Onze voorouders in verschillende taferelen geschetst. Deel 4. De gestoorde bruiloft. Ulrich de zanger. De Friesche bouwmeester. De bedevaartganger

[p. 86]

Aanteekeningen.

Bladz. 49. Reg. 3 van onderen. Vlaardingen schijnt, ten tijde waarvan wy spreken, een aanzienlijke plaats te zijn geweest, en de zetel der eerste Graven, welke daarom haar naam aan het geheele landschap gaf: althands volgens het schrijven van hermanus contractus, die zich op het jaar 1047 aldus uitdrukt: Theodoricus quidam de Phladirtinga Marchio rebellavisse et episcopatus sibi contiguos ad iniuriam Imperatoris populatus esse nuntiatur: - en op 't jaar 1049: interea glaciali hyeme suppeditante, nonnulli de partibus maritimis milites et principes cum Leodinensi episcopo, Trajectensi et Metensi congregati, Theodorico in Phladirtinga insidias tendunt, commissaque pugna victum occidunt, et provinciam illam Imperatori subiiciunt. In een oud verdrag, tusschen de Abdy van Epternach en het Bisdom van Utrecht, wordt Vlaardingen op de eerste plaats onder vijf moederkerken genoemd. Volgens de gevoelens der meeste schrijvers zoude het Vlaardingen of Fladirtinga, waarvan hier gewach wordt gemaakt, niet terzelfder plaatse als de tegenwoordige stad van dien

[p. 87]

naam, maar meer westwaarts hebben gelegen, en langzamerhand door het geweld der golven gesloopt zijn geworden, 't welk de ingezetenen zoude genoodzaakt hebben, zich verder landwaart in te begeven.

Bladz. 50. Reg. 1. Dat Dordrecht reeds zeer vroeg en bepaaldelijk onder Dirk IV een stad is geweest, wel niet in den zin dien wy daar tegenwoordig aan hechten, maar althands een bemuurde plaats van eenigen omvang, blijkt onder anderen uit het Florarium Temporum, waarin verhaald wordt, hoe gezegde Graaf, zijn vijand binnen Dordrecht verslagen hebbende, en zich bij de wallen van de stad wat vertredende, met een vergiftigde pijl doodelijk is gekwetst. Een ander oud Handschrift, mede by scriverius aangehaald, zegt uitdrukkelijk, dat Dirk IV al de schepen der Keulsche kooplieden te Dordrecht verbranden, en de kooplieden zelve, die in de stad waren, gevaagen liet nemen: waaruit blijkt, dat de plaats bovendien een koopstad was. -

Wie voorts over den naamsoorsprong en de oudheid der stad iets wenscht te weten, dien verwijs ik naar de Oudheden van Zuid - Holland, waar hy de meeste, gevoelens dienaangaande door den kundigen van rijn met de hem eigene scherpzinnigheid getoetst zal vinden. -

Aldaar Reg. 3. Reeds van de vroegste tijden af dagteekenen de twisten tusschen de Graven van Holland en de Utrechtsche Bisschoppen, die by het geestelijk gezach, 't welk zy gerechtigd waren over deze landen uit te oefenen, ook geheele of gedeeltelijke aanspraak maakten op het waereldlijk beheer. Zoo was het op aanhitsing van Bisschop Bernulf, dat Keizer Hendrik met een aanzienlijk leger, in 1046,

[p. 88]

de Maas af kwam zakken, en Dordrecht, Vlaardingen, Rhijnsburg, de geheele streek daar tusschen gelegen, die men (misschien niet geheel zonder reden) voorgaf aan den Bisschop ontweldigd te zijn, voor hem bemachtigde. Dirk IV, zich met Godfried van Lotharingen verbonden hebbende, viel nu van zijn kant in Utrecht en in Luikerland. In het volgende najaar keerde de Keizer terug en veroverde op nieuw de in het vorige jaar door hem genomen plaatsen iets, 't geen sommigen geschiedschrijvers vreemd voorkomt; doch geene verwondering moet baren, wanneer men bedenkt, dat men te dier tijd geen staande legers bad, maar een krijgsmacht, byeen gebracht door bondgenooten of vazallen, die, als 't hun verdroot, of als hun dienstplicht volbracht was, weder huiswaarts trokken: zoodat het hoogst waarschijnlijk is, dat de Keizer zich genoodzaakt had gezien, de door hem bezette landstreek weder te ontruimen. Hoe dit, zij, ook van zijn tweede verovering had hy weinig vrucht: het late jaargetijde, de hooge vloeden, het verloopen van zijn heir en daarby de betere kennis, welke Graaf Dirk van het terrein bezat, dwongen Hendrik op nieuw tot den aftocht, dien hij niet zonder zwaar nadeel, en met verlies van zijn schepen, welke in 't slijk bleven vastzitten, bewerkstelligde.

Bladz. 54, Reg. 1. In de elfde eeuw had de Paltsgraaf Hendrik, broeder van dien Otto, van wien melding gemaakt wordt in het verhaal, zijn zetel te Lach, een kasteel naby Andernach gelegen, en noemde zich alzoo Dominum de Lacu. Bekend is nog heden ten dage de Lacher See, een ingestorte krater, wegens zijn grondelooze diepte vermaard, De-

[p. 89]

zelfde Hendrik stichtte aldaar een klooster, gelijk blijkt uit den open brief, in den jare 1093 door hem gegeven, bygebracht door tolner in cod. diplomat. Palatino, pag. 32. De Kronijk van Lach (Chronicon de Lacu) is onder de geschiedboeken van die eeuwen bekend.

Bladz. 56. Reg. 9. Vele geleerden vinden zich verlegen met dien tytel van Markgraaf, aan Dirk IV gegeven, en willen daaruit zijn macht en aanzien bewijzen, omdat, gelijk zy met veel omhaal betoogen, de tytel van Markgraaf of Marquis hooger is dan die van Graaf. Dit moge later zoo geweest zijn, het levert in dit geval geen bewijs, en doet niets ter zake: in de eeaw waarin Dirk IV leefde, wilde men door Markgraaf niet meer te kennen geven dan zoodanigen Graaf, die de marken of grenzen te bewaken had: een verplichting, welke zijn ambt wel belangrijker maakte dan dat van een Graaf, die binnen 's lands een gewest bestierde, maar hem daarom nog met geen grooter aanzien of macht bekleedde.

Bladz. 68. Reg. 25. Koomen. Zoo schreef men oudtijds by verkorting voor koopman, gelijk uit menigvuldige oude keuren, alsmede uit kiliaen in V. Kooman blijken kan. Zoo heeft ook lustburgh in zijne Amsterdamsche Avondwandelingh 1633 9^de couplet:

Doch soo wie sijn coome-schappen,

Meer veylt als het wel behoort.

Van dit koomen is koomeny (koopmanschap), even als bakkery van bakker, tappery van tapper, slijtery van slijter enz. - Tegenwoordig, nu men de taal en hare afleidingen niet meer uit de oude oirkonden of

[p. 90]

uit het gezond verstand, maar uit de dagbladen leert, schrijft men kom–en–eisch: even als of de EI in 't Neerduitsch ooit in Y veranderen kon. -

Bladz. 78. Reg. 9. Aan deze kapel, waarvan de tijd der stichting onzeker is, werd in den jare 1363 een gasthuis getimmerd, waartoe Boudewijn Yenson en zijn vrouw Lysbet Heyns dochter hare huizing gegeven hebben. In 1574 werd dit gebouw aan het schippersgild tot het houden hunner vergaderingen afgestaan.