Vlaemsche dichtkunst. In vier zangen in heldenversen beschreeven, en verrykt met geschied- en letterkundige aenteekeningen, gevolgd door de Vlaemsche prosodia
(1842)–Thomas van Loo–
Auteursrechtvrij
[pagina 143]
| |
 | |
Vierden zang.Godinnen van Parnas, onsterfelyke maegden,
Aen wie de nyvre vlyt en leerzugt steeds behaegden,
Wilt uwen dienaer thans met gunstig oogen zien.
Hy nadert om de vrugt zyns arbeyds aen te bîen,
En wenscht u dit zyn werk voltrokken toe te zingen.
'T is uw, beveelt het aen uw ted're lievelingen,
Gunt datze nevens my naer 't steyl gebergte spoên,
En Phoebus op zyn troon kunstievrig hulde doen:
Verkwikt, versterktze door den geur van lente roozen,
Daer ze eeuwig onverwelkt op uwe wangen bloozen,
'K zal thans met nieuwen moed door uwen bystand kloek,
Met hert en geest om hoog in 't u geheyligd boek,
Van 't uytgelezen schoon der dichtren tael vermelden,
Die tael, waer in ze steeds all'uwe glorie stelden.
Wel aen, o dichters! dingt gy naer de lauwerkroon,
Dat nette klaerheyd zich door gantsch uw werk vertoon,
Laet nooyt d'onagtzaemheyd daer op haer vlekken spreyden,
Gy kunt de spreekwys langs ontelbre wegen leyden,
Tot dat het schoonste licht daer uyt voor d'oogen strael'.
Gebruykt d'uytdrukking dus veranderd menigmael:
Laet menig spraekbeeld hier en daer in d'oogen blinken,(1)
Waer uyt ze teugen vol van reyn behaegen drinken;
Dit zoet verandren word tot in de ziel gevoeld.
Den dichter die voor al dit edelst wit bedoelt,
| |
[pagina 144]
| |
Mag 't zelfde redenbeeld te dikwils niet herhaelen:
Hy volge best natuer, om kunstryk af te maelen,
Die zoo aen dier als mensch, aen alles wat-er leeft
Gelaets verscheydentheyd, in andre trekken geeft.
Hy leere dan met smaek een nieuwer kleed verkiezen,
Voor 't wezen, welk hy doet den ouden naem verliezen;
Zoo is 't gedagt verrukt wanneer 't zich zelf belonkt,
In 't schitterend gewaed voortreflyk opgepronkt.(2)
Schetst hy een vreed gevegt, 't is brand, 't is overstrooming,
Die 't al verwoest, waer aen geen blusschen, geen betooming
Door dyk op dyk verhoogd, ontzag of paelen stelt.
Verbeeld hy brand, 't is Mars die stad en dorpen velt,
Wiens woede stroomen bloed en traenen nooyt bedaeren.
Of 't is een fellen stryd der toomelooze baeren,
Waer uyt tot in lucht het schuym van kooking springt,
'T is zelfs Neptunus die ze tot dat stormen dwingt.
Zoo word verandring steeds gezogt, zoo zeer verlangen
De stoffen om met nieuw sieraed te zyn behangen:
Den dichter vind er dus een zoet behagen in,
En 't kleyne voorwerp groeyt in ryker glans gewin.
Ja dit, zoo wie 't gerugt der oudheyd wilt gelooven,
Was waerlyk d'eygen spraek der hemel goon van boven,
'T was 't negental die haer op 't ondermaensche bragt,
En eerstmael spreeken leerde aen 't redelings geslacht.
'T is deeze tael waer in de negen zusters zingen,
Wanneer ze Jupiter in 't lucht paleys omringen,
Wanneer ze, voorgegaen door zyn vermaerdsten zoon,
Ter feest verschynen in zyn gouden hemelwoon.
Een tael die niet alleen by dichters is verheven,
Maer aen den redenaer in eygendom gegeeven:
Ook zelf den veldeling ziet hy de drooge korst
| |
[pagina 145]
| |
Der aerde, roept beangst: hoe lyd myn akker dorst.
De schrandre dichters, wyl zy 't waer en onwaer zingen,
En al wat hun behaegt zyn vryheyds gunstelingen.
Hun verf mag aerdig zyn, en zomtyds boven maet;
'T vergrooten is by hem geörlofd, vol sieraed:(3)
Dus roepenze onbeschaemd: zyn lof ryst aen de wolken!
Daer schilderenze een kuyl zoo diep als d'afgronds kolken,
Ginds koomt de droefheyd die een vloed van traenen stort,
Terwyl aen Etnas gloed den brand geleeken word.
Maer ziet een nieuw vertoog! men buygt, menkeert de reden,
En d'aenspraek neemt er plaets met haer bekoorlykheden;(4)
Men spreekt het levenloos, de Sterren, Zon en Maen,
Den Dag, den Nagt, den Tyd, het Bosch, de Velden aen:
Men roept ze als luysterend naer onze vraeg gedreeven
Men doetze spreeken en een duydlyk' antwoord geeven;
En hoe men in 't verhael meer kunstverandring ziet,
Hoe meer het nieuw vermaek in onzen boezem schiet.
