|
| |
| |
| |
Derde bedryf.
Eerste tooneel.
Cezar, Domitius, Gevolg van Cezar.
Zie Cezar eindelyk in dit paleis gekoomen,
Domitius. 'k Heb door 't bestand hier niets te schroomen.
Ik koom tot Katoos nut, wiens heldendeugd ik min.
Maar, kan ik aanstonds by der Parthen koningin
Ja. Doch die aantrekk'lykheden
Zult gy niet zien, myn heer, dan om door bitse reden
Te voelen van naby, hoe zy te rugge deinst,
Een held mag meer dan eens zyn liefde laaten blyken,
Indien zyn glorie voor die hartstocht niet moet wyken.
Niets is 'er in myn ziel dat de eer te boven streeft.
Ik zal, zo zy volhart in d'afkeer dien zy heeft,
Misschien deez' minnedrift eens uit myn hart verjaagen.
De liefde boeijt geen heldt aan haaren zegewagen.
Schoon Cezar mint, hy weet dat Cezar zegepraalt.
Hebt gy de koningin zyn mogendheid verhaald?
En hoe de minste held, die naar zyn wet moet hooren,
Om over koningen te heerschen is gebooren?
Uw dapp're daaden, rang, noch liefde die u blaakt,
Niets is 'er, dat het hart van deeze fiere raakt.
Maar 't voordeel 't geen 't geluk beloofd door uwe helden,
Zal u de wreedheid van de liefde ruim vergelden.
't Rampzalig overschot van held Pompëus moet,
| |
| |
Nu bukken voor het zwaerd, of vallen u te voet.
Als de overwinning zal door my ontwapend weezen,
Wil ik, dat my 't heelal meer minnen zal dan vreezen.
Die zyn beledigers ziet bukken voor zyn macht,
En 't quaad vergeeft, wint meer dan die zyn wraak betracht.
De roem eens Roomschen helds legt niet in 't overheeren:
Maar, overwinnende, in de harten te regeeren.
Ja Cezar ziet met schrik het bloedvergieten aan;
Zyn goedheid overtreft het leed hem aangedaan.
ô Goden! helpt ons, in het geen ik heb begonnen!
Zo 'k Kato overwin, is 't gansch heelal verwonnen.
Deeze eene gunst verwacht ik nog van uw genâ!
Ik zal haar spreken, gaa.
ô Eedle fierheid! zou de scepter aller landen
Wel beter passen dan in deeze schoone handen?
| |
Tweede tooneel.
Arsene, Cezar.
ô Groote Goden! ach! wiens stem is dat? wiens spraak?
Is 't die Romein niet zelf?....ik twyffel of ik waak!
Wat of door my te zien uw hart met schrik doorgriefde?
Mevrouw, verwerpt ge een onvergangkelyke liefde?
'k Heb u, myn heer, in 't hof myns Vaders eens gezien;
Om ons in Cezars naam zyn vriendschap aan te biën.
| |
| |
Maar dacht ik Cezar zelf op deeze plaats te ontmoeten!
Vorstin, gy ziet hem zelf u in 't Paleis begroeten.
Myn heer, zyt gy 't!...‘ô ja, hy is 't die by ons quam.
Myn hart, gy zoudt door geen gemeene liefdevlam
Ontvonken kunnen, noch een minder u verwinnen
'k Moest u in Seleucië al beminnen,
Toen ik gehaat, gedoemd, vervolgd wierd, en benyd.
Myn hoop bestond alleen in 't winnen van een' stryd.
Ik was de straf ten doel, voor myn doorluchte daaden.
Elk riep: myn krygsbeleid zou 't vaderland verraaden;
Dies moest ik zwerven, van het een in 't ander ryk,
Om de oorlogstoorts alom te ontsteeken te gelyk.
Uw Parthen weigerden myn smaad te helpen wreeken.
Men hielp myn vyand! dies ben ik d'Eufraat ontweken,
En rukte schielyk naâ 't ondankbaar vaderland.
De schrik van mynen naam vloog voort, gelyk een brand.
Men gaf my tit'len, die ik nimmer had voor deezen.
Dus moest myn ziel een prooij der krygsgeschreijen weezen:
Maar de eer weêrhielt my, dat ik geene traanen liet.
Het voorwerp, my zo lief, verwekte my verdriet
Door 't afzyn: doch ik voel myn hart nu wreeder scheuren;
Wyl ik een schoonheid dien, die my niet mag gebeuren!
Ik zie u weder? en ik ben by u verdacht!
Wordt zo veel liefde dan, Vorstin, door u veracht?
Gy weet niet waar uit myn ontsteldheid is gesproten.
Hoe meer ik u aanschouw, hoe meer 'k haar voel vergrooten,
En durs ik, 't geen ik denk verklaaren, in deez' staat,
'k Voel op dit oogenblik, dat ik u niet meer haat.
| |
| |
Wat onverwagt geluk! ik staa als opgetoogen!
