Antwerpsch chronykje, in het welk zeer veele en elders te vergeefsch gezogte geschiedenissen sedert den jare 1500 tot het jaar 1574 zoo in die toen vermaarde koopstad als de andere steden van Nederland

[p. 255]

[1574]

Anno 1574.⁺

Alsdoen quamp Paesschen op den 11. Apriel.

Den 17. Apriel, synder veel Gheusen verslagen, en hier om heeftmen t' Antwerpen geluyt de groote Clocke en een schoon Misse gedaen voor de schoone Victorie der Spaigniaerden.

Op den 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. Apriel, waren t' Antwerpen al de Poorten gesloten om dat de Spaigniaerts incomen wilde.

Op den 25. en was Sinte Marcus Dach, soo syn de Spaigniaerts met gewelt over de eerde vesten oft Wallen by de nieuwe Baghyne Poort, staende by het Casteel, droech voets in de stat comende haerliede daer forierende in der Borghers huysen met gewelt, doende daer grooten overlast, en wilden van hun t' achterheyt betaelt wesen, eer dat sy souden vertrecken, van welcken overlast wirt gedicht een liedeken.

Op den 27. Apriel, hebben de Spaigniaerts alhier groot ramoer gemaekt en alarm doen trommelen, loopende door alle straeten van de stat roepende eyselycken fore, fore viliake, stootende op de Borghers deuren om de Spaigniaerts, die daer laghen en sliepen, vuyt te hebben, door welck affgryselyck gethier ende geloop, meynden de ingesetene van de stat, dat sy 't al vermoort souden hebben in der nacht, alsoo dat van vrese veel Vrouwen misval creghen en van vresen veel volck gestorven is.

Den 28. deser sloegen de Spaigniaerts snachts wederom alerm alerm roepende, fore viliake, fore viliake, en sy namen het Stathuys inne en maeckten daer onder malkanderen een Wet ende Justitie, en hielden alle stats Poorten toe, dat daer niemant vuyt of inne moch-

+ 1574.

[p. 256]

te,⁺ houdende haer Capiteynen vuyt de stadt en wilden met hun niet te doen hebben.

Den 29. soo moesten den Gouverneur van Antwerpen Champay met syn Walen vuyt der stadt om den overlast die de Spaigniaerts hem deden, want snachts sloegen sy in 't huys van Jaspar Douty, daer hy Logeerdende, alle de gelasen vuyt, roepende, fore viliake traditare, en dachs moest hy 't verloopen tot in de Nieustat aen het Eschenhuys, van daer vertrock hy naer Eeckeren.

Item, den eersten Mey, hebben de Spaensche Soldaten in Antwerpen al gedaen dat hun beliefden, doende groote autragie aen de Borghers, ontreyvende het nieu Stathuys met ontallycke Hoeren, begayende dat van onder tot boven met vuylicheyt, makende van alle Cameren haer privaten, al oft het eenen verkens stat geweest hadde, want sy haer selven Heeren maeckten, niet passende op de gene die Commandeur was, noch en wilden hun Capiteyns in de stat niet hebben voor sy en waren al betaelt.

Op den 7. Mey naer noen, hebben de Spaigniaerts tot Antwerpen groot ramoer gemaeckt en principalyck op de groote Merct.

Item den 8. Mey, hebben de Spaigniaerts groot ramoer gemaeckt in 't Casteel t' savonts en daer isser van haerliede doot gebleven.

Noch den 10. deser, hebben de Spaigniaerts t' savons groot ramoer gemaeckt ten vyf uren, en snachts ten tien uren hebben sy van hun Soldaten gecosen eenen nieuwen Capiteyn, die sy hieten den Elect, ende het was een vuytgeloopen Paep vuyt Spaignien ende geworden een Soldaet, desen hiel syn residentie op het Stathuys, bewaert synde van veel Spaensche Soldaten als Heer vander stat, want daer en geschiede niet van

+ 1574.

[p. 257]

geestelyck of weerlyck aengaende de Pollecye der Stadt⁺ noch ooc ander mandament sonder desens consent.

Den 11. Mey, soo hebben de Spaensche soldaten op de groote meert gemaeckt eenen Autaer, op een kiste onder een craen van appelen boven bedeckt, daer op heeft een Spaensche Cappelaen Misse gedaen in presentie den Choordeken van de Stat myn Heer Rogier de Taxsis, die sy bedwongen hebben aldaer te comen, en daer heeft een Jesuyt van der stat gepreckt, en daer naer heeft den Elect met syn nieu Captyn Hooplieden &c. haren eedt gedaen naer haer selffs ordonnantie, en de alsdoen wasser oock een nieu galge op de meert gericht vuyt bevel des Spaigniaerts.

Item den 13. deser voor noen, wirdt t'Antwerpen noch een groot ramoer gemackt van de gemuyteneerde Spaigniaerts.

Den 14. wouden de Spaigniaerts tot Antwerpen hun betalinghe hebben.

Den 15. en 16. heeft den Captyn Vitelli met den Commendeur veraccordeert met de Spaigniaerts van de betalinghe.

Item den 17. totten 21. hebben de Borghers van Antwerpen moeten leenen om de betalinghe der Spaigniaerts, elcknaer synen staet, de somme van vierhondert duysent gulden, en hier voor heeft den Commandor hem selven verobligeert, gevende syn silver en juwelen om gelt te doen slaen, ende men heeft de Borghers belooft haer geleent gelt te restitueren, en dat men dat vinden soude aen de eerste petitie van de schattinge.

Item den 21. Mey t' savonts, hebben t' Antwerpen de Spaensche Soldaten groot gewelt gedaen op de nieu Borse ten huyse van Jouffrouw Josina van Dael, Weduwe Geert Sterckx, en hebben haren knecht gesmeten om dat hy nieten wilden toelaten Spaense Soldaten,

+ 1574.

