Lezen verbindt schrijver en kind

[p. 39]

Net of heel Suriname tegelijk met de bus gaat
Robby Morroy

Ik stap even bij Ondrobon binnen om een broodje met kippenlever te kopen, met peper, geen komkommer. Ik eet snel, omdat ik weet dat het vreselijk druk wordt wanneer ik een bus wil pakken. De markoesasap die ik in een plastic zakje met een rietje krijg, gaat niet snel genoeg op, dus steek ik er de straat mee over. Het is nog vrij donker op straat. God weet waarom men de klok een halfuur vooruit heeft gezet. Ik sta bij Ondrobon om mijn bus te pakken. Hoor me, ‘mijn bus’. Ik en busrijden hebben eigenlijk geen zaak. Ik rijd auto. Maar deze week rijdt mijn auto niet. Uit pure noodzaak rijd ik ‘mijn’ bus nu al acht dagen. ik kijk naar al die mensen om me heen. Ik voel warme adem in mijn nek, zo opgepakt staan we om in de bus te komen. Ik verdenk een aantal mensen ervan dat ze al de hele week niet gebaad zijn. Ik neem ze niet kwalijk; het waterprobleem speelt mij soms ook parten. Maar aangenaam ruikt het niet. Ik zie nu allemaal bekende gezichten. We kennen elkaar zonder te weten wie we zijn. Er komt geen glimlach van deze gezichten. Voor mij geldt dat het noodlot ons bij elkaar heeft gebracht, vreemden met hetzelfde doel: een bus pakken om vervoerd te worden.

In de bus hoor ik twee vrouwen praten over hun vriendin. ‘Het is schandalig dat ze de man nog steeds niet uit huis heeft gezet’. Een man die elke morgen dezelfde blakatei rookt die helemaal bruin is geworden van de vochtige tabak, zegt tegen zijn vriend dat hij de tijd nu rijp vindt voor een dictator, want hij is moe om te wachten op een bus.

Ik wou dat ik met iemand kon praten. Maar ik ken niemand. Ik realiseer me dat wij in Suriname niet over koetjes en kalfjes praten met vreemden.

Als we in de Hogestraat niet ver van de Rust en Vredestraat zijn, voel ik mijn hart weer tegen mijn slapen bonzen en mijn keel droog worden, zoals de afgelopen acht dagen. Gewoonlijk stapt ze hier in de bus. Ze hoeft dan niet te duwen en te wringen om erin te komen maar kan

[p. 40]

Ik geniet er dan van om te fantaseren dat zij en ik vrienden zijn.

[p. 41]

zich met een vloeiende beweging op de bijstoel tegenover de deur neervlijen. Ze pakt direkt de leuning van de stoel schuin voor haar vast om niet met een schok naar voren te worden gedrukt door het plotselinge optrekken van de bus. Ze heeft altijd een kleine schoudertas bij zich en een ice-creambakje; kennelijk zit haar lunch daarin.

Ze ziet er ongelooflijk fris uit. Ik probeer elke keer weer me te laten omringen door haar zoetige geur om die andere storende aroma's buiten mijn reukveld te houden. Ze heeft van die grote zwarte ogen die fonkelen als ograikrara. Haar donkere huid is strak en glimmend en haar gezicht heeft geen make-up nodig. Haar dik zwart haar wappert in de wind. Ze blijft de hele route stevig de stoelleuning vasthouden en haar slanke vingers laten een behoorlijke werkzaamheid zien.

Ik houd ervan om naar d'r uit te kijken, maar ik wil niet te opvallend doen. Ik ben bang dat ik te vrijpostig zou kunnen kijken en als ze me dan zou zien zou ik niemand meer hebben, omdat ze mijn enige gezelschap is, ook al weet ze het niet. Ik ben helemaal alleen en ik ben een nogal verlegen type dat niet gauw vrienden maakt. In de bus is de eenzaamheid nog erger. Maar ook op het werk. De mensen op het ministerie waar ik werk zijn wel aardig, maar iedereen heeft zijn eigen leven en bovendien kan ik niemand bij me thuis uitnodigen, want ik woon bij een oud echtpaar in en heb geen echte privacy. Een ieder bij mij aan het werk gaat zo zijn eigen weg.

Ik vind het belachelijk dat sommige mensen zeggen hoe klein Suriname wel is. Wat voor klein? Niet zo klein voor een man die helemaal alleen is. Dan is het veel te groot, want je komt niemand tegen die je kent. Ik heb zolang in het buitenland gewoond dat al mijn vroegere schoolgenoten nu ook niet meer in het land zijn. Ik had na elf jaar Nederland toch wel heimwee. Of misschien had ik al die elf jaar heimwee. Ik was blij toen ik een positie op het ministerie in Suriname kon krijgen. Maar ja, het hele overheidsapparaat is nu een puinhoop, waardoor ik me nog eenzamer voel.

