Logo DBNL
Uyt-spanningen (2005)

Uyt-spanningen

(2005)–Jodocus van Lodenstein–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Christen sangers+

1Het is seldsaam te bemercken, wat op des menschen1 2herte in 't gemeen vermag de Digt- en Sang-const. Het2 3maackt de bewegingen wonderlijck gaande, en voert3 4door dat middel de sake selve diep in 't herte. 't Schijnt 5dat 't Redelijck schepsel uyt der aard in maat en ordre5 6een genoegen heeft.

7Het heeft de H. Godlijke Majesteyt behaagt dickwijls 8Hare geheymenissen op so een wijse aan 't schepsel 9voor te dragen: insonderheyd om 't selve van sijn pligt9 10(op een ongemene wijse) te vermanen, en 't Godlick10 11regt te verdedigen, ofte ook om des Heeren ondoor-12grondelijcke Grootheyd, de Heerlijkheyd der Eere sij-13ner Majesteyt, ende sijne wonderlijcke daden te ver-14melden, ende het volgende geslagte in geheugenisse te14 15doen houden. Dit middel behaagde die H. Wijsheyd te 16gebruiken (die aller herten in sijn hand heeft) om met 17den Mensch na sijnen aard te handelen. Begaafde ook17 18en gebruyckte daar toe sijne Dienaren: somtijds ge-19ringen18-19 onder de menschen; oock wel groote en aan-20sienlijcke,18-19 ja Coningen selve, die hare digten dan aan20 21and're overgaven, en selve wel onder en met de ge-22ringste des volx al springende en spelende opsongen. 23Dit weet den Vyand van 't menschelijck heyl oock23 24wel: ende daarom (gelijck hy veeltijds de H. Godtheyd 25na-aapt) vervatede van ouds sijne Afgod-spraken in25 26't gemeen mede in versen, gelijck hy oock sijne Pro-27pheten so doen spreken en schrijven heeft. Hier door 28heeft hy groot veld gewonnen in de werld. 't Was soo28 29wonder niet in de duystere tijden en plaatsen der on-30wetenheyd.29-30 Maar dat het hem nu geluckt menschen29-30 31van groote bequaamheyd dese maniere van schrijven 32t'sijnen dienste, tot opweckinge van onkuysche bewe-33gingen,32-33 en and're Begeerlijckheden te doen aanleg-34gen,32-3333-34 soud meer wonderlijck sijn, had niet de Heere33-3434 35Jesus sulx van onse tijden voorsegt: Nu is het wel seer35 36beclagelijck, maar ons min aanstotelijck. Ik moet be-37kennen,36 dat gelijck mijne genegentheyd tot het dig-

38ten, my mijne rust- of uyt-span-tijd dickwijls daar in38 39heeft doen besteden, en sulx voort gebragt heeft als gy 40hier siet; also de vorige aanmerckinge dit my aan U l.40 41heeft doen gemeen maken, om u l. het ydele uyt de41 42hand te doen vallen, vertrouwende dat dese stoffe by u42 43l. de kunst van d'andren opwegen sal.

44Tot de Sang-lust behoev ick ul. niet aan te manen. laat 45ick u maar eenig onderrigt doen. Dit is Gode te singen 46in den Geest, en derhalven,

471. 't Herte dient tot den sang opgeligt door eenige sug-48tingen47 of gebeden tot den Heere, 't sy dan eensame of48 49gesellige, gestelde of uytgeschotene.49

502. Daar moet grooten aandagt, opmerckinge en Eer-51bied50 tot dit werck toe gebragt werden, benevens eene51 52gestadige opgetogenheyd des herten, niet te onder-53laten5252-53 door voor- of tusschenvallen van burgerlijcke52-53 54beleeftheden of diergelijcke.

553. Dat men versta dat sulcke by-een-comsten der55-56 56Christenen allenthalve tot stigtinge van elcanderen55-5656 57beleydt moeten werden: ende derhalven dient na yder57 58gesang yder der leden vryheyd en tijd te hebben vry-59moedig voort te brengen 't geen de H. Goedtheyd in 60't singen hem door den Geest geopenbaart of doen 61gevoelen heeft, op dat dit een vrugtbare oeffeninge sy.61 624. Dit moet sonder aansien van personen geschieden, 63gemerckt de vrye Godt wel dickwils de cleynste het63 64nuttigst openbaret. Weshalven de cleyne niet schroo-65mig6464-65 sijn en moeten voor te stellen 'tgeen de Heere64-6565 66haar geeft, want sulx al veeltijds uyt eergiericheyd, of66 67schanden-vrees voort comt. Ende en moeten oock de 68meerdere, in kennisse, ordinaire openbaringe, wel-69sprekentheyd68 &c. die cleyne niet cleyn- of ver-agten, 70ofte haar spreken na de regulen van eenige conste 71siften, en haar so enigsins te schande maken: eene71 72boose greep van de Nydicheyd, daar den waren Geest72 73geen lust toe en heeft, Jac. 4:5.