Het tegenstrydig zelf om 't eygen uyt te drukken,(5)
Kan ook in 't letterveld behaegen en verrukken,
Zoo zegt men: welk een deugd! o wat een vroom gemoed!
Voor een bekenden schurk wiens boosheyd zidd'ren doet.
En wat bekoorlykheyd ontwaert men in 't verhaelen
Van spreuken ryk van zin? 't zyn als vernieuwde straelen
Der altyd warme zon, Zoo word een kragtig woord,(6)
Ook meer dan eens gebruykt, dat telkens weer bekoort.
De klemming heeft voor al iets kragtig en verheven,(7)
Om 't denkbeeld meed'ren zwier en vuerigheyd te geeven.
Zie daer een knaep die op 't bevel zyns meesters wagt
Hy gaet, hy loopt, hy vliegt, - de boodschap is volbragt.
'T besluyt zy eyndelyk schoon, zinryk, overtuygend,
En zich als trapswys naer zyn doels vervulling buygend;
| |
[pagina 146]
| |
Gelyk de dagtoorts grootsch en glansryk ondergaet,
En 't beeld van 't schoonste licht ons in 't gedagte laet.
Nu dient nog voorts om tot volmaektheyds trap te koomen,
De zuyverheyd der tael voor al in agt genomen.
De tael is 't kleed waer in uw schoonheyd opgepronkt,
Voor dit, en voor zich zelf haers minnaers hert ontvonkt.
Onegte woorden zult gy niet in 't dichten kiezen,
Zy doen de tael haer glans en waerdigheyd verliezen,
En overouden roem. Slaet eens maer d'oogen op,
Beschouwt haer voorraed zael gevuld tot aen den top,
In zulken overvloed van schatten daer 't ontdekken,
Wat is er eergewin en voordeel uyt te trekken!
En zyn er woorden by, waer op vergetentheyd,
Een zwalp van Lethes vloed arglistig had verspreyd,
Den dichter magze vry aen 't snood geweld ontvrongen,
Na 't hedendaegsch gebruyk hervormen en verjongen.
Zoo worde d'edle spraek tot eygen schoon gebragt,
Te regt misschien op d'aerd als d'oudste tael geägt.
'T gebruyk geeft ons de wet van schryven en van spreeken.
Hier dient nauw opgepast, en zelden afgeweeken.
Een schryf-en spreekwys goed en schoon in ouden tyd,
Zyn hedendaegs verslensd en allen luyster kwyt.
Al wat de Zon bestraelt is zwak en haest bederflyk,
Wy ook en onze daên zyn broos en even sterflyk.
Nooyt blyft-er vaste kragt aen 't een of 't ander woord,
Dat in den vloed destyds zich eenmael niet versmoort.
Voorwaer zy zyn verblind die 't denken, leeren, schryven,
En willen dat de tael voor vast zal staende blyven,
Gelyk men deestyds haer wilkeurig vringen ziet;
Maer dit, dit raekt nogtans een dichter 't meeste niet.
| |
[pagina 147]
| |
Keer vyf, zes eeuwen om zie d'oude rymkronyken,
Hoe wenig zy de tael van onzen tyd gelyken.(8)
Beschaefde taelen zyn als volkstael zelf vergaen,
Daer andre min volmaekt zyn sedert opgestaen.
Eerbiedig dan 't gebruyk, en kies al wat behaeglyk,
Het oude boven streeft, maer laet het onverdraeglyk
En 't ongezouten woord voor jongens op straet.
Een voorregt koomt nogtans den dichter vaek te baet,
Hy mag als lettervoogd de moederspraek verryken,
En in zyn godental met nieuwe woorden pryken,
Zoo hy ze tot bestand uyt goede wortels trekt,
En met het egte kleed van haer ontleend, bedekt.(9)
Nog hebt gy woorden schoon en kragtig en verheven,
Aen dichters maer alleen in eygendom gegeeven;
Er moogen leezers zyn, die deeze niet verstaen,
Zy brengen niet te min 't gedicht nog luyster aen.
Maer zoo niet ist met hen die woorden vreed verminken,
En doen in 't letterveld beklaegensweerdig hinken;(10)
Mismaekte wezens die men 't licht onweerdig bied,
'T bederf van 't kiesch gehoor, Apollo kentze niet.
Is onze tael niet ryk? wie heeft d'onpeylbre gronden.
Van haeren woordenschat gekend of al gevonden!
'K beklaeg het dichtertjen zoo schamel van verstand,
Zoo hem geen wisselwoord, waer 't zyn moet, is ter hand.
'T word nogtans toegestaen de woorden in te korten
Die 't vloeyen van gedicht met strammigheyd bestorten:
Daer ryst in tegendeel, daer ryst een aerdig zoet
Waer gy die overmaet uyt d'oog verdwynen doet.
Een schoon gedicht verwerpt die oud versleeten naemen,
Die van 't Gotisch geslacht of van 't wandaelsche kwamen,
Theusnilde Childebrand, Walburge, Flodoard,
| |
[pagina 148]
| |
Of Wolfgang, Ingilram, al even zwaer en hard.
