Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 3
(1934)–Jan Huyghen van Linschoten–
Auteursrecht onbekendVan die wint die in Peru ten platte lande waeyt, oock van die oorsaken der droochten, ende van die andere steden ende plaetsen die noch int vervolgh van die Zee custen zijnGa naar voetnoot1).Ga naar margenoot+AL eer ick wederomme keere tot het vervolch der Zee custen van Lima nae Arequipa dunckt my niet onraetsaem alhier Ga naar margenoot+eerst te verclaren, waeromme het int platte landt van Peru die Zee cust langhes niet en regent, daer nochtans soo groote occasien tot regen zijn, gemerct dat die Zee ghemeenlijcken vochticheyt by brengt op d'eene zyde daer aen stoot, ende over d'ander zyde 'tgeberchte daer altoos veel waters ende sneeus is. Soo is voor Ga naar margenoot+eerst te weten dat int geberchte die Somer begint inden April, ende duert Mey, Iunius, Iulius, Augustus, September. In October begint die winter, ende gheduert die ander maenden tot die Meerte toe, niet seer verscheyden van onse lants aert ofte van Spaengien. In desen tijt planten ende bouwen zy, vergaderen die vruchten ende het saet. Dach ende nacht zijn oock vast even lanck, alleen dat zy in November een weynich toe nemen. Ter contrarie ist int platte landt, want Somer int geberchte wesende, ist daer winter, om dat die Somer int platte landt in October begint, ende gheduert tot inden April, waer nae als dan die winter begint, ende voorwaer soo is dit eene van die vreemste saken te bedencken, hoe dat so grooten onderscheyt in een landtschap gheschieden mach: want men mach op eenen dach des morghens uyt trecken van't gheberchte daer het veel regent, voor den avondt comen int platte landt daer't sulcks nimmer doet, ofte ymmer seer selden: want van't beghin van October af en regent het gantselijcken niet die gheheele somer over in't platte landt, dan alleen eenighe seer kleyne douw vallende, die op vele plaetsen nauwelijck het stuyven Ga naar margenoot+van't sant beletten mach, waeromme die inwoonders van't platte landt ghestadelijcken hare ackeren moeten begieten, ende bebouwen niet meer landts, dan daer zy't water van die Revieren leyden mogen, op andere plaetse om der onvruchtbaerheydt willen en isser gheen gras: want het gheheel drooghe sanden ende steenen | |
[pagina 203]
| |
zijn, ende die boomen die aldaer groeyen zijn onvruchtbaer, ende hebben gants weynich bladeren; Oock so wassen aldaer eenighe Ga naar margenoot+distelen ende doornen, ende op sommige plaetsen geheel niet; Alst dan winter is int platte landt, soo sietmen eenighe dichte ofte dicke wolcken, niet anders dan ofte die locht vol regens hinge, daer doch niet meer na volcht dan een seer gheringe stofregen, die nauwlijck het stuyven van't sandt beletten mach, 'twelck nochtans wel vreemde ende wonderbare saken zijn, die locht soo betrocken wesende met dicke wolcken, datter niet meer dan dusdanighen mist ofte stofreghen nae volcht, al hoe wel die SonneGa naar margenoot+ oock in vele daghen door die wolcken niet mach gesien worden, ende gelijck die bergen seer hooch, die platte landen ende die Custe ter contrarien seer leech, so schijnt het dat die bergen die wolcken aen haer trecken, niet toelatende dat zy in die platte velden neder vallen, alsoo dat als die wateren naetuerlijckheyt houden, reghent het veel int gheberchte, ende gants niet in't platte veldt: maer maeckt aldaer oock groote hitte. Ende op die tijt als die daw valt, so ist boven het geberchte klare lucht, ende regent oock aldaer dan niet. Van ghelijcken soo is noch alhier een seerGa naar margenoot+ vreemde sake aen te mercken, ende is dat ten meesten deele van't gheheele jaer in dese platte landen maer eenderhande wint waeyt, te weten die Zuydt westen, die welcke, al hoe wel zy in alle andere landtschappen vochtich zijn, ende moeders van reghen ,so doenGa naar margenoot+ zy nochtans hier gants contrarie; Ick achte om dat zy bedwonghen zijn van die hooghe gheberchten, langhs die welcke zy waeyen, dat zy geen vochticheden noch dompen uyt die Zee ofte van't landt laten optrecken tot in't middelste ghedeelte des luchts, waer door eenige groote regen mochte volgen. Door dese selfde wint geschiet het oock dat het water in die Zuydt Zee altoos nae hetGa naar margenoot+ noorden loopt, ende soo sware navigatie maeckt van Panama na Peru, tegens wint ende stroom, also datmen die niet voldoen en can sonder laveren ende teghens wint te arbeyden. Noch soo staet hier een ander sake wel te mercken, ende is dat onder die Linea op sommige plaetsen heet ende vocht is, op andere kout ende vocht, ende dese platte landen van Peru heet ende droogh, ende daer uyt comende ter eender ofte te ander zyden, salmen altoes reghen hebben. |
|