Episodes uit Maerlant's Historie van Troyen

(1873)–Jacob van Maerlant– rechtenstatus

Naar het te Wissen gevonden handschrift



[pagina 167]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten Derde fragment van Segher. (Benoît 13831-14472) Van den groten stryt, daer hem her Hector ende Achilles in onderspraken. (Blommaert. Ovl. Ged. I. 16). Ga naar margenoot+Eens merghens vroech ginc wt de vrede Tusschen den Grieken ende der stede. 4290[regelnummer] Daer wasser vele, syt seker dies, Dien't uyttermaten sere verwies, Dat die vrede soe langhe stoet, Want sy waren wel behoet Van dies hem behoefde in beiden syden, 4295[regelnummer] Dat sy haer vechten no haer stryden Ne dorven sparen vorwertmeer. Die gheen die daer oec laghen eer Sere mismaect, siec ende ghewont Ga naar margenoot+Syn alle ghenesen nu ter stont. 4300[regelnummer] Daer ne was niemen, hy en hadde genoech, Dies hem behoefde in 't ghevoech; Nuwe coverturen, versche scilde, Helme, scachte, die se hebben wilde, Witte, yseren, scarpe sweerde 4305[regelnummer] Hadde elc als hyt begeerde. Die orsse gemarscalct ende gedagt; Daer en was niemen, die hem beclagt Van dien dat hoert in battaillen; Niet alsoe vele als van eenre maillien, 4310[regelnummer] En mocht aen syne lyve ghebreken. Hieraf en willic nemmeer spreken, Wat holpe dat ic 't al visierde? Des merghens vroech soe faelgierde Die vrede daer sy in waren doe. 4315[regelnummer] Selc was int hertte herde vroe, Dat die battaille wesen soude, Hy lach eer avont onder moude.
[pagina 168]
Die nacht was scoene, die mane sceen claer; Sy hadden alle groten vaer, 4320[regelnummer] Hoe elc mocht comen te tyde. Buten ende bynnen in elke syde, Sy en consten gherusten no gheslapen. Cume waest dach, doe sy haer knapen Daden met haesten haer orssen conreiden; 4325[regelnummer] Coverturen legghen ende ghereiden; Haer harnas binden ende haer banieren, Wit, swert van vele manieren, Blau, roet ende groene; Dies daer manlyc hadde te doene, 4330[regelnummer] Was daer lettel goet vergheten; Dies wanic wel die waerheit weten, Haer volc daden sy ondersceden, Ende te vechtene al bereden. Her Hector, die haefsche ende die wyse, 4335[regelnummer] Sat op een ors van dieren pryse; Hy voer voren uytter stat, Hy was een deghen daer hy sat. Hy had enen halsberch van clenen maillen, Ende een swert van goeder taillen 4340[regelnummer] Hinc hem aen syn syde. Neghene en quam soe goet ten stryde. Hy hadde opt hoeft enen helm ghebonden, Dies hy nu ende te menghen stonden, Leeft hy, sal hebben te doene. 4345[regelnummer] Synen scilt was swert ende twe lioene Stonden daer in gecroent van goude. Riddren die hy hebben woude, Die starc waren ende onvervaert, Volghden hem ter battaillen waert. 4350[regelnummer] Tien dusent so wasser wel Die dapper waren ende snel.
[pagina 169]
Hierna quam Troylus syn broeder, Syns vader kynt ende sire moeder, Darre alsoe vele voer mede, 4355[regelnummer] Als mit synen broeder dede, Die alle op orssen ghewapent saten, Wel verdect uyttermaten Met coverturen al doerhouwen Van sindale; daer mocht men scouwen 4360[regelnummer] Wonder uyt van volcke trecken. Parys quam met synen recken, Die stout waren ende wel ghecleet. Een yghelic hadde al ghereet Selc wapene als hem doghen, 4365[regelnummer] Ghyseernen fel ende boghen; Piken, ghelavien ende quareele Hadde elc ghenoech te synen dele. Dephebus quam onvervaert, Op een spaens ors Lyeaert, 4370[regelnummer] Ga naar margenoot+Daer syn broedren hilden op 't velt. Sy reden scoen haren telt, Hent dat sy te gader quamen. Mennoen en dorst hem niet scamen Van den geselscape dat hy brochte. 4375[regelnummer] Daer in was niemen, hem en dochte, Dat sy alle met haren scaren, De werlt al doer mochten varen, Sonder enech wederstaen. Dit docht hem allen sonder waen. 4380[regelnummer] Dese ende menech prince hoeghe, Menech grave, menech hertoeghe, Die ic niet en can ghenoemen, Syn Troyen te hulpe comen. Daer die van Troyen te gader hilden, 4385[regelnummer] Daer waren selc, die segghen wilden, Datter hondert dusent riddren waren Of meer, verdect in haren scaren. Die van Griecken bandersyde
[pagina 170]
Waren al ghereet ten stryde, 4390[regelnummer] Ende waren wel wildich daertoe. Menelaus die porde doe Met synen ridderen ende voer voren, Om te wreken synen toren. Hy hadder seven dusent wel, 4395[regelnummer] Riddren dapper ende snel, Starke, coene ende onvervaerde, Op haer viande als libaerde. Dyomedes volghde den coninc, Dien een groete stat bevinc 4400[regelnummer] Metten ghenen die hy brochte. Ic waen se nyemen, die leeft, en mochte Ghenoemen al gader by harre namen, Die daer int gheselscap quamen; Mer ic weet wel dat in syn heere, 4405[regelnummer] Quam menech scacht, menech spere. Myn her Achilles en bleef niet achter, Die gherne wreken soude den lachter, Die den coninc was ghedaen; Hy ende de syne reden saen, 4410[regelnummer] Daer die battaille wesen soude. Hy hadder onder jonc ende oude, Tien dusent ofte mee, Die toenden, dat sy waren gevee Jeghen die van Troyen op dien dach. 4415[regelnummer] Dit orcont Darys die't al sach. Antiopus ende die coninc Fenys,Ga naar voetnoot1) Die daer hadden groten prys, Sy waren van Cassidonien geboren, Sy scloeghen seer met sporen, 4420[regelnummer] Eer sy in die plaetse waren comen, Daer die battaille was ghenomen. Met hem reet menech ridder goet, Stout ende van orloghe vroet, Die oec te voren waren vonden 4425[regelnummer] Coene ende ghenendech tallen stonden.
[pagina 171]
Nu quam daer die coninc Agamennoen. Die hem niet achter en woude doen Daer goeder lieden was te doene; Hy brachte menghen ridder coene, 4430[regelnummer] Daer toe menghen coenen serjant, Die met hem comen waren int lant, Om te leerne die haveschede. Men mochte sien die claerhede Soe groet van helmen ende van scilden, 4435[regelnummer] Daer sy op 't velt te gader hilden, Al had die dach ghevaren henen, En had nochtant niet nacht ghescenen. Ten vynstren van den palayse laghen Vele vrouwen, die sere ontsaghen 4440[regelnummer] Dat vreselec orloghe, den swaren stryt. Ga naar margenoot+Ic wil wel dat ghys seker syt. Ecuba die coninghynne, Hertoghynne ende gravynne, Ende menghe scoene vrouwe, 4445[regelnummer] Die hadden jammer ende rouwe, Dat sy in ommacht vielen neder, Ende als sy waren becomen weder, Versuchten sy ende beveden. Het was groet wonder dat sy leveden, 4450[regelnummer] Als sy saghen te gader ryden Gheen volc ende oec mede stryden. Wat holpt, dat ict u make lanc? Daer was van slaghen groot geclanc, Want sy vergaderden in elke syde, 4455[regelnummer] Als vreeselicke vianden in stryde. Met groter vaert quamen ghereden Die van Cassidonien, die niet en meden, Dat sy opt velt beryden mochten; Dat sy synt wel sere becochten. 4460[regelnummer] Drie dusent vinghen daer ten scilden, Die haer banieren gereet hilden, Ende voeren se ontwee steken toter hant, Elc de syne op synen viant.
