Komme dy kepers? Boef fan Rys

[p. 112]

18

Nier wurdt wekker troch it kriten fan in sirkelsage. Hy krûpt efter de laaiplaten wei en klimt sûnder dat immen him sjocht oer it sket. Hy hellet wat út in automaat, dêr't it waarme buffet kâld en it kâlde buffet lij fan is. Dan stapt er op de bus nei Drachten., mar hy giet net by Dokkum om.

De mannen fan de garaazje ha in treflik stik wurk dien. De Thunderbird Landau stiet te blierkjen as in sirkushynder en te trippeljen fan ûngeduld. Nier betellet mei in betelsjek, dat is kontant betelje sûnder in sint yn 'e bûse te hawwen. Hy jeit syn dykfêste folbloed oer de âlde bewende binnenwegen., wol de reed nei Dynte har hûs yn swaaie, as er wat ûngewoans sjocht. Foar it bordes stean fjouwer persoaneweinen en ien plysjemotor.

Nier rydt syn auto tusken de beammen en slûpt fan de sydkant op it hûs ta. Hy klimt by in reinwetterspipe op, siket de balkondoarskaai út it nustje dat er yn 'e fuorring fan syn jas fynt en teantet der yn. Ut de L-foarmige sitkeamer komme minsklike lûden. Hy skoot by de muorren lâns, triuwt o sa hoeden in gerdyn fansiden en komt op de tsjustere oerrin boppe de iepen draaitreppen. Direkt dûkt er wei efter de balustrade.

Lyk ûnder him stiet Dynte, har lange ljochte hier fêstbûn oan ien fan de Doryske pylders. Kiki sit midden yn 'e keamer, in stiif snoer ferbynt har mei twa deaden. Platfoet en de man yn skipperstrui. Syn krûme pypke stekt noch út de oerbliuwsels fan syn holle. Mefrou Münster hat harsels breed op de bank útlein en nipt oan in glês droege sherry. Menear stiet neist har en tutet op har hân

[p. 113]

om. Rútsjeshimd blaast yn de lopen fan syn beide revolvers. Mûs teart in krante op en troppet dy yn de râne fan syn plysjepet. Nice stekt in farske sigaar oan en Sipma byt mimerjend op in stick, wylst syn iene each sliept en it oare nei it plafond stoarret. Boarstelhier en Montere Blessearre ha in regimint bierglêzen foar har stean en nimme tusken de bedriuwen troch in hantsjefol boarrelwoarstjes.

De hiele Feriene Naasjes, útsein it kommunistyske blok.

‘Dus do hiest yn 'e smizen dy oerfal wie net loyaal?’ freget Nice. Hy skoddet de lúsjefer út en blaast Dynte in reekplom yn it gesicht.

‘Fansels,’ andert se. ‘Jim moasten just my ha omdat ik krekt op him lykje. Jimmy ûntfiere en my in harsensspieling jaan. Dan my as skaakmaster de wrâld yn skoppe en him yn syn eigen suster feroarje. En ik de iene nei de oare partij ferlieze. Nettsjinsteande de handikap fan Tobnivkin waans kompjûter mei skaakynformaasje yn Fochtelo stiet. Hy is de lêste wike alhiel fan slach. Omdat jim syn kompjûter stellen ha.

‘Wêrom soe ik as Amerikaan graach wolle dat myn lânsman it ferliest?’ ropt Nice út.

‘It is ommers altiten itselde sankje,’ seit Dynte. ‘Jild, jild, jild. Earst Tobnivkin op in hopeleaze efterstân sette en dan in kontrakt slute dat Angler dochs noch ferlieze sil.’

‘Net min, fanke, net min,’ prevelt Sipma bewûnderjend.

‘Spitich datsto net ien fan ús bist. Mar dit dan?’ En hy strykt mei de houten skonk tusken har billen.

‘Platfoet hat jim lekker te fiter hân. Dizze skonk moffele er wei en in oarenien liet er mei opset yn myn sliepkeamer lizze. Om jim op in ferkeard spoar te setten. Jim binne der yn trape. Mar Platfoet wie dêr net wis fan. Hy tocht ien fan jim hie syn houten earm mei heak. Dêrom krigen jim him sa fier sels de skonk by my te heljen. Nier sloech him del. Doe't it te lang duorre, kaam Keulen. Kiki sloech him del. Platfoet kaam it earst by en gyng nei syn maat yn Fochtelo, hoeder fan de kompjûter. Dy wist ek wat. Hy fermoarde syn freon mei de houten earm dy't er sels stellen hie. Om de

[p. 114]

sinten allinne op te striken. It spyt my neat jim ha dy dikke deadling in kop lytser makke.’

‘Ik ha it eigenhannich dien,’ seit Sipma fernoege.

‘Mar it spyt my wol de grutste rotsekken sitte hjir noch libbensliif om my hinne,’ giet Dynte fierder. ‘Sa giet it oeral, de lytsman moat it ûntjilde.’

‘Moralistysk tocht,’ merkt Sipma bekaaid op. ‘Hokker rol spilet Kiki yn dit stik?’

‘Kiki dûkte yn jo boetyk ûnder. Se woe yn Fryslân bliuwe, net werom nei Amearika. Mar jo ha har ferret. Doe moast se wol op jim piipjen dûnsje. Ik foar skaakmaster spylje en sy ûnderwilens mei Nier ompopkje. Se hat besocht him oan 'e heak te slaan en tagelyk oan jim te ûntkommen. Dat wie tefolle fan it goede. En no sis ik gjin wurd mear.’

‘O nee,’ wettertosket Mûs, ‘o nee?’ Hy komt starich op har ta, syn gummykneppel tikket er mei yn de palm fan syn hân.

‘Opjaan,’ warskôget Sipma. ‘Tink oan Hinnebruier dysto kwyt rekke bist en oan de plysje dysto fersûpt hast.’

‘Dat lêste is net sa slim. Dy plysje hie hjoed in útdei, dat meitsje ik wol yn oarder,’ seit Keulen.

Kiki sit wyt as in deade oan de beide liken fêstbûn. Mei grutte eangsteagen en iepen mûle dy't gjin lûd jout. Allinne it triljen fan har fuotten ferriedt dat se noch libbet.

‘Helje in sage,’ kommandearret Sipma.

Montere Blessearre giet de keamer út. Efkes letter komt er mei in sage werom. Sipma leit de houten skonk op in stoel, sa, dat der stekt in fiks ein út. Sipma hâldt der in mjitlint bylâns, Rútsjeshimd set de knibbel der op en Boarstelhier giet yn 'e hoksen sitten.

‘Hjir?’ freget Rútsjeshimd.

‘Nee, hjir,’ wiist Sipma.

De hiele ploech komt der omhinne stean. Rútsjeshimd set de sage op it hout. It swit brekt him út. Dan begjint er te saagjen.

Nier docht in taast yn syn bûse. Dêr fielt er de lila aster dy't Dynte wegere. De blom is alhiel fersutere. Mar se hat in bewiiske fan syn sympaty fanneden, just op dit stuit. Foarsichtich komt er

[p. 115]

oerein en lit de aster falle. De blom bedarret foar har fuotten. Dynte is sa besteld mei it sjen nei it skonksaagjen, se bemerkt der neat fan. Nier suchtet en dûkt wer efter de balustrade. Krekt op tiid, Mûs draait him om.

Hy komt starich op Dynte ta, de hannen op de rêch, en sjocht har lyk yn de eagen. As er fuort by har is, bliuwt er ynienen stean. Hy sjocht de blom. Hy kriget har op, draait de stâl yn syn fingers, eaget fernuvere om him hinne. Dan glimket er en leit de aster soarchsum op Dynte har lofterboarst. Hy draait en sjaggelt nei de oaren werom.

De skonk is hast midstroch. Boarstelhier hâldt de ein fêst en Rútsjeshimd saget süntsjes om neat te fersplinter jen. De hollen bûgje har wat langer wat djipper oer it kerwei. As dat dien is, sjitte dy hollen tagelyk omheech.

Sipma roppet de twa stikken nei him ta en besjocht de saachflakken. ‘Neat,’ stint er.

De stilte is pynlik en djip.

‘Hat er op it goeie plak sage?’ doar Keulen op it lêst te freegjen.

‘Wis en wrachtich, ik bin der dochs sels by!’ ropt Sipma ferheard út.

‘In minske kin him fersinne,’ merkt Nice hoeden op.

Mefrou Münster reaget alle omstanners oan 'e kant. Se skuort Rútsjeshimd de sage út de hannen.

‘Soks moat mei sin dien wurde! Frouljuswurk. Hy hat him fersage. Lit dit mar oan my oer. Wêr moat it wêze?’ Se sjocht Sipma fergjend oan.

