Antwerpsch chronykje, in het welk zeer veele en elders te vergeefsch gezogte geschiedenissen sedert den jare 1500 tot het jaar 1574 zoo in die toen vermaarde koopstad als de andere steden van Nederland

[1521]

⁺ Anno 1521. doen dede Coninck Carel nieu gelt slaen, te wetene goudt van drie guldens, ende van dertich stuyvers, ende van twintich stuyvers, silvere gelt van drie stuyvers, van een ende een halff stuyvers, ende van eenen stuyver ende andere cleyn gelt, waer aff dat groot Rumoer quam, overmits die valuatie.

In dit jaer in Julio, doen was t' Antwerpen groot Rumoer, want daer quamen twee Commissarisen vuyten Hove, die die Poorters ten heylighen woudden doen 's weiren die valuatie te onderhouwen, maer die Poorters en wildens niet doen, ende doen men 't den Keyser seyde, verwonderde hy hem zeere, want hy 'er niet aff en wiste, doen wast geconsenteert dat het gelt gaen soude gelyck in ander Landen ginck ende dede.

In dit jaer in d' ierste van den Somer, soo quam myn Heer van Emmery en van Nassouwen, wan een Casteel dat Heer Robbrecht van Arenberche onrechtelyck besadt, ende droech den Coninck van Vranckeryck allen syn Landt op, ende myn Heere van Emmery en Naslouwen, van des Keysers weghen, werpen drie oft vier Casteelen aff, die altyt roofnesten waren. Hier en binnen hadde Arenberch veel verraders binnen Luyck gesonden, om die Stadt te overvallen, ende alsoo die Francoisen over te leveren, maer 't verraetschap quam vuyt, soo datter van dien geriecht werdden ende verdroncken in de Mase. Doen schreeff die Coninck van Vranckeryck eenen brieff aen den Keyser, waerom dat hy syn Landen dede bederven, waer op die Keyser

+ 1521.

[p. 15]

antwoorde met eenen brieff, dat hy aen Vranckeryck niet en quam, maer hy woudde Heer Robrecht alsoo cleyn maken als men mach, doen den Coninck desen brieff las, was hy seer gestoort ende sant veel volcx naer Navarren ende namen dat Coninckryck inne; maer niet lange daer naer quamen die Spaignaerts met grooter machte, ende verdreven die Franchoisen vuyt Navarren, daer veel verslagen bleven.

Item in de Maent van Julio, doen werp Heer Hendrick van Nassouwen een machtich Casteel ter neder, daer Robrecht van Arenberch op was, ende namen hem gevanghen, doen sonden die Franchoisen om peys, maer en consten niet gecryghen, ende het Landt werdt haer verboden.

In dese Maent doen troeck die Keyser naer Brugge van Antwerpen, daer die Cardinael van Ingelandt by hem quam, op onser Liever Vrouwen halff Oostavont, met zeer schoonen staet, wel met vyf hondert peerden waer aff hy wel vyftich Edelmans by hem hadde, al in 't swert gecleet met groote gouden ketenen tot onder den arm tot aen den hals, daer sprack men van den Houwelyck van des Conincks Dochter ende den Keyser, alsoo men doen seyde. 's Anderen daechs op onser Liever Vrouwen dach, doen reet die Keyser ende die Cardinael van haeren Hove naer onser Vrouwen Kercke, en hoorden daer die Hoochmisse ende den dienst Gods, die zeer schoon gedaen werdt met schoonder musiecken gesonghen, ende die Keyser hadde aen eenen silveren tabbaert met costelycke gesteenten.

In de Maent van Augusto, doen maeckten men t' Antwerpen groote gereetschap om te oorloghen, daer wardden gemaekt wel vyftich pleyten, onder al plat om bruggen daer aff te maken.

Hier naer track die Keyser naer Ceulen, ende be-

[p. 16]

schreeff eenen Rycxdach tot Norenbourch, maer want daer zeer sterff, soo werdt den Rycxsdach geleyt tot Worms, daer veel Heeren beschreven waeren, ende Martinus Luyter wasser oock beschreven, om dat hy op hieff die leeringe van Johannes Hus, waer door datter comen is groote beroerte onder Geestelycke ende Weerlycke Persoonen; Dies niet tegenstaende hy compareerde op den Rycxsdach voor die Keyser, die hem vry geleye gegeven hadde te comen ende te gaene.

Item noch in dit jaer werdt tot Antwerpen aff gebroken die Wyngaertpoorte.

In dit selve jaer doen die Keyser te Worms was, soo maeckte die Keyser, Ferdinandus Stedehouwer, ende meynde naer Spaignien te reysen, om den twist ende tweedracht ter neder te leggen dier in 't Landt was.

In dit jaer maeckte die Keyser een verbondt metten Paus Leo, ende daer naer met den Paus Adriano, soo dat alle die Franchoisen vuyt Italien verdreven werdden, ende die Hertoghe van Milaenen werdt weder in syn Hertochdom gestelt.

In dit selve jaer doen quamen die Franchoisen over die Somme in Henegouwe by Valencyn, daer die Keyser doen binnen was, ende die Franchoisen namen een cleyn Steken inne, dat sy spolierden, ende die Heeren van den Keyser trocken vuyte tegen die Francoisen, ende quamender by, eer sy 't wisten, want het was zeer genevelt, diesse malcanderen niet en sagen, maer hielden een groote schermutsinge, alsoo dat ons volck weder weeck in de Stadt van Valencyn. Maer myn Heer van Emmery bleeff daer doot, ende brochten hem binnen Valencyn, ende die Franchoysen trocken weder over die Somme, in haer Landt sonder grooten wederstoot.

[p. 17]

Den 26. Novembris, doen beleyden die Bourgoensche⁺ met myn Heere van Nassouwen, die Stadt van Dornicke, ende sy en schoten maer eenen dach, ende gaven haer op in handen van den Keyser op Sint Andries dach.

In dit selver jaer, in de maent van December, quamen seker Commissarisen van den Hove tot Antwerpen, aen Broeder Jacop, Prior van den Augusteynen, seggende dat hy te Brussel soudde comen disputeren, ende daer wederriep hy op het oxael in Sinter Goedelen Kercke wel tot een en dertich Articulen toe, die hy gepreeckt hadde, ende ginck woonen in syn convent t' Yperen van daer hy was. In 't jaer daer naer in Julio, doen werdt Broeder Jacop weder gevanghen, ter causen dat hem leet was, dat hy weder roepen hadde, ende werdt tot Brussel in eenen Kercker gheset, daer hy cortelinge vuyt quam met properheden, ende reysde by Luyter haerder alder meester.

In 't begintsel van December, Anno 1521. werden gecoren de vier Ambachters Vlaminghen vuyten Lande van Waes, om naer Dornick te reysen; maer doen zy te Gendt quamen, en woudden sy niet voorder reysen, om dies sy lieden mede hebben woudden den grooten standaer, aldus dit siende die Capiteynen, dies sy niet voorder en woudden reysen, soo heeft men 'er t' huys heeten gaen tot dat men se ontbode, ende t' huys synde heeft men se gehaelt van den principalen Voorstelders, tot ses, seven off achten toe, ende te Dermonde gevoert, ende aldaer een houdt tusschen twee boomen geschoten, ende haer aldaer gehangen. Onder dese was eenen Trompetter, die 't Trompet in de comotie geblasen hadde; ende de Meyer van Moerbeke, noch andere van Wasene ende andere diversche Plaetsen. Ende veele ja meestendeel en dorsten nergens

+ 1521.

[p. 18]

⁺ blyven nacht noch dach, voor dat sy lieden geappointeert hadden, ende moesten in haer lynwaet comen vergiffenisse bidden.

Item in 't d' eynde van desen jaere, in Decembris, doen quam die tydinghe dat te Roomen doot was Paus Leo den X. van dien name, in wiens stede in Januario, gecoren werdt Cardinael Adrianus Florentius van Vuytrecht, Schoolmeester geweest synde van ons Keyser Karel; ende hy was als doen in Spagnien om des Keysers affeeren te doen, ende desen was Minnebroeder.

Op den Palmensondach, doen werdden te Ceulen geboren twee Kinderen aan een, hebbende twee hoofden ende vier armen, een maecksel van een Meysken, ende vier beenen, ende waren Kersten gedaen.

Anno 1521. quam den grooten Tuerck met grooter macht in Hongereyen, ende heeft onder syn tribuyt gebracht veel Plaetsen ende Steden, onder de welcke is de machtighe Stadt Trieenwisenborch.

In 't selve jaer den iersten July op onser Liever Vrouwen avont, quam alhier in der Stadt, Christiaen Coninck van Denemercken, syn sesde, sevende ofte achtste heymelyck vuyt synen lande, ende reysde naer Brussele, ende ons Keyser quam hem teghen, ende ontfinck hem seer minnelyk in de Beemden by Brussele, ontrent der Spuyen, ende daer naer reysde hy weder heymelyck wech.

Anno 1521. den 13. Julio, werdden alhier t' Antwerpen verbrant by den Scherprechter, Broeder Martin Luyters boecken, door d' Beul van den Keyser.

In selve jaer den 14. July, hebben ons Keyser Carel ende Christiaen, Coninck van Denemercken, den iersten steen geleydt aen onser Lieve Vrouwen Choor t'Antwerpen.

+ 1521.

[p. 19]

Item in 't selve jaer den 16. Julius, syn sy byde vuyt⁺ geryst t' samen, ende werdt op den selven dach alhier t' Antwerpen geboden, dat alle Leenmannen reede moesten wesen, den 25. Julius naastcommende, ende te Namen comen om op Vranckeryck te reysen.

Item in 't selve jaer den 26. Novembris t' s' anderdaechs naer Sinte Cateleynendach, op eenen Dyssendach, quam myn Heere van Nassouwen voor Doornick, maer op Sint Andriesdach, daer naer gaven sy hun lieden oppe.

Item in 't selve jaer in begintsel van December, ombegrepen acht dagen min oft meer, werden gecosen de vier Ambachter Vleminghen, vuyten Lande van Waes.

+ 1521.