Jacob

[p. 1]

Verleden Avond.

‘De zon zonk in het Westen neder,
Verdween met al haar gouden glans,’

In de vierkante binnenplaats van het Weeshuis waar nu het Frans Hals-Museum is gevestigd, zaten de groote meisjes die geen posten hadden, geschaard in halven kring en zongen. Ze hadden weêr de stoeltjes in het pad gedragen en over het witte verstelwerk gebogen, loofden ze samen den avond alom:

‘De zilvren maan prijkt heerlijk weder
Aan 's hemels blauwe, azuren trans.’

Over het gansch gesticht was koelte en donker dalend en een geur van hooi was aan komen zweemen en wademde in de beslotenheid der oude plaats. Achter de lange, gestrekte nokken en tot de stijltjes van het torentje waarin de bel geborgen en eerst om negen uur zou luien voor de pap, straalde de hemel nog. Achter het lagere pannendak der school, daar waar het uitspansel het bleekste glansde, was toen een ooievaar uit de diepte aan komen sturen en dadelijk er achter nog een. Hun vlerken klepten schaduwig over, als in de maat voorbij, of sloegen zij den binnenmantel aan eener matelooze klok.

Beneden van den vloer praatte een jongen naar een anderen zaaljongen waarvan de blonde krullebol schimmerde nog. Ruggelings geleund aan het hardsteenen voetstuk in het kruis der paden, onder de door elkaâr gehoepelde, duistere

[p. 2]

bol van de zonnewijzer, hurkten ze op het klinkerstoepje, met opgehoekte knieën, keerend hun gedichten naar meisjesen zaalpad en rookten uit witte pijpen.

‘Die gaan hun nest opzoeken,’ had hij die had gesproken, gezegd en 't had geklonken alsof hij in zijn hoofd de mast had opgericht gezien in een weiland, met 't platte en besprokkelde wagenwiel er bovenop gesteund.

De zang naar de ondergegane zon verstomd weêr was en toen luidden er de stemmen harder en beurtelings. Op de rollaag bij het witte hekje naar de bleek onder de eetzaalramen en op de riggels langs de heerentuin bukten ook eenige jongens in hun mouwvest en rookten.

‘Ik zwem genoeg,’ zei er een naar de overkant, ‘ik zweet nog in al mijn kleêren,’ De ander praatte onder de haag vandaan en 't klonk of tusschen hun dik-gezoolde schoenen het bruggevloertje was van de Zomervaart.

De lange werkdag had de jongens zwijgzaam gemaakt; het snorren van een bromtor zoemde als boos bij de rollaag; zienderoogen vereenigde zich alles van den grond op. Het linnen op de schoot van de meisjes verblauwde en ook het goed dat op de heg te bleeken daar hing. Het wit van de huismutsjes werd als damp en dauw, de halsdoeken met de inhammen boven de keurs der tabberds, waar het rood van de mouwtjes nog kleuren bleef en weêr hun samenzang zong:

‘O, hoe heerlijk,
En begeerlijk,
Is dan zulk een avondstond;
Hier waar vreê mag wonen....’

Hoe donker het ook mocht wezen was toch nog wel te zien dat bijna overal de ramen open waren en deuren, om de frischheid van den nacht te ontvangen. Voor de ruiten der

[p. 3]

kinderslaapkamer waren wel de gordijnen gelaten, maar leken als gevouwen boven de tuimelramen. Alles waar oogen aan wennen was er, de tortel in haar teenen mand buiten gebleven, dik op haar stokje zat, zijlings het bloemenrekje van de kindermoeder en de hagedoorn in den hoek en 't andere geboomte waarin geen musschen langer krieuwden, verdoezeld met de blank-omblokte vensters der kantoren waren en waar geen glenstering van licht meer in was.

In 't telkens weder vloeiende stille geruchtte de komst van het meisje dat over de plint van het zoogenaamde ‘witte portaal’ de plaats indaalde. Zij kwam van haar post in de kinderkamer en zweefde meer dan ze liep, recht naar de meisjeskant. De jongen bij de zonnewijzer, met het gezicht naar het pad daar, strekte zijn hand langs den vloer, naar het snellende slofje, ze hupte er overheen en lachte hoog óp.

‘Kunnen jullie nog zien?’ klonk haar vraag den kring te gemoet en toen rumoerde haar ledige stoeltje.

‘Ze kunnen niet in slaap komen,’ praatte haar frissche keel alleen, ‘de stakkers liggen bovenop hun dekens en hooren naar het zingen, zingen we nog wat voor ze?’