‘It soe my raar ûntkomme as dit net it plak is. 54,2 sentimeter fan ûnderen ôf. Mar jo kinne it fansels earne oars besykje.’

Mefrou Münster begjint te saagjen. Se docht it mei omtinken. Boarstelhier heint it ôfsage stik op. Dan is Keulen oan bar, dan Nice, dêrnei Montere Blessearre en as se allegearre in kear sage ha, mei Sipma it sels as lêste man prebearje. Njoggen stikjes skonk lizze oer de flier. Se fine neat.

‘In ôffaller,’ seit Keulen. ‘De iennige dy't wit wêr't it is, kin ús neat mear fertelle. Dy sit dêr. En hy wiist op de fleisklompe neist Kiki

[p. 116]

en Platfoet.

‘In ramp,’ mient Nice.

‘Skyt ramp!’ raast Sipma. ‘Ik sil de taken delegearje. Wa't him dêr net oan hâldt, brek ik de bonken!’

‘Hokker taken?’ freget Keulen fatsoenlik.

Boppe sjocht Nier Stjonker om de hoeke fan it gerdyn ferskinen. De hûn bliuwt stean, syn mankelike eagen fleurje hielendal op. Hy janket fan blydskip. Nier kin wol jankje fan grimmitigens. Hy docht de finger op de lippen. Mar de hûn hâldt syn bek net. Hy springt op syn baas ta en slikket him om de earen. Nier knypt syn bek ticht. De hûn janket troch.

‘Wat is dat?’ freget Sipma.

‘O, in hûn, dy rûn hjir niis ek al om,’ seit Rútsjeshimd.

‘Hy steurt my. Meitsje him kâld!’

‘Sa't jo wolle.’

Rútsjeshimd lûkt in revolver út it foedraal en rint de trep op. Nier sjit mei Stjonker ûnder de earm op de earste de bêste doar ta. Hy komt yn de studearkeamer. Hy triuwt Stjonker yn it kastje fan it skriuwburo. De hûn sjocht him net begripend oan en janket troch. Nier giet efter de doar stean.

Rútsjeshimd stapt der yn. Hy hat al gau yn de gaten wêr't it jankjen wei komt. Hy lûkt it kastdoarke iepen.

Op dat momint springt Nier ta. Rútsjeshimd sjit mei de kop nei foaren yn it middenpart fan it buro dat oars foar de fuotten ornearre is. Syn skouders komme klam tusken de sydstikken. Hy kin gjin kant út. Mar hy kin Nier noch wol in ôfgryslike skop jaan. Dy batst rêchlings tsjin de boekekast en bliuwt sleau sitten.

In fjirtichdelige ensyklopedy mei taheakke, tolve ynbûne jiergongen Sljucht en Rjucht, de sammele wurken fan Emile Zola, alve Simenon-omnibussen, acht Vondels yn prachtbân, de komplete searje Masterwurken fan de Literatuer, njoggen fotoboeken, trije wrâldatlassen, ien fan Wymbritseradiel, fyftjin neislachwurken, trettjin wurdboeken, in skipssjoernaal út 1737, seis histoaryske romans, sechstjin bibliofile útjeften mei opdracht en hântekening, fiif-en-tweintich Fryske kikkerts, seis-en-fjirtich Nederlânske

[p. 117]

peperbeks en trij-en-tachtich Ingelske pocketbooks miterje neist en foar him del.

Se misse him allegearre. Nier docht de eagen wer iepen.

Ien ûnoazel boekje mist him net. In boekje dat er noait lêzen hat. keamerplanten en har fersoarging. Just as er tinkt ik ha alles hân, komt dat hiel iensum fan de boppeste planke fallen. Rjochtstannich op syn seare plasse. Dêr bliuwt it sels noch in setsje stean, tommelt dan ek oer de flier. Nier beswimet hast.

As er oerein klaut, is it al te let. Mûs, Boarstelhier en Montere Blessearre ûntfermje har oer him. Se bringe him nei de sitkeamer ta. Jankend stoot Stjonker tusken har fuotten troch en ferdwynt om in hoeke.

‘Sjoch ris oan, wa ha wy hjir,’ ropt Sipma optein út. ‘Dat makket de saak in soad ienfâldiger. Byn him ek oan de skandepeal!’

Se bine Nier oan in Doryske pylder neist Dynte harres.

‘Noch wat te sizzen?’ freget Sipma.

‘Ik meitsje gjin wurden oan jim smoarch,’ antwurdet Nier.

‘Mûs, do hast wat út te soenen. Dit is dyn kâns. Blunderje net wer. Sjit him dea!’

‘Ja, baas.’

Mûs set Nier in revolver tusken de eagen, docht alve stappen tebek en leit it wapen op itselde doel oan.

‘Penalty,’ seit Nier.

‘Sjit op!’ trunet Sipma oan.

Op dat momint fljocht de doar iepen. In plysjeman hellet Mûs ûnderút, de kûgel fluitet yn it plafond. Fiif-en-tweintich plysjes stowe fan alle kanten de keamer yn en oermasterje yn in hânomdraai de hiele binde. In machtsoernimmen sûnder bloedferjitten. Alles is oer foardat immen in kik jaan kin. Eliot sei al, de wrâld hâldt op, net mei in klap, mar mei in sucht. Nice klappertosket, Sipma sit der by as docht er in wintersliep en mefrou Münster kriget in kleur troch har transparante gewaad hinne.

In besnorde plysjeman komt mei de hannen yn 'e side op Dynte en Nier ta. Hy skoot syn pet wat omheech en seit: ‘Gemeenteplysje Drachten. Ynspekteur Berty Bosk. Sis mar Berty.

[p. 118]

Jim namme?’

‘Dynte Planteit en Nier Hinnebruier,’ andert Nier.

‘Jo opjefte fan de tiid justermoarn yn De Pein strykte net. Wy ha in tip krigen. Kertier oer alven wiene jim dêr. Jim binne yn de begraffeniswein fuortriden. Fan 'e moarn is er út de Strobosser Trekfeart helle. Yn Ljouwert is in plysje fersûpt en syn motor stellen. Men leit ferbinings en lûkt konklúzjes. Ik tocht, ik sil mar mei grut materiaal nei Ald-Appelskea gean.’

‘Dêr ha jo hiel ferstannich oan dien,’ priizget Nier.

‘Mar by dat útfaachsel heare wy net!’ merkt Dynte fûl op. Har eagen sjitte fjoer wylst se by de bindeleden lâns sjocht.

‘Dat leau ik graach,’ seit Berty kalm. ‘Fansels, wy moatte it earst útsykje. Heu, heu, gjin dolle boel der fan meitsje!’

Hy warskôget in pear plysjes dy't Kiki los meitsje en dêrby wat al te lang mei har omfodzje.

‘Sa, ôffiere it swikje!’ kommandearret er.

De mannen dy't it hûs trochsocht ha, komme mei Rútsjeshimd de trep ôf. Hy en de oare bindeleden wurde fuortbrocht.

Dynte freget mei har leafste fanyljestim: ‘Inspekteur, ien ding is my noch net dúdlik. Ik ha myn fermoeden. Mei ik besykje oft dat bêfestige wurdt?’

‘Lit it tinken mar rêstich oan de plysje oer, juffrou Planteit.’

‘Tinken is hantearjen fan oardeningsmiddels dêr't in ûnoersichtlike mannichte fan oanskoulike gegevens troch beheind wurdt ta in oersichtlik protsje,’ dreunt Dynte op.

‘Hen?’ seit Berty ferbjustere.

‘Definysje fan tinken. Mei ik no myn idee útprebearje?’

‘Mmm, 't moat mar.’

‘Ynspekteur, wy binne ree,’ seit in plysjeman by de doar.

‘Ride jim foarút. Ik kom aanst. O ja, nim har en dat slachtwurk ek mei.’

Daliks sjitte seis plysjes op Kiki ta.

‘Ik sei dat slachtwurk ek!’ boldert Berty.

Fjouwer fan de seis tôgje tsjin heuch en meuch de liken de keamer út.

[p. 119]

‘Kiki moat hjir bliuwe!’ ropt Dynte. ‘Sy heart der by.’

‘Jo freegje noch al wat,’ suchtet Berty.

‘It wurdt noch slimmer,’ glimket Dynte. ‘Ien fan jim moat nei it postkantoar en helje in pakje út postbus nûmer 1.’

‘Ja, hear ris even oan...’ protestearret Berty.

‘Hjir is it kaaike.’

Tsien minuten letter komt in plysjeman mei it pakje werom.

‘Is dit it?’

