Uyt-spanningen

[p. 65]

7
Zacharias lof-sang,
Luc. 1:68. tot vers. 79. ingesl.

Als: Comt verwondert u, &c.⁺

I.

Looft den Heer gy Cherubijnen!^1-10
Looft den Heer gy Adams saat!^1-102
Die sijn Volck met heyl verschijnen^1-103
Komt/ in hopeloosen staat:^1-10
Davids huis in tras van eeden^1-105
Eerst gelegt/ was wereloos;^1-106
Dit heyl sal het hoornen smeden/^1-107
Maakt sijn Vyand hulpeloos!^1-108
Na de reden// En gebeden^1-109
Aller Heyl'gen twijffelloos.^1-1010

+ Melodie: Het oude kerstlied Comt verwondert u is bekend uit een rooms-katholieke bron: Blyden weg uit Bethlehem, Antwerpen 1645. Vgl. Compendium, 385.
Titel ingesl.: ingesloten, inbegrepen

1-10 Vgl. Lukas 1:68-70

1-10 Vgl. Lukas 1:68-70

2 saat: nakomelingen

1-10 Vgl. Lukas 1:68-70

3 verschijnen: vgl. de kantt. in de Statenvertaling bij dit woord in Luk. 1:79, ‘Of, verlichten’

1-10 Vgl. Lukas 1:68-70

1-10 Vgl. Lukas 1:68-70

5 huis: geslacht; in tras van eeden: in cement van (Gods) bezworen beloften (de beeldtaal sluit aan bij huis)

1-10 Vgl. Lukas 1:68-70

6 gelegt: gefundeerd

1-10 Vgl. Lukas 1:68-70

7 het: (meew. voorw.) Davids huis; hoornen: horens, vgl. Lukas 1:69, ‘En heeft een hoorn der zaligheid ons opgericht in het huis van David’ en zie ook de kantt. in de Statenvertaling: ‘Dat is, een sterken Verlosser, dat is, Christus, gelijk Ps. 132, vs 17. Ene gelijkenis genomen van dieren die hoornen hebben, waarmede zij groot geweld doen’; smeden: voortzetting van de beeldspraak uit de ambachtelijke sfeer.

1-10 Vgl. Lukas 1:68-70

8 sijn Vyand: de satan

1-10 Vgl. Lukas 1:68-70

9 Na de reden: overeenkomstig de (profetische) woorden

1-10 Vgl. Lukas 1:68-70

10 Aller Heyl'gen: van alle (oudtestamentische) gelovigen (of: van alle heilige profeten, vgl. Luk. 1:70); twijfelloos: onbetwijfelbaar - bep. bij reden, r. 9 (?), tenzij we moeten vertalen: ‘Hetgeen volgens de profetieën en de gebeden van alle heiligen onbetwijfelbaar was’.

II.

Comt ons redden uyt de clauwen^11-2011
Van die ons in eeuw'gen haat^11-20
Onderdrucken en benauwen:^11-20
Om aan ons de liefde daad^11-2014-15
Onser Vad'ren te voltrecken/^11-2014-15
Denckend' aan sijn Heyl-verbond;^11-20
Om sijne eeden te verwecken/^11-2017
Die sijn onfeylbare mond^11-20
Om te geven// Abrams neven^11-2019
Had gesworen/ tot hy 't sond.^11-2020

11-20 Vgl. Lukas 1:71-73

11 Onderwerp bij Comt is formeel Dit heyl (r. 7), maar dit is blijkens het vervolg vereenzelvigd met den Heer (r. 1 en 2).

11-20 Vgl. Lukas 1:71-73

11-20 Vgl. Lukas 1:71-73

11-20 Vgl. Lukas 1:71-73

14-15 de liefde daad // Onser Vad'ren: de barmhartigheid jegens onze vaderen (door de vervulling van de hun gedane beloften)

11-20 Vgl. Lukas 1:71-73

14-15 de liefde daad // Onser Vad'ren: de barmhartigheid jegens onze vaderen (door de vervulling van de hun gedane beloften)

11-20 Vgl. Lukas 1:71-73

11-20 Vgl. Lukas 1:71-73

17 te verwecken: tot leven te brengen, in te lossen

11-20 Vgl. Lukas 1:71-73

11-20 Vgl. Lukas 1:71-73

19 neven: nakomelingen

11-20 Vgl. Lukas 1:71-73

20 't: het beloofde, nl. de inhoud van het Heyl-verbond (r. 1-16)

[p. 66]

[p. 67]

III.

