Don Quichot
(1973)–Pieter Langendijk–
Auteursrechtelijk beschermdSpiegel der vaderlandsche kooplieden (ed. G.A. van Es)
auteur: Pieter Langendijk
editeur: G.A. van Es
bron: Pieter Langendijk, Don Quichot op de bruiloft van Kamacho (ed. G.A. van Es). W.J. Thieme & Cie, Zutphen z.j. [1973]
©
2009 dbnl / erven G.A. van Es
[p. 50] | |
Eerste bedryfEerste tooneelBazilius, Valasko
Bazilius
'k Weet dat Quiteria, myn Lief, my nog bemint,
En geen behaagen in haar' dwaazen Bruîgom vindt.
Dit is de plaats daar ik die schoone moet verwachten,
Om te overleggen wat wy hebben te betrachten.4
5
Ik hoop dat ik haar hart wel haast beweegen zal.5
Valasko
Myn vrind Bazilius 'k beklaag uw ongeval:6
Want nu haar Vader zyn belofte u niet wil houwen,
Baat u haar weêrmin niet.8
| |
[p. 51] | |
Bazilius
15
Hoe kan ik? neen ik denk myn opzet niet te staaken.15
Valasko
Wat wilt gy doen?16
Bazilius
Ik ben van zins om haar te schaaken.
Valasko
En waant gy dat gy haar daar toe bewegen zult?17
Bazilius
Helaas! ik weet het niet! 'k wacht haar met ongeduld
Om 't vonnis van myn' dood of leeven aan te hooren.
20
'k Weet dat Kamacho haar in 't minst niet kan bekooren;
Dit doet my hoopen dat ik haar tot myn besluit
Zal overhaalen.
Valasko
Maar zy is alreeds zyn Bruid.
Had gy een week of twe hier eerder kunnen komen.
Bazilius
Ik heb zo dra als ik de zaaken had vernomen
25
Het hof verlaaten, en begaf my herwaart aan.25
Myn Schoone had zo dra myn aankomst niet verstaan,26
Of heeft my op dees plaats, door Laura, doen bescheiden.27
't Is u bekend dat zy 't geheim weet van ons beiden.
Dus quam ik hier, daar ik u by geval ontmoet;29
30
Het geen, ô waarde vrind, myn hart verheugen doet.30
| |
[p. 52] | |
Valasko
Ik koom op deeze plaats, om iemand op te spooren,
Die zyne zinnen door het leezen heeft verloren,
Een doolend Ridder, daar een ieder staag mê spot.33
Bazilius
Een doolend Ridder!
Valasko
Ja, de dapp're Don Quichot.
Bazilius
35
My is een Boek, 't geen zo genoemd wordt aangeprezen:
Maar wie zou denken dat'er zulk een mensch kon weezen;
Men zegt dat 't is gemaakt door eenig gaauw Poeët.37
Valasko
Zo hoor ik dat gy mê van zyne daaden weet?38
| |
[p. 53] | |
Bazilius
En zien een herberg aan
Voor eenig sterk kasteel, daar hy op t'huis moet gaan?42
Verliefd zyn op een mensch die nergens is te vinden,
Noch op de waereld leeft? zich zelven onderwinden44
45
Met meulens, (die hy voor zeer groote reuzen neemt)45
Te vechten? neen myn Heer het dunkt my al te vreemd.
Bazilius
Gy hoeft hem niet te zoeken:
Want alzo min als die ter waereld zyn geweest,49
50
Is Don Quichot 'er nu. Ik zeg't komt uit den geest
Van eenen Dichter, die deez' boeken wil bespotten;
Gemaakt tot tydverdryf voor kinderen, en zotten.
Valasko
Myn heer, hy is van daag op deeze plaats gezien,
Met zynen Schildknaap: ik heb zelf twe edelliên
55
Gesproken, die met hem zyn herwaart aangekomen.55
'k Geloof zo min als gy aan 't geen de dichters droomen:
Maar deeze hebben my zo veel van hem verhaald,57
En Sanche Pance, die met hem als Schildknaap dwaalt,
Dat ik niet twyf'len kan.
| |
[p. 54] | |
Bazilius
Dan moet ik het gelooven.
Valasko
60
Maar eene zaak gaat myn gering verstand te boven:
't Welk is, dat Don Quichot zeer geestig redeneert61
Van veele zaaken; dat hy kloek is en geleerd;62
Zodat men hem zomtyds zou voor verstandig achten,
En geene spoorloosheid in 't minst van hem verwachten:64
65
Maar als hy redeneert van zyne Ridderschap,
Klimt zyne zotheid tot den allerhoogsten trap.
Ziet hy een boer, dien waant hy straks een prins te weezen,67
En geeft hem naamen die hy ergens heeft gelezen.
Zo dees hem tegenspreekt, dan tast hy na zyn zwaerd,
70
En stygt, vol gramschaps, op zyn Ronzinant: een paerd,
Dat door den ouderdom het loopen heeft vergeeten,71
Daar hy al dikwils is met steenen afgesmeten.72
Hy vecht schier nooit of 't koomt met hem op slagen uit;73
Daar Sanche Pance mede in deelt, in plaats van buit.
Bazilius
75
't Is een wonder dat hy dan wil langer by hem blyven:
Want altyd slagen, en geen voordeel.....
| |
[p. 55] | |
80
Zo hy eens meester van een koningkryk kan raaken,80
Blyft hy hem by, op hoop of zulks eens mocht geschiên.81
Ik kan niet rusten, voor 'k die gekken heb gezien.
Bazilius
Ik zie Leontius, myn Liefstes Vader, komen.
Valasko
Ik zie Kamacho ook. Laat ons by deeze boomen
85
Ons wat verschuilen tot zy zyn voorby gegaan.
Bazilius
Zy hebben moog'lyk van myn aanslag iets verstaan.86
| |
[p. 56] | |
Leontius
Ik beken, gy hebt wel uitgezien;
Maar waarom hebt gy 't juist hier in het Bosch begrepen?91
Kamacho
Dat's op zyn edelmans, we weeten van de kneepen,92
Ik bin nou ryk 'genoeg, het geldje van kezyn,93
Die in Westinje sturf, is allemael nou 't myn'.
95
Toen jonker smalpens met de vrouw van platbeurs trouwde,95
('Et gien 'em naederhangt zo euvelik berouwde,)96
Was 't hiele zelschip, als je weet, op deuze plek,97
En 't ging 'er ong'dieft wel. We binnen ook niet gek.98
Waer zou ik al het volk, dat ik genooit heb, laeten,99
100
Men huis is veul te klein.
Leontius
Laat ons hier niet lang praaten.
Kamacho
Kom gaen we dan..... daer is myn liefste of 'k ben een guit!101
Leontius
Verzeld met Laura.102
| |
[p. 57] | |
Derde tooneelLeontius, Kamacho, Quiteria, Laura. Bazilius en Valasko (ter zyde)
Kamacho
Wel myn snoeperige Bruid?
Wel heer, wat binje mooij, ik durf je pas iens raeken,103
Je zelt my deuzen dag nog gek van liefde maeken.
105
Kom zoen me nou eraeis.105
Quiteria
Ei Bruîgom laat dat staan
Kamacho
Wat zo dat smaektme, hae!
Leontius
Laat ons nâ huis toe gaan.
Kamacho
De kok zel 't allemael wel zongder ongs beschikken,107
En laeten wy terwyl met 't Bruiloftsvolk wat flikken.108
Leontius
Hoe speelen op de kaart?
| |
[p. 58] | |
[p. 59] | |
't Verkeerbord gaet 'er wel in zwang, zo 't niemant weet,117
Als maer de schyven fraeij met laeken zyn bekleed.
