Cap Sud

[p. 153]

Fryslân

[p. 155]

XV

Op in heldere augustusmoarn ried er nei de Klamers ta. Diderik syn heit hie him frege ris lâns te kommen. Dei en tiid wiene ôfpraat. No moast er dy ôfspraak neikomme. Hy sette syn fyts as altyd tsjin de boekebeam foar it hûs. Mar hy rûn net efterom. Hy stapte op de foardoar ta. Doe't er oanskilje soe, waard dy iependien.

Diderik syn mem stie foar him. Se wie skraalder wurden, foaral yn it gesicht. Se hie in strakke trek om de lippen, dêrt mar in bytsje read op siet. Ek fierders wie se hast net opmakke. Tinne wynbrauwen bôgen oer har holle eagen en dêrûnder skynde it fel út 'en blauwens.

‘Bist dêr al? Kom der yn,’ sei se. ‘Jas even út?’

Se prate noch altyd heech, mar stelde har minder oan as oars, tocht er. Hy strûpte syn bêste jas út, dy't er foar dizze gelegenheid út syn kleankast opdjippe hie. It strûpke wie stikken en doe't er de jas mei de kraach oer it heakje hingje woe, foel it ding oer de flier.

‘Hjir hast in knaapke.’

Diskear slagge it him better de jas te plak te krijen. Hy fuortfage, dat wie er noch fergetten, en folge har. It hûs kaam him frjemd oan, no't Diderik der net mear wie. It miste wat. De stilte hong djipper, swierder, en it ljocht wie hurder, skerper. De bekende foarwerpen liken oars. Se kamen him suver fijannich foar.

Se swaaide de keamersdoar iepen en liet him foargean. ‘Hjir is Gerl.’

Klamer stie foar it grutte rút, mei de rêch nei him ta. Starich draaide er him om, as moast er him losskuorre fan it útsjoch. Syn gesicht wie net sa tekene as dat fan syn

[p. 156]

frou, mar it glimkjen gyng him stroef ôf. Hy joech Gerl in hân en wiisde nei in stoel. ‘Fal del.’

Gerl gyng sitten.

Klamer sels bleau stean. Hy sloech de earms oerinoar. ‘Thús alles goed?’

Gerl knikte. ‘Allinnich heit moat de mangels der út hawwe.’

‘O ja? Hoe âld is er?’

‘Fyftich.’

‘Dat is net sa noflik foar him.’

Wat ferfelend dat er soks no sein hie. Dizze minsken hiene wol wat oars oan 'e holle as de mangels fan syn heit.

Klamer joech him skean tsjin him oer del. Diderik syn mem rammele mei kopkes tee en skealtsjes koekjes. Doe't se betsjinne hie, gyng se ek sitten. Se naam in slokje. By de râne fan it kopke kaam in reade ôfprint.

‘Hoe is 't mei Ruerd? Hat er al wer wurk fûn?’

‘Noch net.’

It petear stûke wer. Diderik syn heit en mem tochten iderkear in nij ûnderwerp op, mar fierder as fraach en antwurd kaam it net. Hy fielde him ûngemaklik. Dizze minsken kamen him allike frjemd foar as it hûs. Se wiene ek feroare. Wêrom hiene se him útnoege? Moast er har nochris fertelle fan syn fisioen? Dat wisten se ommers al lang. Hy hie it nei de dea fan Diderik net mear foar him hâlde kinnen. Wat like dat no lang lyn, hast wol in jier. En de begraffenis wie mar amper foar in moanne. Dêrnei hie er de Klamers net wer sjoen.

Diderik syn heit kaam sa ûnferwachts oerein, dat Gerl syn wurden ynhold. De man gyng nei in kast ta en pakte wat fan in planke. Hy kriemde, stapte op Gerl ta mei in plat fjouwerkant kistje tusken de hannen. It hie ljochte en donkere fakken en readhouten rânen. Gerl seach daliks, wat it wie. It skaakspul dat Diderik fan Hylkema krigen

[p. 157]

hie. Klamer hold it foar him, noch altyd mei rjochte hannen, as woe er it net mei syn fingers omklamje. ‘Do meist graach skake,’ sei er. ‘En do hast it fakernôch mei ús Diderik dien. Wy woene dy dit as oantinken jaan.’ Hy lange him it kistje oer.