De lucht in laatste nagloei hooger scheen geweken en al het omsluitende te luisteren leek. Het was of daar achter het donker der muren, de buren, die op hun stoepen kwamen zitten wanneer de meisjes zongen in de plaats, het aangevraagde mede verbeidden. De handen in de schoot gelaten, was weêr het koortje de slepende wijze begonnen van een der meest gekende liederen:

‘Er ruischt langs de wolken,
Een lieflijke naam,’

De maatzang deinde; al overgebogener wulfde de lucht en of er rook uit zeeg. Van uit het warme duister beneden

[p. 4]

daalde en rees de volle samenstemming, zooals in het voorjaar een enkele gaal uit zijn nachtlommer zingt en over alles heen. De plaats werd als een hof onder 't stervende avondgoud.

Uit het doove opene der halve deur naar het zoogenaamd ‘blauwe portaal’, zakte het schimmig lijf van een jongen die thuis kwam en had gezwommen. De val van zijn stap verbauwde, hij honkte bij de anderen op de rollaag neêr.

‘'t Water was lauw,’ bromde zijn basstem en zweeg.

Want de meisjes herzongen de wijs van de ruischende wolken. De hoek der rollaag om de speeltuin der kinderen en al de ruiten van de hut waren blak en alle vurigheid was vergaan in de schuinheid der daken. Boven het hol van de schoolpoort spookten de beelden na van de kapel en van de gladde tuit der pomp met de grimmige leeuwekop een droppel nog leek te lekken.

‘Kent gij, kent gij
Dien naam nog niet?’

vroeg weêr de eindgalm van het lied en daarna was het donkerder nog.

‘Je zuster zingt goed,’ praatte de dompe spraak van een der jongens bij de zonnewijzer, bijna niet meer te onderscheiden, ofschoon hij over de schouder het meisjespad binnen bleef kijken.

‘Ik zie al een stér!’ klonk dan weêr een stem daar vandaan en zij die had gesproken leek te staan. Al wat van verhemelte en lippen uitging leek te staan en elk wist aan de klank wel wie er wat zei of zong.

‘Toe,’ steeg weêr de stem van het meisje dat er het laatst bij was gekomen, vragend naar een ander, ‘zing jij wat voor ze?’

[p. 5]

‘Toe dan, me schatje,’ fleemde haar keeltje, ‘zing nog eens van den goeden herder.’

‘Kòm, laat je niet smeeken, Gees!’ noodde een grove stem uit het zaalpad.

‘Ik doe het zelf te graag,’ antwoordde het over de haag terug en ieder zag het ronde en zachte gezicht wel van die het allermooiste zong.

En toen was dezelfde stem helderop begonnen te zingen, bevend soms tusschenbeide, zooals het is wanneer uit het groote kerkorgel de ‘menschenstem’ trilt. Boven het ruige duister van haag en van bleekveld vormden zich de woordjes van het lied eenvoudig en klaar of zagen ze wat ze deeën. Ieder zag er ook de plaat wel bij die binnen in de hut hing aan de kalkmuur, de gedaante van den trouwen herder, schrijdend door een land alsof hem een bloote voet nasleepte en met genegen hoofde ging en in de ronde plooien van zijn lang gewaad een lam mee droeg.

‘Hij zag mij aan met gro.ot er-barmen,
Toen ik als een schaapje dwaalde in het rond,
Hij nam mij óp en ín zijn armen,
Tot 'k aan zijn borst een schuilplaats vond.’

Er werd niet geschuifeld met leêge stoven; de ontboezemende zang verstroomde hooger ten einde en 't was als verweesder dat de zangster zweeg en met de klank eener stem die moet weenen. De toon uit het meisjesgemoed zonk in de diepte, alle geluid als werend om haar afwezigheid. Verwikkeld in het duister en onder het ijle spansel der lucht klopte een jongen vreemd met kleine tikjes zijn pijp leêg tegen het steenen van de rollaag.

‘Ik ga nog even zien of ze slapen,’ zei eindelijk de stem

[p. 6]

van het meisje dat op de kinderpost was en als tegen de moeder sprekend.

‘Een mensch moest niet hoeven te eten,’ praatte luid een ander dan en dadelijk was toen een driftig leven ontstaan. Van uit de zaalramen was schril het gaslicht komen schijnen en vlaagde tot onder de holligheden door van de haag. De donkere voeten der meisjes geruchtten druk in het pad en plotseling meetbaar was de plaats verwilderd verschenen in de schelende schijnsels.

‘Pàp!’ klakte de mond van een der jongens bij de zonnewijzer, met een gewilde grappigheid en hij kromde zich op ter been of wentelde hij zich om zichzelf.

Achter de laatste geluiden klepte schraal de bengel boven de klok van het Huis en diep van uit de verte boven de andere daken tinkte het bekende tweeklankje uit de groote toren.

Dan lag de plaats geheel en al stil.