[pagina 172]
Joeste oec deden sy, die eerlic was, 4465[regelnummer] Dat seghet tWals, daer icket in las. De scoenste van al dien van bynnen, Dat was her Hector, die men kynnen Mochte by den sclaghen die hy gaf. Hy scloech dies daghes den Grieken af 4470[regelnummer] Menghen ridder stout ende vroet. Fenys quam in syn ghemoet. Die coninc sat op een ors van Spaingien, Hy en derf syn lyf niet twe carstaingen Prysen, dien hy te puntte gheraect. 4475[regelnummer] Syn wapene waren welghemaect Ende wel gheciert van goude; Van dien dat coninc hebben soude, Soe en ghebrac hem niet en twynt. Ene joncfrouwe, die hy hadde gemynt 4480[regelnummer] Ende diene hadde uyttermaten lief, Gaf hem op mynne een coverkief, Dat was op synen helm ghebonden. Hector versach hy tien stonden, Ende voer op synen scilt steken, 4485[regelnummer] Soe dat de scacht moeste breken In twintich stucken ofte meer; Her Hector en hadde gheen groot seer; Op den scilt gheraectine weder, Doer den scilt ende doer dat leder 4490[regelnummer] Vander corien al dorstac.Ga naar voetnoot1) Ende oeceen twynt niet en brac, Eer in die borst dat spere Brac, sy sagent int heere;
[pagina 173]
Daer moesty van den orsse vallen 4495[regelnummer] Doot ter erden voer hen allen, Ende is bleven doot in't velt. Her Hector nam dors in syn ghewelt, Dat weert was syn ghewicht van goude; Hy gaeft dien hyt geven woude, 4500[regelnummer] Daert wale aen bestaet was, Dat was myn heer Pollidamas, Die daer des daghes dede ghemoet, Dat vreselec was ende goet. Die van Cassidonien claegden sere 4505[regelnummer] Den coninc Fenys haren here, Ende hadden rouwe herde groet, Dat hare here was bleven doot; Des en wondert my niet. Ga naar margenoot+Hy scloech met sporen ende liet 4510[regelnummer] Loepen; ende sy scloeghen op her Hectore Doch moesten sy trecken saen op hoereGa naar voetnoot1), Doer die vrucht van synen slaghen; Sy en condens niet wel verdraghen. Sy reden op andren dien sy vermochten, 4515[regelnummer] Dien sy met sulcke nyde versochten, Dat sy er tweehondert daden storten. Daer sach men houwen ende horten, Ende menghen man der neder steken, Scilde scoren, arme breken. 4520[regelnummer] Sy daden haer speer luden doerryden, En consten halsberch noch curien, Noch platen noch ysere wederstaen; Daer en mochte niemen in vrede gaen
[pagina 174]
Soe langhe dat men hadde gheseit 4525[regelnummer] Enen paternoster; al waest hem leit, Hy moeste vallen doer bedwanc, Ende menech hadde 'thertte soe cranc, Dat hy in onmacht moeste vallen. Hector quam slaende op hen allen, 4530[regelnummer] Die de syne hadden verladen; Hy dede syn swert in herschen baden Met groten slaghen ende met sueren. Die syne en hadden niet moghen dueren, En had ghedaen succoers van hem, 4535[regelnummer] Dat seet Dares, als ic vernem. Die coninc Antiopus dreef groet seer Om den coninc Fenys, daer ic af seide eer; Het was goet recht, het was syn oem; Die ghene, die des namen goem 4540[regelnummer] Mochten sien, ende hi voer af. Ten iersten steke, dien hy gaf, Deed hy der stortten vyve aen deerde; Hy brac den scacht ende vinc ten sweerde, Ende sloegher ses ende twintich met, 4545[regelnummer] Die noyt meer en ruerden let. Hy reet op her Hectore sonder sparen. Hem mochte liever syn, te waren, Hadde hy in syne tentte gheleghen; Doch heeft hy en op 't hoeft gesleghen 4550[regelnummer] Soe sere, dat hy hem breken dede Den rieme, daer die helm was mede Ghebonden, ende vast ghemaect. Tswert scampte af ende heeft geraect Die curie, die den slach ontstoet. 4555[regelnummer] En hadde sy niet ghewest soe goet, Hy hadde her Hectore gespeelt een spel, Dat syn oem ware ghewroken wel. Mer her Hector heeften soe bevaen, Dat hy hem niet en mach ontgaen, 4560[regelnummer] Hy en moet hem thoeft te pande laten, Want hy verbalch hem uyttermaten,
[pagina 175]
Ende sprac te hem al openbaer: ‘Her coninc, ghy wet wel voerwaer, Uwe doot en sal niet langhe merren, 4565[regelnummer] Want ghy ende andren die my erren, Sloeght my gherne, haddys die stade. U saels berouwen al te spade, Des ben ic seker sonder waen, Want sy grote overdaet bestaen, 4570[regelnummer] Die my dreighen doot te slane; Soe hulpe my God, daer leget ane Haer ongheval ende haer verlies. Wille my God gheonnen dies, Dat ic een jaer noch leven moet, 4575[regelnummer] Hier en es soe condich noch soe goet, Ic en sal hem bestaen doen syn graf, Ende met desen swerde slaen 't hooft af. Nu moeghdy proeven hoet can snyden.’ Antiopus en conste niet ontryden, 4580[regelnummer] Ga naar margenoot+Want Hector heeft syn swert verheven Ende heft hem sulcken sclach ghegheven, Dat hy hem helm ende hoeft mede Van den buycke varen dede. Die buyck viel hier ende 't hooft ghynder. 4585[regelnummer] Vanden Griecken en was meer no mynder, Sy en haddens rouwe ende jammer groot. Nu heeft myn her Hector doot Oem, neve, twee coninghe, Hovesch ende vroet van allen dinghen. 4590[regelnummer] Menghen grave, menghen hertoghe, Die comen waren ten orloghe, Heeft hy ghevelt met synen swerde, Ende heeft se onsachte op die erde Ende onder die voete ghefaeliert. 4595[regelnummer] Hier worden die Griecken ghescoffiert Ende hebben groten scade ontfaen. Als her Achilles heeft verstaen Van her Hectors daden die niemare, Hy quam, als of hy ghejaghet ware 4600[regelnummer] Van al den duvelen uytter hellen,
[pagina 176]
Hy ende al syn ghesellen, Ghereden te her Hector wert fellicke, Daer en was soe hoghe no soe rycke, Hy en mochte nu vruchten sere 4605[regelnummer] Die doot van her Hector haren here; Mer selve was hy onvervaert: Her Achilles maecte enen scaert In syn volc dat hem wanhaghede, Dat hys hem wel sere beclaghede. 4610[regelnummer] Nu hoert van den goeden Hectore, Hy reet in de porsse vore, Om de syne te maken coene, Dier hy wel sal hebben te doene, Eer ten avont comt die dach. 4615[regelnummer] Daer wert te hant een groet gejach Van den Griecken op die Troyene, Die el en gherden niet te siene Dan haer verlies ende haren toren. Her Achilles quam gheslaghen met sporen 4620[regelnummer] Die niet en spaerde groet no clene; Hy heeft er hondert wel allene Met synen scacht nedergevelt Onder die voete op dat velt. Mer dat en was niet saen ghedaen. 4625[regelnummer] Darys doet ons dat verstaen, Dat te ghere stat no te ghenen tyden, Soe groet verlies en was, als in beiden syden, Noch soe grote scade en ghesciede, Noch soe groet jammer onder liede, 4630[regelnummer] Als dies daghes ghesciede daer. Her Hector hadde des groten vaer, Dat hy was achterghedaen met crachte. Twee graven van hoghen ghesclachte, Die van Troyen gheboren waren, 4635[regelnummer] Werde ridders, goet te waren, Beide waren sy her Hectors ghesellen: Ic hebber dic af hoeren tellen, Dat sy ghenoemt waren aldus: Licioen ende Conforbius; 4640[regelnummer] Dit waren riddren van hoghen pryse. Her Achilles te dien pongyse
[pagina 177]
