De Middelnederlandsche Tauler-handschriften

Handschrift Br. 1.
(p. 364-366).

Het tractaat over den serafijn met de zes vleugelen, nr. XXI, waarmee wij onze uitgave besluiten, komt gelijk wij zagen in de hss. van groep I voor, doch in alle duidelijk gescheiden van de sermoenen van Tauler. Er is ook niet de minste reden om het met hs. Br. 3, het groote standaard-handschrift, aan Tauler toe te schrijven, want het is ons als afzonderlijk tractaat ook uit andere hss. bekend, waarin overigens niets van dezen mysticus voorkomt. De oudste bron is een aanhangsel van hs. nr. 49 (101 E 7) van de Athenaeum-Bibliotheek te Deventer (D. 2), uit Diepenveen afkomstig. Dit aanhangsel is in Westvlaamsch dialect geschreven: de zusters hebben het misschien toegezonden gekregen uit Vlaanderen? Een andere bron is nog hs. 73 F 23 (cat. nr. 662) van de Kon. Bibl. te Den Haag (Ha.). Den besten tekst vinden wij in hs. Br. 1, evenals Br. 2 uit Galilea in Gent

[p. 433]

afkomstig. Wij drukken dezen af en geven de varianten van D. 2, U., Br. 2, Br. 3 en Ha. Het dichtst bij elkaar staan Br. 1, D. 2 en U. (zij gaan op één voorbeeld terug: zie p. 365, r. 32 en 366, r. 11); daarbij sluiten zich Br. 2 en Br. 3 nauw aan. De grootste verschillen vertoont Ha., die bewijzen dat aan dit hs. een andere redactie ten grondslag ligt (zie het begin en vooral p. 366, r. 7!) De omstandigheid dat het tractaat in twee verschillende redacties overgeleverd is, beide in Oostelijke hss. - U. en Ha. komen uit Maeseyck - schijnt aannemelijk te maken dat de oorsprong ook Oostelijk te zoeken is.

Dialect:

De taal van het hs. is duidelijk Westvlaamsch; zie bijv.: bouke, oufene, so (pron. 2e pers. s.), hu, linghene.

p. 364	α	10 weerlt *) 22 waerheit } hs.: w'heit 25 Ic } hs.: I op i 32 aldus } hs. hierna: is, uitgerad.
	β	2 Johannes tot minnare } Seraphin JOhannes apostel ende euangelist die die ionger was die cristus sonderlinge minde onder alle die andere Ha. 3 des tot leuens } d. vaders Br. 2; ende d.e.l. Br. 3; ontbr. Ha. 5 sijn tot was } hi sanck Ha. 7 in tot gods } ontbr. Br. 2; een } een yegelike Ha. 8 ontsteken } ontfinct Ha.; godlike } ontbr. Br. 3 9 is } ontbr. D. 2, Br. 2 10 al } ontbr. D. 2, Br. 3; haer rijch. } hoeren heysche Ha. 11 het tot niemen } > [M]En can gheen (2e corr.) Br. 2 12 mit tot herten } ontbr. Br. 3 13 versmaden } v. salmen gode gewynnen Ha.; is } is dat die mensche sal hebben Ha. 14 ten hem. } hemelscher Ha. 15 is } d.d.m.s. (zie 13) Ha. 16 of te gane } willen wtgaen Ha.; behoudene } houdene Br. 2 17 uterl. n. ind. } wtwendich n. inwendich Ha.; Br. 2: lezing Ha. > - 18 verl. } versake Ha.; selues } s. ende neme sijn cruce op Ha. 19 is tot in } is d.d.m.s.h. dat is dat hi hem dic oef. sal Ha. 20 is } is d.d.m.h.s. Ha.; godl. wijsh. } der waerheit gods Ha.; vulm. tot haer } sijns volmaectes willen hem Ha. 22 altoes } in allen tyden Ha.; hi } zij Br. 2; ghemaent } vermaent D. 2, U. 23 is te h. } als. 13 (Ha.) 25 in } ontbr. Br. 3, Ha. 26 doots } lichams U. 31 gheweld. } moghentheit Br. 3, Ha. 32 in } met D. 2, U.; ontfaermich. } ontfermherticheit U., Br. 2; goedertierenheit Ha.
	γ	2 Zie Openb. 4: 8, maar vooral Jes. 6: 2, 3. 14 pauwels } Phil. 3: 20 25 Rom. 7: 24 Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius?
p. 365	α	15 ghelijc ende onghelijc } hs.: twee maal j in i veranderd (ij > u?) 18 linghene } hs.: moese als glosse erboven (zie p. 8) 32 paulus } hs.: in ras.; werlt *) 36 als hi } hs.: hi erboven ingev. (corr.).
	β	1 haer tot allene } alre tijtliker dingen ende gestoruen alre genoechten des lichaems ende wtgegaen is hoers selfs ende al Ha. 2 die is } ontbr. Br. 2 5 in } inden Br. 2 8 verborghen } gehudet