Harden band van slavernye^21-30
Kneep het hert/ en maackten 't laf^21-3022
In Gods dienst: tot dese ty'en^21-3023
Wierpen boey en banden af;^21-30
Om na desen all' ons dagen^21-3025
Hert en handen even vry^21-3026
Aan den Hemel op te dragen/^21-30
Sonder vrees/ of slaverny;^21-30
So opregtig// en so plegtig/^21-3029
Dat het voor hem Heylig sy.^21-30

21-30 Vgl. Lukas. 1:74-75

21-30 Vgl. Lukas. 1:74-75

22 laf: krachteloos

21-30 Vgl. Lukas. 1:74-75

23 dese ty'en: nl. nu God met zijn verlossing gekomen is

21-30 Vgl. Lukas. 1:74-75

21-30 Vgl. Lukas. 1:74-75

25 na desen: voortaan

21-30 Vgl. Lukas. 1:74-75

26 Innerlijk en uitwendig vrij

21-30 Vgl. Lukas. 1:74-75

21-30 Vgl. Lukas. 1:74-75

21-30 Vgl. Lukas. 1:74-75

29 opregtig: oprecht, waar; plegtig: ijverig, toegewijd; vgl. WNT XII, 2467

21-30 Vgl. Lukas. 1:74-75

IV.

Soontje/ lieve tere jongen!^31-40
'k Sie nog Godes dierbaar volck^31-4032
Nevel-dick om u gedrongen/^31-4033
Als des Alder-hooghsten tolck;^31-40
Die sig voor den Heyland henen^31-40
Vlijdt/ en Hem den weg bereydt/^31-4036
Tot versoening van die wenen/^31-4037
En tot Heylge Dienstbaarheyd:^31-40
Om soo 's Heren// Volck te leren^31-40
Kennis van hun salicheyd.^31-40

31-40 Vgl. Lukas 1:76-77

31-40 Vgl. Lukas 1:76-77

32 nog: nog eens (in de toekomst)

31-40 Vgl. Lukas 1:76-77

33 Nevel-dick: in een dichte massa (niet in WNT)

31-40 Vgl. Lukas 1:76-77

31-40 Vgl. Lukas 1:76-77

31-40 Vgl. Lukas 1:76-77

36 Vlijdt: (hier:) beweegt

31-40 Vgl. Lukas 1:76-77

37 die wenen: nl. om hun zonden, dus: die berouw hebben

31-40 Vgl. Lukas 1:76-77

31-40 Vgl. Lukas 1:76-77

31-40 Vgl. Lukas 1:76-77

V.

Dit is 't innerlijck bewegen^41-50
Van des Heren Goedicheyd;^41-5042
Dit is 't Ligt/ den Son/ den Segen^41-50
Van der hoogten uytgespreyt^41-50
Over d' aarde; dat sal schijnen/^41-5045
En verquicken/ die nu mat^41-50
In doots duysternisse quijnen/^41-50
Der vervarenissen sat:^41-5048
En ons voeten/ doen ontmoeten^41-50
't Eeuwig salig Vrede-padt.^41-50

41-50 Vgl. Lukas 1:78-79

41-50 Vgl. Lukas 1:78-79

42 Goedicheyd: barmhartigheid

41-50 Vgl. Lukas 1:78-79

41-50 Vgl. Lukas 1:78-79

41-50 Vgl. Lukas 1:78-79

45 dat: sluit aan bij Ligt in r. 43

41-50 Vgl. Lukas 1:78-79

41-50 Vgl. Lukas 1:78-79

41-50 Vgl. Lukas 1:78-79

48 Zat van de angsten.

41-50 Vgl. Lukas 1:78-79

41-50 Vgl. Lukas 1:78-79

[p. 68]

Zacharias lof-sang. Vrije bewerking van Lukas 1:68-79, waar Zacharias God prijst bij de besnijdenis van de pas geboren Johannes de Doper, die de wegbereider van Jezus Christus was. Een berijming van de Lofzang was in de gereformeerde eredienst in gebruik, maar L.'s lied vertoont met dat gezang achterin Datheens psalmboek geen bijzondere overeenkomst.

Van Es zegt terecht, dat we in deze en de volgende lofzangen te doen hebben met ‘bezielde vreugdeliederen, die zich goed laten zingen’. De strofevorm is die van het ook in onze tijd veel gezongen ‘Komt verwondert u hier, mensen’. Een echo van Huygens' poëzie klinkt wellicht in r. 26 ‘Hert en handen even vry’, vgl. Huygens' Aen de vrye Nederlanden, r. 129-130: ‘Israel stond hals en oogh // Hart en handen naer om hoogh.’ Dit te meer, als we zien dat in hetzelfde gedicht iets verderop eveneens in een adem over innerlijke en uitwendige vrijheid wordt gerept, waar Huygens over door Maurits veroverde steden zegt: ‘Daermen vande strooye toomen // Die 'tbelacchelicke Roomen // Om de vrije Zielen slaet // Vrij en onbenepen gaet.’ (r. 207-210)

L.'s berijming is integraal opgenomen in zijn pas in de achttiende eeuw gedrukte berijming van het Evangelie van Lukas, Gedichten en gezangen over het H. Evangelium van Lukas, Delft 1721, 10, 11.

Lit.: Van Es, 350; Trimp (1), 32-33, 35, 100, 145; Beversluis, 31 (T, 1 str.).