Minnerij, misdaad en magie

Merkwaardige zaken uit Maastricht's onbekende verleden

[p. 123]

Markies Jean d'Argens woonde in Maastricht

In 1735 verbleef de befaamde avonturier Jean Baptiste de Boyer, markies d'Argens gedurende enkele maanden in Maastricht. Hij was vergezeld van mej. De Cochois, dochter van een Normandisch edelman. Haar werkelijke naam luidde Silvie du Tremblaie. De markies had met haar kennis gemaakt in Aix-la-Provence, waar zij in een tragedie van Racine optrad.

Het was een knappe donkerogige brunette. Zij had een slank figuur en een welluidende, ontroerende stem. Te Maastricht trad zij o.a. op in een vijftal door haar geschreven toneelstukjes.

Na het vertrek van het Franse toneelgezelschap verbleef het toen nog ongehuwde paar een paar maanden in een nabij het Statenhuis gelegen woning.

Jaren later zou de markies Maastricht nog eens bezoeken, waarbij hij als Kamerheer van de koning van Pruisen, door generaal d'Aylva met groot eerbetoon zou worden ontvangen.

Hij was op 24 juni 1704 te Aix geboren als zoon van de procureur-generaal van het provinciaal parlement. Op 15 jarige leeftijd trad hij in militaire dienst. Hij leidde al spoedig een losbandig leven, waarover hij in zijn ‘Mémoires’ later uitvoerig zou vertellen. Na een kort verblijf in Spanje werd hij attaché bij het Frans gezantschap van M. d'Andrezel te Constantinopel, waar hij al spoedig weer verwikkeld was in allerlei amoureuse avontuurtjes. Hij verkeerde in hoge Turkse kringen, waar hij veel gegevens vergaarde voor zijn latere filosofische werken. Op zekere dag had hij zich, door omkoping van een bewaker toegang verschaft tot de beroemde Aya Sofiamoskee, waar hij tot grote ontsteltenis van deze bewaker onder het drinken van een fles wijn een flink stuk ham verorberde. Dat was een dubbele misdaad tegen de mohammedaanse wetten.

Na zijn terugkeer vestigde hij zich te Aix als advocaat. Hij wierp zich op de studie van de letteren, filosofie, natuurwetenschappen,

[p. 124]

schilderkunst en vreemde talen, waarbij hij ongetwijfeld de grondslag legde voor zijn latere, veelzijdige werken.

Hij maakte een reis naar Italië waar hij zijn losbandige levenswandel hervatte. Na zijn terugkeer noopte een schandaal, waarin hij verwikkeld was, hem uit te wijken naar Parijs. Al spoedig stak hij tot over de oren in schulden. Hij hing de toga aan de kapstok en nam dienst in het regiment van Richelieu, waarmede hij verschillende veldslagen meemaakte, o.a. te Philipsbourg (1739). Tengevolge van een bij de val van een paard opgelopen letsel, moest hij de militaire dienst vaarwel zeggen.

Hij was opnieuw zonder bronnen van inkomen. Zijn familie weigerde elke financiële hulp. Hij wilde nu in Holland zijn geluk als auteur gaan beproeven.

In de periode van 1734 tot 1740 publiceerde hij een wonderbaarlijk aantal werken op allerlei gebied. Hij werkte soms 6 maanden aan een stuk, zonder zijn kamer te verlaten. Hij schreef romans, mémoires, historische opstellen en filosofische werken, waaraan zijn serie ‘Lettres’ hem beroemd zouden maken, o.a. ‘Lettres Juives’ (1736 6 vol.) ‘Lettres Chinoises’ (1739 5 vol.), ‘Lettres cabalistiques’ (6 vol.), etc. Tot zijn kennissenkring behoorde o.a. ook Voltaire.

De kroonprins van Pruisen nodigde hem uit naar Berlijn te komen, maar de vrees vanwege zijn lengte ingelijfd te worden bij de koninklijke garde, weerhield hem hierop in te gaan. Na de dood van de koning, nodigde prins, nu koning Frederik II, hem opnieuw uit. Hij verliet Stuttgart, waar hij door de oude en lelijke hertogin-douairiére die op hem verliefd was, werd onderhouden. Hij ging naar Berlijn. Dit werd het begin van een kwart-eeuw durende vriendschap met de koning, die hem tot kamerheer en directeur van zijn Academie benoemde en hem een flinke toelage toekende.

Op 60 jarige leeftijd trouwde hij te Berlijn met zijn dulcinea De Cochois. Casanova vertelt in zijn ‘Memoires’ hoe hij bij zijn bezoek aan Potsdam, waar hij een paar maal de gast was van Frederik II, behalve de markies d'Argens en diens vrouw, ook haar zuster Marianne aantrof, die daar enige jaren met veel succes als danseres

[p. 125]

optrad. Casanova vermeldt ook hoe hij, toen hij in 1769, bij de markies te Aix logeerde, ervan getuige was hoe de markies op een familie bijeenkomst zijn op 15 april 1754 illegaal geboren dochter Mina als wettige dochter erkende.

In het paleis Sanssouci te Potsdam was d'Argens naast Voltaires Malpertuis en La Mettrie, een graag geziene gast bij de beroemde soupers van de koning. Koning Frederik de Grote, die zijn Franse vriend af en toe gaarne een poets bakte en hiermede soms wel eens wat te ver ging, werd werkelijk kwaad als de markies over terugkeer naar Frankrijk sprak. Toen hij in 1766 in de Provence een bezoek aan zijn broer bracht, liet Frederik hem met een fictief bevelschrift hals over kop naar Berlijn terugroepen. Maar de nostalgie naar zijn mooie Provence werd d'Argens toch te machtig. Toen hij enige tijd daarna aldaar een verlof van 6 maanden zou doorbrengen, keerde hij niet meer naar Berlijn terug. Hij overleed op 11 januari 1771 tijdens een bezoek aan zijn zuster in het kasteel de la Garde te Toulon. Hij werd te Aix begraven, waar op zijn graf een prachtig monument werd geplaatst, dat voor een gedeelte door Frederik II zou zijn bekostigd.