Middelnederlandse spraakkunst. Deel II. Klankleer

[p. V]

Ter verantwoording

Voor het doel, de methode, de problemen en de bronnen zij naar de eerste druk van het eerste deel van deze Spraakkunst: de Vormleer (Antwerpen, De Sikkel, 1948) verwezen; voor het begrip Middelnederlands, de historische grondslag en de algemene bibliografie zie de vierde druk (1964) en vlgg

De Klankleer is descriptief opgevat; slechts daar waar tot recht begrip van mnl. klankverhoudingen kennis van oudere taal nodig is, is een beroep gedaan op historische klankleer (zo bijv. voor de umlaut, de verhouding ie/uu, de ê en de ē, maar niet bijv. voor de ablaut, de Germaanse klankverschuiving, de westgermaanse geminatie, enz.). Enkele inleidende paragrafen pogen de lezer in dezen te oriënteren.

Een fonologische behandeling bleek niet mogelijk, zeker niet bij het vocalisme, omdat we de waarde van vele vocalen niet duidelijk kennen. Een fonologisch systeem kan eerst bestudeerd worden in een taalvorm die een eenheid vertoont, niet in de steeds wisselende, onvaste, gemengde (literaire) schrijftaal. Een dringende behoefte is de localisering der verschijnselen, een taalgeografische interpretatie en de chronologie der taalvormen (waartoe de studie der oorkonden materiaal kan verschaffen). In die zin is de ‘descriptieve’ uiteenzetting in deze Klankleer opgevat. Slechts bij de consonanten is een poging gedaan om ae plaats er van in de structuur van het woord te zien.

Dit boek is, evenals het eerste deel, in hoofdzaak bestemd voor studenten. Daarom staan de hoofdzaken voorop; een meer genuanceerde uiteenzetting en bijkomstigheden zijn in opmerkingen opgenomen; de bronnen, het materiaal, eventueel problemen, staan in de Aantekeningen. De vocaten zijn in alfabetische orde behandeld om de duidelijkheid bij het naslaan; ook is gepoogd een verschil te maken tussen de spelling en de klankwijzigingen. Talrijke verwijzingen zorgen voor het fonetisch en geografisch verband. Bij de consonanten werd gelet op fonetische aard en groepering.

[p. VI]

Bij het register is wel naar uitvoerigheid, maar niet naar volledigheid gestreefd: zo zijn algemeenheden als voorbeelden van rekking (wegen, maken), of voorbeelden van lange klinkers (wisen) of van consonanten (danc) niet opgenomen, daarentegen wel alles wat enigszins van het zeer algemene afwijkt.

In deze vijfde druk vindt men wat nieuws o.m. in de §§ XV, 10 A (ontronding in Limburg), 66 A (dift. van î), 84 A (uml. van ô), 96 A (type Limb. hauf ‘half’), 114 c A (Limb. regress. assim.).

26 februari 1968.

A.v.L.

In de zesde druk zijn enkele correcties en passim vele aanvullingen opgenomen, vnl. uit de lijvige studie van M. Hoebeke (in de lit. blz. VIII vermeld onder de afk. Oudenaarde).

5 juni 1970.

A.v.L.

Bij de zevende druk

Schrijver dezes reeds vanaf 1960, jongere vorsers sedertdien (B van den Berg, J Goossens, O Leys, J Taeldeman, R Willemyns) hebben verkennende onderzoekingen op structuralistische basis ondernomen, soms met enkele duidelijke resultaten beloond De twintig bladzijden, die Goossens in zijn systematische, heldere en overzichtelijke ‘Historische Phonologie des Niederlandischen’ (Niemeyer, Tubingen, 1974) aan het middelnederlands wijdt, kunnen als inleiding dienen, naar het me wil voorkomen wellicht nog beter als slotoverzicht, de opstellen van de overige zoekers slaan op delen van systemen Een beknopt overzicht, met methodologische bedenkingen, van het structuralistisch ‘experimenteren’ (hoe onmisbaar en vernuftig ook) heb ik gegeven in mijn opstel ‘Middelnederlandse taalkunde in Belgie in de jongste dertig jaar’ (Kon Academie v Nederlandse Taalen Letterkunde, Versl en Med, 1974, afl 3, inz blz 258 en blz 263-266)

Hoewel strevend naar synthese en een algemeen beeld gaat de junggramatische navorsing, aangevuld en anders geinterpreteerd

[p. VII]

door de taalgeografie, hoofdzakelijk analyserend te werk, het ‘structuralisme’ (met al de uitlopers ervan) streeft naar een beeld van systemen en algemene theorie (maar het kan het materiaal van de analytische onderzoekingen niet voorbijzien) Voor een verweving van beide stromingen in één handboek (als dat ooit eens doenlijk zou zijn) is de tijd nog niet gekomen

28 oktober 1975

A v L