'T schynt dat het woest gebruyk in die Barbaersche tyden,
Ook vreede naemen aen de menschen wilde wyden,
Waer af den weerklank nog met schrik door 't herte boort.
Maer iets dat streelt word in een zagten naem gehoord.
Ulysses, Priamus, Achilles, Harpalice,(11)
Orestes, Pylades, Orphéus, Eurydice.
Al woorden voor de kunst en deeltjes van den schat,
Die d'onuytput'bre bron des Helicons bevat.
'T is waer, 't zyn naemendie van Grieksche tongen vloeyden,
En door welluydendheyd en hert en ooren boeyden;
Maer sedert heeft er ons het Christendom verleend,
In grootsch herdenken ryk, aen Godsdienst roem vereend.
Hoe nu de weerde en prys van 't dichtstuk zeker weeten,(12)
Om zyn verdienden lof met juystheyd af te meeten?
Waer door het een ons in verrukking meer ontvonkt,
En in verheventheyd ver boven 't ander pronkt?
Gelyk men by 't gemeen ziet schilderyen pryzen,
Geschied het dikwils ook op twee verscheyden wyzen.
Zie daer een eerste die van by in d'oogen springt,
D'aenschouwers diep ontroerd, tot sterk bewondren dwingt,
Een' and're meer volmaekt maer verder af gehangen
Schynt als verworpen en geägt van geen belangen,
Maer dat men overhands de zelve nader gae,
En alles zoo 't behoort nauwkeurig gadeslae,
Dan zal men d'eerste slegts met kleyn vermaek beschouwen,
De tweede zal haer schoon tot thienmael zelf ontvouwen,
Ja hoe langdeuriger men d'oog er heenen wend',
Hoe meer haer kunst beschik en weerde word gekend.
Zoo ist met een gedicht dat op het eerst aenhooren,
Schynt door hoogdraeventheyd door hert en ziel te booren,
| |
[pagina 149]
| |
Doch als men 't overziet met aendagt naderhand,
Men vind alleen de vrugt van een verward verstand.
Neem hier een ander by, niet met die sierlykheden,
En klatergoud getooyd, maer met gezonde reden,
Waer 't alles kunstig en eenvoudig uytgedrukt,
Hoe lang, hoe meer den geest van 't leez'rental verrukt.
Gy regters! in dit vak eer gy zult oordeel vellen,
Leert een' zoo ed'le taek op vaste gronden stellen,
Neemt Themis weegschael op, maer houdze niet verkeerd.
Doet als u 't voorschrift steeds der groote meesters leert;
Niet anders kunst gy 't hoofd van 't schandemerk bevryden
Welk Midas eertyds, schoon hy koning was, moest lyden.
Dat hier geen voordeel hebb', noch vriend, noch naeste bloed,
Noch die door vleytael u met hooge tytlen groet.
Laet een lafhertigen zoo ver de kunst onted'len,
Zyn stoute veder doen by u om lauwren bed'len:
Gy, viert regtveerdigheyd by Phaebus kunst-altaer,
En neemt, nooyt omgekogt, haer' heylige inpraek waer.
Nu ziet waer op gy moet voor al uw' aendagt vesten,
Wat vlekken menigmael een dichtstuk als verpesten,
Met zyn behaeglyk zoet niet kunnen zamen staen,
Maer 't zelfs in 't slegt versmagt ellendig doen vergaen.
'K zal eerst d'onmooglykheyd vry by de grootste noemen (12bis)
Der feylen in 't gedicht met harde straf te doemen.
Er kan zich aen 't gedagt niets meer veragtlyk biên,
Dan iet dat nooyt gebeurde of nimmer kan geschiên.
D'aenstootlykheyd, waer door 't gebied der goede reden,
Te schandlyk word gelaekt, te stoutlyk word bestreeden,
Is nog een erg misbruyk: dan volgt kwaedaerdigheyd,
Die stout in 't letterveld haer snood bederf verpreyd,
En als een' looze spin de netten weet te spannen;
| |
[pagina 150]
| |
Men kan ze niet te streng bestraffen en verbannen.
De tegenstrijdigheid, dat onkruyd voortgebragt,
Door aendagts snood verzuym, zy ook op 't hoogst veragt,
En als een' grootste vlek by 't kunstregt voor te draegen.
Voorts blyft-er nog een reeks van feylen aen te klaegen,
In spelling, redekunst, in schikking en verhael,
In slegt gevoegde maet of zwaer bedorven tael,
Waer van er in dit werk word hier en daer gesproken,
En waer op 't regters oog nooyt blyve toegelooken.
Het werk dat eyndlyk met geen zwaere vlek beklad,
In tegendeel een vrugt van ryk vernuft bevat,
Waer goede schikking en meest dichterlyke trekken,
En smaek en waere schoon vereenigd zyn t'ontdekken,
Waer in men goeden keus van dichtversiering vind,
Die d'aendagt buygzaem aen haer kunstafreelen bind,
En waer verrukking 't al gevoelen doet er leeven,
Aen dat word best verdiend den hoogst en prys gegeeven.
Gy die voor d'edle kunst uw liefde blyken deed,
En reeds aen 't dichten hebt een langen tyd besteed,
Wanneer gy dan uw werk ziet 't wenschlyk eynde raeken,
Bespoed u niet te ras om 't openbaer te maeken.
