De rebellie van 1815, algemeen bekend als Slachters Nek

[p. 557]

No. 53.
R.4. Minuten, 29sten Dec. 1815.
Uitenhagen.

Compareerde &c.

Abraham Carel Greijling, oud 58 jaren, geboren te Stellenbosch, wonende in den Swagershoek, in 't District van Graaff-Reinet, en Veldcornet aldaar; dewelke ter requisitie &c.

Dat op den 13den November l.l., des namiddags ten één uren, de Compt: een briefje hebbende ontvangen, onderteekend met den naam van Johannes Bezuidenhout, behelzende dat hij, Compt:, zijne manschappen moest commandeeren om present te zijn bij Theunis de Klerk, in den nagt daaraan volgende, vijf minuten voor twaalf uren, een brief had bekomen van den Adjunct Landdrost Van de Graaff, meldende dat de Compt: zijne manschappen moest onder het oog brengen dat er een oproer onder de menschen was; waarna bij den Compt., in dien zelfden nagt, ten twee uren, twee van des Compt^s., manschappen, Joseph Thomas en Gerrit van der Merwe Gerrits zn:, waren gekomen met een commandeerbriefje, insgelijks geteekend met den naam van Johannes Bezuidenhout, en welk commandeerbriefje aan hen zoude zijn gebragt door Andries Meijer, welke manschappen aan den Compt: kwamen vragen om onderrigt te worden wat zij doen moesten; waarop de Compt., hun had geantwoord, dat als hij order van zijn Landdrost kreeg, hij hun wel zoude commandeeren, dog dat zij op het commandeerbriefje van Bezuidenhout niet gaan moesten; hebbende de Compt., hun daarop den brief van den Adjunct Landdrost Van de Graaff, hier voren gemeld, voorgelezen, en des anderen daags zijne manschappen laten roepen om bij elkander te komen; welke op den 15den zijnde bijeen gekomen, hij, Compt:, hun zoo wel den brief van den Adjunct Landdrost, als het briefje van Bezuidenhout had voorgelezen, en hun gevraagd uit welke autoriteit zij dagten dat Bezuidenhout hun commandeeren zoude, en wat zij van meening waren, om Bezuidenhout of het Gouvernement te gehoorzamen? Waarop zij allen, zijnde zes-en-dertig in getal, geantwoord hadden dat zij zig aan hem, Compt:, en 't Gouvernement hielden, van welk verrigte de Compt: aan den Landdrost Stockenström bij een brief had kennis gegeven.

Dat op den 15 November voormelde Compt: een brief van den fungeerenden Landdrost, zijnde den Heemraad Enslin, hebbende ontvangen, behelzende insgelijks een order om 't voorschrevene aan zijne manschappen onder 't oog te brengen, en om naar Graaff-Reinet te komen, de Compt: daarop had geantwoord dat hij de zaak reeds aan zijne manschappen had onder 't oog gebragt,

[p. 558]

maar dat hij naar Graaff-Reinet niet konde opkomen, omdat hij zig uit zijne wijk in die omstandigheden niet durfde absenteeren.

Dat de Compt: eenige weinige dagen daarna, zonder den juisten datum te kunnen opgeven, weder een briefje dog zonder naamteekening had ontvangen, behelzende, naar des Compts: best onthoud, dat zekere Hendrik Prinslo gevat was, en dat hij, Compt:, moest te hulp komen, gelijk de Compt., op den 15 November in den avond weder een briefje had ontvangen onder 't welk de namen stonden van Willem Krugel en Johannes Bezuidenhout, behelzende (zoo de Compt. meent) een order om bij henlieden te komen met manschappen, doch aan welke briefje de Compt: zig even weinig als aan de vorige had gestoord, zijnde voornemens om volgens zijn eed en pligt met zijne manschappen standvastig aan 't Gouvernement te blijven. Alle welke briefjes de Compt. naderhand had overhandigd aan den Landdrost Stockenström, op de post van Capt: Andrews, alwaar hij Compt:, door zijn Landdrost ontboden was.

Waarna aan den Compt: vertoonde zijnde

1.	Een briefje gedateerd 12 November 1815, en geteekend Johannes Bezuidenhout.
2.	Een Commandeerbriefje zonder datum, onderteekend Johannes Bezuidenhout, beginnende ‘vrienden u word gelast’ &c.
3.	Een brief zonder naam of datum, beginnende ‘aan den veldcornet Abram Greijling, wij maak &c.’
4.	Een briefje beginnende ‘d' algemeene burgerstem’ enz., zonder datum, dog onderteekend met de namen Willem Krugel en Johannes Bezuidenhout.