Sloech se doet voer her Hectors oghen; Al waest hem leet, hy moest ghedoghen, Want hy selve was in groter noet. 4645[regelnummer] Doer al dat sy niet en waren bloet, Mer wel ghewapent, deed hy hem beiden Die ziele uytten lichame sceiden, Ende menghen andren ridder goet; Hen allen, die quamen in syn ghemoet, 4650[regelnummer] Ga naar margenoot+Dede hy rumen haer ghereiden. Her Hector en woud niet langher beiden, Hy en moeste van den velde trecken. Hadde Troylus met synen recken Ghemerret yet, her Hector, hy ware 4655[regelnummer] Syns lyfs ghewest in groten vare, Want syn gheselscap was vermoyt, Ende selve haddy sere ghebloyt In syn anschyn van eenre wonden, Die by hadde ontfaen te dien stonden, 4660[regelnummer] Mer en hebbe u gheseyt noch niet, Hoe hy se ontfinc ende wie se hem stiet. Als myn her Hector siet, Dat hy van den velde vliet, Bebloet int anschyn ende met crachte, 4665[regelnummer] Het dede synre hertten herde onsachte, Als hy sach ten palayse wert, Daer menghe vrouwe stont ververt, Om hem ende die met hem waren. Hy en wiste hoe hy hem mochte ghebaren, 4670[regelnummer] Soe sere scaemde hem ende wert roet; Hem ware liever, ware hy doot Bleven, dan hy hadde ghedaen den keer. Ten wyghe, danen hy was comen eer, Keerden hy als of hy ware verwoet, 4675[regelnummer] Ende heeft Merioene ghemoet, Een coninc van den lande van Inden, Dien her Achilles sere minde. Hy was syn neve, het was wel recht. Merioen hadde nu ende echt 4680[regelnummer] In orloghe wel ghedaen. Myn her Hector heeftene bestaen,
[pagina 178]
Ende heeft hem enen sclach ghegheven, Dat hy doer den noet dors heeft begheven, Ende den helm metter vintailien 4685[regelnummer] Heeft af doen vlieghen sonder failien, Ende die hersche uytten hoefde springen. Noyt en hoerde men lesen no singhen, Dat enich man hadde die mogenthede Noch crachte te doen, die Hector dede. 4690[regelnummer] Her Achilles waende bederven Van rouwen, dat hy daer sach sterven Synen neve ende synen vrient. Nu hoert hoe hy Hector dient Weder met enen groten scachte; 4695[regelnummer] Hy heft hem met groter crachten Den scilt al by der hant doersteken, Dat die maniclen moesten breken. En hadde hy niet die hant doen sincken, Hy en hadde niet leden sonder mincken 4700[regelnummer] Ane twee vinghere van der hant. Her Hector keerde op hem te hant, Ende heeften ghehandelt met twee sclaghen: Van den minsten mocht hem wanhaghen Den besten ridder die nu leeft, 4705[regelnummer] Soe vreselyc was elc die hy gheeft. Op den helm heeft hy hem gheraect, Ende dat hoeft soe sere mesmaect, Dat men wel wiste, eer hy ghenas, Dat myn her Hector daer te wercke was. 4710[regelnummer] Her Hector sprac tot hem met desen: ‘Her Achilles, en mach niet wesen, Dat ghy vergadren cont ane my; Ghy moet tyerst weten hoe scarp dat sy Myn swert, ende myne sclaghe kynnen. 4715[regelnummer] Ic hebber mede twee coninghynnen Weduwen ghemaect op desen dach. Myn swert beghert oec, dat het mach, Sat te drincken van uwen bloede. My en wert nemmermeer wel te moede,
[pagina 179]
4720[regelnummer] Ga naar margenoot+Eer ic myn begheren heb ghedaen, Ghy en connes selve oec niet ontgaen, Her Achilles, eest cort, eest lanc, Het salre af maken synen dranc.’ Avermoedich, fier ende fel 4725[regelnummer] Was her Achilles, weet men wel, Hy en versweech hem niet en twynt, Al was hy wreet ridder ende bekynt, Mer hy sprac te hem wert fellicke: ‘Her Hector, ghy toent quade ghelycke 4730[regelnummer] Van deser talen, dies en es niet lanc, Want ghy moest sonder uwen danc Dat velt rumen, al waest u leet. Dese tale was u onghereet, Doen ghy uwen lieden den rugge daet keren; 4735[regelnummer] Doen bejaghedy luttel eren Voer die vrouwen die ten palayse laghen, Ende al gader tuwert saghen, Daer ghy hadt wel groten vaer, Dat ghy vlien moest openbaer. 4740[regelnummer] By trouwen, die ic ben sculdich u, Ghy begert ende seyt hier nu Sulc tale ende sulc hoverde, Die u sal van uwen swerde Sonder twivel noch doen sceden, 4745[regelnummer] Ende dat gheselscap van u beden. U swert moet hebben enen andren here, Mer en ghewynnet nemmermere Ghenen al soe wel gheraecten, Noch van deughden soe volmaecten, 4750[regelnummer] Myn her Hector, als ghy syt.’ Sy en hadden langher stade no tyt, Dat sy ander tale conden vertrecken. Troylus was comen met synen recken, Dier hy vyfdusent hadde of mee, 4755[regelnummer] Die some waren van aver see, Some van den lande gheboren, Ende alle riddren uytvercoren. Daer en was gheen langher stille houden; Sy borghen luttel, mer sy gouden
[pagina 180]
4760[regelnummer] Sunderlinghe slaghe ende grote steken, Die op scilde ende op helme bleken Soe vreselyc, dat men wel bekynde, Dat deen den andren niet en mynde. Daer daden sy wel, die daer waren comen; 4765[regelnummer] Oec ontfinghen sire luttel vromen Vanden Griecken die sy daer vonden; Mer sy en consten niet langher te dien stonde Opt velt ghedueren noch verbeiden. Sy waren met crachte vander heiden 4770[regelnummer] Ende uyt haren litsen ghedaen. Vyfhondert heefter daer ontfaen Sulcke sclaghe ende sulcke wonden, Dat sy niet meer op en stonden. Eert iet lanc daer naer verghinc, 4775[regelnummer] Quam Menelaus die coninc Met wel meneghen hoghen man, Daer die Griecken wel vercoeverden an, Want sy hem te staden quamen Ende grote bordene op hem namen. 4780[regelnummer] Des willen sy wrake sien Van Achilles luden ende van drien Coninghen, die her Hector scloech doet. Groet verlies ende groten noet Hadden die van Troyen ontfaen, 4785[regelnummer] En hadde myn her Mennon ghedaen, Die hoghe coninc was ende rycke, Ende bracht met hem oec sekerlicke Tien dusent riddren ende daertoe mee, Die allegader staken ontwee 4790[regelnummer] Ga naar margenoot+Haer scachte op lichamen ende op scilde. Selve was hy van sclaghen milde, Dat men hem te rechte mochte ontsien, Hy dede daer van den velde vlien Allene hondert, ende haer orsse laten, 4795[regelnummer] Die niet meer ghesont op en saten. Hier was de tornoy wel gheraect, Ende menech ridder sere mesmaect. Daer reden die levende over die doede,
[pagina 181]
Daer en was soe stout, noch soe bloede, 4800[regelnummer] Sy en moesten hem weren of dlyf verliesen: Van den tween moest hy ommer kiesen, Hy en mochte fernieren andren pande. Hoefde, voete, arme ende hande Sloech men daer af, soe dat bloet 4805[regelnummer] Hem uyt allen leden woet. Dat heeft ghemaect roet dat gras, Dat daer te voren groene was. Menelaus reet jeghen Mennone, Dat elc den scacht metten pinione 4810[regelnummer] Brac te hant, ende dat sy quamen Te gadre mit orssen ende mit lichamen, Ende beide moesten sonder beiden Rumen met crachte haer ghereiden. Ende alse die coninc Menelaus 4815[regelnummer] Vercoeveren waende, quam Troylus, Ende stacken soe onsachte In midden den borst metten scachte, Dat hy viel neder anderwerven, Hy haddene sekerlyc doen sterven, 4820[regelnummer] Mer die halsberch bleef gheheel. Mer van den lieden een groet deel Hiet hy daer so willecome, Dat sy niet meer en waren vrome. Hier heft Achilles ghemoetGa naar voetnoot1) 4825[regelnummer] Hector, die hem dicke groet Met groten sclaghen ende onsachten. Hy sals hem oec qualic wachten, Hector, ende sal hem doen syn speel. Ic waen hy en deed daer aen niet wel, 4830[regelnummer] Dat hy voer hem daer so ducke quam, Want Hector was al te gram Ten stryde ende ten quaden spele.