Leontius
Het zy zo 't wil, 'k zal hen daar niet te meer om pryzen.119
120
Het geest'lyk kleed bedekt veel' gekken, en veel wyzen.120
Quiteria
Myn and're speelnoots wachten.
Quiteria
't Ging buiten myn gedachten,
| |
[p. 60] | |
125
Dat ik hier Vader en myn Bruîgom vinden zou.
Maar is Bazilius my waarlyk nog getrouw?
Laura
Zyn min is al te groot dat hy u zou vergeeten.127
Hy heeft den tyd aan 't hof met ongeduld versleten.
Valasko
‘Myn vrind Bazilius, daar is Quiteria.129
130
‘Gy spreekt haar best alleen, vaar wel, myn Heer, ik gaa.130
Laura
Daar is Bazilius.
| |
Vierde tooneelBazilius, Quiteria, Laura
Bazilius
't Mag my in 't eind gebeuren
Myn Liefste weer te zien! maar ach zy schynt te treuren!
Quiteria
Ach, myn Bazilius!
Bazilius
Wat viel de tyd my lang,
Daar achter gindzen boom.
| |
[p. 61] | |
Quiteria
Ja lief, ik wierd al bang,
135
Toen ik zo onverwagt myn' Vader hier ontmoette.
Heeft niemand u gezien?136
Bazilius
Valasko, die my groette.
Gy weet hy is myn vrind.
Bazilius
Myn lief, gy zyt bewust,
Hoe treurig ik vertrok, wanneer ik van u scheidde,
140
Te meer om dat ik aan het hof zo lang verbeidde;140
Eén dag scheen my een maand, één uur een gansche dag;
Om dat ik daar myn lief Quiteria niet zag.
Ik was afkeerig van 't vermaak der hovelingen,
En hoorde ik in 't zalet een Juffer konstig zingen,144
145
Dagt ik aan uwe stem, die zonder wedergaâ
Myn zinnen streelen kon. Voort quam uw ongenâ,146
Door 't lang vertoeven, my te binnen. Gy hebt reden
Om met Kamacho in den echten staat te treeden.148
My zy de schuld alleen. Maar ach! hoe beeft myn hart!
150
Gy zult dan trouwen? my verlaaten? ach! wat smart!
| |
[p. 62] | |
Quiteria
Ja myn Bazilius, ik kan het niet beletten.
't Is my onmoogelyk myn' vader te verzetten;152
Ik word gedwongen, Lief.153
Bazilius
'k Ben nog niet buiten raad,
Indien gy myn verzoek, zo billyk, niet versmaadt.154
155
Gy kunt die trouw ontgaan, wanneer we t'zamen vlugten.
Maar ach! gy zwygt, myn lief! en antwoordt my door zuchten.
Quiteria
Daar 's volk. Wy zyn bespied. Vaar wel.
Bazilius
Waar vlucht ge heen,
Quiteria! ei hoor myn' klachten en gebeên.
| |
[p. 63] | |
Don Quichot
Zo ras als 't moog'lyk is, naar Saragossa spoên,
Op hoop van nog in tyds het steekspel by te woonen.163
Sanche
Wat waer ik ook een gek, dat ik me meê liet troonen!
Sanche (zegt tegen den Ezel)
165
Myn lieve Graeuwtje wat heb ik al deurgestaen;
Wat hebben, jy en ik, al menig droeve traen
Op deezen tocht 'estort! myn hart! myn lust! myn leeven!
Myn zeun! myn graeuwtje! jy bent in myn hart 'eschreven.
Wat zyn we trouwe broêrs, in lief, in leet, in nood!
170
'k Zal jou in goud beslaen, myn keuning, nae jou dood.
Don Quichot
Laat myne Ronzinant, met Graauwtje ginder weiên.
Don Quichot
Gaa allereêlste beest, getrouwe Ronzinant;
Gaa opperpronkjuweel der paerden van dit Land.
175
Uw naam zal in het kort met grooter luister praalen,175
Gy zult nog meerder roem als Bucefal behaalen,176
Die groote Bucefal, held Alexanders paerd,177
Daar gy in trouwheid en grootmoedigheid naar aard,178
Heeft door zyns meesters arm nooit grooter roem verkregen,
| |
[p. 64] | |
180
Als gy verwachten kunt, door myn' gevreesden degen;
Myn degen, dien ik heb aan myn Princes gewyd,
Myn lief Dulcinea, het pronkbeeld van deez' tyd,
De zoetste roofster van myn' zinnen en gedachten,
Om wie ik eenzaam dool, by dagen en by nachten.
185
Wanneer, ô schoone! zal 't gelukkig uurtje zyn,
Dat gy uw' Don Quichot zult helpen uit de pyn!
Wanneer, ô wreede! zult ge ophouden my te plaagen?
Of moet ik doolen om uw' liefde al myne dagen?
Heb ik vergeefs gestreên met menig' kloeken held?
190
Sloeg ik vergeefs dan den Biskaijer uit het veld?190
En heeft u Passamont, met ketenen belaaden,191
En and're boeven, niets verhaald van myne daaden?
't Is zeker; maar gy blyft, ô wreede! nog versteend,193
En lacht, helaas! wanneer uw droeve ridder weent.
195
Ik zal, indien 't u lust, de bekkeneelen kneuzen;195
Van schelmse tovenaars, en schrikkelyke reuzen;196
Al quam hier Sakripant, een reus van d'ouden tyd,197
Hy moest bekennen dat gy de allerschoonste zyt,
Het pronkstuk der natuur, de paerel aller vrouwen;
200
Of 'k zou hem met myn zwaerd den kop van 't lichaam houwen.
Sanche
Och Ridder Don Quichot, 'k verlang al weer naer huis!
Don Quichot
Geduld, myn zoon, geduld.202
| |
[p. 65] | |
Don Quichot
ô Sanche! Sanche! gy begind al weêr te toolen;204
205
Waar heeft een Schildknaap van een doolend Ridder geld
Tot loon van dienst geëischt? zeg eens wat boek vermeldt,
Dat Roeland, Amadis, of Palmeryn de Olyven,
Geld gaven, zeg?
Sanche
Ik kan niet leezen, noch niet schryven,
Wat bruid me Roeland, met jou hiele ridderschap,209
210
Als ik gien geld heb.210
Don Quichot
Schelm! ik dagt u op den trap
Van eer, en hoog geluk, door mynen arm te zetten.
Loop naar uw wyf, loop heen, ik zal 't u niet beletten.
Gaa werken om de kost, gy zyt myn gunst niet waard.
Zo ik een koninkryk kan winnen door myn zwaerd,
215
Zal ik een ander, u ten spyt, tot koning maaken;
Bedenk dan, Sanche, hoe die euvel u zal smaaken.216
Sanche
Och, och, vergeef het my, 'k en hebt zo niet 'emiend.
Myn heer, ik hebje met men Graeuwtje lang 'ediend,
| |
[p. 66] | |
En overal gevolgd. Beloofje nog te geeven
220
Een eiland veur myn loon; ik zel jou al myn leeven
Daer veur bedanken?
Don Quichot
Ja, het eerste dat ik win.
Sanche
In 't admirantschap, heb ik ook al vry wat zin.222
Of maek me maer zo'en graef, of prins, 't ken jou niet scheelen,
Al wierd ik Keuning; als je tog bent an het deelen,
225
Zo leg me maer wat toe, van d'eenen brui, of d'aêr.225
Hy kan ligt knippen die een lap heit met een schaer.226
Maer 'k wou dat ik het zag gebeuren, zei de blinde.
Don Quichot
'k Moet lachen, Sanche.
Don Quichot
Geef myn schild en myn geweer:
230
Het is een Ridder.
Sanche
Neen, het is een boer, myn heer.
Don Quichot
'k Zeg 't is een Ridder, haal myn lancie, niet te draalen.
| |
[p. 67] | |
Zesde tooneelDon Quichot, Sanche, Kamacho (met een veer op zyn boeremuts)
Kamacho
‘Dat wangd'len van myn bruid in 't bosch staet my niet an;
De boeren zeggen datze met dien edelman,
Die zy bemint heit, stond op deeze plek te praeten;
240
En dat verstae ik niet; dat zel ze moeten laeten......240
Smit Justus wie is dat!241
Don Quichot
ô Splandor, braave held,
En doolend Ridder, daar Turpinus pen van meldt;242
Aanschouw hier Don Quichot, den ridder van de leeuwen.
| |
[p. 68] | |
Kamacho
Gans bloet, wat vent is dat! och, och! ik moet iens schreeuwen,244
245
Of hy vermoord me hier. Help! help! Wat ziet hy fel!
't Is Symen langdarm, of de pikken uit de hel.246
Och sinte langdarm, of hoedat je naem mag weezen,247
'k Zel alle daegen, drie van je amerietjes leezen,248
Voor al de zongden, die je in 't leeven hebt 'edaen.
250
Ei laet me leeven, en zo lang naer huis toe gaen;
Tot ik men testement 'emaekt heb. 'k Laet me hangen,
Zoo 'k niet weêrom kom, op parool, als krygsgevangen.252
Don Quichot
Heer Ridder, hoe, gy spreekt of gy betoverd waart,
Dat zyn geen blyken van uw' ouden heldenaard.
255
Gy zyt het, die wel eer het Turksche heir verheerde,255
En in Stoelweissenburg zo heerlyk triumfeerde.256
| |
[p. 69] | |
Don Quichot
Heer Splandor, hou uw geld, ik ben geen dief of roover.
't Za, Sanche, geeft het weêr.264
Sanche
Wel dat komt zeker pover,
265
Zo'n schoone beurs, en die 'k zo mak'lyk houwen kan!
En dat regtvaerdig; want ik krygze van den man.
Don Quichot
Wat draalje! geef terstond.267
Sanche
Het zinne spaense matten.
Don Quichot
Geef over of......268
Sanche
Ei lieve, één greepje.
Sanche
Hou daer dan, tovenaer.
| |
[p. 70] | |
Kamacho
270
Ik dankje.
Sanche
Holla, broêr.
Don Quichot
Ha schelm.
Sanche
Daer is het, daer.
Don Quichot
Heer Ridder, zyt gerust; ik staa niet naar uw leeven:
Maar wil dat gy me uw' helm tot dankbaarheid zult geeven.
Kamacho
Och jonker, 'heb gien helm ooit op myn kop 'ehad,
't Is maer een boere muts, met veeren, dat je 't vat;274
275
Wil jy hem hebben? 'k wil hem gaeren' an je schenken.
Don Quichot
Heer Splandor, groote held, ik kan my niet bedenken,276
Hoe uw' doorlugte geest, en groote schranderheid,
Van 't spoor der reden, door de tov'naars is geleid,278
Dat gy dien zwarten helm, dien Roeland plag te draagen,
280
Een boere muts noemt.
Kamacho (geeft hem zyn muts)
‘Och hy zoekt me wat te plaegen!
Hou daer, daer is myn helm, ast dan een helm moet zyn.
| |
[p. 71] | |
Don Quichot
'k Ben dankbaar, groote held.282
Kamacho
Die kaerel piert me fyn.
Don Quichot
Wat zegt zyn edelheid?
Kamacho
Of ik nou mag vertrekken?
Don Quichot
Hoe vaart Angelika? wil my 't geheim ontdekken:
285
Waar zy zich nu onthoud. Leeft uw heer vader nog?285
Het moortje Medor, dat held Roeland met bedrog
De schoone Angelika, uit minneliefde ontschaakte?287
Waar door die groote held, uit spyt, aan 't raazen raakte?288
Meld alles maar aan my, den dapp'ren Don Quichot.
Kamacho
290
Ik heb gien Vaer noch Moêr, heer Ridder dronke zot.290
Don Quichot
Is dan de schoone Moor, uw vader reeds gesturven?
| |
[p. 72] | |
Don Quichot
295
Is dan Angelika, uw moeder, reets ter aarde?
Die zulken braaven held, als u, ô Splandor, baarde?
Kamacho
Ik heb Jan Geeleslae men leeven niet 'ekent,297
Ik hiet geen plankoor, en we bennen niet 'ewent
De kei'ren in ongs dorp mit zukken naem te doopen.299
300
Ei Ridder dronke zot, ik bidje laet me loopen.
Je hebt me muts al weg, zeg maer, wat wilje meer,301
Men Wammes, en men broek?302
Don Quichot
Neen, neen, verdwaalde heer
Dien schoonen wapenrok zal ik u niet ontrooven;
'k Wil liever voor uw' helm een koninkryk belooven;
305
Indien gy 't maar begeert.305
Kamacho
Och, och 'et is de droes,
Is dat geen paerdevoet? neen, maer een karrepoes!306
Nou merk ik 't eerst, och zo'n hiel keuninkryk, sint felten!307
Je bint een dubbelduw!308
Sanche
Zen kop die rydt op stelten.
| |
[p. 73] | |
Kamacho (schryft een streep)
'k Bezweer je by den geest, van houte sint Michiel.309
310
Al waerje nou de droes, of Stegen zongder ziel,310
Nagtmerri, bietebauw, of ongeboore heintje.311
Al wierje nou zo klein, datje in een tinne peintje312
Kon kruipen, zo je nou gien mensch bent, ken je nou
Niet over deuze striep.
Don Quichot (over de streep trappende)
Ik voel myn hart vol rouw;
315
ô Eedle Splandor, om het missen van uw' zinnen;
't Verstand schynt u van 't spoor, door 't al te hevig minnen.
'k Omhels u, als myn vrind.
| |
[p. 74] | |
Kamacho
Dat? dat zin al raere snaeken,
Kortswillig volk, bequaem de bruiloft te vermaeken.324
325
We leijen in 'et ierst 'eweldig overhoop.
Maer, waer 's men bruiloftsvolk?326
Vetlasoepe
Hum 'eb de palm keknoop,
Hum 'eb de kroon kemaak, hum doet nou niet as zingen,327
Hum dans nou seer kurieus, ensemble, ronde kringen.
De folke is opkeskikt, zo mooij kelyk de droes.
330
Ze skreeuw tout allemaal, à vous! à vous! à vous!330
Zy heb jou lang kewak, ze is bly, en 't is wel koete,331
Dat hum jou na lang zoek, hier in de bosch ontmoete.
Kamacho
Heb jy zo lang 'ewagt? 'et is me seper leet.333
Maer heb jy al 'eweest om Jochem de poejeet?
335
In Roel de muizekand? laet vraegen waer ze blyven.335
Vetlasoepe
Fort bien Monsieur, ze zel.336
| |
[p. 75] | |
Sanche, (tegen Don Quichot)
Maer seldrement! gansch vyven!
Wat is dat veur een vent?
Don Quichot
Dat is een Indiaan,
Of Hottentotsche Prins.
Vetlasoepe
Wat sekze, Hottentotte?
340
Ha! ha! ze lakker om, ze lyk warak wel zotte,340
Hum is een Kok, ma foi.
Sanche
Hy ruikt braef na gebraed.
Bin jy de Kok, ik hou jou veur men beste maet,
Je hebt een lucht die ik bezonder graeg mag leijen:
Me dunkt je ruikt ook wat na korsten van pasteijen?
Vetlasoepe
345
Oui, pastey, Monsieur, keen beter in de land,
Als hum kan maak.
Sanche
Dan ben je een kaerel van verstand.
| |
[p. 76] | |
Vetlasoepe
Je suis vôt serviteur.
Kamacho
Hoor hier iens Vetlasoepje.
Vetlasoepe
Que ditez vous Monsieur?
Kamacho
Maek dat'er ook een troepje
Dangsmiesters by komt.
Vetlasoepe
Bon, ze zel ze jou beskik.
Kamacho
350
Toebak van volkje.350
Vetlasoepe
Oui, die dans ken op een prik.
(Zingende binnen)
| |
[p. 77] | |
Don Quichot
Hoe Sanche, zoudt gy waanen
Dat zulks niet meer geschied?
Sanche
Wel neen, ik lach'er om.
Kamacho
Kom geef me muts nou weer.
Don Quichot
Zyt gy de bruidegom?
355
Met wie myn waarde vrind?
Kamacho
Ik mien van daeg te trouwen;
Hier zel 'et zelschip zyn, 'k zel hier de brulloft houwen.
Don Quichot
Wie zal uw Ega zyn, ô Splandor, wat Princes?
Kamacho
Ei scheer de gek niet meer.
Don Quichot
Uw waerde zielsvoogdes
Is wis van prins'lyk bloed, of koninklyke looten?
Kamacho
360
Een halleve boerin, uit d'adel voort'esprooten,
Heur Vaertje boert zo wat: maer hy's van adel.
| |
[p. 78] | |
Don Quichot
Zoon,
Wat is uw eêl verstand betoverd! groote Goôn!
Hoe is haar naam, hoe wordt de Infante toch geheeten;363
Kamacho
Ze is gien Infangte: maer ze is mooij, dat motje weeten,
365
Zo blank als schaepenmelk. Heur wangetjes zyn rood,
Ze is niet te dik, te dun, te klein, noch niet te groot;
Heur veurhoofd blinkt puur, puur, gelyk een barbiers bekken.367
'Er hiele bakkes is vol wongerlike trekken.368
Don Quichot
Maar nu, haar naam?
Sanche
Ze 'et nooit misschien een naem 'ehadt.
Kamacho
370
Ze hiet Quiteria, heer Ridder, dat je 't vat.370
Maer zie, verstae je wel, daer quam 'er nog ien vreijen,
Die hiet Bazilius. Zy mocht hem vry wel leijen,
Maer 't hulp niet: wangt hy is een arme kaele neet,
Zo'n edelmannetje, dat graeg wat lekkers eet,
375
Patrysjes, hoendertjes, kon hy ze maer betaelen.
Hy krygtze wel: maer moetze eerst op de jagt gaen haelen;
Daer leeft hy miest van; maer 't is al een raere vent,
Hy kent latyn as een pastoor; 't is een student,
Dat jy het vat Sinjeur. ô Hy kan wongdre zaeken.
380
Ik heb 'em van een aeij een kaerteblad zien maeken;380
En hy kan dangsen als een ekster op het veld;
Hy kan ook sling'ren mit 'et vaendel, als een held.
| |
[p. 79] | |
En hy kan schermen, en ook kaetzen, mit de boeren;
En mit verkeeren kan hy elk zyn geld afloeren;384
385
Hy kan ook speulen op de veel, en de schalmy.385
De blind'mans zeun, is maer een botterik 'er by.386
Hy is wel gaeuw: maer, ik heb geld, om van te kluiven.387
Hy niet; en daerom zel hy 'an de veest niet snuîven.388
Ik kryg de bruid, en 't is zyn neusje effen mis.
390
Maer appropo, Sinjeur, weet je ook hoe laet of 't is?
'Et was ezaid, dat ik presies te zeuven uuren
Most by de vrinden zyn, en deur je malle kuuren
Is 't laet 'eworden, geef men muts me maer weêrom,
En gae mit my, Sinjeur, ik hiet je wellekom,
395
'k Noô jou te Brulloft; wangt jy lykt een snaek der snaeken,
Je kent de boeren op de Brulloft wat vermaeken.
Sanche
Te brulloft broertje? gaet dat zeker? wel is 't waer!397
Je bent een man as spek, dat lyktme, zoete vaer.398
Ik heb (och harm) lang uit men knapzak motten bikken.
400
Te Brulleft! weetje 't wel? gut kaerel, 'k ken zo slikken.400
Stae vast nou hoendertjes, en snipjes met je drek.401
Stae frikkedilletjes.402
Kamacho
't Is tyd dat ik vertrek:
Ei geef me muts weêrom, je kent 'em niet gebruiken.
| |
[p. 80] | |
Sanche
Gut Splandor, ik begin 't gebraed alriets te ruiken.
Kamacho
405
Ik hiet gien plankoor, broer, Kamacho is myn naem,
Men vaertje sageles, was Lopes Pedro daam,406
In Lombrigje men moer, 'ebooren te Bregance....407
Maer hoe is jou naem, broêr?
Sanche
Die is don Sanche Pance.
'k Bin deur dien goejen heer, puur uit den drek 'eraekt.
410
Hy heit me van een boer een Gouverneur 'emaekt.
Kamacho
Een Gormandeur, wel zo, wie drumpel zou het denken!411
Een Gormandeurschap kan jou Heer dat an jou schenken?
Sanche
Ja, van een Eiland, en 'k kreeg zeuven ezels toe.
Kamacho
Heb jy die al?
Sanche
Wel neen: 'k heb de ezels nog te goê,
415
En 't Eiland zel men Heer in korte daegen winnen.
Kamacho
Die vent is zeker gek, wie drommel zou 't verzinnen?
Hoe hiet dat ailand, en waer laitet? an wat kangt?
| |
[p. 81] | |
Sanche
't Leit in Jaerabien, digt by het heilig land,418
't Hiet mikrosko. pi.pi.pium .... 't is me al vergeeten,
420
Daer weunde een groote Reus de mallenbrui geheeten,
Zo groot gelyk een boom. Maer hy's al lang kapot;421
Men Heer die potste hem.422
Kamacho
Een Reus! wel dat's niet rot!
Een Reus? hoe vindt men nou nog reuzen? hoe ken 't weezen?
Sancho
Ja Broertje, mien je dat wy veur de Reuzen vreezen?
425
Veur twintig Reuzen, zou men Heer staen als een pael.
Kamacho
Ik word waratjes aêrs van zulk een vreemd verhael.426
Ja Reuzen alzoo groot als meulens mit vier armen,
Die steekt men Heer maer mit zyn lansie in de darmen.428
In al de Legers daer hy komt, daer maekt hy schrik:
430
't Is kip ik hebje! steek! slae, in een oogenblik
Is 't hiele veld bezaeid, mit armen, en mit beenen:
Hy slaet terstongt maer deur een hiel slagorden heenen.
Kamacho
Gangs ligters, is dat waer! heb jy het zelfs 'ezien?433
| |
[p. 82] | |
Sancho
Ja'k; 't is omtrent 'eleen, nae 'k gis een maend, of tien,
435
Toen heit hy teugen een hiel leger nog 'evochten:
Ze vlugten al; maer juist die beesten, die gedrochten,
Van schelmse Tovenaers, die quaemen op 'et mat.437
Ze gooijden al 'er best mit steenen naer ons gat,438
En maekten van 'er volk een hiele kudden schaepen!
Kamacho
440
Wel langsje, viel daer niet wat buit veur jou te raepen?440
Sanche
Ja steenen op ons bast, dat 's tovenaers manier.
Men Heer verloor dien tyd ook wel een tand drie vier.
Kamacho
Je Heer lykt wel bedroefd: hy is diep in gedachten.
Sanche
Men Heer? ja die's verliefd, hy klaegt gehiele nachten;
445
Je hoort niet anders als: ô schoone ondankbaerheid!
Dulcinea, princes, ô noordstar die me leid!
Wanneer zel jy me veur men trouwe dienst beloonen!
Dan zucht hy weer, en roept: ô schoonste van de schoonen,
Wanneer genaekt den tyd, dat ik ...... exceterae.