745. So in 't singen als in 't spreken moetmen seer agte 75geven dat alles ordentlijck geschiede. Den sang, gelijck75 76sy juyst niet en behoeft al de kunstige swieren van de76 77sang const, so moet de selve evenwel toon en maat 78houden, op dat het geen ongeschickt geroep en sy.78

79Een moet den voorsang hebben, en (is de stem daar79 80na) so den bovensang dat alle sig daar na, en onder80 81voegen, op dat men niet alleen gelijck beginne en uyt81 82come, maar oock men in yder syllabe gelijcke toon en82 83maat houde. Men moet wel vry uyt de borst (alsmen 84segt) singen, dat is, de woorden niet binnens-monds 85mompelen, maar in 't singen claar uyt-spreken; dog85 86't hardste schreeuwen en is het beste singen niet.

87Dit al segge ick, (oock wel op dat de Sang-const or-88dentlijck87 gaande, haar cragt en hulp tot der Sielen op-89getogenheyd geve, daar van boven seyde, maar) inson-90derheyd, op dat het waarlijck een daad der Chris-91ten-propheteringe90-91 sijn soude, in welcke men elcander90-91 92stigtinge moeste spreken, en geen onverstanelijck ge-93luyd92 maken, of in de lugt spreken, gelijk d' Apostel van93 94de vreemde talen segt 1 Cor. 14:9. welcke gantsche94 95verhandelinge vers 5, 6, 7, 8, &c. op dese sake seer 96toepasselijck is. Die daar by sijn, ende, of geen gele-97gentheyd en hebben om in een boeck in te sien, ofte 98niet lesen en connen, die moesten alle de woorden 99duydelijk connen verstaan (gelijck ik dat in Burger-100lijcke99-100 gesangen wel somtijds heb hooren toegaan) op 101dat syl. ook hare stigtinge daar van crijgen mogten; 102ende die ons beluysteren, (dat wy in desen seer wel 103lijden mogen) al waren het onregtsinnige, wereldsche,103 104Vleeschlijcke menschen, desgelijcx; op dat sy over-105tuygt104 mogten sijn; wanneer sy onse by een comsten las-106teren; ja (de Heere het soo bestellende) het verborgene106 107van haar herte aan haar eens openbaar mogte werden,107 108ende sy op haar aangesigte vallende, Godt aanbidden en 109vercondigen dat Godt waarlijk onder ons is. Ick en kan 110niet ontveynsen dat ick nog yet anders hier in voor110 111hebbe. T.W. De Grond-deugd van Nedericheyd was111 112een Christen te leeren in den claren onder-sang te112 113houden. De Hooft-deugd van Verloochening in den113 114Buygsamen maat-en nasang. De Band-deugd van114 115Eendragt in de voeglijke stemme-menginge van den115 116mede-sang. ende de Hemel-deugd van Hallelu-jah, of116 117s' Heeren-loff in het duydlijck singen van wel-verstane-118lijcke117-118 woorden.117-118

1196. Nopende de ordre in 't spreken over het gesongene,119

120den Apostel geeft ons daar ontrent seer claar berigt 1 121Cor. 14. Cap. Dat het geschiede van die, dien de Heere121 122thans yet tot stigtinge geeft vers 26, dat het maar door 123eene gelijck geschiede, vers 30. en der halven dat niet in 124een geselschap, verscheydene t'samenvoegingen sijn,124 125daar uyt een onordentlijck gemurmel en onaange-126naam125 en onverstanelijck geraas ontstaat, veel min, dat126 127verscheydene gelijckelijk elcander overroepen, maar127 128dat de eerste swijge als den tweden spreken sal, ibid.128 129het sy dan dat hy wat nieuws op te heffen, ofte tot be-130vestiging129 of beproeving van 't gesegde yet by te bren-131gen130 heeft. Ende dit alles so in den sang als in 't spre-132ken131 moeste alsoo in ordre geschieden, juyst niet altijd 133door eenen Voor ganger of beleyder van 't geselschap,133 134maar, 's Heren Geest van Nedricheyd, Goedgunsticheyd, 135Leersaamheyd, Sagtmoedicheyd, Vriendlijckheyd, &c.135 136daar voorgaande, moeste en soude dat alles leeren. 137't welcke dan een naam-cundige vervulling van de137 138goede Belofte, en een Heerlijck bewijs van de magtige 139Heerschappye onses Conings Jesus soude sijn, sig vertoo-140nende met ons, Math. 28:20. onder ons, Math. 18:20. 141in ons Eph. 3:17. Gal. 2:20. in de regeringe van al 142onse bewegingen, woorden en sangen na de wijse en142 143mate, die in den Hemel gehouden werd, dat is in de 144voorn. Deugden.144

145Ick soud u te lang op-houden, Christen-sanger, woud 146ick my in desen na den eysch uyt-laten: 'k gedrage my146-147 147tot 't gene somtijds in 't publijck daar toe gesegt is, en146-147 148werd. Laat ick u nog maar over twee dingen onderrigt148 149geven.

