|
| |
| |
| |
Tweede bedryf.
Eerste tooneel.
Verbeeldt een Koffihuis, waar in eenige menschen rooken enz.
Jan, Geesje, Fransje, met een groote bult, en een brilledoos, waar op geschreven staat: Bombario.
Komt springt op klompen en op schoenen!
Want elk wordt ryk in Quincampoix.
Hy zwetst nu niet als van miljoenen,
Die korts moest slaapen in het strooij.
Wat is 't een goudeeuw voor de snyërs:
Want menig kalis wordt een heer,
En de oude meiden krygen vryërs,
Niet om de ketel: maar het smeer.
Wil dees negotie nog wat duuren,
Ik wed 'er in de gansche stadt,
Geen meid of knecht zich zal verhuuren:
Want ieder droomt van grooter schat.
Pothuizen zal men konnen vinden,
By menigte voor niemendal:
Want Jan de lapper, en zyn vrinden,
Houdt koets en paerden op den stal.
De Schouwburg zal 't nu niet lang maaken,
En haast ontbloot zyn van Akteurs:
Dewyl ze aan and're rollen raaken.
En speelen op de windvang-beurs.
| |
| |
Turfdragers zullen met hunn' manden,
En kruyers met 'er wagens, wis,
In korten tyd viktorie branden:
Wyl elk op 't minst een keuning is.
Wel Fransje, heb je in 't zin hier wat voor gek te speulen,
Of heb jy ook een slag gekregen van de meulen,
In deezen wind? Wagt tot het vastenavond is.
Hoe, meenje dat ik dit voor niet doe, neen, dat 's mis.
'k Zie dat de zotten nu den meesten rykdom winnen,
En geld ontbreekt me; dies moet ik iets nieuws beginnen.
Hoor, in Parys was korts een kaerel met een bult,
Gelyk als ik, die heeft zyn beurs daar mêe gevuld.
Daar wierdt in Quincampoix schier geen party gesloten,
Of myn konfrater heeft zyn snaaij daar van genoten,
Omdat men op zyn bult kon schryven met gemak.
Ik kan elkeen, als hy, met pennen inkt en lak
Ha! ha! dat 's wel verzonnen.
Waar drommel of 'er niet al geld mêe wordt gewonnen.
| |
Tweede Tooneel.
Pieter, Jan, Geesje, Fransje.
Zo ziet men dat zich kaale snaaken
Verheffen kunnen door een fons,
En groeyen nu ze aan schyven raaken,
Op eenen nacht als Champinjons.
| |
| |
Geef eens een pyp tabak! en koffi, kookend hiet.
En brand je niet! meffieurs, en brand, en brand je niet!
Heb jy den makelaar Grypvogel niet vernomen?
Neen, maar ik denk dat hy hier datelyk zal komen.
| |
Derde tooneel.
Grypvogel, Pieter, Jan, Geesje, Fransje.
Geef uw Patroon, wanneer gy t'huis komt, dit papier,
't Kontrakt van duizend pond, hy zal daar nâ verlangen.
Ik zal de premie als 't geteikend is, ontvangen.
Je moet niet denken dat gy hem zo zot zult broên,
Ik ben verzekerd dat de Zuidzee niet zal daalen.
Brand je niet! die 't breekt die moet betaalen.
| |
| |
| |
Vierde tooneel.
Eerste Jood, Tweede Jood, gevolg van Jooden, Grypvogel, Pieter, Jan, Geesje, Fransje.
'k Koop en verkoop in de Zuid.
Kom, by de leeven van de natie! spreek eens uit!
'k Verkoop jou Munkendam!
Ik bied jou twie. En as 'k men omkeer is 't gedaan!
gevolg van Jooden.
| |
| |
En spikkeleer in jou conscientie, by je leeven.
Eerste Jood luistert den anderen eerst wat in.
't Is de puikje van de beers:
Een man als jy, met zulken nees, als Fransjes neers.
Hy schryft op de bochel.
| |
Vyfde tooneel.
Windbuil, Eerste Jood, Tweede Jood. Gevolg van Jooden. Grypvogel, Pieter, Jan, Geesje, Fransje.
'k Verkoop jou Muiden, en Schiedam met jou believen.