450
't Is al Dulcinea ondankbaer veur en nae.
Kamacho
Is die Dulcinea dan veur zo mooij te houwen?
Ik wed ze mooijer is, die ik van daeg zel trouwen.
| |
[p. 83] | |
Kamacho
Och heer Ridder, 'et is vals,
455
Jou liefste is mooijer: maer wie pikken zou 'et droomen!455
Had ik 'eweeten dat je 't qualyk had 'enomen,
Dat ik myn Bruid wat prees, ik had 'et wel 'emyd.457
Don Quichot
Zeg hoe gy 't wil beslechten,
'k Geef keur, te paerd, te voet, met lancie, of het zwaerd.461
Kamacho
Gena, genade, och! och! ik zweer je by myn baerd,
Dat ik niet vechten kan.... Och! och! hoe zel 't hier daegen?
Moord! brangd! moord! brangd! help! help! ô ongehoorde plaegen,....
465
Daer's Vetlasoep met volk!465
| |
[p. 84] | |
Don Quichot
't Za, 't za, waar's uw geweer?
Kamacho
Help mannen! mannen! help!
Don Quichot
Hoe schreeuwt gy zo myn Heer?
| |
Negende tooneelVetlasoepe (met eenige boeren), Kamacho, Don Quichot Sanche
Kamacho
't Sa, lustig jongens, pas nou louter wat te raeken!467
Don Quichot
Kanailje! Tovenaars!468
Sanche
Wel brui 'er veur 'er kaeken.
Kamacho
Sla toe maer mannen! pas te raeken mannen! 't sa.
(Don Quichot en Sanche krygen stokslagen, waar op zy vallen)
Sanche
470
Oei! oei! men billen, en men kop, gena! gena!
Och! sinte Tovenaers, 'k heb niemendal bedreven.
| |
[p. 85] | |
Kamacho
Ei zie dien Gormandeur, dien reekel, nou iens beeven.
Hoe smaektje deuze koek? scheer nog de gek erais.
Sanche
Genade, ô Splandor.474
Kamacho
Wel de pikken op je vlais!
475
Daer Plankoor, Plankoor, daer! je zelt van Plankoor heugen.475
Kamacho (slaat Sanche)
Wel dat 's een drommel van een vent.
Nog scheert de beest de gek.
Sanche
Och! och! och! seldrement!
Is dat ook kloppen.
Don Quichot
Och! Princesse van Toboze!
480
Kroondraagster van myn hart, ô verse ontlooken' rooze:
Hier ligt uw Ridder van de Tovenaars gewond!481
Vetlasoepe
Wat sekse rek'le? zyn hum Tovenaars, jou hond?
Wat obstinaater folk! terwyl dat s'hum zo kloppen,
Zo scheer ze nok de gek, en durven ons nok foppen.
| |
[p. 86] | |
Kamacho
485
'k Zal heur betaelen, laet men nou maer iens betien.485
(Kamacho neemt zyn muts wederom)
| |
Tiende tooneelBazilius, Valasko, Kamacho, Vetlasoepe, (boeren), Don Quichot, Sanche
Bazilius
Hou op Kamacho! zeg, wat is 't dat wy hier zien?
Hoe komen deze twe zo bont en blaauw geslaagen?
Kamacho
't Zyn fielen allebai, wie drumpel zou 't verdraegen.488
Die, met het harnas, noemt zich ridder dronke zot,
490
En de aêre gormandeur; ze noemden my uit spot,
Heer Ridder Plankoor, zeun van Geelesla; geen smeeken,
Of bidden hulp; die guit die wou me op 't lest deursteeken;492
Had ik dat volk hier niet, ik was 'er al om koud.
Bazilius (tegen Don Quichot)
Dat's al een vreemde zaak. Zeg, wat maakt u zo stout,494
495
In 't harnas op den weg de menschen aan te randen?
Wie zyt gy? Spreek; of 'k geef terstont 't geregt in handen.496
Don Quichot
Een Ridder voor wiens arm het alles beeven moet,
Gelyk een Amadis in 't harnas opgevoed.
| |
[p. 87] | |
Sanche
Och, jy lykt noch een mensch. Ei wordt mit ons bewogen;
500
We zyn onnozel van die tovenaers bedrogen!500
Den vroomsten ridder, voor wiens arm de Turk zo vreest,
Den trouwsten schildknaep, die in Spanje ooit is 'eweest,
Zie jy hier leggen.
Bazilius
‘Heer Valasko, 't zyn die menschen,
‘Daar gy me flus van spraakt. Myn heer, ik zou wel wenschen504
505
Dat gy me uw naam ontdekte.
Don Quichot
Ik ben de Ridder van
De leeuwen, Don Quichot.
Sanche
Ja 't is de zelve man.
Bazilius
Zo zyt gy Don Quichot! wees welkom roem der helden,
De faam quam ons al lang uw groote daaden melden.
ô Doolend ridder, voor wiens arm en kloek gelaat,509
510
't Gespuis der tovenaars als asch en rook vergaat,
Koom, doe my de eer aan en vernacht in myne wooning.
Don Quichot
Zyt gy 't Arsipanpan? ô mededoogend koning,
Die my verlost hebt uit 't geweld der tovenaars?
Wat ben ik u verplicht!
Kamacho
Wel dat is al wat raers,
515
Hy noemt Bazilius een keuning, watte streeken!
| |
[p. 88] | |
Bazilius
Verzorg de heeren van al wat hen mag ontbreeken
Valasko, zo 't u b'lieft, ik volg u zo terstond.
Kamacho
Die knevels zinnen 't eens. ô Bloed! 'et is een vond518
Van de edelliên, om ons wat schrik op 't lyf te zenden.
520
Ze hebben 't opgestemd.520
Sanche
Och! och! men oude lenden,
Wat bin je braef 'esmeerd! ô vrinden 'k zweer 'et jou,521
Dat ik niet veul van zulk een tov'naers bruiloft hou.
Valasko (tegen Don Quichot)
Kom Ridder laat ons gaan.
Valasko
't Is wel: maar niet te lang te draalen,
525
'k Gaa met uw' Heer vooruit.
| |
Elfde tooneelBazilius, Kamacho
| |
[p. 89] | |
Kamacho
Ei lieve zie, hoe mal dat hy 'em 'an kan stellen,
Puur of hy 't niet en wist. Hoor, wil ik 't je eens vertellen?528
't Is ien van jou konsoort, jy hebt 'em op 'emaekt529
530
Om my te bruijen. Heb ik 't op zyn kop 'eraekt?530
Bazilius
Ik heb hem nooit gezien; maar van zyn dapper leeven,
En wonderlyk bedryf is korts een boek geschreven,532
Valasko heeft het, en vindt groote smaak daar in.533
Kamacho
Wat is dat veur een boek? wat heit 'et veur een zin?
Bazilius
535
Van vechten en van slaan, en reuzen te overwinnen,
Jonkvrouwen by te staan, getrouw'lyk te beminnen,
En honderd dingen meer die hy nog dag'lyks doet.
Hy is een Ridder van een groot verstand en moed.
Kamacho
Maar komje hier ook om de Bruiloft te verstooren?
| |
[p. 90] | |
Bazilius
540
Wat wisje wasjes, neen.540
Kamacho
Ik wou wel graeg iens hooren,
Hoe 't jou al 'an staet, dat de Bruid jou is ontvryd.
Bazilius
'k Hoop dat die zwaarigheid zal slyten door den tyd.542
Ik wensch u veel geluk, dewyl 't nu zo moet weezen.
Kamacho
Je bent bylo een borst uit duizend uitgeleezen.544
545
Hou daer, daer is myn hangd, 'k denk ummers dat je 't mient?
Bazilius
Voorzeker; 'k hou u voor myn' allerbesten vriend.
