Verantwoording
Tal van de feitelijke gegevens van de voorafgaande beschouwingen zijn ontleend aan de correspondentie van Marsman en mij. Een chronologisch overzicht van deze ongeveer tweehonderd brieven en kaarten van 1918-1940 met de aanduiding van de plaats van verzending en van bestemming laat ik hieronder volgen. Veel van deze correspondentie is van een te particulier en te incidenteel karakter om aanspraak te maken op algemene belangstelling maar tal van passages leken mij van belang voor de kennis van een bepaalde phase van zijn ontwikkeling of karakteristiek voor zijn persoonlijkheid. De door Marsman gebezigde spelling en interpunctie is overal gehandhaafd. Ook zijn gegevens ontleend aan mijn dagboeken (8 dln, 1915-1921). Het tweede deel bevat een honderdtal pagina's ‘poëzie en proza’ uit de jaren 1916 en 1917, voornamelijk van Marsman en voor het grootste gedeelte ook door hem geschreven. Verzen uit de daarop volgende periode zijn in andere dagboeken verspreid en voorts in vele manuscripten die ik van hem bezit. Een chronologische lijst van zijn gedichten van 1917-1923, ook van enkele inedita en varianten is hieronder afgedrukt. Verwijzingen van de in de text geciteerde aan mij gerichte brieven en handschriften in mijn bezit blijven achterwege. Alle andere annotaties ter verklaring of ter verantwoording vindt men in de Aantekeningen. De texten van de artikelen die betrekking hebben op Thesen en ‘Anti-thesen’ zijn in hun geheel opgenomen.
Met uitzondering van enkele gegevens uit het Marsman-Archief dat zich in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag bevindt, heb ik geen ander materiaal gebruikt: het was geenszins mijn oogmerk een biografische of literair-historische studie te schrijven - al kan een en ander van het hier medegedeelde een bijdrage daartoe zijn. Wat de zakelijke gegevens betreft heb ik naar exactheid gestreefd. Zoveel mogelijk heb
Auteursrechtelijk beschermd