En gevraagd of deze zijn de briefjes hier boven door hem opgegeven, zegt de Compt: all deze voor dezelve te erkennen, en dat 't laatstgemelde aan hem, Compt: was gebragt door Abraham Bothma, welken de Compt: zeer wel kent, als hebbende denzelven als een kind groot gebragt, en aan welken de Compt: hebbende gevraagd wat dat alles beduidde, en wat hij daar bij deed, hij had gezegd dat de Compt: mede moest komen bij de oude menschen; op 't welk de Compt: hem had geantwoord dat hij zelve ouder was dan degenen die daar waren, en dat hij, Compt:, daar niets te doen had, en dat hij Bothma ook beter zoude doen van zig naar huis te begeven in plaats van te vergaderen en tegen 't Gouvernement op te staan, waarop de gedet:, Bothma had stil gezwegen, en zijn paard genomen hebbende, was weggereden.

Waarna door den R.O. Reqt: aan den Compt: is gevraagd, en door hem beantwoord als volgt:-

1. Heeft gem: Abraham Bothma u iets van het geheim van Bezuidenhout geopenbaard?

Antwoord: Neen, want ik was te kwaad op hem om hem iets verder te vragen.

[p. 559]

2. Zijn er geene andere personen tot die oproermakers behoorende bij u geweest?

Antwoord: Nadat het oproer over was, heeft zig eerst bij mij vervoegd Abraham Lodewijk Botha Christoffel zn:, een van mijne manschappen, welke aan de groote Visrivier hebbende gelegen, zig ook bij de oproerigen had bevonden, aan wien ik, gevraagd hebbende, hij daarop heeft gezegd dat hij er onschuldig ingekomen was. Naderhand is ook Theunis de Klerk en een ander bij mij gekomen, welke ook zeiden dat zij onschuldig er in waren gekomen, en verzogten dat ik een goed woord voor hen zoude doen. Ik heb hun gezegd dat zij zig bij de Regering moesten verantwoorden, en heb hun een brief vertoond van den Adjunct Landdrost Van de Graaff behelzende dat, indien er van de vlugtelingen eenige kwamen, ik dezelven moest aanhouden: ook is, voordat 't oproer nog gestild was, bij mij gekomen Piet Erasmus P zn:, welke door zijn broeder Johannes, welke naast mij woont, bij mij gebragt zijnde, mij om raad heeft gevraagd; waarop ik hem geraden heb dat hij zig maar stil thuis moest houden, en er zig niet verder bij begeven. Naderhand zijn er, toen ik van de post van Capt: Andrews was teruggekomen, nog zestien bij mij gekomen om zig aan te geven, aan welke ik, op last van den Landdrost Stockenström gezegd heb, dat zij zig moesten begeven naar Cradock bij den Adjunct Landdrost Van de Graaff, om hunne bewijzen af te geven. Vervolgens zijn er verscheidenen bij mij gekomen in de Baviaansrivier, (welk Veld-

[p. 560]

	cornetschap door den Landdrost Stockenström ook onder mijne directie is gesteld), ter plaatse van Jan de Lange, en hebben mij te kennen gegeven dat zij door den bode gedagvaard waren om hier, op Uitenhagen, te verschijnen, waarop ik hun heb gezegd dat zij er naar toe moesten rijden, want dat zij, met zig te versteken, zig nog ongelukkiger zouden maken. Zij hebben daarop geantwoord dat zij gaan zouden.
3. Hebben er, behalve Abraham Lodewijk Bothma Christoffels zn:, zig eenige anderen van uwe manschappen bij de oproerigen bevonden?	Antwoord: Ja, Johannes Botha, Philip Botha, Christoffel Botha, eene Dreijer (zoo ik meen Thomas), en twee gebroeders Van den Nest. Dog die menschen wonen aan Groote Visrivier, en zijn dus digter aan de Baviaansrivier dan aan den Swagershoek.
4. Behoorden deze personen ook onder de manschappen die gij hadt laten bij u komen om hun te commandeeren?	Antwoord: Ik had hen wel laten commandeeren, maar toen waren zij reeds weg.
5. Kent gij ook het handschrift van het vierde aan uw vertoond briefje onderteekend ‘Willem Krugel en Johannes Bezuidenhout’, dog welker onderteekening door een en denzelfden schijnt te zijn geschreven?	Antwoord: Neen, dit handschrift is mij onbekend, en ik ken 't schrift niet van een dezer beiden; maar ik heb wel hooren zeggen van anderen, dat Bezuidenhout nauwelijks zijn naam kan teekenen.

Niets meer &c.

Aldus &c. 29sten December 1815.

Als Gecommitteerdens:

P. Diemel.

W. Hiddingh.

(Get:) Ab. Ca. Greijling.

Mij present:

G. Beelaerts van Blokland,

Secretaris.