Is de overwinnaar niet meer haatlyk in uwe oogen?
Ik zal het aardryk voort verlossen uit den druk,
Nu ik van u ontvang myn allergrootst geluk.
Zyt gy gevoelig? gy, voor Cezars tederheden!
Ach! ongelukkige! heb ik myn vlam beleden?
ô Goôn! dit zielsgeheim ontslipt my onverwacht!
Maar 't veinzen heeft Arsene, ô held, niet in haar macht.
'k Bemin u. Deeze vlam, die hier is uitgebroken,
Is aan de Eufrates al in myne ziel ontstoken:
Want van het oogenblik dat ik u eerstmaal zag,
Heb ik in 't hart gevoeld wat zuiv're min vermag.
Ik gaf me in haar geweld, en wenschte lang te weeten
Wie deeze held was, die myn ziel niet kon vergeeten.
En 'k zie dat Cezar my dat minlyk voorwerp strekt!
Myn hart heeft schielyk myn genegenheid ontdekt,
En strydend' tegen u, heb ik voor u gestreden.
Myn afkeer, dwaaling, en de groote Goden deden
My schuuwen dat ik minde.
Ach! mint gy? welk een vreugd!
De liefde schenkt my meer, dan Mars door de oorlogsdeugd.
Ik heb het Roomsche volk, gy Cezar overwonnen.
Staa toe, dat wy door d'echt ons hart verzek'ren konnen,
Dat deeze vlam, door eer ontstoken, eeuwig leeft,
En tot een steun de liefde en de overwinning heeft.
'k Verwekte op aard veel nyds door myne krygsbedryven:
Maar myn geluk zal door des hemels gunst beklyven.
Gaan wy naar Rome, daar ik u, myn koningin,
Van vorstenhaaters zal doen eeren als vorstin.
'k Heb in 't Farzaliesch veld door hunnen val, hunn' wetten,
| |
| |
En hoogmoed zo gedempt, dat niets ons kan beletten.
Zo lang dit Utika nog in de wapens zucht,
Verwekt het in myn hart veel ramps en ongenucht.
'k Zal 't overwinnen, door het volk genâ te gunnen.
Zult gy die altyd, heer, aan hun betoonen kunnen?
Ach! ach! wierd Kato ook geraakt in zyn gemoed!
Maar zulk een hart is niet te treffen, wat men doet.
Myn ziel schynt tusschen u, en hem, verdeeld te weezen.
Uw glorie raakt my, en 'k heb zyn gevaar te vreezen.
Ik voel een neiging, die my heim'lyk tot hem trekt,
Schoon ik niet weet wat die genegenheid verwekt.
Hy is my, buiten u, 't beminlykst in myn oogen!
Ik bid u, maak een eind van 't haat'lyk oorelogen.
Doe voor het welzyn van 't heelal een offerhand'.
Hy koomt. Behoed den held, u zelf, en 't Vaderland.
Betoon dat Cezar is de uitmuntendste der helden.
| |
Derde tooneel.
Cezar, Kato.
Dat de volgende eeuwen melden
Met eerbied van deez' dag, zo heerlyk; en 't al de aard'
Ten vreugd verstrekke, dat wy heden zyn vergaârd.
Laat ons de rampspoed van Hesperië nu stuiten.
ô Kato, ik verzoek dat wy den vreede sluiten.
Laat uw Romeinen weêr te Rome, vry en stil,
't Geluk genieten, dat ik hen vergunnen wil.
| |
| |
Laat ons voortaan den haat, de zucht tot wraak, vertreeden,
En 't Burgermeesters amps in Rome t'saam' bekleeden.
Durst gy my onbeschaamd den Burgermeesterstaat
Opoff'ren, die een gift van 't volk is en den Raad?
Wil gy myn' deugden door een gruweldaad versmooren!
Ons kan geen vreede, dan die wettig is, bekooren.
Wy willen koningen noch boeijens, t'onzer schand';
Neen, myn Romeinen strekk' het Afrikaansche strand
Veel eer een heldengraf. Ik blyf vernoegd verbannen
Van 't Vaderland, zo lang 't beheerscht word van tirannen.
Herstel het weder: geef de aêloude wetten kracht,
En gaa daar nevens my, ontbloot van oorlogsmacht,
Om aan te hooren, uit den mond der vroome Raaden,
Wie lof en eer verdient, of lyfstraf, voor zyn' daaden.
Waar ben ik schuldig aan? 'k deed Duitschland met beleid
De Roomsche wapenen ontzien. Myn dapperheid
Heeft tot den Oceaan 's lands grenzen uit doen zetten.
Geen zee bepaalde my. Niets kon myn loop beletten.
Durft gy bedrogen van Pompëus en zyn Raad,
Het Burgermeesterschap my weig'ren? welk een smaad!
De vreede, geeft men voor, behoort myn moed te kluisteren.
Men wil myn roem en naam bezwalken, en verduisteren.
En tot vervulling van dien onverdraagb'ren hoon,
Ontvang ik niets voor myn verwinningen ten loon.
'k Zag 't Burgermeesterschap myn grootsten vyand geeven.
Dat ongelyk heeft my ten oorlog aangedreven.
Men wapende vergeefs de waereld tegen my.
Myn felsten vyand kan ik straffen, wie 't ook zy,
'k Vergeef 't hem evenwel. Waar in ben ik misdaadig?
Gy heerscht, en staat naar wraak, al schynt gy zo genadig.
| |
| |
Acht gy uw' gruuwlen en uw misdaad buiten schuld,
Nu ge in Pompëus dood uw wraaklust ziet vervuld?
Tirannen kunnen ligt een ydele uitvlucht vinden:
Maar altyd strydt hun woord met 't geen zy onderwinden.
Het Burgermeesterschap is u geweigerd: want
Gy waart te machtig voor 't bestier van 't Vaderland.
Wat loon hebt gy verdiend? het land doen triumfeeren,
En als een dapper held de Gaulen te overheeren,
Was maar uw plicht: dewyl een burger alles is
Verschuldigd aan den Staat; de Staat hem niets. Gewis
Uw onschuld is te zwak, uw misdaad zeer boosaartig.
Gy zyt de lyfstraf van Kapitolinus waardig.
Vergeet gy, Kato, dat ik overwinnaar ben?
En 't uw Romeinen voegt dat elk myn gunst erkenn'?
De onschuldige heeft geen vergiffenis van nooden.
Uw hoogmoed heeft de schuld. Wensch liever van de Goden,
Dat aan uw' gruuwelen voortaan niet werd' gedacht.
Toen Sylla zich ontsloeg van ongerechte macht,
Heeft hy de goedheid der Romeinen hoog verheven.
Volg gy zyn voorbeeld na, licht werde uw schuld vergeeven.
Gy antwoort niets? helaas! myn lieve Vaderland!
Dat wreed barbaarsch gemoed blyft even trots, en brandt
Om 't beeld der Vryheid uit uw Kapitool te rukken!
Is 't niet genoeg dat al de Goden u verdrukken?
Ach! de adelaar bevecht den ad'laar, maakt hem klein,
En 't Roomsche bloed druipt langs het kleed van deez' Romein!
De helden die de stcun van uwe wetten waaren,
Versmooren de natuur, verand'ren in barbaaren,
Vernietigen het recht, en 's lands gerechtigheid
Vlugt uit de vierschaar, met gebroken zwaerde, en schreit.
De vader doodt den zoon! de zoon doorsteekt den vader!
| |
| |
De droeve moeder werpt zich tusschen hen te gader;
En geeft den veegen geest, op 't lyk haars zoons en heer!
Zyt gy nog greetig tot regeeren? zo regeer!
En wilt gy zonder einde alle uwe levensdagen,
Ver buiten Romen, uw rampzalig lot beklaagen!
En boven allen nood ons dwingen, dat men moet
De handen verwen, in het dierbaar burgerbloed?
Gy haat den oorlog, en gy weigert ons den vreede.
Men wyte u 't onheil. Steek het slagzwaerd in de scheede,
Indien 't Romeinsche bloed zo dierbaar is voor u.
Waarom bevecht g'alleen de macht der Goden nu?
Hun gunst tot my is ons zo menigmaal gebleken,
Dat ik de nederlaag myns vyands zeker reken.
Ik kome, opdat ik u der tegenspoed ontrukk',
En dees myn eedle zorg schynt u een gruuwelstuk.
Gy wilt de zege juist verbinden aan de wetten.
Laat my de zorg dat ik myn eer niet zal besmetten.
Wy zullen de eendracht haast herstellen in den Raad,
Tot straf van kuipery, 't geweld, en de eigenbaat.
Toen Sylla triumfeerde, en ze alle voor hem bukten
Die hem vervolgden door den nyd, en onderdrukten,
Kon hy zich zonder schaamte ontslaan van 's land gebied:
Maar 't geen g' op my begeert, lydt nog myn glorie niet.
't Zou schynen of ik moest voor myne haaters vreezen.
Als 't al verwonnen is, zult gy gelukkig weezen:
Want overal, daar ik myn wapens heb gevoerd,
Wordt niet meer bloeds gestort, of iemands hart ontroerd.
'k Doe Rome daaglyks door het prachtig schouwspel streelen.
'k Laat elk mildaadig in myne offerhande deelen.