[pagina 182]
Daer ontfinc echt Achilles vele Sclaghe, die hem seer waghen, 4835[regelnummer] Die en conste nyemant verdraghen, Dien hy te stryde bevaren mochte. Hy was dol die hem ducke sochte, So fellicke grueten hy der vele, Sy mochten wel van synen spele 4840[regelnummer] Allegader syn gheleert. Hem wert Achilles echt ontkeert Met groter hulpen ende ontvert, Des hy hem uyttermaten ert, Nochtant had hy hem een fel ghebuer 4845[regelnummer] Ghewesen, eer hy hem ontfoer. Nu sal hy ander speel bestaen: Hier hebn die Troyene ghevaen Menelaus ende by den breidel ghenomen, Mer sy en consten met hem niet ontcomen 4850[regelnummer] Uyt der perssen, daer hy inne hilt, Al hadde hy selve ghewilt. Soe dichte wast van lieden daer, Men wiste noyt, verre noch naer, Even vele volcs dat hem so werde 4855[regelnummer] Als syn gheselscap: want haer swerde En meden sy niet noch haer gisermen. Sy daden vlieghen hande ende armen, Hoefde van buken, ende andre lede. Ga naar margenoot+Het soude scinen onwaerhede, 4860[regelnummer] Seidic u die waerheit van den lieden, Die daer van der werlt schieden. Dat ongheval ende dat verlies, Dat daer so lanc so meer wies, En gheseide u nyement die nu leeft. 4865[regelnummer] Als Dyomedes dit vernomen heeft, Waende hy te langhe hebben ghemert. Het scheen wel dat hy was verert Op die van Troyen te dien pongyse. Wel ghewapende ridder van prise
[pagina 183]
4870[regelnummer] Sloeghen haer orsse met sporen vaste Ende voeren als wrede gaste, Op haer vianden met haren scachten Breken ende proeven haer crachten,Ga naar voetnoot1) Mer dit en was niet sonder weer. 4875[regelnummer] Selc stac daer nu ontwee syn speer, Die dat hoeft te pande moest laten. Daer wasser vele blyde uyttermaten, Dat daer was comen toe. Het dochte den meneghen herde vroe, 4880[regelnummer] Dat hy ten stryde comen was, Die men daer ligghen sach in tgras Uytten ghereide nederghesteken, Dat been ofte arm moeste breken, En mocht niet syn, sy en waren onvroe. 4885[regelnummer] Ic ware die ghene oec was alsoe, Die men die darme uyt sach hanghen. Seer ghewont ende oec ghevanghen Bleefter in beiden syden vele. In dien selven nytspele 4890[regelnummer] Quam Dyomedes toeghejaegt. Daer en was soe hoghe, dien hy verdraegt Alsoe vele als van eenre pere. Oec ontfinc hy in syn here Groet verlies ende scade, 4895[regelnummer] Dyomedes, die by der mynnen rade Heeft Troylus op den scilt ghesteken, Soe dat hy dat aertsoen dede breken
[pagina 184]
Van den ghereide, dat hy viel op derde. Hy nam dat ors, dat hy sere begherde, 4900[regelnummer] Om te ghevene eenre joncfrouwen, Die sy beide mynden met trouwen, Dat was Calcas dochter Brisida. Hy riep enen synen neve na: ‘Vrient!’ seit hy, ‘ghy moet my doen 4905[regelnummer] Ene boetscap in gheen pauwelioen, Daer die aerne op staet van goude. Voert daer dit ors, dat ic hier houde Ende segt der scoender Brisida, Dat syt dor mynnen wille ontfa, 4910[regelnummer] Ende dat ict hare by u synde. Ic want op enen, dien sy mynde, Ende hedendaghes noch doet, Dat es Troylus, die menech ghemoet Doer haren wille heeft ghedaen, 4915[regelnummer] Ende vele van onse lieden ghevaen. Bidt hare te peinsene omme my, Ende dat sy myns ghenadich sy, Ocht ic moet dicke syn in vare, Want myn welvaren steet ane hare.’ 4920[regelnummer] Die knape keerde van den stryde, Ende sloech met sporen dat rossyde, Soe dat hy langher niet en spaert, Hy en reet ten pauwelioene waert, Daer hy die welghedane vant. 4925[regelnummer] Als hy daer quam, hy beette te hant, Ende heeft dat ors by den breidel ghenomen: ‘Joncfrouwe,’ seit hy, ‘ic ben hier comen Van myns heren weghen Dyomedes, Die al gader u eighen es 4930[regelnummer] Ende was, synt hy u yerstwerf sach. Hy ontbiedt u goeden dach, Ende sent u dit ors op mynne; Ga naar margenoot+Ghy syt soe vaste in synen synne,
[pagina 185]
Dat hy ws niet en can vergheten; 4935[regelnummer] Troylus dieder op was gheseten, Ende meneghe joeste daer op dede, Stac hy der af ende andren mede Heeft hy van den orsse doen vallen: In weet niet tghetal van allen, 4940[regelnummer] Mer ic weet wel dat myn oghen saghen Die steken, diere tweehondert claghen, Die hy velde met synen speer. Daer en is gheen, ic en waent hem deer, Ende die der af sal dese naeste maent 4945[regelnummer] Ghenesen, bedroghen is hy, die anders waent. Ende oec ontbiedt hy u by my, Dat hy es u eighen vry, Ende pynt algader om u houde. By den ringhe van fynen goude, 4950[regelnummer] Aen den toghel van syden ghedaen Heft sy dat ors van hem ontfaen: ‘Vrient’ seit sy, segt dynen here, Dat my en duncket gheen groet ere, Dat hy my heeft ghedaen daer met; 4955[regelnummer] By Gode ende by mynre wet, Ic wane hy heeft gheleit aen my Cleine mynne; ic segghe u twy: Minden hy my, hy soude mynnen Ende eren hem allen die my kynnen, 4960[regelnummer] Ende hem allen die my goeds onnen; Hy en souds hem niet onthouden connen, Hy soudse om mynen wille verdraghen, Ende niet om haren laster jaghen, Noch om haren toren, noch om haer verlies. 4965[regelnummer] Nu wetic wel die waerheit dies;
[pagina 186]
Oec moeghdyt selve weten wale. Ghy hebt ghehoert, des dorpers tale Seit: die ghene die mynt den man, Dat hy synen hont goets gan. 4970[regelnummer] Ic ontbiede hem wel te voren, Ic sal noch eer vyf daghe horen, Vindic den ghene diet wil vertellen, Dat hy van orssen ende van ghesellen Sal syn verlies hebben vergouden. 4975[regelnummer] Men derf en niet over gartsoen houden; Om lachter ende om scade te doene Synen vyanden, es hy coene. Ende hy es der bester een, die nu levet. In weet niemen, die ridders name hevet, 4980[regelnummer] Die hem ghelycket, tensy een, Dats myn her Hector, ende el negheen, Noch van Griecken noch van Troyen. Hy sal bescudden wel syn proyen Herde scoene ende openbaer. 4985[regelnummer] Daer en es soe hoverdech gheen daer Onder al dat Griexe heere, Hy en groetten metten spere, Die sal hebben goede avontuere, Of hy maect hem syn ors te suere, 4990[regelnummer] Dat hy daer nu heeft verloren. Vaer weder, ende brinc dyn here te voren Van mynen monde, sonder brief: Inne haten niet, het is myn lief. En es gheen soe vremden man 4995[regelnummer] Die ic wyste, dat my goets an, Ic en onste hem vele te bet.
[pagina 187]
Ic wane wel by mynre wet, Mynde my dyn here, hy en soud hem niet pynen, Te doene dorperheit den mynen.’ 5000[regelnummer] Die cnape nam orlof aen hare Ende sy antwerde: ‘Vrient, nu vare Gode bevolen, is ans dy wel.’ - Ga naar margenoot+‘Joncfrouwe’, seit hy, ‘blyft wel.’ - ‘Ic doen’ seidsy, ‘in deser stont, 5005[regelnummer] Blivic in hoghen ende ghesont. Hoe so ickes my nu ghelaet.’ Die cnape volghden die rechte straet, Die hem leiden ten orloghe, Daer menech grave ende menech hertoghe 5010[regelnummer] Ende menech hoech baroen Jamerlicke syn ende moest doen. Nu was daer comen myn her Parys, Die meneghen ridder hovesch ende wys, Ende meneghen seriant met hem brachte. 5015[regelnummer] Sy reden ghesynlicke ende al sachte, Ende spienen selscotte ende boghen, Dat dicker die quarele vloghen, Dan des winters doet die haghel. Daer en was soe hoeverdech no soe behaghel, 5020[regelnummer] Hem en dochte, hy hadde wel ghevaren, Die metten lyve mochte ontfaren. Ic en wilt u langher maken niet, Daer es soe groet vernoy ghesciet, Ende soe groet verlies cortelicke, 5025[regelnummer] Dat noyt man en sach dies ghelycke, Dat nu ghesciede an beiden syden.
[pagina 188]
Mer die van Griecken tot desen tyden En consten langher niet ghedraghen; Sy vloen, daer se die ander claghen, 5030[regelnummer] Al binnen haren pauwellione; Ne ware doer myn her Agamennone, Die hem succoers heeft ghedaen, Daer en ware negheen ontgaen, Sy en waren doot of ghescoffiert. 5035[regelnummer] Dus waest te voren al ghevisiert, Dat hy die waerde soude houden. My en wondert niet, dat sy verbouden, Die Griecken, doen sy comen saghen Op't velt haer vriende ende haer maghen, 5040[regelnummer] Dier hy tien dusent met hem brochte. Ic ware men ver suecken mochte Haer ghenote, eer si waren vonden; Ghereden op orsse, helme ghebonden, Scilt an hals, scacht in de hande. 5045[regelnummer] Sy scloeghen met sporen op haer vyande, Ende daden doer borste ende doer syden Dat yser van den spere glyden; Hem conde die halsberch niet besluten. Beide van bynnen ende van buten 5050[regelnummer] Wasser vele in groten vare. Die orsse ronnen harentare, Daer die riddren af waren ghesteken. Daer mocht men sien ghereiden breken, By stucken sien hanghen die coverturen. 5055[regelnummer] Wildic u segghen al die aventuren, Die daer ghescieden, en const ghedoen. Myn here die coninc Agamennon
[pagina 189]
Heeft die Troyene wederstaen: So die doot bleven ende ghevaen 5060[regelnummer] Moesten sy daer dusent riddren laten. Hier mesvielt hem soe uyttermaten, Dat sy moesten rumen dat velt: Dat seet die boec die 't ons vertelt. Dat groet verlies ende dat groet seer 5065[regelnummer] En hadden sy verwonnen nemmermeer, En hadde ghedaen Pollidamas, Die van Damas here was, Ende met hem die coninc Fryon, Die menghen prince, menghen baron 5070[regelnummer] Ende menghen ridder hadden daer. Ic wane wel weten overwaer, Dat hy er tien dusent hadde van mesniden. Dat ghescal van her Pollidamas lieden En canic niet ghesegghen wel: 5075[regelnummer] Ga naar margenoot+Mer menghen ridder stout ende fel, Ende goet ghepryst te menghen stonden, Waren met hem, die doer die wonden, Die sy houwen, waren t'ontsiene. By desen vercoeverden die Troyene, 5080[regelnummer] Die sere verloren op dien dach. Mer eer't daertoe quam, was menech sclach Beide ontfaen ende ghegeven, Ende menech hoghe man doot bleven. Ic weet wel, dat men vint bescreven, 5085[regelnummer] Eer syse vanden velde dreven, Dat sy dusent riddren verloren, Starc ende coene ende uytvercoren. Recht optie grachte biden mure, Daer was die vreselyc scoffelture
[pagina 190]
5090[regelnummer] Al den dach al even groet. Daer bleef menech goet man doet, Die men te rechte mochte claghen. Die vrouwen die ten paleise laghen, Sy mochten wel al gader besien 5095[regelnummer] Vergadren, jaghen ende vlien; Wyt daer wale of anders doet, Pollidamas deder menech ghemoet, Menech pongys, daer hy aen wan Menech ors, ende menghen man 5100[regelnummer] Deed hy der sterven ende mesfaren. Someghe joncfrouwen, die daer waren, Wisten syne ghedachten wale, Mer aen haer ghelaet ende hare tale En wert men niet gheware des. 5105[regelnummer] Hy ende myn here Dyomedes En quamen niet anderssens te gader, Dan of manlyc anders vader Ochte anders broeders hadde versleghen. So seer hebben hem die deghen 5110[regelnummer] Langhe ghehaet ende mit groten nyt. Ic waen dat in al den stryt Gheen twee soe fellicke en joesteerden; Sy braken haer scachte ende pongeerden. Dyomedes voer uytten ghereide, 5115[regelnummer] So dat hy ende syn ors beide Op deerde laghen onder die voet. Daer en was niemen, hem en dochte goet, Dat arm noch been hem niet en brac. Ende een groet starc ors, daer hy en af stac, 5120[regelnummer] Heeft hem een seriant ghenomen, Eer hy der weder op conste comen, Die der Troyluse present af dede. Helene ende andre vrouwen mede Saghen die joeste ende dat ghemoet.