Wil jy niet winnen? daar zyn brieven
Is het mooglyk wat je zegt!
| |
| |
Smous je bent hier niet te regt.
Kom bied eens premie in de Zuid op zeven honderd.
Ik trek de brieven uit myn zak. Staa nou verwonderd!
Zet nou de bril eens op je nees; ruik wat 'er staat!
Hoor ik stel dartig om te neemen of te geeven.
Neen, by my niet te doen! neen by me leeven!
'k Verkoop jou Rotterdam.
Grypvogel, trek jou hoed voor myn eens uit. Voor jou
Blyf van men lyf! of 'k klop je voor je malle bekken!
| |
| |
Je bent een gek! je wilt niet winnen as je kan.
Krab eens de villis uit jou oogen as een man.
| |
Zesde tooneel.
De Barbier, met een gevolg, Windbuil, Eerste Jood, Tweede Jood. Gevolg van Jooden. Grypvogel, Pieter, Jan, Geesje, Fransje.
Edam! Ramskoolbroek! Cheels!
En brandje niet in 't keeren!
Kom hum verkoop jou nou Enkhuizen, en Edam.
'k Was al verwonderd dat 'k dien gek niet eer vernam.
En brandje niet! in 't dingen!
| |
| |
Zoek jy me van de bank te dringen?
Nou Pietje doe hum niet een klein partytje!
Laat my passeeren: want ik moet zo aanstonds heen.
Nu ziet gy 't zelf, gy kunt Bonavontuur eens spreeken.
De Jooden tillen Fransje om hoog.
Zwol! Kampen! Cheel, de West!
'k Vrees hier den hals te breeken.
Blyf hier maar, Pieter: want je kent 'er tog niet deur.
En brandje niet! sinjeur.
Heb jy Krispyn nog niet van Hooren hier vernomen?
Ik zie hem daar met twee drie wortelboeren komen.
| |
| |
| |
Zevende tooneel.
Krispyn, Louw, Kees, Windbuil, Eerste Jood, Tweede Jood, gevolg van Jooden. Grypvogel, Pieter, Jan, Geesje, Fransje.
Wie wil in Hoorn nog wat voor acht percent! die spreek!
Monsieur Krispyn wat heb jy altyd slimme streek,
Hum keeftze wel voor drie?
Die kompanjie is meer als van Schiedam te pryzen:
En ruim zo goed als die van Alkmaar, beste vrind.
De Joden tillen Fransje om hoog.
De bubbel! bubbel! bles de bubbel. Wie koopt wind!
'k Bied vyf en drie quart, wil je 't doen voor drie partyen?
Zy schryven op de bochel.
Nu monsieur Barrebier spreek op nu, wat biedt gy.
Ze keef jou vyf voor zes.
Kom geef voor drie, 'k zal dan twee regementen neemen.
| |
| |
Nu miester Louw, kom, spreek.
'k Ben niet gewend te teemen,
‘Maar is die man wel goed?
Ik wil daar borg voor staan.
De Jooden ligten Fransje omhoog.
Begut Krispyn? jy kent bedriegen.
Krispyn schryvende op de bochel.
Ik moet wat hebben voor myn ryên en myn vliegen.
Zo, zo, Krispyn, jy weet te leeven; dat is fraaij.
Krispyn, jy weet, my komt de helft toe van de snaaij.
Dat heb jy lui afgesproken.
Barbiertje dat heb jy al wonder gaauw geroken.
't Is wel Krispyn, 't is wel, 'k zal 't zeggen aan myn heer,
Hoor, verhaast je niet te zeer.
Dat beursje, Pietje, komt u toe, 't is vol dukaaten.
Gy krygt nog meer, zo ik my mag op u verlaaten.
| |
| |
Wy moeten in deez' tyd juist zo oprecht niet zyn.
Gebruik ook uw vernuft, en speel fyn kontra fyn.
Wy zullen in het kort veranderen van kleêren,
En speelen dan een rol gelyk twee groote heeren.
Je zyt een eerlyk man, Krispyn, dat zie ik klaar:
Maar wordt myn heer eens die bedriegery gewaar,
Dat kan ons weinig scheelen,
Wanneer wy ryk zyn, en naar ons genoegen deelen.
Ik neem u in de kompanjie:
Maar ik sluip weg, dewyl ik ginder Eelhart zie.
| |
Achtste tooneel.