Laet eerst die heete drift, die liefde zyn verkoeld,
Die gy als vader hebt voor uwe telg gevoeld.
Uw werk in tegendeel blyf' in uw schryfkas rusten.
Doch, naer een langen tyd, genoopt door nieuwe lusten,
Neem dan het weêr terhand, en lees het wederom.
Maer hoe?.. wat ist..? gy schynt my van verwondring stom!
Die versen eerst zoo schoon, zoo vloeyend, zoo bekoorlyk,
Zyn nu voor oog en oor, en slegt en onbehoorlyk:
Gy zyt beschaemd, gy bloost en doet u zelf verwyt
| |
[pagina 151]
| |
Voor veel onagtzaemheyd, voor onvolkoomen vlyt.
Wees dan u eygen zelf een onverbidbren regter,
Geen misbruyk zy verschoond, word als een strydbren vegter,
Die zonder rust vervolgt wat hy als vyand ziet,
Op 't hem door liefde en pligt bevoolen grondgebied.
Spaer hier geen zorg of moed om 't onkruyd uyt te roeyen:
Om 't overtollig waer 't zich ook vertoon' te snoeyen:
Knip van dat weeldrig hout d'onnutte takjes af,
En reynig 't edelgraen van 't alderminste kaf.
Gae voort, wil verders nog een laetste schaeving geeven,
Aen al wat in der haest is onvolmaekt gebleeven;
Wil uw geschetst panneel nog meermaels overgaen:
Verlevendig de verf, breng nieuwe schaduw aen;
Zift en herzift, wil voor geen last of moeyte bukken,
Al wat na uwen wensch van daeg niet kon gelukken,
Al wat verbeelding u op heden doet te kort.
Zal op een andren tyd u worden ingestort.
Nog heb ik tot besluyt, een woord hier by te voegen,
Dat u zal, zoo 'k vermeyn? verstrekken tot genoegen.
Schoon gy nauwkeuriglyk dit alles hebt betragt,
Vereyschte sierlykheyd en klaerheyd aengebragt,
Heb nog van uwe kunst geen vleyende gevoelen.
doet dit zoo stinkend vuer van eygen liefde koelen.
Gaet by een waeren vriend verstandig en bedaerd,
Die oordeel en vernuft met wetenschappen paert:
Laet deezen gantsch uw werk doorsnuffelen en leezen.
Behoud het geen hy denkt voltooyd en waerd gepreezen,
Verwerp het geen hy slegt of onverdraeglyk doemt,
Verbeter zelf wat hy maer middelmaetig noemt;
Nooyt zult gy van zyn raed of onderwys beklaegen.
Maer myd u wel dit ooyt een vleyer voor te draegen:
| |
[pagina 152]
| |
Hy zoud op 't oogenblik uytroepen diep verrukt,
Wie heeft er schooner iets en beter uytgedrukt!
Hoe praelen geest, vernuft, en vinding hier te gader!
Hoe boort die hemelspreuk vol vuer door hert en ader!
Zie hem verwonderd eens, daer hy zyn handen vringt,
Of door geveynsde vreugd verwekt van d'aerde springt.
Een waeren kunstvriend zal den vleyer niet gelyken,
Maer zal, zoo als 't behoort, 't regtveerdig oordeel stryken
En zeggen onbevreesd: die spreuk is veel te plat,
Of daer is kragt noch merg, noch dichtvuer in bevat.
Gy moet d'uytdrukking meer en schitterend doen leeven
Niet opgeblaezen, neen, maer kunstig en verheven;
De versen stroef of zwak wat op den aembeeld slaen,
En met de ruyge vyl nog deftig overgaen.
Zoo weet een waeren en aen te wyzen
Zoo zal hy nooyt te zeer uw lofbre reeken pryzen,
Of zwaeyen wierook toe, door een geveynsden schyn;
Maer zal opregt en trouw een Aristarchus zyn.
Rust dan wanneer gy al de feylen hebt verbannen.
Dit is de zwaerste taek en 't werk van groote mannen.
'T is ook het glorie-pad, waer langs d'onsterflykheyd,
Den dichter ryk bekroond, en toewenkt en verbeyd.
Ik heb het dus gewaegd voor Dichters deeze wetten,
Met rypen raed gemengd in 't kunstkleed op te zetten;
Op dat den leerling in der zangren schaer getrêen,
Schuw van d'onagtzaemheyd de snoode aenloklykhêen;
Zy die zoo dikwils weet zyn arbeyds vrugt te rooven.
Met welk een luyster streeft hy d'hinderpael te boven,
Zoo hy tot zyn ontwerp noch vlyt noch moeyte spaert,
| |
[pagina 153]
| |
En d'oude meesters les indagtig steeds bewaert.
Maer 'k luyster, welk een tael? my dunkt reeds hoor ik vraegen
Wie ist die zich verstout ons wetten voor te draegen!
Waer is zyn letterroem? wat werken bragt hy voort?