Bazilius
'k Moet juist gaan by zek're heeren.
Kamacho
Gut snaekje doet 'et.
| |
[p. 91] | |
Bazilius
Zo ik tyd vind, zal ik 't doen.
Kamacho
550
Hadie dan, dat gaet na myn liefstentje om een zoen.550
| |
Twaalfde tooneel
Bazilius (alleen)
ô Hemel! zal die lompe Boer erlangen551
Een schoone Maagd, wiens aangenaam gezicht552
Myn noordstar is, myn eenig levens licht,553
En die ik dagt voor myne Bruid te ontvangen.554
555
Quiteria, hoe vaak hebt gy beloofd
Met hand en mond, my nimmer te begeeven:556
Maar steets met my in zoete min te leeven!
Heeft dan het goud uw trouwe min verdoofd?
Neen 't was geveinsd, gy doet my eeuwig treuren,
560
'k Zink in een poel van jammer, en verdriet!
'k Zal sterven: want my lust het leeven niet,
Nu my 't bezit van u niet mag gebeuren.562
't Is ydel met myn zuchten, en geween;563
Ik strooij vergeefs myn' klagten voor de winden.
565
Daar is geen trouw ter waereld meer te vinden:
Men mint om 't goud, 't geld is de liefde alleen.
Men agt verstand, noch aangenaame zeden,567
Men vraagt naar konst, noch eêlheid van gemoed:
Maar naar 't genot van schatten, geld, en goed.
570
't Geld maakt een dwaas behaag'lyk in zyn reden.570
| |
[p. 92] | |
Vaar wel, vaar wel, ô overschoone maagd!
Mogt ik voor 't laatst van u dien troost verwerven,
Dat gy bedenkt wat minnaar gy doet sterven;
Een minnaar, dien u eertijds heeft behaagd.
575
Waar loop ik heen? waar vliegen myn gedachten?
Behaagde ik u? neen, gy behaagde my.
Myn min was ernst: maar de uwe veinzery.
Ach, kon ik dit van u, van u verwachten!
Rampzal'ge min, gy hebt my, laas! verleid;
580
Quiteria was voor my niet gebooren.
ô Min! gy laat my in uw' strikken smooren!
Quiteria vaar wel in eeuwigheid!
Maar ach! zy koomt.
| |
Dertiende tooneelBazilius, Quiteria, Laura
Quiteria
Ach Lief, 'k koom u nog eens aanschouwen;
Hoe! wendt gy 't aangezicht?....
Bazilius
Ondankbaarste aller vrouwen,
585
Hebt gy myn zuchten en myn klagten aangehoord?
Of zyt gy doof voor my, die door de min versmoort?586
Quiteria
Myn Lief!587
Bazilius
Neen zwyg Cireen; gy zoudt het vonnis geeven
Van mynen dood.
| |
[p. 93] | |
Quiteria
Neen, leef.
Bazilius
'k Zal zonder u niet leeven,
Bruid van Kamacho; neen, blyf, blyf by uwe keur;589
590
Trouw met dien ryken gek, terwyl ik eenzaam treur:
Maar denk in uwe vreugd, wat minnaar gy doet quynen.591
Quiteria
Ach Lief laat deze wolk van jaloezy verdwynen.
Bazilius
Wat jaloezy? gy treedt van daag met hem in d'echt.
Quiteria
't Zal nimmermeer geschiên; 'k beminne u al te oprecht.
Bazilius
595
Hoe ver verschilt uw hart, van 't geen ge u mond doet spreken.
Quiteria
'k Zal om Kamacho nooit myn' trouwbelofte breeken;
Ik walg van zyne min.
| |
[p. 94] | |
Quiteria
Die vreugd kon wel verkeeren.
Ik zal Kamacho nooit aanneemen tot myn man.
Ik gaf hem nooit myn hart, gy zyt 'er meester van.
Scherp uw vernuft, myn lief, en wilt een list bedenken.
Om ons van hem te ontslaan: doch zo 't myne eer zou krenken,
605
Staa ik het nimmer toe.
Bazilius
De vlucht?
Quiteria
Die 's vol gevaar.
Quiteria
Neen lief, dat koomt my duister,
En gansch ondoenlyk voor; ik krenk myn eer en luister,608
Indien ik 't onderneem.
Bazilius
Myn Schoone, zyt gerust:
610
Het is noodzaaklyk, 'k zal u leiden waar't u lust:
En wat uw eer belangt, hoeft gy daar voor te schroomen?
Myn liefde staat gevest op deugd.
Quiteria
Hoe zal ik komen
Uit myn verdriet, helaas!
| |
[p. 95] | |
Bazilius
Myn Lief, men raakt den tyd,
Die kort is, door al die vergeefsche klagten quyt,
615
En wierd gy hier by my ontdekt, het waar te duchten,
Dat ons 't geluk niet diende om onzen ramp te ontvluchten.
Laura
Het is noodzaakelyk;
Quiteria
Ik vrees.
Bazilius
Daar 's geen gevaar;
Indien wy schikken dat we hier omtrent malkaêr618
Weer vinden, in een uur. 'k Zal rytuig klaar doen maaken.619
Quiteria
620
Helaas! wat doe ik al om uit den dwang te raaken.620
Einde van 't eerste Bedryf. |
4betrachten: doen, nastreven
5welhaast: weldra, in korte tijd
6beklaag uw ongeval: betuig mijn medelijden met uw ongelukkige situatie, tegenspoed
8hoe: hier te lezen als uitroep voor verontwaardiging: hoe! = wat zeg je me daar?!