Eelhart, Hendrik, Windbuil, Eerste Jood, Tweede Jood. Gevolg van Jooden. Grypvogel, Pieter, Jan, Geesje, Fransje.
Geef een kop koffi, en met één twee schoone pypen.
Myn heeren komt gy hier? dat kan ik niet begrypen.
Eelhart, wat bied gy voor de Zuidzee? schreeuw eens uit.
Ik handel in geen wind. Ik bied niet eenen duit.
Heer, wilt gy diskonteeren?
| |
| |
Windbuil geeft Eelhart een Wissel.
Ze is goed, zeg uw begeeren.
'k Ben twee miljoenen ryk, en ik heb geld van doen.
Een maand naâ zicht, 't is geen fatzoen,
Een half of drie quart dagt ik zou myn heer van praaten.
Gy kunt in Rotterdam 't dan diskonteeren laaten.
Morbleu ik moet het doen, 'k heb overal geweest.
Ik sprak daar even een impertinenten beest,
Die dorst my acht percent afeischen in beleening.
Ja 't geld raakt weg. Hy had gelyk, heer, nâ myn meening:
Want geeft men veel voor wind die haast vervliegen moet,
Dan weet gy dat het geld weer naar proportie doet.
Eelhart schryft op de bochel.
Zie daar, gy kunt het geld by myn kassier doen haalen.
Dees Assignatie zal hy morgen doen betaalen.
Van binnen wordt geroepen.
Delft! Rotterdam! ter Gou! de Zuid! de Visschery!
Op het Tooneel roepenze.
Schiedam! Ramskoolbroek! Cheels!
De Zuid! daar moet ik by!
Zy loopen alle de deur uit.
| |
| |
| |
Negende tooneel.
Eelhart, Hendrik, Grypvogel, Pieter, Jan, Geesje, Fransje.
Grypvogel, wy zyn hier alleen, en goede vrinden,
Ik heb iets voor, daar gy uw rek'ning by zult vinden.
Myn heer, 'k ben als gy weet, een eerlyk makelaar.
'k Bedien myn meesters trouw; daarom gebie my maar.
'k Heb nimmer de eer gehad voor u te negotieeren:
Maar 'k zal betoonen dat ik ben een man met eeren.
Hoe veel partyen heeft myn broêr met u gedaan?
Ik zal eens zien, wyl ze in 't notitieboekje staan.
Zes, heer, van duizend pond, en zeven van vyfhonderd.
Hoe, myn heer, zyt gy daar van verwonderd?
Dat is niet veel, bedenk hy is Kontramineur.
Heer Windbuil die hier was, uw nichtjes serviteur,
Heeft tienmaal meer. Men moet wat in de waereld waagen.
Uw broêr doet op die wys al ongemeene slagen.
Maar 'k vrees dat hy daar na met eenen slag een vlugt
Zal neemen, dat hy steekt de beenen in de lucht.
Hy heeft geen nood. 'k Zal u den grond van 't werk verhaalen.
Door zyn reskontres kan hy 't werk heel lang doen draalen:
| |
| |
Want komt 'er een die zyn party eischt, zegt hy voort,
Als my geleverd wordt, beloof ik op myn woord,
Dat ik u leev'ren zal, en dat in korte dagen.
En als dat dan niet aan den kooper mogt behaagen?
Daar is geen recht op. Zou men lev'ren eer men kan?
Neen, die reskontres gaan eerst voort, van man tot man.
Hoor, aan myn broêrs krediet is ons wat meer gelegen.
Indien gy, als gy zegt, zyt tot myn dienst genegen,
Ziet dat gy wederom al zyn kontrakten vind.
Daar is nu kans toe, heer, zo gy u maar verbindt.
Hoe veel percent wilt gy meer dan de premie geeven;
Neen myn heer dat kan niet zyn,
Zy zullen ryzen in het kort.
Nu ryzen, en elk een zegt dat zy zullen daalen’.
‘Zwyg gek, ik zal aan jou de helft der snaaij betaalen’.
'k Eisch zestig voor me avans.
| |
| |
Wel 'k ben daar mê te vreên.
Wy zyn goe vrinden, en 'k heb order, 't zo te geeven.