Terwijl ik zo in de bus zit, laat ik me met de bus meeschommelen, alsof ik in trance ben. Ik geniet er dan van om te fantaseren dat zij en ik vrienden zijn. Soms wil ik bijna tegen haar glimlachen. Niet een van die ondeugende glimlachjes die allerlei smerige bijbedoelingen hebben, maar gewoon een glimlach uit vriendelijkheid. Dan wil ik gewoon een babbeltje met haar aanknopen. Maar dan voel ik weer het gemis aan routine, een gesprek over koetjes en kalfjes.

[p. 42]

Eerst praten om het praten, praten om het ‘patisch samenzijn’, zoals antropologen dat noemen. Geheel onschuldig. Zoiets van, ‘Volle bus vandaag, no?’ Alleen maar om iets te zeggen dat voor iedereen overduidelijk is. Maar ik durf niet. Ze zou kunnen denken dat ik een van die kerels ben die zomaar vrouwen aanspreken en diezelfde avond met ze in bed willen liggen. Ze zou gewoon door me heen kijken alsof ik onzichtbaar was en zou de volgende morgen niet meer bij de Rust en Vredestraat de bus pakken, en ik zou niemand meer hebben om over na te denken. Ik blijf hopen dat ik haar eens zal leren kennen. Ik bedoel gewoon, alledaags kennen. Misschien stapt ze een keertje in de bus en trekt de chauffeur te vroeg op waardoor ze even tegen mijn knie aankomt en snel zegt, ‘Pardon excuus’. Dan knik ik en zeg vriendelijk tegen d'r, ‘Ach 't is niets’ en ik glimlach tegen d'r om te laten zien dat ik meen wat ik zeg. Ze glimlacht ook met me en zegt, ‘Volle bus vandaag, no?’ en ik zeg dan, ‘Ay, net of heel Suriname tegelijk met de bus gaat.’ We zeggen de rest van de route niets meer tegen elkaar tot ze gereed is om bij de Brokopondolaan uit te stappen en ze dan met haar slanke vingers naar me wuift en zegt, ‘Doei!’ en ik weer knikken en glimlachen.

De volgende morgen stapt ze weer in hij de Rust en Vredestraat en ze ziet me, want mijn auto is nog niet gerepareerd en ook al was 'ie klaar, ik blijf nog even bussen naar het werk. Nee, ik heb echt geen zaak met bussen, maar hoe we al iets tegen elkaar hebben gezegd, waag ik me nog even in de bus. Voor ze zich neervlijt zegt ze, ‘fa’ of misschien ‘Goede morgen’ en ik groet d'r terug en ik probeer een gesprek te beginnen met zoiets als ‘De bushouders gaan morgen in actie’ om te laten zien dat ik me op de hoogte houd van het busvervoer. Geen vrijpostige opmerkingen, want ik wil niet dat ze gaat denken dat ik een van die sukrumofo-kerels ben die overal vrouwen proberen te verleiden.

Na een tijdje zijn we een beetje gewend aan elkaar en kunnen we over andere dingen praten zoals het nieuws of de stijgende prijzen en op een dag zegt ze dan,’Man, 't is toch wel grappig dat we elke dag met elkaar praten en we eikaars naam niet eens kennen.’ En ik direct mijn hand uitsteken, opstaan, glimlachen en zeggen, ‘aangenaam, ik ben Samuel Jacobs’. En zij zegt dan in alle ernst terug, ‘Aangenaam, meneer Jacobs, ik ben Louise Redjo.’ We schudden elkaar de hand en barsten in lachen uit en iedereen in de bus natuurlijk opkijken, want ze vinden ons gelach storender dan die zware bubblingmuziek die iedereen in de bus 's morgens vroeg irriteert. ‘Meneer Jacobs,’ zegt ze, alsof ze veel moeite heeft om mijn naam goed uit te

[p. 43]

spreken. ‘Wat is er?’ Ik kijk haar met vragende ogen aan en frons mijn wenkbrauwen. ‘Ik vind het zo vreemd om je meneer Jacobs te noemen,’ zegt ze,’het is alsof we elkaar niet echt kennen, het is zo stijf.’ Idereen die me kent, noemt me Sam,’ vertel ik haar. ‘En iedereen noemt me Loes.’ Ze zegt dat terwijl ze haar krijtwitte tanden laat zien. Zo gaat het door. Ik breng haar een keertje uit eten, ik vraag eerst aan mijn collega's waar je in de stad lekker kan eten; Torarica, of de Hofstede of een van die sjieke Chinese restaurants. En als we zo aan tafel zitten bij een schemerig licht, vertel ik haar misschien hoe verlegen ik wel ben en zij luistert met haar fonkelende ograikrara-ogen en ze buigt zich naar me toe en ik laat haar heerlijke lichaamsgeur me omhullen en zij zegt zachtjes tegen me: ‘Ik ben ook verlegen.’ Dan zijn we beiden een beetje opgelucht en zeggen niets meer.