Zeg veel liever, 't wordt misleid.
| |
| |
Het recht, waar door gy heerscht, bestaat in listigheid.
Uw mildheid kocht de stem des volks van schuldenaaren,
Die door de strengheid van de wet gedwongen waaren.
De deugd eens dwingelands is voor zyn misdaad nut.
Hy doet het goede; opdat hy 't quaaddoen onderstutt'.
Met goedertierendheid vermomt hy zyn' verwoedheid;
Dies zyt gy strafbaar voor het recht, zelf om uw' goedheid.
Dees reden loopt te hoog. Hoe, Kato, weet gy niet,
Dat Cezars gramschap, op zyn wenken en gebied,
Ik bleef niet in het leven,
Zo ik geen macht had u te kunnen tegenstreeven.
Men zwicht' voor 't nootlot, heer,
Leef aan den Tiberboord gelukkig, buiten pyn.
De Tiber heeft my nooit aan zynen boord te wachten,
Voor hy in vryheid is hersteld, door myne krachten.
Munt in 't bevryden van uw leven uit.
Dat dank te weeten aan een snooden dwingeland.
Het is heldhaftig zich te wreeken, of te dooden.
Ik dien Romen, en de Goden.
| |
| |
Die hebben onder u veel krygsalarm verspreid.
Herken der Goden stem, in myn zeeghaftigheid.
Ik hoor de Godspraak in myn hart gewisser spreeken.
Zo ik de wetten van het noodlot wou verbreeken,
'k Zou die gerustheid niet bezitten in 't gemoed.
Gy zult door ons uw straf ontfangen, hoe gy woedt.
Voor één Tarquinius, in u op nieuw verrezen,
Zyn duizend Brutussen, dien gy nog hebt te vreezen.
Denk aan deez' godsspraak als men u ter neder velt!
Hun roem blyft eeuwig, als den naazaat word gemeld,
Dat ze als onze ouders, en doorluchte burgervaders,
Geen koningen ontzien, en straffen de verraaders.
Dit snood verraad, waar mede uw gramschap my beticht,
Voegt eenen bontgenoot des vroomen Katoos ligt.
Gy stelt u wis de hulp van Farnaçes voor oogen.
Maar weet, dat hy u in het heimlyk heeft bedrogen.
Hy biedt my aan, door twee soldaaten u een dolk
Door 't hart te stooten. 'k Heb die schelmen door myn volk
In ketenen doen slaan, en stelze aan uw genade.
Nu oordeel van uw' haat, en hoe ik u versmaade.
Dat is een eed'le daad, ô Cezar, ik beken 't!
Had gy geen staatzucht, gy verwont myn hart in 't end.
Staat Farnaçes nâ 't hoofd, het geen gy wilt verdadigen!
Zyn wreedheid zal misschien zich met myn bloed verzadigen:
| |
| |
Myn vryheid. Goden! ach! hoe heeft het u behaagd
Deez' groote heldenziel met staatzucht te besmetten?
'k Moet Cezar haaten; 'k moet wanhoopende beletten
Dat hy my dwingen kan myn deugden af te staan.
't Zal me eeuwig wroegen, dat ik zo veel heb misdaan,
Dat ik nu achting voor den vyand toon van Romen!
Ach! demp uw wreedheid. Laat de deugd in 't harte komen.
Duld dat de vryheid en de vreede t'zaam regeer.
Toon Rome dit geluk, tot uw onsterslyke eer,
Dat gy een held zyt, die u zelf kunt overwinnen:
Hoe haatlyk gy ons waart, dan zullen we u beminnen,
En zeggen, hy heeft zelf de ontdekking ons gedaan,
Dat hy bereid stond Rome in ketenen te slaan:
Maar de eed'le vryheid kon zyn groote ziel bekooren.
Doch 'k stel vergeefs u de eer zo luisterryk te vooren;
Dewyl voor u de glans der heerschzucht schooner straalt.
Gy zegt uw stam is van de Goden afgedaald:
Maar dat betoont gy niet door alle uw euveldaaden.
Zult ge alle menschelykheid dan afstaan en verraaden?
Dat uwe hoogmoed tot de Goden zich verheff':
Maar, zyt gy van hun bloed, maak dat het elk beseff’;
En zyt gy 't niet, zo poog 't u zelven waard te maaken.
Men kan niet zonder deugd die heerlykheid genaaken.
Maar 't is niet nodig dat ik woorden meer verspil;
Wyl Cezar 't opzet, dat hy heeft, bevord'ren wil.
'k Zal myn Romeinen, 't geen gy aanbiedt, openbaaren.
Zy moeten 't vonnis van hun noodlot zelf verklaaren.
Zo Rome boeijens kiest, ontzie ik dood noch pyn!
Goôn! waar ik Cezar niet, 'k zou Kato willen zyn.
Einde van 't Derde Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij