Minnerij, misdaad en magie

Merkwaardige zaken uit Maastricht's onbekende verleden

[p. 28]

[Weerwolven - spoken - exorcismen - hemelbrieven - hysterici]

Weerwolven in Maastricht kwamen op de pijnbank

Het geloof in het bestaan van weerwolven schijnt in het verleden niet alleen onder het gewone volk te hebben geleefd, ook rechtsgeleerden blijken van het bestaan hiervan overtuigd te zijn geweest. Dit blijkt uit in 1605 en 1607 te Maastricht tegen z.g. weerwolven uitgesproken vonnissen.

In 1605 stond een zekere Henry Gardinn in Maastricht terecht wegens weerwolverij. Bij het verhoor door de rechter beweerde hij, dat een van zijn kameraden, een zekere Jan Le Loup (waarschijnlijk een bijnaam: De Wolf?) hem tot weerwolverij had overgehaald. De procedure waarbij men tot weerwolf werd gepromoveerd schijnt overigens zeer eenvoudig te zijn geweest. Le Loup had hem een kattevel over het hoofd getrokken, waarna hij in een weerwolf zou zijn veranderd. Hij vermeldde niet erbij op welke wijze deze transformatie zich manifesteerde.

Een dag of zes na deze gebeurtenis zou hij met medewerking van Le Loup in de buurt van Sart en Gallaix (Jalhay?) een kind hebben gestolen, dat zij bij Fagne hadden opgegeten. Dit schijnt Gardinn overigens niet goed bekomen te zijn; hij beweerde, dat hij na deze maaltijd een paar dagen ziek was geweest.

Indien zich iets dergelijks in onze dagen zou hebben afgespeeld, zou hij ongetwijfeld met een behandeling in een psychiatrische inrichting en een ter beschikkingstelling ervan afgekomen zijn. Maar aangezien in de zeventiende eeuw nog geen psychiaters bestonden, werd onze weerwolf prompt tot de brandstapel veroordeeld.

Zijn kameraad had zich door een overhaaste vlucht in veiligheid weten te stellen en verbleef toen in het plaatsje Heusden (Heussay?), maar enige tijd daarna werd hij bij een bezoek aan de stad Maastricht, aldaar herkend en achter slot en grendel gezet. Bij zijn verhoor voor de rechtbank te Maastricht beweerde hij, dat Gardinn hem valselijk had beschuldigd, uit wraak voor een pak slaag, dat hij hem

[p. 29]

eens had gegeven. Gardinn zou in het verleden ook andere mensen valselijk hebben beticht van misdaden, waaraan zij, zoals bij gerechtelijk onderzoek was gebleken geheel onschuldig waren.

Op 7 september 1607 werd hij op de pijnbank gelegd, maar hij bleef volhouden, dat hij onschuldig was. Op 27 oktober werd hij opnieuw naar de folterkamer gebracht, waar hij aan handen en voeten gebonden aan een paal werd gehangen. Spoedig gaf hij te kennen, dat hij een volledige bekentenis wilde afleggen. Hij beweerde, dat een duivel (calant) hem tot zijn misdadige handelingen had gedwongen. Hij was nu vijftig jaar oud en zou zich reeds gedurende vier of vijf jaren aan toverij en weerwolverij hebben schuldig gemaakt. Hij bekende in het bos bij Sarte en Gallaix (Jalhay?) een kind vermoord en opgegeten te hebben. De duivel zou hem hiertoe hebben aangezet. Deze had hem de naam ‘Jolet’ en Gardinn de naam ‘Dam Mary’ gegeven.

Hij zei, dat hij wel eens getracht had zich aan de invloed van de duivel te onttrekken en te Bern (Bernau) te biecht had willen gaan, maar de duivel, die dit had ontdekt, had gedreigd hem in het water te zullen gooien en hij had er daarom maar van afgezien. De duivel had hem toen een busje met poeder gegeven, waarmee hij de koe van Lambert de Noer, die goederen van zijn ouders zou hebben achtergehouden, wilde betoveren.

Hij bekende, dat hij de laatste 3½ jaar verschillende malen met de ‘duivel te doen gehad’. Het is niet duidelijk wat hij hiermede bedoelde, maar uit het feit, dat dit ‘te doen hebben’ zich afspeelde in het koren bij St.-Pietersvoeren, in een tuin te Shenny (Chênée?), en in een bos bij Lip (Lische?) en hij de duivel meermalen met ‘haar’ aanduidt, zou men kunnen opmaken, dat hij met hem (haar) geslachtsgemeenschap moet hebben gehad.

Als de beschrijving, die hij van zijn ‘calant’ geeft juist is, moet dit wel een twijfelachtig genoegen zijn geweest. Hij beschrijft hem (haar) n.l.; ‘van onderen uitziende als een angstaanjagend beest, koud en stinkend’? Maar ieder diertje zijn pleziertje: Volgens zijn zeggen moet hij zich met zijn griezelige partner zeer goed hebben geamuseerd, deze zou meermalen zijn kleren hebben aangetrokken, waar-

[p. 30]

na zij samen hadden gedanst! Maar het menu van mensenvlees zou ook hem niet goed bekomen zijn, hij zou na een dergelijke maaltijd gedurende drie à vier uren ziek zijn geweest, waaruit blijkt, dat hij er beter tegen kon dan zijn ongelukkige kameraad Gardinn, die naar zijn zeggen steeds gedurende een dag of drie misselijk was geweest.

Bovenvermelde bekentenis werd door hem op 30 oktober 1607 voor de rechtbank te Maastricht afgelegd en op 5 november werd hij veroordeeld om ‘met een stecke’ (stok of staak) geworgd en daarna verbrand te worden. Op de plaats van de terechtstelling, buiten de Wyckerpoort, zou op een op een paal bevestigd rad, een houten afbeelding van een weerwolf worden tentoongesteld, als voorbeeld en afschrikking voor anderen. Er wordt niet bij vermeld hoe men aan een afbeelding van een echte weerwolf was gekomen.

Bovenbedoelde paal stond op de executieplaats bij het toenmalige Ziekenhof, ook wel ‘De Zieke’ of ‘De Siecke’ genaamd. Dit was gelegen aan de Scharnerweg, buiten de oude Wyckerpoort, ter plaatse waar later het huis van Notaris Boots stond.

(Het bovenstaande werd ontleend aan de ‘Collectanea’ van G.A. Colette zich bevindend in het rijksarchief te Maastricht).