Romantische werken. Deel 1. Een leesgezelschap te Diepenbeek. Een ezel. Eenig speelgoed

XIV.

Nog eene proefpredikatie, en wel over de liefdekoetsen.

Het voorval in de kerkvergadering, de redenen van Willem om den kapitein, en die van den heer Groenendaal om Esperanca te bekeeren, hebben ons wat langer opgehouden dan wij dachten. Wij haasten ons om verslag te geven van de derde proefpredikatie, die van den geleerden Jacobus Klos.

Deze Jacobus Klos was, zoo wij reeds gezegd hebben, een neef van meester Peperkamp. Hij behoorde tot een klasse van menschen, die niet zoo gemeenzaam met heeren en dames omgaan, als de beide vorige proponenten, weshalve het niet eens bij hem opkwam zich op het kasteel aan te melden; doch het was er zooverre af dat dit meester

[p. 95]

Peperkamp ontmoedigen zou, dat deze er integendeel eene soort van eer in stelde, dat zijn neef zich zonder aanbeveling, zonder kennis aan de groote lui, aan het oordeel van kerkeraad en gemeente durfde wagen. Of hij iets van de preek geweten hebbe, zou ik niet durven zeggen, maar aan zijne houding bij het voorlezen, aan het krachtige van zijne stem bij het zingen, kon ieder lichtelijk bemerken, dat hij wel wist dat het ‘dierbaar’ zijn zou. Hij bedroog zich niet.

De proponent Klos kondigde aan, dat hij zou spreken over Hooglied III. vs. 9, 10. ‘De koning Salomo heeft zich eene koetse gemaakt van den houte Libanons. De pilaren derzelve maakte hij van zilver, haren vloer van goud, haar gehemelte van purper; het binnenste was bespreid met de liefde van de dochteren Jeruzalems.’

De redenaar begon met te doen opmerken dat kostelijke kleinoodiën niet in vuile hoeken worden weggestoken; dat alzoo ook de allerkostelijkste en alle waardij der gansohe wereld oneindig overtreffende hemelsche schatten, die de Zone Gods door zijn eigen bloed verworven heeft en door zijn geest mededeelt, nog veel minder plaats vinden in eene ziele, met de vuiligheid der zonden besmet. - Zij laten zich, zeide hij, in de modder van eene zoodanige grouwel-spelonk, als ons hart van nature is, niet verbergen. Zoo haast de Heere Jezus, naar het eeuwige voornemen der genade, besloten heeft zich aan den uitverkorenen zondaar mede te deelen, gebruikt hij aanstonde de kracht zijns geestes om dien te reinigen; waarvan dan ook het gevolg is dat het alzoo gereinigde hart nader met Jezus vereenigd wordt, en dat de glans des Heeren ook wederom van de ziele afstraalt.

Nergens in de H. Schrift werd dit alles, volgens den heer Klos, duidelijker aangetoond dan in de door hem gekozen tekstwoorden. Zij stellen, zeide hij, den hemelschen Salomo voor, van zijne kerke als van eene koetse omgeven. Zij toonen aan hoe zorgvuldig de Heere Jezus, voordat hij zich aan die kerk mededeelt, werkzaam geweest is om haar zoodanig te bouwen en te versieren, dat zij op eene waardige wijze de schatkist zijner liefde konde worden. Het zinnebeeld eener koets geeft te kennen, dat de Heere Jezus zijne heerlijkheid niet wil verborgen houden, maar voor alle wereld geopenbaard hebben, evenals men in eene koets openlijk wordt omgedragen.

Na deze inleiding overgaande tot de verklaring van zijn tekst, deed de heer Klos opmerken dat de droefheid der minnares, die haren minnaar niet kan vinden (in de drie eerste verzen van dit hoofdstuk), de vervolging der kerk onder de laatste heidensche keizers afbeeldt;-terwijl in het vierde vers, waar de minnares haren geliefde vindt en in de binnenkamer harer moeder brengt, de verlossing dier kerk wordt aangeduid, en voorts in het vijfde tot het achtste vers de heerlijke staat der kerk en hare macht na die verlossing; waarop dan de beschrijving der koets zelve in de tekstverzen volgt, die den glans afschildert door den hemelschen Salomo ook nog in de volgende eeuwen zijner gemeente toebereid.