Gerl makke it koperen knipke iepen en draaide it deksel. Yn it mei grien filt fuorre bakje leine de fonkeljende reade en wite stikken. Hy krige in hynder tusken tomme en fiisfinger, sette it rjochtoerein, liet it los. Hoeden die er it kistje ticht, klikte it knipke der op.

‘'t Is prachtich, mar ik kin it net oannimme,’ stammere er.

‘Wy soene it dy graach ta hawwe wolle,’ hold Klamer út.

‘Nee,’ skodholle er, wylst er foardel seach. ‘Ik kin it wier net.’

‘Omdat it fan Diderik is?’ frege de mem súntsjes.

‘Dêrom krekt wol,’ andere er. ‘Mar de man fan wa't er dit krigen hat, is net earlik.’

‘Hylkema?’ rôp Klamer út.

‘Ja, dy.’

‘Wat hat er dan dien?’

‘Hy koe it wol helpe, dat er Diderik oanriden hat. It wie syn skuld. Dat wist er sels ek. Dêrom hat er dit jûn. Sa'n geskink kin ik net oannimme.’

‘Hoe witsto dat it syn skuld wie?’

‘Ik haw it sjoen.’

‘Do wiest der ommers net by?’

‘Dy oanriding haw ik ek in fisioen fan hân.’

Klamer ferbriek in lange stilte. ‘Hast Diderik dêrfoar ek warskôge?’

‘Nee.’

‘Wêrom net?’

‘Ik doarst net. Ik haw it him pas ferteld, doe't it al foarby wie.’

[p. 158]

Diderik syn mem biet op de lippen om en kearde har of. ‘Wêrom hast ús yn Frankryk net warskôge?’ brocht se út.

‘Hiene jim my dan wol leaud?’ frege er mijen.

‘Ja,’ prevele se. ‘Ik wol.’

Klamer gyng neist har stean. Hy lei in hân op har skouder en seach Gerl oan. ‘No sizze wy, hiene wy it mar witten. Omdat wy de gefolgen kenne. Mar miskien hiene wy doe ek net nei dy harke.’

‘Diderik sels moast it fan my oannimme, dêr wie it my om begûn,’ bekende Gerl.

No seach se him ek oan. ‘Ik ferwyt dy neat, wier net.’

‘Do hast alles dien, watst koeste,’ foel Klamer har by. ‘En dat sille wy noait ferjitte.’

‘It spyt my, dat it net genôch west hat,’ suchte Gerl. Hy joech it skaakspul werom. Klamer krige it mei ien hân oan. ‘Wy respektearje dyn wegering dit oan te nimmen.’ Hy lei it op de ûnderste plank fan in taffeltsje. ‘It hat no gjin sin mear, om oer de skuld fan dy oanriding te praten. Hast noch mear fisioenen hân, as ik freegje mei?’

‘Nee, gelokkich net.’

‘Ek net oer oaren?’

‘Noait.’

‘Nuver datsto inkeld seachst, wat ús Diderik oerkomme soe.’

‘Ik kin der sels ek net by.’

‘Der binne noch in soad dingen, dêr't wy gjin begryp fan hawwe.’

Gerl krige wer in kopke tee en in pear koekjes. Se praten net mear oer syn fisioenen en it petear ferrûn geandewei wat flotter. Dochs wie er bliid, doe't er nei sa'n oerke mei goed fatsoen opstappe koe, Hy joech har in hân. Se hold him lang fêst en sei: ‘No't ús Diderik der net mear is, bist likegoed altyd wolkom. Komst hjir wer, no?’

[p. 159]

‘Jawis,’ beloofde er.

En Diderik syn heit, dy't him nei de doar brocht, winske: ‘Moatst beslist nochris lâns komme.’

‘Sil ik dwaan,’ antwurde er. Tagelyk besefte er, dat er hjir neat mear te sykjen hie. Ut himsels soe er net wer by dizze minsken oangean. Hy pakte syn fyts en ried op hûs yn.

In wike letter gyng de skoalle oan. De earste deis hoegde er inkeld syn boeken te heljen. Doe't er bûtendoarren syn dûbele fytstas oer de pakjedrager lei, stie Karola foar him. Se wie neat feroare, sûnt er har, no mear as in moanne lyn, foar it lêst sjoen hie. Allinnich seach se der wat fleuriger út. In koart jaske hong oer har skouders, de mouwen bongelen der by.

