Het boek der natuur

[p. 7]

Proloog

Jacob van Maerlant, die dit boek schreef om het als geschenk aan te bieden, wenst dat het als titel Der Naturen Bloeme krijgt, De schoonheden uit het boek der natuur. Nog nooit heeft een auteur het gewaagd om in onze taal een boek te schrijven over de aard van zoveel verschillende wezens. Maar denkt u nu niet dat ik de inhoud zelf verzonnen heb. Ik heb slechts de gegevens berijmd die Albertus Magnus gewetensvol bijeenzamelde uit de geschriften van de grote geleerden die ik voor u zal opnoemen.

De eerste is Aristoteles - met recht de eerste, omdat hij alle heidense beoefenaars van filosofie en natuurwetenschap in wijsheid overtreft. De tweede is Plinius, een man van groot gezag. Dan volgt Solinus, die voortreffelijk over de natuur schrijft in zijn boek De wonderen van de wereld. Ook de Heilige

De Heilige Ambrosius

[p. 8]

Ambrosius van Milaan, wiens Hexaëmeron over de natuur handelt, zal in dit boek meer dan eens genoemd worden, evenals de Heilige Basilius, die door God Zelf geïnspireerd werd tot het schrijven van een boek over de aard der dieren, en de Heilige Isidorus van Sevilla, die zeer veel behartigenswaardigs meedeelt in zijn geschriften. Het zou onrechtvaardig zijn als ik doctor Jacobus van Vitry vergat, eertijds bisschop van Akko en naderhand kardinaal te Rome. Vervolgens zal Experimentator, een boek waarvan de schrijver ons niet bekend is, indien nodig op vele plaatsen genoemd worden. De wijze Augustinus, die de grootste reputatie van allen bezit, zegt ook het nodige over deze zaken, en ten slotte is het bijbelcommentaar van de Glosse een onuitputtelijke bron van wijsheid.

Wanneer verzonnen verhalen u tegenstaan en loze leugen-praat u ergert, kunt u hier iets lezen dat zowel nuttig als waar is. U zult leren inzien dat ook het geringste onderdeel van de schepping door de Natuur niet zonder bedoeling werd gemaakt. Geen schepsel is zo onaanzienlijk of het is wel van enig nut: het is immers ondenkbaar dat de alwijze God iets zou hebben geschapen zonder reden. Geen schepsel is ooit door duivels of boze geesten of door zichzelf geschapen. Het is mijn wens dat iedereen dit beseft en God, die wonderbaar is in Zijn schepping, verheerlijkt in Zijn werken.

Ik heb beloofd een bestiarium te schrijven en het valt me niet zwaar om die belofte na te komen. Het is me bekend dat ook Willem Utenhove, een priester uit Aardenburg en een man met een uitstekende reputatie, de auteur is van een dergelijk boek. Maar hij ging op de verkeerde wijze te werk: hij vertaalde lichtvaardig een Frans bestiarium, waardoor hij op een dwaalspoor werd gebracht en de waarheid geweld heeft aangedaan. Ik baseer me daarentegen op de geschriften van Albertus Magnus, de grootste van alle geleerden: op hem kan ik me met een gerust hart beroepen.

[p. 9]

Het eerste hoofdstuk zal u de wonderbaarlijke volkeren beschrijven;

het tweede de viervoetige dieren;

het derde behandelt de vogels;

het vierde de watermonsters;

het vijfde de vele soorten vissen die voorkomen in zeeën en rivieren;

het zesde de gifslangen;

het zevende de vele soorten insekten en kruipende dieren;

het achtste de gewone bomen;

het negende zal de specerijbomen behandelen;

het tiende de geneeskrachtige planten;

het elfde de bronnen, zowel de geneeskrachtige als de giftige;

het twaalfde de edelstenen;

en het dertiende de zeven metalen die uit de aarde gedolven worden.

Wie zich erin wil verdiepen kan in al deze hoofdstukken heilzame recepten en fraaie woorden vinden, wijze lessen en verstrooiende verhalen.

Ik schrijf dit boek in opdracht van Heer Nicolaas van Cats, aan wie ik het met liefde aanbied. Omdat ik geen rijkdommen bezit, verzoek ik hem ootmoedig genoegen te willen nemen met dit kleinood. Bovenal bid ik God en de Heilige Maagd Maria om inspiratie, opdat mijn werk lering en vermaak moge bieden. Ik begin in naam van Maria.