Dezen glans en die heerlijkheid beschouwde de redenaar drieledig: 1^o ten opzichte van haren voortbrenger en bezitter, ‘den koning Salomo,’ 2^o ten opzichte van haar gebruik en nuttigheid, ‘heeft zich eene koetse gemaakt,’ 3^o ten opzichte van de stoffe, uit welke zij vervaardigd was,

[p. 96]

‘van den houte Libanons’ enz. Dat de koning Salomo hier de Zone Gods is, bleek, volgens den heer Klos, voornamelijk daaruit dat anders niet alleen de heiligheid van dit boek, maar ook de goddelijkheid van de gansche H. Schrift des Ouden Testaments gevaar zou loopen. Maar ook buitendien, Salomo ontleent zijn naam aan den vrede: Gods zoon is de vredevorst. Salomo is een koning: Gods zoon, de Messias, is de stichter van het hemelsche koninkrijk.

Dat de koets een geestelijke koetse is en de kerk van Christus beteekent, is ontwijfelbaar, zoodra men maar nagaat dat men in eene koetse of draagbaar zit of ligt, en dat de hemelsche Salomo woont in het harte zijner uitverkorenen als in een paleis. ‘Hij woont door het geloove in hunne harten.’ Eph. III. 17. ‘Hij blijft in hen, gelijk zij in Hem.’ Joh. VI. 56. De hemelsche Salomo is hier koning en bruidegom tevens, koning door zijne heerschappij, bruidegom door zijne innige liefde. In zijne heerschappij zijn zijne oogen ‘roodachtig door den wijn,’ in zijn genadeverbond zijn zijne ‘tanden wit door de melk.’ Gen. XLIX. 12. De hemelsche Salomo heeft ‘zich’ eene koetse gebouwd, dat is: heeft ‘zich’ eene kerk gesticht. ‘Dit volk heb ik mij geformeerd, zij zullen mijnen lof vertellen.’ Jes. XLIII. 21.

Ten opzichte van de stof betoogde de redenaar zeer duidelijk, dat de Libanon eigenlijk de macht en verre uitbreiding van het Romeinsche rijk beteekent. Het hout van den Libanon, de cederen, beteekenen de ware geloovigen. - ‘De rechtvaardige zal groeijen als een palmboom, hij zal wassen als een cederboom op den Libanon.’ Ps. XCII. 13. Deze vergelijking van de geloovigen met de cederen werd nu zeer uitvoerig behandeld, en tevens (waarschijnlijk om de verscheidenheid te bevorderen) werd de koets gaandeweg, in plaats van de kerk, zooals zij eerst geweest was, het harte der geloovigen. Maar deze schijnbare onregelmatigheid gaf den redenaar aanleiding tot eene zeer welsprekende wending, in welke hij aantoonde hoe het hart des zondaars, dat eigenlijk niets anders is dan een onbekwaam hout, door den vinger Gods waardig geacht is een deel zijner koninklijke koets uit te maken.

En nu in eene andere beschouwing tredende van de sieraden dezer koets, bewees de heer Jacobus Klos uit Ps. XII. 7, dat het zilver van de pilaren of van de voeten (zooals hij het overzette) beteekent het kostelijke woord des euangeliums. ‘De redenen des Heeren zijn reine redenen, zilver, gelouterd in een aarden smeltkroes, gezuiverd zevenmaal.’ Hij deed daarbij de treffende overeenkomst opmerken tusschen zilver en de waarheid van het euangelium. Zilver is wit, glinsterend; niet anders de waarheid. Het zilver heeft een aangenamen klank: wat is aangenamer dan de klank der waarheid? Echt zilver houdt proef in het vuur, ja, hoe langer het daaraan blootgesteld wordt, hoe reiner en helderder het wordt: de waarheid des woords kan alle proeven uithouden. ‘Alle reden Gods is doorlouterd.’ Spreuk XXX. 5. En dat juist de voeten, waar de koets op rust, van zilver zijn, dit kon, volgens den redenaar, wel niet anders zijn dan eene toespeling op het geloof, dat evenzoo berust op de getuigenis en de onbedrieglijke belofte Gods.

Op dezelfde wijze werd aangetoond dat het goud de heiligheid beteekent. Onder anderen zeide de heer Klos bij deze gelegenheid:

[p. 97]

Het goud kan men geweldig uitrekken. De plichten der heiligheid strekken zich ook ver uit.

