De beweging van Tachtig

[p. 115]

Negende jaargang, deel II
Redactie: Willem Kloos, H.J. Boeken en P. Tideman.

Afl. 4, mei 1894

Willem Kloos leidt de tweede reeks der Nieuwe-Gids-jaargangen in. Aan de artiesten na '80 draagt Tideman Memorabilia op. Boeken vertaalt het eerste boek van Herscheppinge of De gouden ezel van Lucius Apulejus. Met de kanttekening dat zij het met het oordeel van de criticus geheel en al oneens is, plaatst de redactie niettemin een gunstige bespreking door L. van Deyssel van de door Vosmeer de Spie (Maurits Wagenvoort) geschreven roman Een passie. Zonder dat de naam van de dichter of diens werk ook maar genoemd wordt, geeft H.J. Boeken een korte Inleiding tot Vondel, waarvan hij bovendien een - nooit verschenen - vervolg in het vooruitzicht stelt. Delang lijdt onder Oude benauwingen. Na een onderbreking van bijna twee jaar vervolgt Boeken zijn Semeleïs. Jac. van Looy is aanwezig met het begin van Feesten, II en het gedicht in terzinen, Een gezicht, dat Tideman voorziet van een tegen de dichter gericht naschrift.

De Nieuwe Gids is thans, dank zij den bloei der hollandsche letterkunde, wat de stichter zich altijd had durven vóórspiegelen, had gewaagd te voorspellen, en is dat geworden niet door hem-zelf op zichzelven werkende, maar ook door hùnne hulp, en van harte wordt door hem aan de nu afgetreden helpers een vriendelijke hand tot afscheid gedrukt en een ik-dank-u gezegd.
Willem Kloos in De Nieuwe Gids, mei 1894

's Morgens na 't ontbijt met Herman overlegd hoe ik 't best van de heele zaak af zou komen. Versluys een brief geschreven waarin ik mijn eigendomsrecht aan de anderen afstond.
Frederik van Eeden in zijn dagboek, 3 mei 1894

Ja - ik vind Tideman een reuzigen man, en ik ben heel gelukkig zijn hand in de mijne, en zijn oog in het mijne (al was 't ook slechts éénmaal in mijn leven!) te hebben gehad.
Willem Royaards aan Alphons Diepenbrock, 26 mei 1894

335
Reacties op de gang van zaken, bijeengebracht in het weekblad De Amsterdammer, 13 mei 1894.

336

[p. 116]

Ik ken geen boek waarin zoo precies het wezen van ‘een passie’ is betrapt en gegrepen en gegeven. Dat is geen verliefdheid, dat is geen eigenlijke wellust, dat is geen liefde ook, dat is een passie: een dronkenschap van ziel en zinnen, een waanzin van wellust-liefde, die op-komt met plotsen onweêr-spoed en lichaam en ziel in al hun vezelen en sfeeren doorgloeit.
L. van Deyssel in De Nieuwe Gids, mei 1894

337
Maurits Wagenvoort (1859-1944), de auteur van de, onder de schuilnaam Vosmeer de Spie verschenen roman Een passie. Portrettekening P. Josselin de Jong, 1896.

338

Afl. 5, juli 1894

Geopend wordt met een redactioneel August P. van Groeningen. In memoriam. Kloos draagt Zeven sonnetten op aan P. Tideman, die voor de laatste maal zijn Stemmings-alleeën afstaat en fragmenten uit zijn vlugschrift Een jongste generatie en De Nieuwe Gids. J.H. Leopold's Scherzo gaat vooraf aan zeven Verzen van Kloos. G.J.P.J. Bolland filosofeert over Het Godsbegrip. Frits Roosdorp draagt de schets Kinderen op ‘Aan Frans Erens, mijnen Leider’. Boeken vervolgt zijn Apulejus-vertaling.

Van Groeningen, een eenzaam werker in de dofgroene schemering van een stekel-hard, een bitter maatschappelijk en een arm droef huiselijk leven, de harde mensch met zijn harde, maar innige gevoel van de pijnen der werkelijkheid, pijnen die hij neerschreef in dat doffe, krijtsende, harde en drooge, maar echt menschelijk gevoelde boek ‘Martha de Bruin’, Van Groeningen is gestorven.

339

340

Heb je nog iets gehoord van Willem? Ik was de dag na ons samenzijn bij hem. Hij was heel ziek, lag op de kanapé en zei dat hij een gevoel had alsof hij 50 was. Op een stokje strompelde hij door de kamer. Het was heel sinister.
Alphons Diepenbrock aan P. Tideman, 4 juni 1894

[p. 117]

Afl. 6, september 1894

Boeken opent met een Rijmbrief aan Jan Hofker. Tideman schrijft ‘Voor Willem Witsen’ over Nederlandse schilders Van Israëls tot Derkinderen en haalt daarin vooral uit naar Jan Veth. Frans Mijnssen debuteert met twee aan Tideman opgedragen Verzen. J.D. de Haan [Bierens de Haan] bespiegelt de Psychologie van het leven en G.J.P.J. Bolland geeft Een blad geschiedenis over De Onbevlekte Ontvangenis der H. Maagd Maria. Aan poëzie bevat deze laatste aflevering verzen van Lucie Broedelet, Boeken en Kloos. Tideman besluit, als J.H. van Wedelove, met het sonnet Zonden-val.

341
Taco Hajo de Beer (1838-1923), oprichter van o.m. het blad De Portefeuille (1879-1894).

342
Frans Mijnssen (1872-1954).

343

Ik ontmoette Versluys. Hij wilde mij en Gorter vragen de N. Gids te beheeren. Gorter secretaris. En nu wij dat niet doen houdt de N. Gids op.
Frederik van Eeden in zijn dagboek, 5 september 1894

Later zullen de menschen begrijpen: Perk staat tot Kloos, als Kloos staat tot Tideman, ik weet nu niet hoe dit mogelijk is maar ik heb het gezien.
P. Tideman aan Alphons Diepenbrock, october 1894

Er is een groote schrik over Kloos en Boeken. De eerste schijnt werkelijk krankzinnig te zijn.
Alphons Diepenbrock aan Elisabeth de Jong van Beek en Donk, 20 october 1894

Heerlijk, zooals die Hein Boeken over Kloos spreekt, als mij verteld wordt; dat is een zoo zuivere veneratie, dat - zelfs gesteld, ze was overdreven - 't toch nog prettig is om te hooren een Boeken zóo spreken over een man als Kloos.
Willem Royaards aan Alphons Diepenbrock, 22 december 1894

[p. 118]

344
Willem Kloos. Foto Willem Witsen.

345
Uitgever W. Versluys met zijn echtgenote A. Versluys-Poelman.

346

[p. 119]

347
De handen van kloos.