|
| |
| |
| |
X.
Toen kwam de lotingsdag.
Jan moest maar niet overkomen, schreef Hansen. De burgemeester zou wel voor hem loten.
‘Da's mer 'ne zoepdag’, zei hij tegen Floor. ‘'k Heb al verdriet genoeg van 'm gehad, 'k wil 'm nou nie ien huus hebbe, zie de, en daormit is 't uut... dat den opmèker mer in Prüsses blieft, dè zoeplap, dè schelm... as ie mii kan misse, ik um ok, daor sprèk 'k um goed vur...’
Maar 's avonds van te voren was hij er.
Toen hij den brief gelezen had, spot-lachte hij tegen zijn werk-kameraden:
‘Den alde zol mich ger hier halde... ich gaon aber zelf, daor mot ich van profetiere, saufe kèl... ich wil die Holländer es wat veur make, die sollen es wat zien...’
's Morgens al vroeg trokken alle lotelingen uit het dorp in-een-troep naar het een-eind-afgelegen stadje, waar de loting gebeurde. Slungelig zwaaiend herrieden zij den weg over, de eene herberg in, de andere uit Onder groot lawaai sterken drank inzwelgend en in de café's vrijpostig dringend in de keuken en alle vertrekken. Waar ze konden, haalden zij worsten weg van den zolder en beten er buiten onder schuddend gelach van opstijgenden roes groote stukken af, elkaar de brokken uit de kauwende monden trekkend.
Een ging er voorop, zwaaiend met een van den muur gerukte reclameplaat als vlag. Slaan op een ouden gieter vergezelde het uitlallen van enkele onthouden en telkens herhaalde regeIs uit soldatenliedjes.
Om een voorbijganger onderweg hosten zij heen in een kring, hem toeschreeuwend, dat hij ‘traktiere’ moest.
Allemaol nao de piotte, potverdikke, vivat de piot...
| |
| |
Dan ging 't weer vooruit.
Hoog uit boven allen schreeuwde Jan:
O Strassburg, O Strassburg, du wunderschöne stad, Daarinne ligt begraven zoo mannige soldaat...
‘Gen pruisisch hier, sakkerju,’ dreigde het hem tegen.
‘Allemaol piot en dan trekke we tigge de moffen op...’
‘Wenn de Pruis mer wil, dan hit ie gansch Holland 's merregens veur sieben uur al te pakke’, schamperde Jan terug.
‘Sieben uur,’ daver-lachte het op. ‘Den beste Prüs hit nog e pèrd gestole...’
‘De Holländer motte d'r gaon errebeie...’
‘Die gestolen hebbe, jao... en die hier weggejaagd zien.’
Ruzie dreigde plotseling fel aan.
Maar de ‘Rooie van de wethouwer’ kwam met hooge stem tusschenbeide.
‘Allee jongens, nie vechte, allemaol piotte, Jan òk, die 't tigge Jan hit, hit 't tigge meej, vivat de kleine piot!...’
Vivat de kleine piot! lawaaide het geroep omhoog.
Ze vreesden de bonkige kracht van den ‘Rooie’. Voor zijn grof-knokerig spierlichaam, den breeden romp met de zware beukerige armen, waarop met korten, dikken hals de geweldige kop stond ingeplant. De grove trekken in zijn gezicht konden vreeselijk spannen van woede. Ze wisten ook zijn niets-ontziende geweldsterkte, als die eenmaal losgebroken was. Voor de dreiging van zijn harde blikken werden zij stil en deden zonder verzet wat hij wou. Zijn loeroogen lagen onder een overbrauwing van dikke, borstelige haren. Tot bijna op de grove bovenlijn van de kasholten hingen de dicht ineenbossende rosse krullen.
lalde de troep verder.
De ‘Rooie’ bleef bij Jan.
‘Veur 'nen anderen haai 'k dat niet gedaon, Jan, mer vur ow wel, 'k heb altied veul vur ow òver gehad, kel...’
‘Ik vur ow òk, ik vur ow òk, dat sag 'k ouw gansch sicher.....’
‘Nie zo veul as ik vur ow, mer da's òk niks, en wette waorum?’
| |
| |
Knipoogend, en terwijl een grijnzend lachen om zijn breede tanden-rij trok, keek de ‘Rooie’ Jan aan.
‘We zien altied goei kammeraode gewist...’
‘Verdomde stommerik... Marie... van Van der Poorten... daor gaoi ik lekker mit nao bed, sakkerju kèl... den alde hebben we fien verneukt... en gii most eier stèle, hè, vur eur, en dan (opnieuw knipoogend) mit Mien de hei op.’
‘Jao, Mien is 'n lekkere meid, daor heb 'k fijn mit gevreejd,’ blufte Jan.
‘Mer nou bliefde d'r van aaf, heur, ik mot ze hebbe, en anders bin'de miene kammeraod nie mer... ze wil nog nie, mer 'k zal ze wel klaor kriege... d'r an mot ze, ik maak ze zo gek, dat ze d'r meei um nao kumt looëpe, net as 'r moeder,’ zwetste de ‘Rooie’ met grof-cynisch grijnsgelach.