Zeer weynig... maer dit zelf heeft my te meer bekoord,
Op dat ik door beroep zoo vaek de kunst onttrokken,
Een ander vueriger zou tragten aen te lokken,
Op dat hy vol van glans, met lauwerloof belaên,
De steyle zangrots zou vermoogen op te gaen.
Myn oogwit is alleen 't bereyd vernuft te scherpen,
De schoone kunst ter eer, een vuerpyl op te werpen,
Terwyl ik weynig licht door eygen kragten geef,
Maer lang in een beroep ten troost der kranken leef.
Gelukkig hy die kan de regte wegen toonen;
Zyne eygen dwaeling zal men moogelyks verschoonen,
Indien men 't nut van 't een ver boven 't ander ziet:
Hy, op zyn kunst gesteund, bescherming zoekt hy niet.
Neen geen Augustus vriend heeft ooyt myn kunst veredeld,
Geen dagblad schryvers lof heb ik ooyt afgebedeld,
'T zal ook geen wonder zyn, indien den bitzen Nyd
Op my, alwaer hy kan zyn giftig zwadder smyt,
Maer 'k heb te vooren my er tegen reeds gewapend,
En 't ondier hoe verwoed, en wyd en schriklyk gaepend,
Jaegt my geen zidd'ring aen, zoo slegts myn zwakke kunst
Vind' by een kleyn getal van waere kenners gunst.
Laet Nyd zoo veel hy wil zyn schribren schigt verstaelen,
Het heeft my reeds gelukt op hem te zegepraelen:(14)
'K heb hem in 's afgronds kolk verdreeven neergestort.
En thans, wat blyft er nog aen dit myn werk te kort,
Als myn geboortegrond zoo schoon, zoo weerd verheven,
Uyt eygen veld sieraed een bloemen krans te weeven.
| |
[pagina 154]
| |
O Vaderlandsche liefde! o gy, gy, vuer my aen!
En doe my voor uw eer verrukte klanken slaen!
Ja 'k zal vol ievergloed myn zwakke lier herspannen,
'K zal ook myn Vaderland, de wieg van groote mannen,
Veredlen door gezang en zwaeyen wierook toe.
Gy die my bragt tot hier geliefde zangster doe
My weer op nieuws de kragt van uwe gunst gevoelen,
'K gae op een edelst, op een weerdigst voorwerp doelen.
Verryst o schimmen van d'aloude barden schaer!
Maekt my d'inblaezing nog van uwen geest gewaer!
Ik groet den grond dien gy wel eer met voeten drukte,
Waer gy voor eeuwen lang onsterflyk lauwren plukte.
'K omhels dat minlyk oord en 'k spreek den edlen naem
Van 't landschap 't aerdryk rond roemrugtig door de faem.
Verheerlykt Vlaendren rys met alle uw toren kroonen!(15)
Gy altyd waerd aen hen die uwen grond bewoonen,
Laet uwe grootheyd zien en velden in 't verschiet
Waer blyde vrugtbaerheyd haer milde gaevenbied!
Zwygt van Antinous en zyn bezongen hoven,
Zwygt van Hesperiën, gy streeft al ver te boven,
Al wat ons d'oudheyd met een zagte kleur verbloemd,
Als lust prieelen vol van glans en weelde roemt.
Gaet uyt nieuws gierigheyd in ander'oorden dwaelen,
'T zyn heyden, poelen of 't zyn bosschen, bergen dalen
Of gantsch onvrugtbaer land waer treurigheyd regeert,
Maer hier gy vind alom een lusthof waer gy keert.
Wat streek kan d'uwe door bevolking evenaeren?
Haer tal is haest zoo groot als dat der geurge blaêren,
Dat bosch en boomgaerds hout in zomerdagen kleed.
Hier loont den akkerbouw met goud het zuere zweet.
Hier heerscht een frissche lucht gemaetigd door de winden,
| |
[pagina 155]
| |
Waer zelden dampen van besmetting zyn te vinden.
Hier heeft het aerd'ryk nooyt door storm gescheurd, geschokt
Geheele steden met bewooners ingeslokt.
Hier word het al wat ooyt het leven kan verzagten,
Al wat den sterfling best tot nooddruft kan betragten,
In overvloed geteeld. Beschouwt het wem'lend graen.
Op duyzend akkers als een gouden Oceaen:
De beemden ryk vervuld met Runderen en Koeyen,
En alderhande vee, doen stroomen boter vloeyen,
Als toespys ons vergund op 't kragten-voedend brood
Hoe mild ontsluyt zich ook Pomonas vrugtbren schoot!
Ziet hoe de hoornen met hun gaeven staen te bukken,
En nooden 's wandlaers hand die zoetigheyd te plukken,
Den liefelyksten geur verspreyd zich daer in 't rond,
Met streeling voor ons oog, en lusten voor den mond.
En 't vlas, en 't dierbaer vlas, hoe praelt het voor ons oogen!
Wat grootsch, wat blyd gezigt! 't schynt dat d'azueren boogen
Hun schittrend amethyst mild hebben uytgestort,
Op 't bloemryk veldtapyt dat als verhemeld word.
'T is als een blaeuwe zee waer van de kalme haeren
Ons in bespiegeling aenlokken om te vaeren;
Waer over Zephyrus gelyk een pluymtje zwemt
En zagtjes fluystrend met zyn zoeten adem kemt.
O rykdom! o behoud van Vlaendrens lieflyk oorden!
Ik vind tot uwen lof geen teekens, toonen, woorden,
Genoeg verheven want uw roem stygt boven al;
Gy geeft en werk en brood aen een schaers noemlyk tal
Van nyvre vingeren, van dierbre landgenooten
Died' eer desakkerbouws door werkzaemheyd vergrooten,
Gy zyt de keest die 't heyl van ons gewest bevat,
Ja. 'k roem u nevens 't graen als Vlaend'rens ryksten schat.
| |
[pagina 156]
| |
Genoeg, ik zwyg van veld en ryke grondgewassen.
Een nieuw versierd gezigt moet d'aendagt zoet verrassen,
En d'oog doen op den stand der volks gemeenten slaen.
Wat hooge toorens ziet men daer en ginder staen?
Wat steden vind men hier te veel om af te maelen,
En dorpen die bevolkt als schoone steden praelen.
Oud, volkryk, magtig Gent, gy vergt my hoogen lof,
Maer 't is te groot ontwerp voor dees bepaelde stof,
'T zy u genoeg dat gy moogt met den eernaem pronken,
Van Vlaend'rens hoofdstad voor veel eeuwen u geschonken,
En dat een grooten Prins uyt uwer Vorsten stam,(16)
In uw vermaerd beluyk het daglicht eerst vernam,
Die in zyn prilste jeugd van zoo veel Vorstendommen
Den ryken erfgenaem, is naermaels opgeklommen
Langs 't spoor der Helden tot den hoogsten Keyzers troon.
Hoe blinkt nog onverdoofd zyn edle deugd ten toon!
Hoe word zyn naem by u met eerbied uytgesprooken!
Hy die zoo menigmael het onregt heeft gevrooken,
Die in 't gezelschap vaek der burgren lust genoot,
Meer als hem gantsch het hof en pragt der edle bood.
Wat dag, wat jaer, wat eeuw, zal ooyt dien man vergeeten
Dien grooten Held die zoo veel ryken heeft bezeten,
Die van zyn troonen is vrywillig afgestapt,
En d'aerdsche grootheyd met veragting heeft getrapt.
Blink met dat voor regt uyt tot aen het eynd der tyden.
Wilt uwen stadgenoot op nieuws een standbeeld wyden,
Die door zyn moed en deugd, gelyk een middag-zon,
'T gekroonde Vorsten tal ver overtreffen kon;
By zulk een grooten man zoo weerd, zoo hoog te roemen,
Gy moogt geen letterheld met minder trotsheyd roemen,
Uyt u ook opgestaen, een luyster van 't Parnas,
| |
[pagina 157]
| |
Die in zyn levenstyd het puyk der dichtren was.
Den grooten Heinsius in uw beluyk gebooren,(17)
Kan door zyn zangen nog en hert en ziel bekooren.
'T zy dat zyn zangster neur' in 't Grieksch of in 't Latyn,
Of dat zy will' den lust der Nederduytsche zyn.
'K zie nog... En 't moet u in een hoogmoeds gloed onvonken,
In uw beroemde vest een wysheyd tempel pronken;
De nyverheyd en kunst ten hoogsten top gevoerd,
En elks bewond'ring aen uw werkzaemheyd gesnoerd.
'K mag ook de Brugsche Stad niet laeten ongepreezen,
Toen zy ten hoogsten trap van voorspoed opgereezen,
Als rykste koop-vorstin door gantsch het aerdryk blonk,
Goud, schatten weelde en pragt aen haere burgers schonk,
En kunst en wetenschap zag in haer mueren woonen.
Men zag Philippus haer de glansrykste eer betoonen,
Toen hy van 't Gulden Vlies het ridder orde schiep,
En 't puyk van moed en deugd tot die vereering riep,
Om dus dit groot geval den bloey van land en tyden,
Met toestel ongewoon aen d'eeuwigheyd te wyden.
Wat zoet geheugen dat ons nog behaeglyk streelt,
Toen had den overvloed zyn gunsten uytgedeeld,
Den handel konde zich met ryke winst verzaeden.
En elk mogt zich vernoegd in weelde stroomen baeden.
O dagen vol van heyl nog streelend in 't verschiet,
Keert weder, daer gy 't volk naer u verlangen ziet!
Zal ik van dapperheyd der Vlaemsche volken spreeken?
Hun moed, hun heldendâen zyn wereld-wyd gebleeken.
'K breng slegts uyt duyzende dit treflyk voorbeeld aen,
In gouden inkt gedrukt op onvergangbre blaên.
Getuyg het gryze vest toen uwe burgerschaeren,(18)
| |
[pagina 158]
| |
Geboogen onder 't Juk in 't barnen der gevaeren,
Hun kluysters braken als zy 't schrikdier, hoe verwoed,
En vreeslyk 't elk verscheen, besprongen vol van moed:
Vergeefs zag 't Vlaemsch gewest zyn grootste steden bukken
Voor 't Fransche krygsgeweld, en hooploos onderdrukken;
Ons Brugge bleef getrouw aen zynen Vorst en Graef.