‘Seker. No in sage. Dêr leit ien.’

Berty skodhollet. ‘In gekkehûs. Niis is hjir ek al sage sa te sjen.’

Dynte makket it pakje los en bringt de houten skonk foar it ljocht. Se leit it mjitlint der bylâns.

‘Hjir saagje. 54,2 sintimeter fan ûnderen ôf.’

‘Wy binne gjin stel idioaten,’ prottelt Berty.

‘Lit my it dan dwaan,’ seit Nier.

As er de skonk trochsage hat, sjogge se in filmroltsje sitten.

Dynte wipt it der út.

‘De projektor, fluch!’

Nier mei in plysjeman nei boppen. Se ha de keamer al fertsjustere, as er mei de projektor oansetten komt.

‘Wat is it 16 millimeter, 8, super 8 of single 8?’ freget in plysjeman benijd.

‘Jout neat, dit is in unifersaal-projektor.’

‘Fijn film, kinne wy laitsje,’ seit de oare plysjeman en hy jout him noflik yn in stoel del.

‘Ja, komme dy kepers,’ falt syn maat him by.

Mar der falt neat te laitsjen. De film lit in longshot fan in stik tún sjen.

‘Us eigen tún!’ ropt Nier ferheard út.

‘Myn tún noch altyd,’ seit Dynte.

Dan folget in medium-shot fan beamkeguod, dan in close-up fan ûnkrûd. It byld wurd wyt, dat is alles. In minyfilm.

‘Kom mei, ik wyt wêr't it is! Earst skeppen helje.’

Dynte nimt de foarstap. Berty keart har.

‘Dat giet sa mar net!’

[p. 120]

‘Noch in pear minuten, ynspekteur, toe...’

Nier krijt trije skeppen út it hok en mei har seizen rinne se efterinoar de doar út. Trijehûndert meter fierder, yn it wyldste part fan de tún, bliuwe se stean. Dynte reaget it ûnkrûd fansiden. Se wiist op in plestik pypke dat krekt boppe de grûn út stekt.

‘Hjir is't. Grave!’

De skeppen fan Nier en de plysjes stjitte al gau op wat hurds.

As se de modder fuortsmiten ha, sjogge se in deakiste. Nier lûkt it lid der ôf. Kiki byt op har neils en begjint te skokskouderjen.

Yn de kiste leit Jimmy Angler. Hy hat in donkere sinnebril op. Syn hannen lizze gear op syn búk. Syn baaistoffen trui is bebarge mei breakrommen en colaflekken.

Ynienen bringt er syn hân nei syn gesicht. Hy skoot syn bril wat op en knippert ferheftich mei de eagen.

‘Sorry,’ seit er, ‘ik slepte.’

‘Jimmy, libbest noch!’ skreaut Kiki. Se fljocht op him ta, falt sels yn de kiste.

Jimmy slacht syn earms om har hinne. ‘Kiki! Fijn dy werom te sjen. Hoe is 't, goed?’

‘Dat mei ik wol oan dy freegje,’ laket Kiki troch har triennen hinne.

‘Kalm, kalm, jim lizze net op bêd!’ warskôget Berty.

Jimmy klimt út de kiste. Hy slacht de modder fan syn klean. ‘Ik ha net iens in shock,’ merkt er tefreden op.

‘En no as de smarde bliksem mei!’ kommandearret Berty.

‘Earst in flaubyt,’ flaaiket Dynte.

‘As jim dan ek mar jim klean oanstrûpe.’

It jûnet al as de plysjeauto fuortride sil. In skim komt oer it gers oandraven. Mei in beestachtige sprong sjit er troch it iepen rút. Hy bedarret yn Dynte har skerte. De hûn janket fan blydskip. De auto stoot de oprydleane ôf.

‘Ik sil wol in livich rapport opstelle moatte,’ suchtet Berty.

Dynte jout Nier in apel. ‘Dizze is net lekker, yt do dy mar op.’ Sels set se har sterke tosken yn in oarenien.

Kiki en Jimmy sitte op de efterbank har earste rúzje út te fjochtsjen.

[p. 121]

Stjonker leit syn snút oer Dynte har skouder. ‘Wêrom ha jim my sa faak allinne litten? Wat ha jim útheve?’ freget er ferwitend.

‘Neat,’ seit Nier.

‘Net folle,’ ferbettert Dynte. ‘Wy ha de tiid deade.’