150't Eerste is, Dat ick met mijn gesangen te voorschijn co-151me, als de tijden treuricheyd schijnen te vereyschen om 152des Heeren roeden, die niet alleen ons Vaderland152 153t'hans so harde treffen, maar Zyon dermaten raken,153 154dat des Heeren Geest als van ons geweken sijnde, al 155des selfs cieraad (in welcken het behoort uyt te stee-156cken)155155-156 by na vergaan is, en sy door 't drincken van den155-156 157swijmel-wijn in so een dood-slaap geraackt, dat sy157 158haars Bruidegoms gestalte nauwlijcks meer kennet. 159Dog weet, als de Heere in so een geval vreugde in het 160volck wraackt, verstaat Hy de vleeschlijcke of ydele, als160

161Jes. 22:12, 13. De uyterlijcke castijdingen en raken de 162Verligteden (wiens deel op aarde niet en is) so niet; of162 163sy connen en moeten, oock als de kudde uyt de koye af-164gescheurt werd &c. in den Heere (die haar genoegsaam 165Deel is) van vreugde opspringen, en haar verheugen in165 166den Godt haars heyls, als Hab. 3:17, 18. En de breucke166 167van Zyon smertet haar wel seer, en doet haar treur-san-168gen singen, Evenwel, sy erkennen dat de H. Godlijcke 169Hoocheyd altijd weerdig is en blijft (hoe het oock met169 170ons en Zyon staat) om met gesangen verheerlijckt te 171werden. Sy aan-bidden het Godlijck H. Regt in desen,171 172en prijsen het. Sy gelaten de comste van Jesus Coning-173rijck172 aan de Wijsheyd van sijnen H. Wille onbepaalde-174lijck;173-174 ende het dunckt haar genoeg Wagters op so een173-174174 175Heere, en Lief-hebbers van sijne verschijninge te sijn. 176Ondertusschen singen sy een Lied in die Nagt om wa-177kende176 te blijven, en gaan haren Bruydegom also te 178gemoete, wel droevig sijnde, dog ook altijd blijde, 1792 Cor. 6:10. Phil. 4:4, 1 Thess. 5:16.

180't Ander is, dat ick sommige mijner Liederen gedigtet 181heb, en late voor-comen op sangwijse die de werldsche181 182vleeschlijcke menschen op hare ydele liederen ge-183bruycken. Maar stoot u daar niet aan,

184De voys en weegt Godt niet of die is swaar of ligt184

185Segt D. Bushoff, Sommige die soo wat de aanstote-186lijckste185185-186 schenen, heb ick andre voysen op- en by- laten186-187 187stellen, daar mense op singen can, lust het ymand soo.186-187 188My aangaande, ik houde het daar in met mijn voorn.188 189Voorsaat, en meene soo een argernis is enckel geno-190men.189189-190 Gelijck alle dingen, soo is de soeticheyd van de189-190 191Maat-trant den Christen eygen. heeft de werld yet191 192soets gevonden en gebruyckt, sy besitten het onregt-193veerdig; wy nemen het onse. De swacken (hoop ick)193 194sullen dit verstaan, of wy (als wy 't weten) haar op- en194194-195 195aan-nemen en verschonen. Die lasteren, hebben wat194-195195195-196 196na by te comen, en de woorden van onsen sang ver-197staande,195-196 sullen sy Gode de eere geven; of (gaan sy197-198 198voort) ons gelegentheyd van dulden, meedlijden met197-198198 199haar te hebben, en den Heere biddende haar te sege-



illustratie
Titelpagina van de eerste druk van J. van Lodenstein, Uyt-spanningen 1676.


200nen, gelijck sy horen sullen, verdriet het haar maar200200-201 201niet onse by-een-comsten ten eynde toe te beluys-202teren.200-201 Dit sal al onse wraack sijn. want als wy onder202 203't beleyd van ons aller-sagtmoedigst Hooft, de sang-204const203 oeffenen, werden daar door onse gemoederen 205versagtet: en gelijck wy leeren moeten onse herten ge-206lijck onse stemmen onder een te menglen, so en moet' 207er oock geen bitterheyd over blijven, self tegen onsen207 208lasterenden naasten. 209Sangers, ick wensche ul. de Harmonye van de Eeuwi-210ge Waarheyd, 't Heyl van de Salige Engelen en Zielen, 211t.w. Godt Al en 't Schepsel Niet, dat gyl. die hier moogt211 212leeren, om sonder Eynde te singen, en daar in u sel-213ven en alle Eygen eewiglijck te verliesen.213

 

214Utregt 7/17 Julii 1676214

215Ul. Dienstw. tot die Salicheyd

216J. van LODENSTEYN


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

datums