'k Zal maaken dat u 't geld in bank wordt afgeschreven.
Zy schryven op den bochel.
Grypvogel, nu, men laat het verder op u staan.
Myn heeren! houdt uw plaats, gy moet niet heenen gaan,
Zo gy genegen zyt een stuivertje te winnen.
De inschryving zal terstond op deeze plaats beginnen.
De negotianten van de bobbel kompanjie,
'k Zal niet vernoegd zyn voor ik 't zie.
Mag dat hier zo geschiên?
'k Meen 't nu niet uit te leggen.
Gy zult wel merken wat die potzery wil zeggen.
Men heeft gewed, dat reets het volk zo is verblind,
Dat elk inteik'nen zal, al is het maar op wind.
Ik weet niet hoe het volk zo dol is en bezeeten,
Dat zy de intentie niet van deeze luiden weeten.
De kleine plaatsjes, heer, die hebben groot gelyk.
| |
| |
Zy lachen in hun vuist, en worden schielyk ryk.
Zy zullen nog al meer inventien verdichten.
'k Denk geen kasteelen in de lucht te helpen stichten.
Ik hoor 't geraas, daar komt de gansche staatzie aan.
Ik zie Krispyn daar by, hoe pikken zal dit gaan!
| |
Tiende, tooneel.
Krispyn met een kleed van staatzie aan, wordt gevolgd van alderhande volk, dat hem briefjes in de hand zoekt te stoppen.
Grypvogel, Hendrik, Eelhart, Pieter, Jan, Geesje, Kees, Windbuil, Gys, Fransje, Eerste Jood, Tweede Jood, Barbier, Boeren, Louw.
Myn heer daar is een brief, neem an met jou believen.
Krispyn gooijt al de briefjes weg.
Brus aan de pomp. 'k Wil niet gebruid zyn met je brieven.
't Volk grabbelt.
Daar wordt een stoel boven op een tafel gezet, waar op Krispyn gaat zitten, en eenige boeren op de bank voor hem. Terwyl 'er van den één voor, en den ander nà, briefjes op den bochel van Fransje geschreven worden.
Silentium! myn heeren hoort!
Zegt dit projekt malkander voort.
Die is genegen in te schryven,
Men zal hem op dees tyd geryven.
Ik ben de man die 't al gebie,
In de eed'le bubbel kompanjie.
| |
| |
'k Zal wisselbrieven diskonteeren,
En op de schepen assureeren;
Ook huizen, schuuren, turf en hout,
Pakhuizen, beesten, jong en oud.
Die voor 't geweld der Turken vreezen,
Die kunnen hier verzekerd weezen.
Wy zullen een Commercie doen,
Veel grooter als men zou vermoên,
Met Spanjaarts, Franschen, Portugiezen;
Nooit zal men op de waar verliezen.
De schepen worden reets gebouwd.
Wy zyn al meesters van het zout.
Men kan 't heel hoog in prys doen stygen:
Wyl 't elk van ons zal moeten krygen.
Men zoekt een paerelvisschery;
Opdat men wel verzekerd zy.
Die in deez' bobbel in wil schryven
Behoeft 'er juist niet in te blyven:
Maar mag zig dienen van den wind,
Indien hy 't zo geraaden vind.
Dit is geen werkje van de keijen
Noch 't graaven door een lengte heijen,
ô Neen, wy leggen dicht by zee,
En hebben een bequaame ree.
Hier zal men vry meer voordeel haalen,
Als heele plaaten weg te maalen.
Wy bobbelboeren al den brui
Zyn wyze, en zeer bequaame lui,
Om met een wonderlyke gratie,
De beurs te blaazen van de natie.
Nu mannen broeders maakt begin!
| |
| |
Legt in dees bos uw briefjes in.
Myn heer, de Directeer, ei zeg me, by je leeven,
Daar is een Polis, 'k wil aan u wel premie geeven.
Wat is dat voor een ding? dat ken ik niet sinjeur.
'k Ken 't niet, veeg je poort daar aan, ga deur.
Barbier, Windbuil, Tweede Jood, en andere met briefjes.
Myn heer, ei blyf eens staan, neem an!
Ik ken je niet. Waar is ooit jou krediet gebleken?
Hou op! hou op! 'k geloof dit volk is zot of dol.