[pagina 191]
5125[regelnummer] Deen tart die andre op den voet, Ende hebben metten vingher ghewyst Pollidamas ende sere ghepryst. Als Troylus hadde dors ontfaen: ‘Vrient,’ seit hy, ‘my heeft ghedaen 5130[regelnummer] Dyn here dicke groet hoveschede, Dese ende alle die andre mede, Die hy my ende den mynen dede, Moet hem God lonen; vond ickes noch stede, Dat icx hem dancken mochte, 5135[regelnummer] Ende hy dinc ane my versochte, Daer ic af hadde moghenthede, Dat ic doen mochte op hoveschede, Soe soudics herde blyde syn, Ic wille algader wesen syn, 5140[regelnummer] Ende altoes staen tot synen ghebode.’ - ‘Here, blyft wel.’ - ‘Vrient, vaert te Gode, Ende segt dynen here aldus: Het heeft hem vermeten Troylus, Hy salder selke joeste op doen, 5145[regelnummer] Het sal breken sulc aertsoen, Die noch vast es ende goet. Hy en hebbe mesval ende ramspoet, Ga naar margenoot+Hy sal hem tonen noch heden, Men sal van sire behaghelheden, 5150[regelnummer] Beide van sclaghen ende van steken, Voer syn scone amye spreken Ende oec alt lant al overal.’ So deed hy oec, als ic u sal Hier na cortelicke tellen. 5155[regelnummer] Mer her Achilles ende syn ghesellen Hielden die van Troyen soe cort, Die menghen sclach ende hort Hebben daer van hem ontfaen, Sy moesten sterven of bestaen,
[pagina 192]
5160[regelnummer] Hem te wrekene of te werne: Dies en stont hem niet t'ontberne. Nochtant dat sy hem daden ten were, Mer her Achilles deedse met synen spere Vanden orssen vallen ter neder. 5165[regelnummer] Ende als sy waenden opstaen weder, En consten sy hem niet ontgaen; Sy waren so van hem bevaen, Dat hise onder die voete reet. Her Achilles was soe wreet, 5170[regelnummer] Dat die van Troyen syn ontdaen, Hem en come hulpe saen. Troylus sat op Pesselande; Ic waen dat men in ghenen lande, Verre noch na in ghene stat 5175[regelnummer] Beter ors en vonde dan was dat. Hy hadde enen witten halsberch an, Betren en sach noyt man, Soe en doet oec nemmermeer; Hy droech her Hectors scilt min no mere 5180[regelnummer] Met enen palestene groene:Ga naar voetnoot1) Enen scacht met enen roeden pinioene, Die hem Brisida, syne amye, Hadde ghegheven op goede vrye,Ga naar voetnoot2) Heeft hem syn cnape in syn hant gegeven, 5185[regelnummer] Daer menech met verloes syn leven. Hy hadde enen helm van goeden stale, Daer menech steen van cristale In stont, ende menech goet sardyn, Die blect jeghen dat sonneschyn,
[pagina 193]
5190[regelnummer] Alsoe oft al ontsteken ware. Troylus was worden gheware Van enen synen ridder, die voer joesteeren, Daer Achilles quam met synre banieren, Ende heft den ghenen soe ghesteken, 5195[regelnummer] Dat hem thertte moeste breken, Ende hy nederviel op 't gras. In weet hoe syn name was, Mer Troylus hadde groten rouwe, Want hy was hem wel ghetrouwe, 5200[regelnummer] Ende emmer te synen dienste ghereet; Hier omme eest recht dat hem sy leet. Troylus dacht, dit wort vergouden, Hy en conste hem langher niet onthouden, Hy en scloech te Achilles wert met nyde. 5205[regelnummer] In middewaert vander luchter syden Heeft hy her Achilles gheraket, Ende heeft hem ene wonde ghemaket, Dat syn scacht doerboren dede Halsberch ende syn syde mede. 5210[regelnummer] Hy liet hem sincken alse die vroede; En ware hem nemmermeer vergaen te goede, Ware hy sittende bleven styf; Hy hadder inghescoten syn lyf. Mer doch die steke die hy ontfinc 5215[regelnummer] En was niet soe clene, dat hys ontginc Soe lichtelicke, hy en moeste Syn ghereide maken woeste, Ende wert ghewont soe onsachte, Dat hy die naeste viertiennachte 5220[regelnummer] Moeste ligghen op syn bedde: Hy hadder ghelaten lievere wedde, En ware hy niet te hant opghesprongen;
[pagina 194]
Ga naar margenoot+Men, mochte hem wel hebben ghesonghen, Alse men vor den doden duet. 5225[regelnummer] Mer hy was soe dapper ende so goet, Dat hy schier ten orsse quam, Ende hy tors metten breidele nam, Ende d'aertsoen sonder merren greep Ende sprancter in sonder stegereep; 5230[regelnummer] Mer Troylus en hadden niet so ghelaten; Alle die vor Troyen saten, En haetten hy niet als hy hem dede. Hy vine ten swerde, daer hy hem mede Enen sclach so vreselic gaf, 5235[regelnummer] Dat ons Darys seit daer af, Eest also als hyt vertelt, Die sclach en heft anders niet ghehelt, Dan of het ware een donreslach. Daer wart overal so groet gheiach 5240[regelnummer] So groet gheluyt ende so groet gheloep; Sy vielen by vierteghen over een hoep. Daer myn her Hector quam ghereden, En syn sy sonder scade niet leden; Die hem by waren, moest hy gheraken: 5245[regelnummer] Hy ende syn broeder sloegen ende staken So dat hem nyemant en dorst ghenaken: Sy deden been ende arme craken, Sy braken seilde ende artsoen; Daer cloghen dicker die trinsoen, 5250[regelnummer] Dan snee te wintere ofte regen; Sy scloeghen menegen coenen deghen; Oec hebben sire veel verloren. Hy en wart van wyve nie gheboren Dat wanic wel, by onson tyde,
[pagina 195]
5255[regelnummer] Die horde spreken van sulcken stryde.Ga naar voetnoot1) Daer doechden seer wel die Troyene, Ende namen op hem grote bordine, Omdat si Achilles wouden vaen; Sy hebbens oec so veel ghedaen, 5260[regelnummer] Dat daer doe comen ware alsoe; Mer Telamon die quam der toe, Entie greve van Atene, Die syn goet hilt van hem te lene; En ware doer hem, hy waer daer bleven 5265[regelnummer] Ghevaen, want sy hebben ghegheven Ende ontfaen meneghen sclach; Het hadde gheweest de leetste dach Achilles vrienden ende synen maghen, Die sy nie met oghen saghen, 5270[regelnummer] Hadden die twee langher iet ghemert, Want hy was den synen ontvert, Dat sy hem cume scouwen mochten; Doch dronghen sy ende vochten, Dat sy hem uytter perssen brochten. 5275[regelnummer] Mer eert so quam, ic waent becochten Driehondert Griecken met vyve myn. Hier bejaechden sy clene ghewyn, Dat sy dor enen man verloren So meneghen riddre uytvercoren; 5280[regelnummer] Doch waest hem liever, syt seker dies, Dan hy doet ware, want haer verlies Hadde meerre gheweest twintichfout. So stere was Achilles ende so stout, Mer avermoedich was syn gelaet, 5285[regelnummer] Op hem was al haer toeverlaet. Wat mocht ieker of segghen mee? Scachte ende scilde braken ontwee Daer sy te gader voeren josteren. Men mochte daer sien ghereet fauceeren
[pagina 196]