Het purper van het verhemelte (of liever van de zitplaats, zooals de redenaar vertaalde) beteekent, volgens hem, de bloedroode schulden, om welker wille de zondaar verdiend had een bloedig slachtoffer der gerechtigheid Gods te worden, indien deze niet ware voldaan geworden door het offer Christi. Gelijk dus het zilver op het leeraarsambt, het goud op de koninklijke waardigheid ziet, zoo wijst ons het purper op het hoogepriesterschap van den hemelschen Salomo.

Was dit alles zeer treffend, nog hooger steeg de toon des redenaars, toen hij kwam aan de woorden: ‘het binnenste was bespreid met de liefde van de dochteren Jeruzalems.’ Hier werd de heete liefdegloed des hemelschen bruidegoms levendig geschilderd, en aangetoond hoe ook een oprechte tegenliefde in het hart der geestelijke bruid ontvlammen moet.

Het was duidelijk dat de leeraar het getroffen had. De meeste Diepenbeekers waren verrukt. Maar hunne bewondering klom ten hoogsten top bij de toepassing, waarin de leeraar de zondaars met krachtige woorden aansprak. - Hoe zult gij, ellendige zielen, riep hij uit, een liefdekoetse van den Heere Jezus zijn, gij, die nog een grouwelspelonk zijt der zonden, een drakenwoning en legerplaats des duivels? Hoe kan Jezus zich als bruidegom in u openbaren? De duivel, ja, rust op zijn gemak op de kussens, die voor den Heere hadden behooren gespreid te zijn. Of hij al op uw geweten hamert (dit was zeker eene vernuftige zinspeling op den ouwen dominee), gij blijft als een blok onnut hout en nooit kan er uit u een liefdekoets worden, daar gij om niets denkt dan om uw gemak, om vleeschelijke begeerlijkheid en stinkende eerzucht.

Heerlijk daarentegen was de aanspraak aan de ware liefdekoetsen, dat is aan de geloovige uitverkorenen. Deze werden zoo krachtig en liefderijk tevens aangesproken, en zoo sterk geprezen, dat het voor hen gewis moeielijk geweest is er nederig onder te blijven, terwijl men wel niet behoeft te twijfelen of zij alle, die zich onder deze gelukkigen meenden te mogen rangschikken, besloten terstond dat niemand anders dominee te Diepenbeek zou worden, dan de welsprekende Jacobus Klos.

Wij wagen het niet den indruk te beschrijven, dien deze leerrede op de gemeente te Diepenbeek maakte. Deze was zoo kennelijk, dat meester Peperkamp niet aarzelde zijn neef, dadelijk na de predikatie, geluk te wenschen met deze heilspellende woorden: - Gij zijt de man, KootjeI Diepenbeek is niet meer vacant! Kootje hoorde dit met betamelijken ootmoed aan, en met innige verheuging des harten; hoewel hij slim genoeg was zijn waardigen oom te Verzoeken zich niet te voorbarig uit te laten, wijl dit wel eens eene geheel verkeerde uitwerking kon doen. Men ziet dat hij de liefdekoetsen nog niet best vertrouwde. Voordat wij echter vermelden welk gevolg deze en de vorige proefpredikatiën hadden, moeten wij verslag geven van de wijze, op welke kapitein Van Berkel zich kweet van den last, dien hij ten gunste van zijn vriend, den heer pastoor Labarius, had op zich genomen.

De laatste vergadering was zoo onstuimig geweest, dat de kapitein, die een man des vredes was en reeds bemerkt had dat hij, voort-

[p. 98]

gaande deel te nemen aan die godgeleerde onderzoekingen, moeielijk niet alleen met anderen maar ook met zichzelven vrede zou kunnen houden, er op uitvond den jongen De Lange in bedenking te geven of het, ter afwisseling, zooals hij zich uitdrukte, niet beter zou zijn de geloofsartikelen nu een weinig te laten rusten en eens te beginnen met het nakijken van de vraagboekjes van meester Peperkamp. Willem had er niets tegen, schoon hij bij zichzelven, mede door de ondervinding geleerd, besloten had zich zoo min mogelijk meer met die vergadering in te laten.