Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 3

Religion der Peruanen¹⁾.

VVat aenlanghet hare Religion, alsoo zy wisten ende vereerden op hare maniere eenen Schepper des Hemels ende der aerden, dien zy noemden Pachacama, 'twelck Schepper te⁺ segghen is, ende een Sone van Sonne ende Mane, ghelijck zy dien in die valleye van Pachacama, eenen grooten tempel ghebout hadden, so hielden zy nochtans voor den grootsten ende hoochsten Godt die Sonne, als een Schepper van alle gheschapen wercken, die zy op die tale van Cusco noemden Ticebiracoce, ende ofte zy wel dese erkentenisse hadden, baden nochtans van outs aen, niet alleen die Sonne ende Mane: maer oock boomen ende steenen ende andere saken, die Duyvel haer hier door antwoordt ghevende, ende om dat zy gheen sekere kennisse uyt eenighe schriftueren ofte boecken van Godt, ende die scheppinghe der Werelt, noch van die deluvie hebben, soo houden zy alleen ghedachtenisse van't ghenighe dat zy van haer ouderen ghehoort hadden, namentlijcken datter een voortreffelijck man, (dien zy Con heeten) van't⁺ noorden in vorighe tyden in die landen met seer groote snellicheyt zy ghecomen, die zijn lichaem op gheen ghebeente stonde, noch met gheenderley banden te samen gebonden was, die de berghen conste slechten met een ghedachte ende wenckent, ende die diepe valleye vullen, hem eenen wegh door onwegen makende. Ende dat de selfde die ouden van dat landt gheschapen hadde, haer kruyden ende wilde vruchten tot onderhout des levens ghevende. Die oock gheoffenseert wesende van die Peruanen die in't platte landt woonden, hare vruchtbare landen in dorre sanden verkeert heeft, ende

1) Zarate cap. X.

+ Pachacama Schepper des Hemels ende der aerden, geloofden zy te woonen in den Hemel. Valleye van Pachacama. Ticebiracoce.

+ Con gheeert voor Godt ende als een Sone van de Sonne ende Mane.

[p. 224]

die regenen daer over doen ophouden, doch door bermherticheyt beweecht om die beesten in die dorre velden te onderhouden, fonteynen ende revieren gheopent, daer door die volckeren hare landen mochten begieten. Desen Con, als wesende een Soone van die Sonne ende Mane, hebben zy in oude tyden voor den hooghsten Godt gheeert, ter tijdt toe dat van't Zuyden een ander^{+ +}ghecomen is, met namen Pachacama, ('twelck Schepper beteeckent) oock voort gheteelt van die Sonne ende Mane, ende veel machtigher dan Con, tot welckes aencomste Con verdwenen is, ende dese heeft die menschen van Con gheschapen verkeert, sommighe in Meer-katten, Beyren, Leeuwen, Papegayen ende andere voghelen, ende weder gheschapen die voorouderen van die Peruanen nu levende, ende haer gheleert die plantagie ende aerdtbouwinghe, dien zy naderhandt voor haren God ghehouden hebben, hem Kercken opghericht, ende Godlijcke eere bewesen,⁺ ende oock een province nae zynen name ghenoemt Pachacama, ligghende vier mylen van Lima, ghelijck wy daer verhaelt hebben, al waer in vorighe tyden die Coninghen ende Oversten des landts stervende wilden begraven wesen. Ende deser Pachacama is vele jaren van haer gheeert worden tot aencomste der Spaengiaerden in Peru, is naderhandt niet meer ghesien. Het staet te ghelooven dat sulcks een Duyvel gheweest is, die met dusdanigh bedroch, om het arme volck te bedrieghen, hem ten tyden verthoont heeft in menschelijcke ghedaente, het welck oock blijckt om dat hy voor der Spaengiaerden aencomst in dese costelijcke Tempel hem opghericht in menschelijcke ghedaente den Priesteren antwoordt gaf, ende die Priesteren sulcks woort den volcke relateerden. Int ghemeen ghelooven ende vertellen zy oock ⁺datter in oude tyden een groote Diluvie zy gheweest, waer door alle menschen zijn verdroncken, uyt besondert weynighe, die haer in holen van hooghe berghen verborghen hadden, ende met proviande versorcht, ende die inganghen verstopt, also het ghemeene onghelijck ontcomen. Ende als dese menschen nu vermoedende dat die reghenen ende wateren verloopen waren, hebben zy twee honden uyt ghesonden, de welcke als zy nat weder quamen, gisten daer uyt, dat noch die wateren niet verloopen moesten wesen, ende daeromme noch niet raetsaem uyt te comen. Naderhandt wederomme twee Honden uytsendende, ende siende dat die slijckich weder quamen, gisten die wateren verloopen te wesen, ende zijn uyt ghegaen, hebben ghevonden groote mennichte van Slan-

+ [75 a]

+ Pachacama ooc een Soone van de Sonne ende Mane.

+ Pachacama oock een province vier mylen van Lima.

+ Opinie van een Diluvie by de Peruanen.

[p. 225]

ghen, die de slijckighe aerde voort gheteelt hadden, met welcke zy genoech te doen hadden om die te vernielen. Oock soo vertellen zy dat die Werelt vergaen sal, doch niet eer, ten zy dat eerst een⁺ seer groote droochte, ende ghelijck een verberninghe des luchts come, daer door die Sonne ende Mane oock wech ghenomen werden, waeromme zy ten tyden als daer eenighe Eclipsis ofte verduysterheden zijn, insonderheyt van die Sonne, droevighe lieden singhen, ende groot gheschrey maken, meenende dat die Werelt vergae, ende dat eynde ghenake; Wat, zijn dit noch niet voncken van oprechte Religie? die de Duyvel in soo groote duysterheyt ende barbarischeyt niet heeft uyt deser arme Heydenen herten nemen moghen; dat die van Brasilien ghelooven die onsterflijckheyt der Sielen, is hier voren verhaelt. Dese Peruanen gheloofden⁺ niet alleen der Sielen onsterflijckheyt: maer oock die verrijssenisse der lichamen, gelijck sulcks blijckt, niet alleen uyt die maniere van haer begraeffenissen: maer oock uyt die bede, daer mede zy ⁺die Spaengiaerden (haerder voorouderen ende Coninghen graven openende, om die schatten daer uyt te nemen) baden, dattet haer gelieven wilde, doch dat ghebeente der verstorvenen niet te verwerpen ofte verstroyen, daer met haer sulckes niet mochte beletten in die verrijssenisse¹⁾.

+ Onderganck der Werelt ghelooft van die Peruanen.

+ Peruanen gheloofden onsterffelijckheyt der Sielen, ende verrijssenisse des lichaems.

+ [75 b]

1) De schrijver verwees reeds naar dit verhaal in het hoofdstuk over de religie der Brasilianen (naar Lery cap. XVI) met deze woorden: ‘ghelijck wij in die Historie van Peru verhaelt hebben.’ Zie blz. 157.