‘Hallo,’ groete se.

‘Hai,’ sei er fernuvere. ‘Ik haw dy in pear kear opbelle, mar ik krige gjin gehoar.’

‘Ik bin ferhuze. Ik wenje net mear yn de stêd.’

‘Wêr dan?’

‘Tsjerkwâlde. Ik soe krekt nei de bus en doe seach ik dy.’

‘Dan rin ik mei dy op dy kant út.’

Se seach nei syn fytstas. De boeken stieken der boppeút, de flappen woene net iens ticht. ‘Allemachtich, wat in fracht!’

‘In tas fol boeken en in holle fol seachmoal,’ stimde er mei.

‘Bist dy fan 't jier allegear nedich?’

‘Ik moat se teminsten kaftsje. De helte wurdt noait brûkt.’

Se rûnen nei de bushalte.

‘Ik kin it my noch net begripe,’ sei se foar har út.

Hy wist wat se bedoelde. ‘Bist der al in bytsje oerhinne?’ weage er it te freegjen.

‘Do?’

[p. 160]

Hy loek oan 'e skouders. ‘'k Wit net.’

In eintsje fierder smiet se mei de holle it hier nei efteren. ‘Ik hie dy jûns noait mei him yn see gean moatten. Sûnder my wie hy ek net gien. Mar ik tocht oan gjin gefaar mear.’

‘Ik hie it ek ferkeard begrepen. Ik miende dat it fisioen al útkommen wie, de deis dat wy him net fine koene.’

Se slokte. ‘Wy kinne der neat mear oan feroarje.’

Swijend kamen se by de bushalte. Se seach op it horloazje. ‘Lit ús dêr mar even sitten gean.’

Se gyngen nei in bankje oan it wetter. Hy sette syn fyts tsjin in peal. Miuwen saaiden oer har hollen. It rûsde yn him, no't er neist har siet.

Se stoarre foar har út. Har skoudertas lei op har skoat, se fingere oan de gesp om. Se begûn te praten, heal tsjin him, heal tsjin harsels. ‘Ik dream noch altyd fan him. Net mear fan wat him oerkommen is, mar fan alles dêrfoar. De gewoane dingen, dy't wy tegearre dien hawwe. En de oanslaggen, dy't wy hiene. Der siet aventoer yn him. Ek dy lêste jûns noch. Wy soene nei it fjoerwurk. Mar doe't wy oer it strân dêrhinne gyngen, hiene wy ynienen gjin nocht mear, om ûnder de minsken te kommen. Wy seagen it read fan de sinne oer de loft gean. En it wetter krige in djip-pearse kleur. Wy bleauwen oan de râne sitten, sûnder in wurd te sizzen. De hoarizon waard starichoan wei en ek de dunen efter ús wiene net mear te sjen. Nimmen dy't ús steurde. It wie oft wy de hiele wrâld foar ús tegearre hiene. Sa fredich en stil. Doe skeaten de fjoerpylken omheech. Wy seagen der earst nei, mar kamen net fan ús plak. Op 't lêst sei er: “Giest mei de see yn?” Hân yn hân wâden wy troch it wetter. Us klean en skuon waarden wiet, mar dêr joegen wy neat om. Hy sei: “Ik nim dy mei nei de oare kant.” Wy lieten de klean efter en gyngen fierder de see yn. Doe't wy net

[p. 161]

mear stean koene, begûnen wy te swimmen. Net wyld, mar kalm en sûnder ophâlden. Ik hie it gefoel, dat dit altyd duorje soe. Ik fergeat alles om my hinne. En dochs wie ik by him.’

Se swijde en bleau ûnferweechlik sitten. It like wol, oft se syn oanwêzigens net murk. ‘En doe?’ frege er.

Se draaide it gesicht nei him ta. Har noasters beweegden op-en-del. ‘Ik seach him net mear neist my. Ik rôp him. Hy skreaude my ta, dat er kramp hie. Ik swom syn kant út, moast him sykje. Doe't ik by him wie, klamme er him oan my fêst. Hy skuorde my ek nei de djipte. Ik focht mei him. Mar ik koe net losreitsje, hy hold my sa stiif fêst. Doe kamen jim.’