9ten spyt van myne min: hoewel ik haar bemin
10in weerwil van haar zin: in strijd met haar eigen verlangen
12zetten: verzetten
14min: liefde
15ik denk ..... te staaken: ik ben niet van plan mijn voornemen op te geven
16van zins: van plan
17waant: denkt
25herwaart aan: hierheen
26verstaan: vernomen
27bescheiden: ontbieden
29by geval: toevallig
30verheugen doet: verheugt, verheugd doet zijn
33daar .... mê: waarmee, met wie
staag: aldoor, steeds maar weer
37eenig: een of andere
gaauw: vlug van verstand, schrander, bedreven
38mê: ook, mede
40uitrechten: uitrichten, uitvoeren
41En zien: hier bij te denken ‘hy zou’ uit vs. 39; idem in vs. 43-44
42op t'huis moet gaan: op af moet gaan om er poolshoogte te nemen
44zich zelven onderwinden: (het) ondernemen, wagen
45neemt voor: houdt voor
48Roeland: de roman van de held Roeland is een van de oudste middeleeuwse Karelromans
Amadis is de held van de Spaans-Portugese ridderroman: Amadis van Gaulen (Wales)
49alzo min etc.: net zo min als die ooit bestaan hebben
55herwaart: hier(heen)
57deeze: de beide edellieden uit vs. 54
61geestig: vol geest, schrander, intelligent
62kloek: wijs (vgl. duits: klug)
64spoorloosheid: zinsverbijstering, onzinnigheid
67straks: onmiddellijk
71loopen: van een paard hier wel bed oeld als hard lopen, draven
72daar: waar
73schier: bijna
't komt met hem op slagen uit: het loopt voor hem uit op slagen
78die juist geen zin heeft: die nu niet bepaald lust heeft (in alles wat z'n meester doet)
79wyl: aangezien
hy: slaat op de meester
80hy: hier weer op Sanche Pance
raaken: worden
81blyft hy hem by: blijft hij in zijn gezelschap, verlaat hij hem niet
op hoop of: in de hoop dat
86aanslag: opzet: vijandige onderneming
verstaan: vernomen
87slim: erg
88licht: gauw
89mien: meen, voornemens ben
90Ik beken, gy hebt wel uitgezien: ik stem toe dat ge een goede keus hebt gedaan
91waarom..... begrepen: waarom hebt ge het plan opgevat, dat voornemen hier in dit bos ten uitvoer te brengen
92dat's.... kneepen: dat is zo de handelwijze van edellieden en ik ben van de fijnigheden daarvan goed op de hoogte
93kezyn: cousin, neef
95smalpens: iemand met een ‘magere, schrale buik’, scharminkel, schraalhans, hier gebruikt als komische eigennaam zoals in het oude blijspel gewoonte was: vrouw van platbeurs: Vrouwe van Platbeurs; vgl. Heer van Plattebeurs, schertsende benaming voor een kale jonker (WNT XII, I, 2400)
97zelschip: gezelschap, dwz. alle genodigde bruiloftsgangers
98ong'dieft: ondieft, een woord uit de Amsterdamse volkstaal, gebruikt als bijwoord van graad: buitengewoon, bijzonder
wel: goed, prettig, aangenaam
99genooit: genodigd
101ik ben een guit: ik ben een bedrieger, m.a.w. ik lieg
102verzeld met: in gezelschap van, begeleid door
105laat dat staan: laat dat na, hou er mee op
107beschikken: regelen, voor elkaar brengen
108flikken: een populaire uitdrukking voor kaartspelen
110Patakon: een zilveren munt met de waarde van een rijksdaalder (50 stuivers), in 17e en 18e eeuw ook in Nederland, maar eigenlijk afkomstig uit Spanje
in 't kort: in korte tijd
111troeven: kaartspelen, meer speciaal volgens bepaalde regels dat kaarten van de ene kleur meer waard zijn dan die van de andere kleuren
112loeren: een loer draaien, bij de neus nemen, m.a.w. ik ben ze allemaal te slim af
114moeite: moeilijkheden, ruzie
115paeij: eigenlijk vader (zeemansterm in het Portugees-Maleis), maar algemeen voor ‘ouwe’
vies: kieskeurig, nauwgezet loop ..... kyken: ga maar eens in de stad rondkijken fyne knevels: vrome mannen naar het uiterlijk: knevel is hier niet de thans nog gangbare benaming voor een ‘snor’, maar een verouderde term voor ‘mannelijk persoon. kerel’ in gunstige zowel als ongunstige zin
117Verkeerbord: speelbord voor dobbelstenen en schijven (triktrakspel)
in zwang gaan: in gebruik zijn zo 't niemant weet: als niemand het maar weet, m.a.w. heimelijk met laeken bekleed: om geen lawaai te maken
119niet te meer etc.. voor mij is dat geen reden om zulke spelers er hoger om te waarderen
120het geest'lyk kleed etc.: een zegswijze; in een geestelijk gewaad kan evengoed een dwaas als een wijs man schuilgaan
121in eenzaamheid: alleen, zonder anderen dan Laura
123speelnoots: vriendinnen
wachten is infinitief, dus: (ik wil) hier wachten op mijn andere vriendinnen of bruidsmeisjes
124't ging buiten myn gedachten: dat had ik niet gedacht
127dat: dan dat
129De aanhalingstekens vooraan de regel geven aan dat deze woorden als ‘terzijde’ worden gesproken. Zo ook bij volgende gelegenheden, vs 237, enz.
130best: het best
136die my groetie: die zo juist afscheid van mij nam
138gy zyt bewust: gij weet
140verbeidde: vertoefde
144zalet: salon
146ongenâ: toorn
quam my te binnen: kwam ik te weten
148in den echten staat: in het huwelijk
152verzetten: van mening te doen veranderen
153buiten raad: ten einde raad
154zo billyk: redelijk, bepaling bij verzoek
versmaadt: afwijst
159Ja oele hy gaet fluiten: Ja zeker, hij gaat er van door
160veugel: vogel, als populaire denigrerende term voor een mens, vgl.: hij is een gladde vogel
161Dat's miskoot: dat is verkeerd gegokt; miskoot is wel het deelwoord in volkstaal voor ‘mis gekoot’ = verkeerd gegooid met de koot of het kootje (beentje; vgl. vingerkootje) in het kootspel of bikkelspel
163steekspel: hier in de oorspronkelijke betekenis: (spiegel)gevecht houden tussen ridders bij een tournooi, wanneer ze met gevelde lansen op elkaar inrijden om elkaar uit het zadel te lichten
172gunter: ginds
175in het kort: binnenkort
176Bucefal: het paard van Alexander de Grote
177Alexander: de beroemde Grieks-Macedonische vorst (356-323 v.C.), die op zijn veldtocht tegen Perzië een groot deel van de Oostelijke wereld veroverde en daarmee de grondslag legde van het Hellenisme
178grootmoedigheid: heldhaftigheid, vermetelheid
190sloeg... uit het veld: in oorspronkelijke betekenis: in het strijdperk verslaan, het veld doen ruimen
191deze passage zinspeelt op een van Don Quichots ‘heldendaden’: Passamont was de overwonnen aanvoerder die naar Dulcinea gestuurd werd om haar bericht te doen van D.Q.'s overwinning
193versteend: zonder gevoel
195bekkeneelen: hersenpannen, schedels
196schelmse: schurkachtige
schrikkelyk: schrikaanjagend, ijselijk
197Sakripant: een van de strijders tegen Renout van Montalbaen, evenals Roeland als minnaar versmaad door Angelica
202vast (niet): al maar (niet), nog steeds (niet)
munt noch kruis: de beide kanten van een munt, m.a.w.. ik krijg nog altijd geen sou (van wat me beloofd is)
203Won ik nog geld: als ik nou tenminste nog eens geld kreeg voor dit ronddolen, waarbij ik honger lijd, m.a.w. dan zou ik me er nog mee kunnen verenigen
204toolen: zeuren, zaniken; een woord uit de Hollandse volkstaal
209Wat bruid me R.: Wat kan me R. schelen
210trap: hoog niveau
216die euvel: dat kwaad, onheil
smaaken: bevallen
222admirant: verbastering van admiraal
225toeleggen: toewijzen
brui: boel
226ligt: gemakkelijk
229geweer: wapens, zwaard
240dat verstae ik niet: dat wil ik niet hebben
241Smit Justus: bastaardvloek voor ‘Sint Justus’ (Justinus), een bekende heilige, martelaar uit de middeleeuwen
braave: dappere
242Turpinus: bisschop van Reims (± 800) aan wie een Latijnse kroniek over Karel de Grote en zijn Pairs wordt toegeschreven
meldt: gewaagt
244Gans bloet: bastaardvloek voor Gods (Christus) bloed
246Symen langdarm: misschien een bijnaam voor een of andere lange persoon uit die dagen; in ieder geval is het woord langdarm wel een bekend woord voor endeldarm (Kiliaen)
pikken: Heintje pik is de duivel
247Sinte langdarm is dan nog een variant op deze benamingen, die K. in zijn boerse angst hanteert
248amerietjes leezen: ave maria's bidden
252op parool: op m'n erewoord
255verheerde: overmeesterde, versloeg
256heerlyk: glansrijk
257bedrild: betoverd, behekst
258bezeeten: door de duivel bezeten
260bloed: vgl. 244
zou niet hoopen: wil niet graag hopen, ik hoop maar niet
261uit klucht: voor de grap
262kreeg: pakte
264't Za: vooruit
dat komt zeker pover: dat valt me dik tegen, wat beroerd
267spaense matten: zilveren Spaanse munten (van ± 2,40)
268ik kan bevatten: ik begrijp
269Hou daer dan: asjeblieft dan
274dat je 't vat: moet je weten, eigenlijk: als je het begrijpt
276bedenken: begrijpen, voorstellen
278reden: rede, verstand
282piert: neemt er tussen
285onthoud: op houdt, vertoeft
287minneliefde: een tautologie voor liefde, wellicht door L. ironisch bedoeld
288uit spyt: uit verdriet, ergernis
290dronke zot: verbastering van Don Quichot
292bedurven: verloren
293Heijen: heiden
297Jan Geeleslae: verbastering van Angelika
299kei'ren: kinderen
301hebt me muts al weg: hebt m'n muts al te pakken
302wammes: wambuis, kiel
305droes: duivel
306paerdevoet: de duivel in mensengedaante is vaak herkenbaar aan een paardevoet
karrepoes: kapoets, muts van bont
307sint felten: bastaardvloek: Sint Valentijn
308dubbelduw: duivel
z'n kop rydt op stelten: hij maalt, hij is gek
309houte Sint Michiel: (waarschijnlijk) houten beeld van S.M., tegenover geest
310Steven zongder ziel: waarschijnlijk een persoon uit een volksverhaal, Steven die ronddoolt zonder ziel (die hij aan de duivel verkocht heeft?)