‘Wil'de dan mit Mien trouwe?’
‘Trouwe, bin'de raozend, vent? Trouwen, ik? Verdomme, neeë, dat kan 'k altied nog wel doen. Mer geei blieft 'r weg, heur...’
Dreigend loerden zijn blikken Jan aan.
‘Ien Pruise kan 'k er zat kriege, an jedere vinger ein, wenn ik wil... verdammt kerl, jedere Zondag bal 's nachts bis vier, fu'f uhr, en dan mit de meid alleen...’
‘Geei bint nog 's ne flinke vent, Jan, anders as die suffers hier, die hebbe wel e grooet lève, maar mit 'n meid durve ze niks... zeg, as ge nie mer bii Van der Poorten koomt, hal 'k ow den ganschen dag vrii, ge hoeft genne cent te betale, ik betaal alles,’ vleide hij.
Jan zou er niet meer komen, hij beloofde het gansch sicher. Ze waren altijd zulke goeie vrienden geweest. En dat zouen ze blijven...
* * *
Jan lootte zich vrij, maar de ‘Rooie’ trok een laag nummer. Hij moest soldaat worden.
Met hun tweeën zwaaiden zij de herbergen af, den heelen dag door. De nummers tegen den hoed gebonden met een rood lint. De ‘Rooie’ tracteerde Jan overal, dwong hem tot aldoor bier drinken. 't Eene glas was nog niet leeg, of het andere moest weer gehaald worden. Hij zelf dronk veel
| |
| |
minder, maar maakte zooveel herrie van ‘uitdrinken’, dat Jan het niet merkte. Dronken waggelde die naast hem voort en verviel in een aanhoudend gezeur, dat ze zoo'n goeie kameraden waren.
Toen lalden zij een café binnen, waar alle lotelingen van hun dorp bijeen waren. Een luid gejuich rumoerde omhoog bij hun binnenkomen.
‘Vivat de kleine piot, lang zal ie lève...’
De ‘Rooie’ greep Jan den hoed van den kop en zette hem zijn eigen op, die hem diep over de ooren zakte. Die van Jan stond hem zelf hoog boven op de roode haren.
In een wild gehos stampten allen nu de kamer rond:
‘Jan mot piot werre, dan trekt ie tiggen de moffen op,’ schreeuwden ze.
‘Jan is zelf'ne mof,’ schamperde de ‘Rooie’. ‘Al wie eier gestolen hit, mot nao Pruusse, jedere Zondag bal,’ bootste hij na.
Gelach daverde hard op.
In de meening, dat de ‘Rooie’ nu op hun hand was, begonnen ze weer te spotten en Jan te plagen. Vooral die 's morgens het ergst waren geweest, drongen dreigend op hem aan en hunkerden naar ruzie. Een stond er te tanden-knarsen van ziedende woede, en omkrampte met zijn hand een groot geopend zakmes. D'r néér steken zou ie Jan, aan den grond vast... tot riemen snijen, den mof... hierr.. loeide hij. Niet wetend, hoe hij 't er mee had, stond Jan sufferig in den troep. Wankelde nu naar dezen, dan naar dien kant door het tartend stooten.
Toen bonkerde de ‘Rooie’ zijn vuist zwaar op de tafel neer. Ze zouën Jan met rust laten. Jan was een flinke vent. Wie wat tegen Jan had, moest het maar zeggen. Die kon met hèm klaar komen. Man voor man, of ook allemaal gelijk, als ze wilden...
Nee, niemand had iets tegen Jan. Ze gingen allemaal met hem klinken. Jan was ‘'ne rejale kèl’. Ze hadden hem altijd goed kunnen lijen. Vivat Jan!...
De ‘Rooie’ greep Jan onder den arm en sleepte hem mee
| |
| |
naar buiten. Met scharrelende wankelpassen liep Jan naast hem voort en zeurde met half-huilerige hikstem, dat zij altijd goeie kamerade zouën blijven, altijd. Niet, dat hij bang was, hij had er in Pruisen wel ooit anders voor gestaan, alleen tegen allemaal, gansch sicher, maar 't was toch ‘rejaal’ van den ‘Rooie’, dat die partij voor hem getrokken had. Zij met hun beien, zij waren kerels, die anderen waren ‘onneuzel mennekes’, die niks anders konden dan een grooten mond maken. Ze zouën elkaar nou niet meer verlaten. Ook samen gaan dienen. Jan ging mee naar ‘het volk’, dat deed hij, gansch sicher...
‘Sakkerju, kèl,’ zwetste de ‘Rooie’, wat 'n lèventje, as 'k saldaot bin, aldaag lol, zie'de, ien de stad is dat heeël anders as op 'n durp, de meide koomen ow daor nao-looëpe, en ze gèven nog geld uut... 't ergst is, dat d'n alde nie wil hebbe, da'k gaoi diene, mer 't kan me nie verdomme, ik gaoi toch, ik wil pleizier hebbe van m'n jòng léve...’
Jan hield vol, dat hij mee ging. Hij teekendeen dan dienden ze samen. Als remplaçant kon hij een mooie cent verdienen. Dan zouën ze ‘joeks’ hebben...
‘Ik weeët wat, Jan. Ik heb alles veur ow òver, dat wette wel...’
‘En ik vur ow, da's gansch sicher...’
‘As 't er op an kumt, niks as 'ne grooëte mond...’
‘Da's geloge, sag ik dich, alles wil 'k vur ow doen, verdammt as 't nie waor is... zeg mer op...’
‘Prùtjes Jan, anders niks. Mer ik vur ow wel. Mienen alde wil tweeë honderd vieftig gulden gève vur 'ne noemerverwisseler... die woi 'k zelf verdiene, mer ge bint ok 'nen ermen duvel, ik gaoi veul liever zelf nao 't volk, mer um ow e plezier te doen, zal 'k t'r ow honderd vieftig laote verdiene, dan ruile we mit noemers... as ge nou wat vur mii over het, dan zeg'de jao...’
‘Verdomme jao, ik doei't, vur ow plezier, der, is dat nie schön... hè, is dat nie schön...’
Toen ruilden zij de nummers en spraken af, dat Jan soldaat zou gaan worden in plaats van den ‘Rooie’. Jan zou niet meer terugtrekken. Verdammt as ie 't deed...
* * *
| |
| |
De heele troep lotelingen op één na, die onderweg een messteek in den rug had gekregen en in een café te bed was gebracht, zakte dronken-lawaaiend af naar het dorp. En ging daar nog de herbergen rond. Die een dienstplichtig nummer getrokken hadden, maakten het grootste kabaal. Lallend zwaaiden zij pet of hoed omhoog, waarvoor met een rood lintje het papiertje gebonden was. Oudere en jongere dorpsgenooten spraken hèn 't eerst aan. Die al soldaat geweest waren, zwetsten, dat ‘dienen’ de mooiste tijd van het leven was, zij zouën 't nòg wel eens willen doen. Daarvoor werden ze dan getrakteerd. En ze begonnen te vertellen van den ‘serzant’ en den ‘kepraol’...
‘Merge vroeg wil 'k de beteuterde gezichte nie zien, dan is 't eur over, geleufde wel,’ zei er een.
‘Asteblief,’ stemde de ander toe, ‘dan zitte ze in de kneep, mer op den dag van 't lotten is 't altied zooë...’
Toen volgde het verhaal van hun oplevende herinneringen van hun eigen lotingsdag. Hoe zij ‘gezopen’ hadden, en wat voor streken zij hadden uitgehaald. Kom, kom, loten gebeurde maar eens in 't leven...
* * *
De ‘Rooie’ bracht Jan naar huis. Duwde zijn dronkenzakkerig lijf binnen onder het schreeuwen van ‘Vivat de kleine piot!’
Jan hummelde nog even na, stond wezenloos-lachend te suffen. ‘Vi... hhk... viva... hhk... at...’
Zijn oogen stonden zeurig in zijn kop.
‘Goei... hhk... goei kameraode... hhk... gansch sicher...’
Toen viel hij op een stoel neer, met een loggen plof. De armen slap langs het lijf en de kin op de borst. Eenige klanken murmelden op tusschen zijn lippen door. Daarna woelden zware ademsnorkingen omhoog.
‘Hei Jan, Jan, verdomme nie gaon slaope, vent, we motten d'r nog uut,’ schreeuwde de ‘Rooie’ en schudde het machtelooze lijf heen en weer.
Een dof bromgeluid alleen leefde even in het ineengezakte lijf. En Jan roeste zich verder uit.
Terwijl Floortje met hem stond te trekken, riep de
| |
| |
‘Rooie’ Hansen mee naar buiten. En vertelde hem hun afspraak van nummerverwisseling.
Hansen was er mee in, maar hij moest de honderdvijftig gulden hebben. Jan zou er bij zijn vertrek vijf-en-twintig extra krijgen. Als hij die op had, dan zou Hansen hem wel sturen. Maar Jan mocht dat niet weten, vóór hij later om geld vroeg. Als hij zoo-maar voor het aanpakken had, dan draaide hij d'r alles door, dat had Hansen al dikwijls ondervonden. Jan moest wat kort gehouden worden, anders kwam er niets van hem terecht. De ‘Rooie’ zou dat zelf ook wel weten. Jan kende geen waarde van geld, hij maakte op wat hij had, tot den laatsten cent toe. Dat was zijn ongeluk. Zoo ging het ook in Pruisen met hem. 't Zou goed voor hem zijn, dat hij soldaat werd. Bij ‘het volk’ wisten ze d'r wel raad mee. Dan zou hij leeren, waar hij moest gaan staan. D'r was niks beter dan ‘dienen’.
Daags daarna zouën ze nog wel eens alles goed afspreken. Maar niemand er iets van zeggen. Floor en Jan ook niet..
|
|
Auteursrecht onbekend