Se makke har tas iepen, krige in bûsdoek en snute har. Yn de tas seach er in stiennen hûntsje. In ljochtbrune sittende taks mei flapearkes en in wyt snútsje. It húntsje dat Diderik fan him krigen hie. ‘Wat is dit?’ frege er en hy stiek syn hân der al nei út.

‘Myn geloksdierke,’ andere se. ‘Teminsten, dat hoopje ik.’

‘Mei 'k ris sjen?’

Se joech it him. Hy hold it rjochtoerein en tikke der tsjin oan, sadat it kopke yn 'e rûnte gisele. ‘Wêr hast it wei?’ woe er witte.

Se seach him wer oan. Har eagen stiene gjin triennen mear yn. ‘Fan syn heit en mem. It wie fan him. Ik hie it sels oan him jûn.’

Hy omklamme it hûntsje, oft er it fyn knipe woe. No begriep er, wêrom't Diderik der sa wiis mei west hie. Wêrom't er opflein wie, doe't it oan gruzels foel. Wêrom't er mei dit gelikense eksemplaar, dat hy him jûn hie, minder yn 't skik west hie. En sy hold dit foar harres. Hy stie op 'e hip har út de dream te helpen troch de wierheid te sizzen. Op it lêste momint bedimme er him. It wie mar better stille dingen stil te litten. Hy joech har it hûntsje

[p. 162]

werom. ‘Moai,’ brocht er oer de lippen.

Se lei it yn har tas en makke dy omstannich ticht. Lang fimele se wer oan de gasp om. ‘Gerl,’ kaam se doe, ‘ik mei dy graach lije, mar dat is net genôch. Mei Diderik wie it oars.’

Se neamde Diderik by de namme. Oant no ta hie se hieltyd hy sein. Dat wie it earste, wat him trof, mear noch as har oare wurden. Hy knikte. Troch in mist eage er nei it ferkear, dat gong sette, no't it ljocht op grien sprong. ‘Dêr komt dyn bus, leau'k,’ sei er heas.

Hy gyng stean, se kaam ek oerein, hy brocht har nei de halte. Foar't se ynstapte, seach se him rjocht yn de eagen en joech him in stevige hân. ‘Oant sjen.’

‘Oant sjen,’ sei er.

De doar makke in sûgjend gelûd en suchte ticht. De bus ried fuort. Hy pakte syn fyts by de peal wei.

Underweis begûn it te reinen. It slingere daliks flink oan. Dêr hie er no krekt om frege. Grimmitich trape er it glimmende asfalt ûnder him troch. In auto efter him toetere heftich. Hy stjoerde net mear nei de berm ta, dat kring hie romte genôch. De wein skeat him bearend foarby. Wat in poeha, it wie mar in âld ein. Dêr bleau de auto ek noch stean. Och heden, wer sa'n opskepper, dy't him even tjirgje moast.

In portier swaaide iepen en Ruerd stapte út. Oan de oare kant kaam Doutsen bûtendoarren. ‘Snelferkear hat foarrang, jonkje,’ lake Ruerd. ‘Wat seist fan myn nije wein? Ynruile tsjin myn motor.’

‘O, is 't in nijenien?’ frege Gerl.

‘Foar my al,’ andere Ruerd.

‘Ik fûn dyn âld motor folle nijer.’

Ruerd glimke. ‘Wolst meiride?’

‘En myn fyts dan?’

‘Soal him yn de ûnderwâl.’

‘Dan meisto him ophelje.’

[p. 163]

‘Ik haw it al wer ferkeard dien,’ krimmenearre Ruerd. ‘Ik hie daliks in frachtwein keapje moatten.’

‘Mar syn boeken kinne wy wol meinimme,’ sei Doutsen.’

Ruerd sette de fytstassen yn de auto. Hy gyng wer efter it stjoer sitten. Foar't Doutsen ynstapte, rôp se: ‘Kom gau thús. Ik sil wat lekkers foar dy helje.’

Ruerd joech gas. Gerl eage har nei. In grouwe reekplom wappere as in flagge efter de útlaat oan. Hy slikke in drip fan syn lippen. Kom, opstappe, hy moast sels ek wer fierder.