5290[regelnummer] Halsberghe, helme ende curien; Sy en pynden niet om anders vrien, Dan deen te nemen anders lyf Ga naar margenoot+Ende weduwen te maken menech wyfGa naar voetnoot1). Dus hevet al den dach gheduret, 5295[regelnummer] Ende ember in lanc so meer versuret, Hent dat hem de nacht benam. Die dach leet, die avont quam, Die se niet liet onderkynnen. Beyde van buten ende van bynnen 5300[regelnummer] Toghen sy achter ende voeren dane, Dies sy vruchten ende wanen Ellic syne ghesellen te sclaen. Dies daghes waser nemmeer ghedaen, Noch ghegheven steken no sclaghe; 5305[regelnummer] Dus ghedurdet dertich daghe, Dat sy elcs daghes enen volcwych hilden, Ende noch nie versceden wilden, Hent dat se die nacht verdreef: Dat seit Darys, die 't ons bescreef.Ga naar voetnoot2).	[tekstkritische noot]4288 en 89. ontbr. in het Hs. - 93. s.w. nu soe lange behoet. - 97. Die daer siec lagen eer. - 98. Sere gequest ende ghewont. - 4302. N.c. ende v.s. - 3. Esschene sc. - 4. Haer helme ghebrunert, wit haer yser, scarp haer swert. - 5. H.e. na dien dat hyt geert. - 6 en 7. ontbr. in het Hs. - 8. Van dat men behoeft in b. - 10. Die aen sinen halsberch mocht gebreken. - 15. Selc (Hs.: elc) was vroe dat comen was so. - 17. Hi lach III daghe o.m. margenoot+ f⁰ 116r. margenoot+ f⁰ 116v. [tekstkritische noot]4320. Hoe si opcomen mochten te tide. - 23. Dat seg ic u, noch gewaken. - 24. Si daden m.h.h.o. conreiden (Hs.: gereiden). - 25. Haer c.l.e. haer gereiden. - 26. Haer cousen b. - 27. Hs.: Witte sweerde v.v.m. - 28. Beide blau r.e.g. - 37. Hy hadde aen een acotoen, dat wale sat. - 38. Ende enen h. - 39. Ende een scarp s.v.g.t. - 40. Het hinc hem aen die luchter side. - 44. Lest hi, sal hebben t.d. - 49. In plaats van 4350 en 51 heeft Segher: Ic segghe u want ics seker ben, Daer voeren twe dusent riddren met hem, Die alle waren riddren van prise, Hoefsch ende goet in alre wisen. [tekstkritische noot]4355. D.a.v. oft meer met voer. - 56. Als er hadde myn her Hector. - 60. W. van volke te velde t. - 61. Hs. trecken. - 62. Metten poertren die hi leedt. - 63. Daerin en was negheen, hi en hadde gereet. - 65. Yseren voetboghen ende hantboghen. Hs.: totten boghen. - 71. S.r. som h.t. - 72. Omdat si te g.q. - 73. Sine dorsten h.n.s. - 74. V.d.g.d. brochten. - 75. hen en dochten. - 76. Dat hi allene met sinen s. - 77. Mochte de w. doervaren. - 79. D.d. elken s.w. - 83. te sorcourse. - 87. Al verdect i.h.s. - 88. Hs. en fr.: van der syde. margenoot+ f⁰. 117r [tekstkritische noot]4391. M. porde doe. - 92. M.s. geselscapen voer hi v. - 93. Met groten nide, met groten t. - 99. een groet velt. - 5. menech scacht m.s. - 13. Hs.: dat sy waren heer (: meer). - 19. si en fineerden niet m.s. - 25. gheduerech. voetnoot1) Vs. 4416-25 volgen in den franschen tekst eerst na 4455, waar zij ook eigenlijk te huis behooren. [tekstkritische noot]Vs. 4428 en 29 volgen in het Hs. in omgekeerde volgorde. - 37. Al hadt gheweest middernacht. - 38. Het hadde hem ghedocht dach. - 39. T.v., ten palayse l. - 43. Menech h.e.g. - 48. ende beneden. - 49. Met groten jammerheden. - 52. maken. - 56. Met g. haesten. - 60. D.d. wast wel t.s. - Vs. 62 en 63 volgen in het Hs. in omgekeerde volgorde. margenoot+ f⁰. 117v [tekstkritische noot]4464 en 65 ontbr. - 74. diere chins gheraect. - 76. wel sittende van g. - 79. dien hadde g. - 83. Her H. versaegt t.s. - 86. In twe. - 90. V.d.c. ende den halsberch d. voetnoot1) Vs. 4489 en 90 zijn bedorven, maar de bedoeling is duidelijk. Bén. 13961 heeft: Hector l'encontre qui ne falt, Parmi l'escu alques en halt Et très parmi le gros del piz Passa l'enseigne de samiz. Men leze dus: Op den scilt gheraectine weder, Dat die scacht voer doer dat leder Vander corien ende den halsberch doerstac. Het tweede scilt is bij vergissing in den tekst gekomen en de woorden ende den halsberch uit den Var. in den tekst gevoegd. [tekstkritische noot]4497. met ghewelt. - In plaats van vs. 98-1503 heeft het Hs.: Ende syndet dien hyt sinden woude; Des daghes dede hy menichfoude Joeste oec, die eerlike was, Dat was myn heer Polidamas. 11. Hs.: wyken hoere. - 13. Voer hem en conde niet ghedaghen. - Vs. 17 en 18 ontbr. - 18. Hs.: treken. - 19. Arme, bene breken, buken, borsten. - 20. Daden sy haer scachte doer liden. - 21. Hem en halp h.n. corien. - 22. N.p. van ysere w. margenoot+ f⁰. 118r. voetnoot1) Op hoere trecken d.i. terugtrekken. De uitdrukking komt ook voor 5300 V en 6630 V. De fransche tekst heeft: Parti se sont et trait en sus. Vgl. Alex. I bl. 365 en vooral Huyd op Stoke III bl. 296. Hoere komt van het fr. oire, erre, het Lat. iter (itinere), en en oire = op hoere beteekent dus eig.: op weg. Vgl. Wal. II bl. 39 vs. 145. [tekstkritische noot]4529. Her H.q.s. doer h.a. - 31. in haer siden b. - 33. Soe dede hyt hen allen becueren. - 34. En hadde g. sorcoers v.h. - 35. Dat seet die boec dies bode ic ben. - 40 en 41 ontbr. in het Hs. - 42. dat hi gaf. - 43. Dede hi er vive s.t.e. - 44. Hs.: ghinc ten s. - 49. D.h. eene op 't h.g. - 50. dat hi keren dede. - 53. Dat s. scampelde e.h.g. - 57. oem ontbr. - 58. ghevaen. - 61. hi balch. [tekstkritische noot]4566. Ende my sloecht, h.d.s. - 69. Want ghi hebt g.o.b. - 72. Haer ongheluc e.h.v. - 76. Inne sal haesten d.s.g. - 78. N.m. weten. - 80. Hi heeft hem selken slach ghegheven. - 81. Dat hy hem dede verliesen dat leven. - 82. Ende dat h.h.e. hoet m. - 88. twee c. van prise. - 89. vroet in elker wise. - 93. Ende soeken die erde sonder hoverde. - 94. Hs.: ghefaelgiert. margenoot+ f⁰. 118v [tekstkritische noot]4608. meshaghede. - 10. her Hectore. - 15. Daer stamphans g.g. - 22. Met s. slaghen. - 26. Dat te g.s. - 39. Jachan ende Cersubelus. [tekstkritische noot]4642. Sloech hi d. - 46. M.w.g. waren si beide. - 47. Die ziele dede bi uten lichame s. - 53. Hs.: m.s. overdecken (!). - 55. Hs. en fr.: ghewest ontbr. - 56. ghemoedt. - 57. ghebloedt. - 61. Hs.: ende hoe hem sciet. - 64. Bloedech ende met her Achilles c. margenoot+ f⁰. 119r [tekstkritische noot]4686. herssene. - 89. N. die crachte te doen, die her H.d. - 90 verderven. - 93. Hi heeft hem metten scachte gedient. - 94. Her Hectore, dies hi wel mocht ontbaren. - 95. Soe dat hi hem al sonder sparen. 