[p. 434]

		U.; ontbr. D. 2 11 hitte } dinc Br. 2 12 lieden } menschen D. 2, Br. 2, U., Br. 3; Willen } Nu willen U.; eenen } e. volcomen Ha. 13, 14 gheestelike } ontbr. Ha. 13 Die } Ten eersten U.; dese voerseide } ontbr. Ha. 14 Ten tot staen } also dat hi gelijc can s. U. 15 onbew. } onbeweecht Ha.; ghel. ende ongh. } geluc ende ongeluc U.; ontbr. Ha. 16 als tot eerderike } als gheeert of voerdel te hebben Ha. 18 linghene } slijck U., Br. 2; mes Br. 3; mest Ha.; onder tot voete } ontbr. Br. 3. 19 Also tot Ende } Alsoe sal d.m. die alre d. ledich st. s. ende doet sijn geestelic die moet Ha. 20 ende doot } ontbr. U.; alle } ontbr. Br. 2; alle tot dinghen } als een doede U. 22 in } ontbr. U., Br. 3; sake } ontbr. D. 2, Ha.; creat. } c. geestelic ende lichamlic Ha. 23 die } ontbr. U.; eerste tot sijn } ontbr. Br. 3, Ha. 24 die mensche } ontbr. Ha. 25 sal sijn } ontbr. Ha.; hitten } > dingen Br. 2 28 crachte of } ontbr. D. 2, U., Ha.; partie } nature Ha. 29 redenen } r. of der ouersten naturen Ha. 30 datmen tot is } dat een geestlijc doet minsche h.s.d. is U.; ontbr. Ha.; dat die } die Br. 2 32 paulus } cristus D. 2, U.; ic } ic ben Ha. 33 werlt } w. een cruce Ha.; mit } ontbr. Ha. 34 die } alle die Ha.; anxt tot voer } een cruce (hebbe, doorgeh.) ende pine hebbe voer Br. 3; Ende tot leuene } Ende d. soe g.w.v. sinen l. D. 2, U.; Ende d. hi g.w. vander weerelt l. Br. 3; Ende si g. werden een yegelic v.h.l. Ha. 35 elc tot dies } die huede hem ende sie wael toe Ha. 37 Een } Ende een Br. 2, Br. 3; Ende, een bovengeschr. D. 2; Ende... die minne in marg. ingev. U. 38 werct tot minne } dat die m.w. Ha.
	γ	2 pauwels } Rom. 5: 5 7 Want tot doot } Hoogl. 8: 6 8 Col. 3: 3 17 pauwels } Phil. 3: 8 32 paulus } Gal. 6: 14.
p. 366	α	3 die } hs. hierna: rasuur 5 dan } hs.: buiten afschrijving 8 ouermits } hs.: o op ras. v. d 11 uterste } hs.: 2e t op ras. v. ch.
	β	2 Noch tot ander } Dat derde punt is Ha. 6 werke } crachten ende w. Br. 2 7 Ende tot doet } soect Ha.; doot } daet Br. 2; Want } Want minne maect ghelijcheit in desen ouersten werken Want D. 2 9 seluen } ontbr. D. 2, U., Br. 2, Br. 3 11 omme tot weerlt } sien sy allene aen Ha.; die tot hartheit }die hutersche h. D. 2; aen (ingev.) die v teertsche h. U.; die wtwendighe h. Br. 3; onse wtw. hardicheit Ha. 13 verholen } verborgen Ha. 14 dat wi tot doot } wi weten dat wy ouer geuoert sijn vander doet Ha. 15 int leuen } in gode D. 2; minnen } leuen Ha.; hoert } be- Ha. 16 ende } ontbr. Br. 2; volcomen } een vulcomen mensche Br. 2 17 te tot einde } werden in enen goeden leuen alsoe als dat mogelic is in deser tijt Ha.; Dat tot Amen } ontbr. D. 2; des onne ons de vader de zone ende de heilege geest amen Br. 2.
	γ	14 ian } 1 Joh. 3: 14. 4 Augustijn } hetzelfde zegt Eckehart in de 60e preek van Pfeiffer's uitg. (p. 192, r. 5). De Bazelsche druk stelt het gezegde op naam van ein meister (fol. 300c).