Hem, schandelyk verrast behandeld als een slaef,
Had Vrankryk tegen regt de vryheyd afgenoomen.
Dit smertte 't Brugsche volk, zyn drift is niet te toomen,
De vraek ryst in de borst, elk vat de wapens op,
Elk zweert de Dwinglandy te plettren hals en kop;
Der vryheyd zwaeyen en den weg ter zege baenen:
Dat waelsch is, valsch is slaet, slaet dood is 't krygsgeschreeuw
'T is Vryheyds donder stem, 't is Vlaendren en den Leeuw!
Den Gauler beeft van schrik, zyn moed is aen 't bevriezen,
Zyn dapperheyd is slegts nu om de vlugt te kiezen,
Of bied hy hier of daer in wanhoop tegenstand,
Hy vind zich, waer hy 't keert, op 't spoedigst overmand.
'T is vrugteloos gepoogd, geen weerstand kan er baeten;
Des vyands trouwloos bloed stroomt borrlend door de straeten
'T is woede en moord alom. Alwie niet schild en vriend
In 't Vlaemsch uytroepen kan, heeft reeds de dood verdiend.
Geen Franschman kan dit woord van zyne tong doen vloeyen.
De vrees zelf slaet zyn mond nog vaster in de boeyen,
Hy kan hoe zeer hy zoek' naer uytvlugt in den nood,
De slagting niet ontgaen. Een onvermyd'bre dood.
Is 't lot van duyzende door 't Vlaemsche stael verslonden.
Wel haest word in de Stad geen Franschman meer gevonden;
Waer na des Graeven zoon om zulk een vroome daed;
Den dapperen Breydel en De Coninck ridders slaet.
| |
[pagina 159]
| |
Roemrugtig Groeningen! laet zege klanken hooren,(20)
Die na vyf eeuwen nog door lucht en wolken booren!
Gy zaegt den trotschen Vorst van 't magtig Lelieryk,
Die by zich niemand waende in oorlogskragt gelyk,
Uyt spyt om zyn verlies, door vraekzugt opgevyzeld,
Op nieuw door vlaendrens magt met gansch zyn heyr verbryzeld,
En 't weynig overschot ontsnapt aen 't Vlaemsche stael,
Getuygen 's winnaers moed en grootste zegeprael.
Lofwaerdig Kortryk 't moet, 't moet uwen roem verhoogen:
Gy moogt voor eeuwig op die gulden Spooren boogen,
En 's Vlamings heldendeugd, gy hebt dat groot geval
Wel eer met angst beschouwd van uw versterkte wal!
De zugt voor 't Vaderland heeft nooyt uw hert begeeven.
Wie pryst al uwen vlyt waer duyzend handen weeven
De stof die ons omvangt met reyn en fyn gewaed,
En d'heylig' Offraers tooyt met hagel-wit sieraed!
Hoe heeft uw kunstmin niet gedeurig uytgeblonken!
Hoe menig eermetael is u met regt geschonken!
Waer Kortryk immer was een strydperk ingegaen,
Het plukte vol van moed de schoonste zegeblaen.
Ookist my altyd lief dat grootsch en blyd herdenken,
Hoe gy tot tweemael my de lauwren wilde schenken,
En hoe het blinkend goud door uwe milde gunst
Vereerde telkens 't werk van myn geringe kunst.
Ga voort, beroemde stad! in 't altyd loflyk poogen,
Den kunstvriend zal verheugd op uwen luyster boogen,
Ga in uw oeff'ning voort in weerwil van den nyd,
En blyf tot Vlaend'rens roem aen 't schoon der kunst gewyd.
 | |
[pagina 160]
| |
Myn zangster! vlegten wy nog andre glorie-kroonen!(21)
'K zie ginds een oude stad haer deftig hoofd vertoonen.
'T is Ipren daer wel eer 't schoon handwerk heeft gebloeyd,
En deugd en heldenmoed in 't burgren hert gegloeyd.
Hoe dikwils gryze vest! zaegt gy uw sterke wallen,
Benauwd, omringd, gepraemd en vreeslyk aengevallen,
Hoe dikwils moest gy niet na lange tegenweer,
Nog buygen 't uwer smert voor d'overwinnaers nêer.
Maer nooyt heeft uwen moed met meerdren glans gebleeken,
Dan toen, wanneer gy voor de krygswoede onbezweeken,
Getrouw bleeft aen uw pligt aen Vorst en Vaderland,
En 't wederspanning rot bood kloeken wederstand.
'K zie d'eendragts Vaen geplant, z'is ieders Schild en Wapen.
Nu word de zwakste vrouw zelf in een held herschapen.
Door honger uytgeteerd, aen zwaerste rampen bloot,
Gy vergt met kloeken moed de vryheyd of de dood.
Zoo praelen op uw kruyn d'onsterflyk' eerlauwrieren.
Zoo moogt gy wel teregt nog uwen Tuyndag vieren,
Dat heuglyk tydgevrigt herroepen in 't gedagt,
En trotsch zyn op den moed van 't oude voorgeslacht.