[p. 258]

⁺ daer ten huyse gelogeert synde, in syns Jouffrouwen huys Heeren logeren souden en ten Avontmael brenghen, hier om syn sy vechtende geworden en een van de Soldaten, synde gequest van den knecht, heeft syn vrouwen huys moeten abanderen, loopende naer het Predicheeren Clooster, ende de Soldaten hebben hem gevolcht met groote hoopen, ende hem altemael met bloote rapieren vindende op de straet hebben wel hondert steken naer syn doot gegheven, ende eenen bast aen syn been doende hebben hem alsoo lancx de straten gesleypt door vuylichshoopen tot op de groote Meert, en hebben het lichaem met de voeten opwaerts aen de Galge gehangen, en soo deerlyc mishandelt, dat men 't niet en cost bekennen, en ontrent den noen is hy affgedaen en op onse Lieve Vrouwen Kerckhof begraven.

Item den 27. 28. en 29. Mey Anno 74. soo heeft men alhier in Sinte Michiels Clooster de rebellige Spaigniaert betaelt elcken naer syn t' achterheyt, de somme van veertich duysent, om dese betaeling te sien ginghen veel lieden in 't Clooster, want op de pleyn in de hoven stonden diversche tafelen daer men se betaelden, en daer quamen oock de Almoeseniers met haer schotelen voor d' arme huysarmen, de Cloosters als Predicheeren, Minnebroers, Vrouwebroers, Ambachts kinderen en meest alle de Bedelaers vander stat saten ontrent het Clooster om almoesen, en al te samen creghen sy groot gelt.

Item den 30. Mey, heeft men de Spaigniaerden moeten haer pardoen geven eer sy vuyt Antwerpen wilden vertrecken, en alsdoen hebben sy gereetschap gemaeckt om te vertrecken.

Item den 2 Juny t' savonts ten vyf uren, sy vertrocken tot in Borgherhout aldaer grooten overlast

+ 1574.

[p. 259]

doende; maer den vyfde syn sy van daer vertrocken⁺ en den Commandeur trock smorgens vroech naer Brussel.

Item den 6. Septembris, naer Duc d' Alve Berghen in Henegou langhe belegert, begraven ende beschoten hadde, heeft hy verworven bestant, als dat Graef Lodewyck met syn Ruyters en Knechten souden uytrecken met verlof tegen den Coninck Philippo eenen sekeren tyt niet te stane.

Den 3. October, is Leyden van de Gheusen gespyst geweest, ende den Commandeur is weder van Brussel t' Antwerpen gecomen.

Den 13. Decembris smaendachs smorgens vroech, lagen by Oustreweel vyftich of festich Guese Schepen vol Soldaten, ende meynden in den dageraet aen de stat te comen en ingelaten te wesen van sommige verraders die sy in de stat hadden aen de werf, bierhooft, &c. maer de verraderye en quamp niet tot effect, alsmen seyde, daerom datter groot ramoer en vreese in de stat was, maer t' savonts voeren dese Geuse Schepen wederom naer t' Saffringhen.

Den 14. Decembris, quamen binnen Antwerpen twee Vendelen Duytsche Knechten met twee Vendelen Spaigniaerts, en de Poorten der stat waren gesloten van den dertienden tot den vierentwintigsten Decembris om te weten wie de verraders geweest waren, en alsdoen soo wirden vuyt de Herberghen snachts en dachs gehaelt alle vremdelinghen, Borghers, en al datter gevonden wirt op suspitie van verraderye, maer veel tot haer onschult wirden los gelaten.

Item den 15. Decembris quamp het verraet vuyt, door sommighe Borghers die vuyter stadt gevloden waren, daermen suspitie op hadde, als Merten Neye, een van de Rentcamer van de stat, eenen Suycker-

+ 1574.

[p. 260]

backer⁺ aen 't Stathuys, eenen Brouwer in de nieu stadt, &c. waerom dat men haer huysen visiteerde en ten huyse van Marthen Neye op de Peerdemeert vontmen menich hondert witte beesems gemaeckt als schapelarisen voor veltteeckens, elders veel harnassen, geweer voor hondert mannen, elders langhe moortpriemen, hier om synder sommighe huysen van dien geplundert van de Soldaten, en sommighe door suspitie haer goet t' onrecht verlooren, hier om hebben de Wyckmeesters der stadt ende de Heeren alle de Wycken omgegaen visiteren huys aan huys, geestelyck en weerlyck, wat geweer elck in syn huys mochte hebben.

Op den 21. Decembris, heeftmen geordonneert alhier, dat hondert en vyftich Schutters met twee Wyckmeesters, en elck Schutter hadde met hem twee Duytsche met eenen Spaenschen Soldaet, om gansch de stadt door te visiteren alle de huysen wat geweer daer inne mocht syn, en dit geschiede op Sinte Thomas Dach, ende daer was verboden, dat niemant vuyt syn huys en mocht gaen voor syn huys was gevisiteert.

Item den 23. Decembris, syn van Antwerpen vertrocken twee Vendelen Duytsche en twee Spaensche Voetknechten.

Den 24 op den Kersavont, synder voor het Stathuys drie gehanghen en gevirendeelt om dat sy waren, soo men seyde, van de verraderye, en eenen Sectaris levendich verbrant, dese vier wirden vuyt den Steen op een horde gebonden liggende achter straten gesleypt tot aen de galge.

Item op den selven dach heeft den Paus Gregorius den Dertiende dies naems tot Roomen gehouden dat tiende gulde jaer.

Op den 21. January heeft men weder, naer oude gewoonte de vierschaere gehouden achter de Borcht Kercke.

EINDE.

+ 1574.