Misschien zeg ik eens tegen haar dat ik weet dat South South West in het weekend speelt. Zij zegt direct dat ze graag met South South West danst en ik stel haar voor om samen te gaan. Ik houd haar dicht tegen me aan, hoe warm het ook is. Ik ben dan daar alleen op de dansvloer tussen al die mensen die ik niet ken, maar ik ben niet meer alleen; ik ben met mijn vriendin. Na die fuif breng ik haar naar huis. Ze protesteert dat ik zo ver met haar mee moet. ‘Ik woon helemaal op Domburg,’ zegt ze. ‘Ik rijd elke morgen met mijn buurvrouw tot de Hogestraat, dan pak ik de bus. Het is bijzonder lief van je dat je me naar huis wil brengen, maar het is een hele toestand met de bus. No span, ik red 't wel.’ Maar ik houd haar hand vast en zeg: ‘Niemand heeft gezegd dat we met de bus gaan. Ik heb een auto die net gerepareerd is, ik breng je met de auto. Bussen is niet mijn ding.’ En ik breng haar dan in de auto via de Saramacca Doorsteek, langs Bethesda op naar de Sir Winston Churchillweg en we zien hier en daar nog licht in de huizen langs de weg. Bij Domburg stappen we even uit en gaan op een bank zitten langs de oever van de Surinamerivier en genieten van de glinstering van de maan op het water en dan lopen we naar huis. Ik ondersteun haar steeds, zodat ze grote stappen kan maken over de modderpoelen in de weg. We klagen nog even over de regering die helemaal geen aandacht schijnt te hebben voor de wegen, maar we lachen, omdat het zinloos is om te klagen. Zij nodigt me uit naar binnen, maar ik zeg dat het laat is en zij kijkt me strak in mijn ogen en zegt, ‘Kom dan zondag bij me eten.’ Dat doe ik zeker en...

De bus stopt abrupt, zodat ik mijn voet tegen de verschroomde leuning moet duwen om niet naar het trapje in de deuropening te glijden. Het is drukker dan normaal bij de Rust en

[p. 44]

Vredestraat. Ik kijk uit naar d'r maar ik zie d'r niet en ik voel het bloed uit mijn gezicht wegtrekken. Juist op dat moment zie ik haar zich haasten uit de warung op de hoek met haar ice-creambakje in haar hand. Er zijn nog vier mensen voor d'r. Ik vrees dat ze geen plaats meer gaat vinden. De chauffeur wordt ongeduldig en begint de motor te ‘rijzen’, maar ze kan er nog net op het opstapje bij, maar niet op de bijstoel. De bus trekt met een schok op en ze moet de verchroomde leuning vastgrijpen om niet languit te vallen. Ze verliest haar evenwicht en kan niet anders dan met haar ice-creambakje even op mijn knie steunen.’Pardon, excuus,’ zegt ze en ze kijkt verschrikt met haar ograikrara's.

Ik weet van schrik niet wat ik moet doen, en ik zeg: ‘Ach, 't is niets.’ Ik vergeet om vriendelijk te glimlachen en zij moet haar ice-creambakje even loslaten en het komt op mijn schoot terecht. Ik pak het vast en houd het rechtop voor d'r, want het deksel past er niet zo goed op. Zij drukt even op mijn knie om weer recht te staan.

‘Volle bus vandaag, no?’ zegt ze.

De bus maakt een ruwe bocht naar links, de van Idsingastraat in en de bubbling-muziek klinkt meeslepend in de oren. Mijn hart klopt tegen mijn slapen en mijn keel wordt droog.

‘Ay,’ zeg ik, de rest van mijn opmerking vergetend.

‘Dan kan je toch je mars lichten en een dame behoorlijk laten zitten?’

Ik kijk haar aan, maar weet niet wat ik moet zeggen. ‘Net of heel Suriname met de bus gaat’, klopt niet meer. Morgen ga ik weer met de auto naar het werk.