002D 96 Heeft bi der hant den scilt doersteken. - 97. manicle moeste b. - 3. hem versaghen. - 4. Die beste r. - 6. Den helm doerhouwen daer hi em geraect. - 9. Hs.: te wreken. [tekstkritische noot]4723. smaken. - 24. Hoverdich, f.e.f. - 26 en 27 volgen in de fragm. in omgekeerde orde. - 29. g.t. qualyc die gelike. - 34. den rugge doet keren. Hs.: moest keren. - 39. Dit seggic u al overwaer. - 41. Ghi segt, dat wet wel nu. - 47. ghecriget. - 54. meer. - 56 en 57 zijn in de fr. van plaats verwisseld. - 59. S.b. onderlinge ende g. margenoot+ f⁰. 119v [tekstkritische noot]4760. Grote s.e. scachte steken. - 71. Si vyfhondert hebben die doot ontfaen. - 72. Die des morgens opstonden ghesont. - 73. Ende storven alle, eer avondt. - 74. Het en leet niet lanc daer naer. - 75. Doen quam M. sonder vaer. - 79. die bordene. Hs.: grote scade. - 81. Van her A. ende van hem d. - 83. G.v. hadden si e.g.n. - 84. Die van T. en hadden niet ontgaen. - 90. haer 1. ende op die s. margenoot+ f⁰. 120r [tekstkritische noot]4801. Ende van desen tween d'een kiesen. - 2. fineren. - 3. Dan hoefde, v. ende h. - 5. Hem toten den voeten overwoet. - 8. M. joesteerde j.M. - 22. Die ten pongise comen waren. - 23. Dede hy die ziele ute lichame varen. - 24. Hier heeft her A. ontmoet. - 25. Her Hectore, dien hi d. ghegroet. - 26. Heeft met g.s. soe onsochte. - 27. Ende met grammelike gedochte. - Vs. 28-46 ontbr. voetnoot1) Van deze geheele passage (4824-46) hebben de fragm. van Blommaert en de fransche tekst slechts de 4 eerste regels (Bén. 14207-10). De rest is er dus waarschijnlijk bij gemaakt door Maerlant, die de gelegenheid niet wilde laten voorbijgaan, om eene ontmoeting tusschen Hector en Achilles verder uit te spinnen. [tekstkritische noot]Na vs. 4847 hebben de fr. nog: Maer die van Troyen hebben ghevaen, Dit seg ic u al sonder waen. 48. M. hadden bi den breidel genomen. - 49. Maer hine conster niet toe comen. - 52. Soe groet was die stryt. - 54. dat hem bat w. - 55. Als dat g. - 56. En spaerden si n. Het Hs. heeft gescerme, blijkbaar uit gisermen verbasterd. - 59. ontfermechede. - 60. dat wonder v.d.l. - 62. D. ongheluc. - 63. in l. so meer. - 69. goet ridder v.p. margenoot+ f⁰. 120v [tekstkritische noot]4870 Staken metten sporen haer orsse ghedichte. 71 Die van silvere haer ghewichte Wert waren, ende hem consten meyen Beide in perssen ende in moleyen. 72. Si reden op haer v. met h.s. - 74. A. Mar dat w.n.s.w.B. Maer d.w. al s. ere. - 75. A. brac. - 78. B. Dat si daer waren c.t. - 79. A. Ende m. docht oec al te v. - 80. B. te dien tide daer c.w. - 83. B. Ende been. A. ocht harme. - 84. A. hi en was o. - 85. B.d.g. die men alsoe. A. die ghene ontbr. - 86. B. Siet d.d. wthanghen. - 87. B. Daer wasser ghesleghen ende g.A. oec ontbr. - 88. B. In b.s. herde v. - 90. B. voertgejaegt. - 91. B. soe moghende die hem v.A.D.e.w. niemen. - 92. A.A.v.a.v. sinen spere. - 93. Hier o. her Hector i.s.h. - 94. G.v.e. grote scade. voetnoot1) Hier begint het fragment van Ackersdyck, dat wij A. zullen noemen; de fragm. van Blommaert zijn door B. aangeduid. [tekstkritische noot]4897. A. dartsoen B. dat aertsoen. Hs.: daer saen. - 98. A.B. ende viel. - 4900. A. dur te gevene ere j. - 2. B. die hi sere m. - 4. A. Ende seide: Vrient, g.m.m.d. - 6. B. die aer. A. in staet. - 7. B. Leit met di d.o. - 9. B. op minnen wille. A. dur minen w. - 10. A. met u. - 11. A. Ic vinct o.e. (Er staat vanct). - 12. A.E. noch heden des daghes doet. - 14 A. ontbr. - 15. A. onser liede vele. - 16. A. over mi. - 19. A. staet. - 21. A. syn r. - 23. B. Hi reet. - 24. A. die scone jonfrouwe in v. - 25. A. Doe h.d.q. beette hi t.h. - 28. A.V.m.h. alven D. - 30. A. ersten. - 32. sendet. margenoot+ f⁰. 121r [tekstkritische noot]4934. A. niet can. - 35. B.T. wasser afghesteken. A. dier of w.g. - 36. B. Ende m.j. op dede. - 37. B. Dien stac hi af. - 38. A. van orsen gedaen v. - 39. A. van hun allen. - 41. B. Die stede darre t.h. laghen. A. Datter twe h. nederlagen. Hs.: dien steke. - 43. A. Daer nes geen, hi w.h. dere. B. Daer en was geen, hi en hadde dere. - 44. B. Ende deren sal de (A. dese) naeste maent. - 45. A.B. Hi es bedroghen, die a.w. - 47. A. al es. - 48 en 49 ontbr. in het Hs. - 49. A. bi den cnoppe die was van g. - 50. A. Die an den togel was gedaen. B. ontbr. - 51. Heeft si d'ors van hem ontfaen. - Na 51 heeft B nog: Op aldus enen waen. 52. A. sege. - 53. A. dat my en d. wel lettel e. - 59. A. Ende eren met rechte d.m.k.B. mynnen. - 60. A. ontbr. - 61. B. onthoeden. - 62. A. Hi en soudse altoes v. - 63. A. niet haren lachter j.B. lachter laghen. - 64. A. No h.t. no h.v. - 65. A. Hierby wetic d.w.d. [tekstkritische noot]4966. A. Ende o. machtut. - 67. A. Die heft g. - 68-71 in B: Die seit: dat men den wolf heeft vonden Dat hi 't zei cusset ten stonden, Doer d'orsse wille dien hi minde. Doer de voestren cust men die kinde. In wils hem helen niet en twint Vanden orsse dat hi mi sint. 71. A. eer van dage. - 72. A. vandic.... wille. B. die ghene, d. 't willen v. - 76. B. noch om scade. - 77. B.S. vrienden. A.B. hi es so c. - 78. A. een der bester. - 80. A. en si. B. sonder een. - 83. B. Hi en sal. - 85. A. so h. no so mare. B. no soe onmare. - 86. B. al ontbr. - 87. A. Mocht hine g.B. Mach hine geraken m. sinen s. - 88. A. Hi en sal. B. Hi sal. - 89. B. Ende hy m. - 92. B. sonder toren dit. - 93. B. Hi heeft mi lief ende inne haten niet. - 94. Hs. en B.: Ende es. - 95. Hs. en B.: die mi g.a.A. dat mi an. - 96. A. Guets., in o.h. te bet. [tekstkritische noot]4998. A. hi soude niet pinen. - 99. A. Om dorp. te d.d.m. - 5002. A. Godenvolen. - 4. B. Neen hi niet i.d.s.A. Ic doe, vrient, s.s. in derre stont. - 5. A. Blivic i.h. no g.B. Blivic i.h. ende g. Hs.: Ic blyve i.h.e.g. - 6. A. ontbr. - 7. A. diene leide. - 6-8 in B.: Hi voer henen sire straten Vrodelyc na der maten, Dien pat dien leide ten orloghe. 9. A.D. menech g. ende h. - 10. A. Ende wel m.h.b. - 11. B. Sach om dat wel doen. A. Moeste jammerliken inde doen. - 12. A. Nu was comen. - 13. A. Met m.r. - 14. A. Die m.s. - 15. A. gesinlec ende al sochte. B. al den stap al s. - 16. A. spannen selscutte. B. spannen voetboghen ende hantboghen. - 17. B. Dat dicke. - 19. A. Daer nes so stout no so b. - 20. A. Hem en dinct, dat hi wel heft g. - 21. A. Mach hi metten l. ontfaren. - 22. A. In wilt. - 23. A. Der es s.g. vernoei g. - 24. A. selke scade. - 25. A. En sach noint man d.g. - 26. A. in b. siden. margenoot+ f⁰ 121v. [tekstkritische noot]5028. B. verdraghen. - 29. A. Si en vloen, der si dandre sagen. B. Sine moesten vlien, daer se d'ander jagen. - 31. A. Mar dur m.h.A. - 32. A. succoers der h.g.B. scorcoers. - 35. A. al ontbr. - 36. Hs: die weer. - 38. A. doe sine c.s. - 39. A. Beide met vriende ende met magen. - 41. Hs.: hy versuecken m. - 42. Hs: eer sy se vonden. - 43. B. Si saten op haer o. ende h.g. - 44. A. in hande. - 45. A. Ende sloegen met speren (!). - 46. A. dur herten e.d.s. - 47. A. liden. - 48. Hs.: ghesluten. A. Hem costen halsb. n.b. - 49. B. noch van buten. - 50. A. rennen. B. liepen hare ende tare. - 53. Hs. en B.: ghereet sien breken. B. heeft nog: Arme, bene ende ander lede; Daer was grote jammerhede. 54. A.B.s. hangen c.B. hinghen. - 55. B. willic. - 56. B. ghesciede. - 57. A. Die coninc myn her A. [tekstkritische noot]5058. A. die van T. - 59. A.B. Onder doot ende g. - 60. B. Dat sire moesten drie d.r.l. - 61. A. soe ontbr. - 64. A. ende dat zeer. B. Daer was g. jammer e.g.z. - 65. A. Ne h.s.v. nembermeer. B. Si en hadde ghelevet n. - 66. B. myn heer Pollidamas. - 67. A. Damase. - 68. A. Fioen. - 71. B. weten ontbr. - 73. A. her ontbr. - 74. A. getellen. - 75. A. Nemaer m.r. snel. - 76. A. gheproeft. - 77 en 8 in B.: Mocht men met hem hebben vonden Die oec waren sere t'ontsiene. 