En gy myn Vaderstad! die by de woênde golven,
Stoutmoedig 't hoofd verheft ja meer als eens bedolven
In 't schuymend Pekelvogt, 't gevaer hebt uytgestaen,
Gy brengt by Vlaend'rens lof geen kleynen luyster aen.
Gy zyt die rugtbre plaets die tusschen oorlogs-rampen,
Zoo lang, zoo moedig bleeft met Spanjes heerszugt kampen.
Dry zomers hadden reeds en bosch en veld in 't groen
Gekleed, en dry mael kwam de norsche winter woên,
Met stormen, hagel, ys, en sneeuw in digte vlokken,
Toen uw verdedigers nog vogten onverschrokken.
| |
[pagina 161]
| |
'T gerugt van uw beleg drong haest de wereld door;(22)
Een tal van helden kwam en vloog op 't glorie spoor,
Om 't nieuwe Troyen meer en meer te gaen verkloeken,
Of by d'Oostendsche vest een' edle dood te zoeken.
Doch 't was niet om een vrouw een dertle Koningin,
'T was om een dierbre maegd, de weerdste volks Vorstin,
Die binnen deeze stad een schuylplaets had genoomen.
'T was om de vryheyd, die door geen bedwang te toomen,
Haer onvermoeytheyd schonk aen 't worstlend Nederland.
Hier bood 't onkluysterd volk den kloeksten tegenstand.
Hoe menig dapperen verzwolg hier gragt en haven!
Wat strydbaer Hectors liggen hier in 't zand begraeven!
Hoe menig moedigen Achilles was er niet
Die in zyn prilste jeugd hier 't dierbaer leven liet!
Al wat den vreeden kryg ooyt woedend ging beginnen,
Tot storm of tegenweer in oorlogs kunst verzinnen,
Wierd in dat lang beleg beproefd en uytgevoerd:
Lucht, aerde, pekelstroom 't was al van schrik beroerd.
Wie zal dat staetskrakeel, dien grooten stryd bezingen?
'T hardnekkig krygsgeweld en al de worstelingen
Optellen, eer dit stad getimmerd aen den duyn,
Op 't laetst verwonnen, niets vertoonde als enkel puyn.
Albertus zag die plaets, en in de ziel bewoogen,
De traenen biggelden uyt zyn verslagen oogen:
Hoe! zoo veel bloed gestort, zoo sprak hy 't hert gewond,
Moord en verwoesting voor dat nietig pleksje grond!
D'Oostendsche Zeevaert heeft ook in voorgaende tyden,(23)
Zoo uytgeblonken dat men haer zag vreed benyden
Van nagebueren t'zaem gespannen als verwoed.
Gestadig wierd hun haet op schriklykst aengevoed,
| |
[pagina 162]
| |
Tot dat den Ryksmonark, door hun vervaerlyk dreygen,
Ten laetsten stemmend' om zich na hun wil te neygen,
Die jonge welvaert-spruyt, door zyne gunst geplant,
Heeft doen verdroogen en vernield met eygen hand.
Maer juygt, vermaerde stad! wat vreugd! in laeter dagen,
Uw heylzon klom nog eens op haeren gouden wagen;
Wyl Noord-America voor vryheyds regten vogt,
En menig volk 't geluk op uwe kusten zogt.
Toen wierd uw vlag geëerd te midden Krygsorkaenen,
By Moor en Turk, by oost en wester Indiaenen.
Een Keyzer steeds bezorgd voor 't nut der koopvaerdy,(24)
Verleende u deeze gunst, verklaerde uw haven vry.
Hy kwam uw ligging zelfs met eygen oog aenschouwen.
Hy deed van uw beluyk den omtrek grooter bouwen.
Bevolking, rykdom, glans, 't wierd al door hem vermeerd,
Te regt, zyn heug'nis blyft by u nog steeds geëerd.
Sints heeft uw burgerheyl en luyster veel verlooren,
En menig ramp wierd u van tyd tot tyd beschooren;
Toen 't oorlogs lot de zee voor ryke scheepvaert sloot,
En schaers het onderhoud aen stadsbewooners bood.
Wel nu, gy moogt voortaen een beter lot verwagten.
Hy, die zorgvuldig blyft zyns volks geluk betragten,
Verbeter' uw bestaen, breyde uwen handel uyt.
'T zy zoo: nu roep ik weer, en reyk' aen myn besluyt:
Schoon landschap door natuer zoo mildelyk beschonken,
Gy hebt niet min door vlyt als dapperheyd geblonken.
Ik juyg 'k ben telkens trotsch, als ik dit Vlaendren noem!
Geen ander wingewest heeft zulken hoogen roem,
In kunst en nyverheyd op 's werelds rond geschooten,
Meer glorie toegebragt aen zyne landgenooten!
| |
[pagina 163]
| |
Verwondrend staerend dat de snel-gewiekte faem,
Aen 't eynd des aerdryks steeds verheffend uwen naem,
Nooyt zwygend, nooyt vermoeyd geduerig voortgevloogen,
Luydrugtig overal blyve uwen glans verhoogen.
O volkryk Vlaenderland! ô paradys der aerd!
Oneyndig blyft uw lof des dichters zangen waerd.
eynde van den vierden en laetsten  |
|