311Nagtmerri etc.: bekende benamingen voor spookverschijningen of de boeman, de duivel
312peintje: pintje, een inhoudsmaat voor vloeistoffen van ± een halve liter
318werentig: waarachtig
kortswil: kortswijl, vermaak als tijdkorting
320verhangdelen: bespreken
321etc.: het verhaspelde Hollands van de Franse kok is over het algemeen gemakkelijk te begrijpen; hij zit wat in de knoop met voornaamwoorden, met vervoegingen of verbuigingen, en met de geslachten der substantieven. Men moet vaak uit het zinsverband opmaken of ze betekent ik (fra. je), jij (je) of ze (3 ps. plur.); hetzelfde geldt voor hum: zij (plur.), hen, hem, of zelfs jou en ik.
322dit hoek: deze hoek, plaats: vgl. uithoek
324kortswillig: vermakelijk, grappig
bequaem: geschikt
326hum: ze
de palm knoopen: vóór het bruiloftsfeest kwamen vrienden en vriendinnen van het bruidspaar bijeen om de takjes van de ‘palmbomen’ (de buxus sempervirens) te vervlechten tot de maagdenpalm, beplakt met goud en zilver, ter versiering van de bruiloftstafel, de zaal en het bruidsbed
327de kroon (corona): de bruidskrans die opgehangen wordt boven de bruid, zie de titelprentjes
330à vous: op je gezondheid
331koete: goed
333seper: verdomd
335In: en
muizekand: muzikant
336seldrement: verwensing, wat donder!
gansch vyven: idem, eig. bij de vijf wonden van Christus
350toebak van volkje: uitgezocht volkje, de beste
363Infante: dochter van een koning
367barbiersbekken: koperen scheerbekken, dat eertijds als symbool uithing voor de barbierswinkel
368bakkes: gezicht
370dat je 't vat: een stoplap: begrijp dat wel goed
380kaerteblad: speelkaart
384verkeeren: spelen op het verkeerbord, triktrakspel
afloeren: afhandig maken; vgl. een loer draaien
385veel: viool
schalmy: schalmei, houten blaasinstrument, primitievere vorm van de hobo
386de blind'mans zeun moet hier wel slaan op een in die dagen bekende muzikant; in het algemeen was trouwens een blindeman meermalen een muzikant, die de huizen langs trok
387gaeuw: schrander, handig
388veest: een wind, poep; hy zel ..... snuiven: komische uitdrukking voor: hij zal er niet aan te pas komen, er geen plezier aan beleven
397gaet dat zeker: staat dat vast
398een man as spek: de bovenste beste
zoete vaer: beste kerel
400weet je 't wel: weet je dat zeker
'k ken zo slikken: ik ben zo'n goeie eter
401stae vast nou: verroer je niet
met je drek: met je ingewanden
402frikkedilletjes: gehaktballen
406sageles: verhaspeling van zaliger; verder verhaspelt K. Spaanse namen: het stuk heet immers in Spanje te spelen en Kamacho spreekt dan daar de zgn. volkstaal; vreemd blijft het woord daam; vgl. vs 698
407In: en; de zin luidt dus: en mijn moeder heet Lombrigje, vgl. Lombrechtje
411drumpel: verhaspeling van: drommel
418Jaerabien: Arabië
421kapot: dood
422potste: was hem te slim af
dat's niet rot: dat is geen kleinigheid
426aers: anders, dat wil zeggen: ik sta verstomd, buiten mezelf van verbazing
428lansie: speer, lans
433Gangs ligters: bastaardvloek: bij Gods gewijde kandelaren, bliksems
437op 'et mat komen: een overval doen, ‘mat’ is in deze uitdrukking waarschijnlijk mad(e) = afgemaaid deel van 't veld; strijdperk
438al 'er best: uit alle macht
440langsje: kerel, eigenlijk: soldaat (lansknecht)
453liegen door uw' hals: onbeschaamd. grof liegen
454lanzie: lans
vals: niet waar
455pikken: bij de duivel
457emyd: gemeden, nagelaten
459ik geef u keur van grond: ge moogt de plaats (van opstelling) aangeven
niet een brui: geen sikkepit
460wees te vreên: neem genoegen met mijn verklaring, wees niet meer boos
461'k Geef keur: ik laat u de keus (vgl. 459)
465geweer: wapen(s). speciaal zwaard (vgl. 229)
467pas... te raeken: zorg er voor dat je flink wat raakt
468brui 'er veur 'er kaeken: sla hen op hun kaken
474de pikken op je vlais: moge de duivel je kastijden
475van Plankoor heugen: je zult heugenis hebben aan P.
476mag: kan
481van: door
485laet men nou maer iens betien: laat me nu maar eens mijn gang gaan, laat mij de zaak nu maar eens opknappen
488fielen: schurken
drumpel: drommel, duivel (vgl. 411)
492guit: schavuit
ik was er al om koud: ik zou er het loodje om gelegd hebben, dood zijn
494stout: driest
496'k geef terstont etc.: ik geef het terstond etc.
500onnozel: terwijl we onschuldig zijn
van: door
504flus: zo even, kort geleden
509kloek gelaat: dapper gedrag
520opgestemd: afgesproken
521braaf esmeerd: ironisch voor: duchtig geslagen
524niet te lang te draalen: talm niet te lang, laat het niet te lang duren
526waar bij komt dat toe: hoe (waardoor) komt dat nou toch
528puur of....: net als of hij niet beter weet
529konsoort: medestanders, soortgelijken (vgl. konsorten)
op 'emaekt: opgezet, opgehitst
530bruien: af te ranselen
't op zyn kop 'eraekt: de spijker op de kop geslagen
532bedryf: daden, dat wat iemand verricht
korts: kortgeleden
533vindt smaak daarin: vindt het mooi
540Wat wisje wasjes, neen: nee, wis en zeker niet
542zwaarigheid: verdriet, teleurstelling
544bylo: uitroep van bekrachtiging
borst: flinke jonge kerel (vgl. adelborst)
547helder: flink, danig
548gaan by: gaan naar, m.a.w.: ik heb een afspraak met
550Hadie: adieu
551erlangen: verkrijgen, verwerven
552wiens: wier
553noordstar: poolster, koersbepalende ster
554voor: als
556begeeven: verlaten, in de steek laten
562gebeuren: te beurt vallen
563't Is ydel met myn zuchten: mijn klachten zijn doelloos, zinloos
567zeden: gedrag
570behaag'lyk in zyn reden: te waarderen om hetgeen hy zegt
586versmoort: sterft
587Cireen: Sirene, demonische vrouw uit de Griekse mythologie die voorbij varende schippers lokte om ze te doden, bedriegelijke vrouw
589keur: keus, voorkeur
591quynen: sterven
598voor: als
Huisvoogd: heer des huizes
599quinkeleeren: vrolijk zingen
|