78. Hs.: Die sy hadden (!). 79. A. vertoenden ontstaan uit vercoeu'den. - 81. A. Eer hiertoe q. - 82. A. ontfangen. - 83. ontbr. in B; A. daer bleven. - Na 85 heeft B: Datter om lieten dleven. 86. B. Tien dusent riddren ende verloren. - 88. A.R. optie g.b. den m. Hs.: R. vanden g. vanden m. - 89. A. sconfelture. margenoot+ f⁰. 122r. [tekstkritische noot]5090. B. al ontbr. - 94. A. sien. B. Mochten al g.b. - 96. A. Ende wient daer wel of anders staet. - 98. A daer hi bi wan. - 5100. B. Deden si die zielen uten lichamen varen. Hs: mesbaren. - 1. A. some die j. - 4. B. menes ... des. - 6. A. anders. - 8. A. broeder. - 9. A. Si hadden onderlinge gedregen. B. Si hadden o. gestreden. - 10. A. Langhe haetscap ende nyt. B. Ende 1. droegen si haet e.n. - 11. A. Ic w. daer. - 12. A. Ne gene t. - 13. A. der si pongerden. B. jockeerden. - 14. B. Ende D. uten g. - 15. B. Dat op hem ander heide. - 16. B. storte syn ors ende hi viel onder v. - 18. A. Dat hi harm no been ne b. - 19. A. der hi op sat. - 20. A. Dat heft hem een sariant g. - 21. B. Eer D. op c.c. - 22. B. Daer hi T. [tekstkritische noot]5125. Hs.: den andren. - 26. B. hebbennen. - 28. A. dors hadde o. - 30. A.D.h. meneghe h. - 32. Hs.: de myne. - 33. A. Dat lone hem G.; sagic die s.B. Moet hem G. lonen; sagic noch d.s. - 34. A.B. Ende tyt, dat i.h.d.m.A. ic. - 35. A. sochte. - 37. A. Der ic hem dienen mochte mede. - 38. A. soudic - A. te s. ghebode. - 42. A. sege. - 43. A. Hem h.v.T. - 45. B. het sal beclaghen selc baroen. - 46. A. Dat. - 47. A.B. onspoet. - 48. A. hem togen so. - 49. B. Met sire grote b. - 50. B. van sinen s.e.v. sinen s. - 51. B. Vor sine oghen, men salre af s. - 52. B. Also wyt als 'tlant es o.a.A. in al 'tl. - 53. B. Doe ghesciede oec. - 55. A. Also h.A. - 57. B. Dat meneghen. - 58. B. Hebben si daer. margenoot+ f⁰. 122v. [tekstkritische noot]5160. A. ende te werne. - 61. A. Desen stont (l. des en s.) - 63. A. Deedse A.m.s.s. - 64. A. vallen neder. - 65. B. waren opghestaen. - 66. A. Ne c. - 67-70. ontbr. in het Hs. - 67. B. alsoe voer hem ghevaen. - 71. B. sorcoers ende hulpe. A. helpe. - 72. A. Pelselande. - 73. A. Ic wane men. - 74. A. No van verre in ghere s. - 75. A. en ontbr. - 77. A. scoenren. - 78. A. Soe ne d.o. nembermere. - 79. Het Hs. heeft: Het was wel recht, het was een heer; maar de lezing van B. verdient de voorkeur, omdat een palestene alleen bij een scilt te pas komt. - 80. Hs.: pastele. A. palenstene. - 81. A. ponioene. - 84. A. Hefmen hem i. syn h.g. - 86. B. gebruneert van stale. - 87. A.m. groet st. v. kerstale. - 89. B. blicten. A. blecte. voetnoot1) Zie over het woord palestene mijn uitvoerig artikel in Deel IV van den Taal- en Letterbode. voetnoot2) Bén. 14401. Li gonfanon, que li donna Dameisele Briseida Qui molt l'ama de fin amor. [tekstkritische noot]5190. Hs.: Alsoe ocht o.w.A. Als of hi al o.w. - 92. A. jostieren. Hs.: jostierden. - 93. A. Dat A.q. Hs.: met synre veerden. - 95. A. hem syn herte. B. syn h. - 96. B. Dat hi daer n.A. dat hi n. - 98. A. hads. - 5200. A. emmer ontbr. - 1. A. dat hen es leet. - 2. B. Ende mach hi, het sal syn vergouden. - 4. B. en Hs.: Hi sloech te hem wert. B. met groten n. - 6. B. Den here A. - 8. A. Dat sine scilt durgaten dede. - 8 en 9 in B.: Dat dat yser voer al dore ende dore, Die halsberch en dede hem geen orbore. 9. A. ende side. - 11. A. niet vergaen t.g. - 13. A. gelaten dlyf. - 15. A. Mar die s. - 15. A. Was niet s.c. - 18. B. ende ghewont. - 20. A. syn bedde. - 21. A. beter wedde. - 22. A. Ware hi n. [tekstkritische noot]5224. B. Een requiem eternam. - 25 en 6 ontbr. in B. - 26. A. Ten ersten dat hi op quam. - 27. B. Tierst dat hy dors m.b.n. - 28. A.B. dat aertsoen metter hant gegreep. - 29. B. Spronc hi in den st. A. Spranc hire in sonder st. - 30. B. Ende T. en had soe n.g. - 32. Hs. Hy ghinc ten s.B. daer h.h. gaf mede. - 34. B. soe v. enen slach. - 35-8 ontbr. in B. - 37. Hs.: ghebeelt. - 39. B.D.w.o. groet gheiacht. - 40. B.s.g. verdruch, s.g.g.A. ende ontbr. - 41. A. over hoep. B. Daer vielre wel vertech o.h. - 43. A. Daer hebben syt niet s.s. leden. B. Oec hebben syt. - 44. B. Die de broederen tsens gheraken. - 45. B. Si sloeghen met swerden ende si staken. - 46. A. hem niemen durfde g.B. en dorsten. - 47. A. si daden buke e. harme craken. - 48. B. scachte, scilde e.a. - 49. A. trentsoene. B. dicke. - 50. B. des winters. - 52. B. Ende hebbere sere ende vele v. - 53. B. Hine wert nie van moeder g. - 54. Noit, dat wanic, b.o. tiden. margenoot+ f⁰ 123r. [tekstkritische noot]5255. stryden. - 56. D. daden die T. pine. - 57. Hs.: Ende n.o.h. swaer speel tontsiene. - 58. Om A. te vaen. - 59. haddens. - 60. D.d. al c.w. so doe. - 61. Ne mar T. dier q. toe. - 62. hertoghe. - 64. Hi ware anders gevaen bleven. - 65. Mar dat si hebben g. - 66. ontfangen. - 69. Dien. - 73. Hs.: droeghen. - 75. M. eert 't daertoe q. - 84. Blommaert vulde aan: Ende daertoe vreeslic in syn gelaet. - 86. mag. voetnoot1) Hier eindigt het fragment van Blommaert. De volgende varianten zijn dus nit A. [tekstkritische noot]5291. om ondervrien. - 92. D'een den andren doe syn wyf. - 93. Maer om te neme ulc anders lyf. - 96. Onthier enthem. - 5300. Trokken si op hoer. - 1. D.s. ontraden. - 2. Manlic s.g. slaen. - 7. Onthier ense. Hs.: Sint dat se die dach v. - 8. die 't Romans bescreef. - 11. Ende hi. margenoot+ f⁰. 123v. voetnoot1) De lezing van den Variant Sij en pijnden niet om ondervrien D'een den andren doe syn wijf, Maer om te nemen elc anders lijf verdient de voorkeur, want die geeft een gezonder zin. - De vergelijking met den franschen tekst baat niets, want dit geheele gedeelte (Blommaerts 3e fragm. en dat van Ackersdijck) zijn veel vrijer vertaald, dan het overige. voetnoot2) Hier eindigt het werk van Segher. De twee volgende fragm. van Blommaert zijn dus stukken van Maerlants werk.

Vorige Volgende

Episodes uit Maerlant's Historie van Troyen

Naar het te Wissen gevonden handschrift

Derde fragment van Segher. (Benoît 13831-14472)
Van den groten stryt, daer hem her Hector ende Achilles in onderspraken.
(Blommaert. Ovl. Ged. I. 16).

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

Derde fragment van Segher. (Benoît 13831-14472) Van den groten stryt, daer hem her Hector ende Achilles in onderspraken. (Blommaert. Ovl. Ged. I. 16).

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

Derde fragment van Segher. (Benoît 13831-14472)
Van den groten stryt, daer hem her Hector ende Achilles in onderspraken.
(Blommaert. Ovl. Ged. I. 16).