	LXXXII.
Van eenen Chaertereusen	LXXXIII.
Vanden pape die salve conde	LXXXIIII.
Vanden abt Hughen van Clongi	LXXXV.
Vanden kinde dat die moeder den duvel gaf	LXXXVI.
Vanden dief die onser Vrouwen diende	LXXXVII.
Vanden moenc van sente Bertijns	LXXXVIII.
Vander vrouwen die hare biechte verhal	LXXXIX.
Vanden clerc die den duvel scriven sach	XC.
Hoe onser Vrouwen gebornesse vortquam	XCI.
Hoe soe enen Sarrasijn bekeerde	XCII.
Van enen Juede die hare ymage ontreinde	XCIII.
Van Hildefonsis, bisscop van Toletten	XCIIII.
Hoe Paulus quam te Jherusalem	XCV.
Pylatus orconde van onsen Here	XCVI.
Hoe Tyberius Jhesum over God wilde houden	XCVII.
Hoe Agrippa te Rome quam, ende Tyberius doot	XCVIII.
Hoe Gayus keyser wart ende sine maniere	XCIX.
Hoe Gayus int aerchste hem bekeerde	C.
Gayus quaetheit ende sine doot	CI.

+ Fol. 3. c.

Hier beghint die achtende capiteele.

Men vint inden achtenden bouc,

Die des wille doen ondersouc,
Hoe na Gayus Caligula
Claudius keyser wart daer na;
Sine manieren, sine zeden;
Hoe Agrippa met felheden
Sente Jacobpe van Conpostelle
Ontliven dede, alse die felle;

[p. 13]

 

Sente Jacobs jeesten mede

10

Ende sine miraclen, die hi dede;

 

Van Paulus ende van Barnabas,

 

Hoe Saulus Paulus geheten was;

 

Hoe sente Pieter te Rome quam,

 

Hoe hi dat pauescap anenam;

15

Hoe Marcus dewangelie screef,

 

Hoe dewangelie staende bleef;

 

Daer naer alle die pauesen mede

 

Bi namen van Rome der stede

 

Van beginne tote onsen tiden,

20

Suldi hier horen overliden;

 

Daer naer Paulus predicade,

 

Hoe Athenen bi sinen rade

 

Wart van orloghen quite;

 

Van Denyse den Aryopaghite;

25

Hoe Paulus gevaen wart mede

 

Te Jherusalem indie stede,

 

Ende te Rome wart ghesent;

 

Hoe onteert ende gescent

 

Die Jueden worden alle,

30

Eer si quamen te quaden valle;

 

Claudius des keysers doot;

 

Menege proverbie groot

 

Vanden wisen Seneca;

 

Perseus proverbien daer na,

35

Ende oec ten achtersten male⁺

 

Die bloemen van Juvenale.

 

Dese bouc die hevet in

 

LXXVIII capiteele, niet min.

Hoe Claudius keyser warl	I.
Sine wonderlike zeden	II.
Van Herodes Agrippa ende sente Jacobs doot	III.
Van Filetus ende Hermogines	IIII.
Van sente Jacobs ystorie	V.
Hoe sente Jacob te Conpostelle quam	VI.
Hoe hi begraven wart	VII.
Van sente Jacobs translatien	VIII.
Hoe sente Pieter was gevaen	IX.
Herodes Agrippen doot	X.
Van Pauluse ende Barnabase	XI.
Hoemen Pauluse ende Barnabase wilde anebeden	XII.
Hoe doude wet entie nieuwe sciet	XIII.
Hoe sente Pieter bisscop wart tAntyochen	XIIII.
Van Marcus ewangelien	XV.
Alle die pauesen van Pietren tote Silvester	XVI.
Alle die pauesen vort tote nu	XVII.
Van Agrippen, Herodes sone	XVIII.
Hoe Paulus in Grieken castyde	XIX.
Van Paulus, wat hi tAthenen dede	XX.
Hoe Paulus Denise bekeerde	XXI.
Hoe Paulus enen doden genas	XXII.
Hoe Paulus te Jherusalem wert ginc	XXIII.
Hoe Paulus te Jherusalem quam	XXIIII.
Vanden IIII zeenden ende Paulus prisoen	XXV.
Hoe Paulus sijn pleit te Rome beriep	XXVI.
Van Anna, onser Vrouwen moeder	XXVII.
Hoe die Jueden begonden te riesene	XXVIII.
Echt vander Jueden plaghe	XXIX.
Noch van haerre plaghe	XXX.
Keyser Claudius doot	XXXI.
Van Seneca	XXXII.
Van Seneca tote Pauluse	XXXIII.
Seneca van groter wijsheden	XXXIIII.
Seneca vander groter moedicheden	XXXV.
Seneca van ghematen	XXXVI.
Seneca van groter gerechtecheden	XXXVII.
Van bescedenre wijsheit	XXXVIII.
Van bescedenre stoutheit	XXXIX.
Van bescedenre maten	XL.
Van bescedenre sotheit	XLI.
Van IIII dogeden den slotel daer ave	XLII.
Senecaes proverbien	XLIII.
Seneca in sine leringhe	XLIIII.
Vanden selven	XLV.
Seneca van ondanke	XLVI.

+ Fol. 3. d

[p. 14]

Seneca van weldaden	XLVII.
Vander selver sake	XLVIII.
Seneca jeghen wantroost	XLIX.
Seneca in sinen rade	L.
Vanden selven	LI.
Troost vordie doot	LII.
Van bedwanghe	LIII.
Van leeringhen	LIIII.
Seneca vander tijt	LV.
Seneca van vriendscepen	LVI.
Seneca vander heren doene	LVII.
Seneca van ghematen	LVIII.
Echt van wijsheden	LIX.
Vanden wisen rade	LX.
Vanden selven	LXI.
Vander selver dinc	LXII.
Prijs vander dinc	LXIII.^+
Vander doot	LXIIII.
Van te sine in hoeden	LXV.
Echt van rade	LXVI.
Jeghen prijs	LXVII.
Van leringen echt	LXVIII.
Vanden selven worden	LXIX.
Jeghen vrechede	LXX.
Van edelen moede	LXXI.
Noch van rade	LXXII.
Van miltheden	LXXIII.
Van wijsheden	LXXIIII.
Noch meer vanden selven	LXXV.
Van Paersius proverbien	LXXVI.
Van Juvenale	LXXVII.
Van Stacius proverbien	LXXVIII.

+ Fol. 3. e.