Louw roept uit het venster.
Messieurs vertrek maar; want de kompanjie is vol!
Hoe, maatje ben je vol? wy hebben niet gedronken.
Wy hebben 't vleesch al op, kaauw jy nou aan de bonken.
Dat schynt doorsteken werk! is dat een kompanjie?
't Profyt gaat in hun zak.
Wat hebje hier te koop? zeg mannen, wat veur zaeken?
Boer, jy kent hier nu aan een grooten rykdom raaken.
| |
| |
't Zyn acties goede vriend.
Wat is 't veur kost? laet ik eens proeven of 't my dient.
Bestel me maer voor eerst eens voor een halve stuiver.
Neen zeper, zuiver, zuiver.
Wat is het veur een drank? 'k wil wel eens proeven maet.
Het is geen drank: 't bestaat in briefjes kammeraad.
Ja nou begryp ik het, nou jy 't me komt beduijen.
't Zyn van die pakjes, ook? van die quakzalvers kruijen?
Wel hoe, je lacht? wel ik ben al een raere vent,
Al ben ik hier in steê zo euvel niet bekend.
Wat is dit nou veur volk?
Is 't meuglyk! wat je zegt! zyn dit nou de Atheïsten!
Wel ongze koster heit daar dikwils van 'epreekt.
Ik wou wel dat ik wist wat in dat volk al steekt.
Wel als je wilt, je kent een bubbel-actie koopen.
Wel tappen ze die dan by pintjes, of by stoopen?
Het moet al lekker zyn, dat hou ik voor gewis,
Verstae je, om dat hier nou zo groot een nering is.
Ei lieve laat ik ook eens proeven, is 't zo lekker?
| |
| |
Wel boer, ik wenschte jou voorzeker niet veel gekker.
Elke Actie maatje kost omtrent twee honderd pond.
Dat 's veul te veul, al was het ook nog zo gezond,
Geen mensch zel 't koopen.
Boer, dan kan je maar vertrekken.
Maar monsieur governeur, eer dat jy heen gaat rekken:
Laat ik eens zien wat jy verkoopt.
Daar ziet het, 't is papier.
Ik ken 't begrypen: 't zel een bobbelgaesje weezen.
Is dat nou zo veul waerd as daer op staet te leezen?
Ja, als je koopt kan jy veel winnen op dien brief.
Ik wil wel winnen: maar ik heb myn geld ook lief.
As ik je daer nou iens een hoopen op zou tellen;
Dan moest je my met ien twie goeje borgen stellen.
As jy dan raekten an de zwier,
En 't geld verbruide, hiel 'k niet anders as pampier.
Maar hoe veul renten zel je geeven alle jaeren?
Boer, als ik 't zelver weet dan zel ik 't jou verklaaren.
Wy zullen koopmanschap beginnen. Wint men veel
Zo kryg je veel; zo niet....Hoor ieder krygt zyn deel.
| |
| |
Maar boer ik mag myn hoofd niet langer met jou breeken.
Je zelt het geld zo ligt ook uit myn beurs niet preeken.
'k Koop liever biesten veur myn plaeten, goeje vrind,
As jou pampiertjes; 'k maak myn zelven gien steekind.
Jy bent zot, boer, 'k moet vertrekken.
Dag monsieur governeur. Ik hou me van de gekken.
Myn heer ik bid je stae, geef my nog een party
Tien twintig, 'k hou begut jou voor de schade vry.
'k Zal by de natie die heel hoog vernegotieeren.
Dan zel je krygen al wat dat je zelt begeeren.
Ik weet jy hebt nog voor je zelf een milioen.
Een makelaar als ik, begut, heb jy van doen.
Gy kunt Grypvogel maar van deeze zaaken spreeken.
Ik wil myn hoofd nu met geen wisje wasjes breeken.
Hy is korrespondent der kompanjie, sinjeur.
Ik mag niet hand'len: want ik word nu direkteur.
Myn heer Grypvogel, laat ik helpen in jou zaaken.
Ik ben in Medenblik, ik zel den wind wel maaken.
Kom morgen aan myn huis daar spreek ik u het best.
Van binnen word geroepen.
De zuid! de zuid! de zuid!
Allegaar.
De west! de west! de west!
Einde van het tweede Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij