Met liefde en respect. Deel 1: Het devies

[p. II-III]

[p. 7]

Lieflijk verwachten

[p. 9]

1

Dat bal bij de Orvaals - dat had misschien nooit moeten plaatsvinden. De datum: 11 augustus 1928, had zo'n lokkende, muzikale klank! Nog lijkt door de tuinen, waar al lang op brokkelige kavels aparte bungalows staan, de muziek te waaien op zoele avonden. Dat pittige mengsel van oude Wiener walsen, foxtrot en six-eight, pasodoble en tango. Dat is nu al heel oude klank, en de huidige jeugd herkent niets. Het leek zo'n prachtige, geslaagde party. Maar als je later nadenkt over àlle gevolgen, dan peins je: die avond, vol geur en klank en élégance...! als een donkere holte, waarin iemand een sleutel omdraaide. Men kon toen niet anders weten, dan dat die sleutel van goud was.

Alles verwaait. Zoet muziek-roepen - wèg, ritme en snarenspel! De aromen van zomerbloemen in de zinkende avond - ffft! rondom de bungalows rieken nu andere gewassen. De agitatie van oma Clara Orvaal - voorbij! Hoevelen hebben nadien op deze grond gestampvoet of tranen gewist?

Maar je kunt natuurlijk geen bloemen plukken in een gaarde, waar niet tevoren planten groeiden. Didier Orvaal had bij voorbeeld in 1880 niet zo stapelverliefd moeten worden op Claartje van Herwen Rikensteen. Hij verloor zijn hart nu eenmaal aan het schattige kind, en bemerkte niet dat zij een amusante, niet helemaal intelligente klepperklap was. Hij vroeg haar ten huwelijk - het stel trouwde in '82. En pas in het dagelijks samenzijn drong het tot Didier door, hoeveel lieve, dwaze, dolle woordjes Clara nodig had, om haar charmante onheilen aan te richten. Zeer langzaam was over zijn liefde een patina van glansloze aanvaarding gezonken. Toen Rosalie werd geboren, had hij nog gehoopt op voortzetting in zijn lijn van tamelijk logisch denken. Maar tragelijk had hij leren beseffen, dat zij alleen iets minder hol kwetterde; en daarmee hield zij een schijnintelligentie op, waarmee zij op haar beurt in 1908 een bruidegom koos. Weer voelde Didier enige hoop in zijn diepste verlangens doemen: ja! Dieudonné van Genthen was werkelijk... een kerel... met - tòch... een beetje..? ruggegraat... zou men kunnen denken... Didiers hoop op tenminste verstandige kleinkinderen vouwde de kleurige vleugels en wist zich klaar gevlogen. De Hemel leek hem geen uitzicht op deze vreugden te willen gunnen. Hij werd vroegtijdig grijs en een beetje gebogen in de schouders. Naast zijn levendige Clara etaleerde hij de stilte, die niemand

[p. 10]

overtuigde van zijn scherpe geest. Op haar veelvuldig bevel: ‘Didier! Dóé iets!’ kwam hij langzaam tot reactie, en zijn vraag: ‘Ja, wàt, liefje?’ deed niemand doorzien hoe spits hij was met dat antwoord.

En toen werd uit het huwelijk van Rosalie en Dieudonné andermaal een dochter geboren. Nog weer richtte Orvaal zich op, en luisterde naar het zeer actieve huilen van de zuigeling. Later besloop hij haar kinderlijk spelen in de tuin, en vond haar anders snoezig dan Eega en dochter. Zij hàd iets. Já, zij hàd iets!! Goddank - Gòd-dànk - (of toch niet...?)

De kleine Mary koos altijd het juiste. Zij was lief en zeer toegenegen. En zij koos naar eigen willetje. Weliswaar schattig en ontroerend - ze prefereerde iets. Een pop of een jurkje of een speelgenootje en een bloemetje uit het gras.

De Orvaals woonden op hun Huis in het schone Brabant, tussen enkele andere deftigerds. Didier hield meer van de nederigen, maar mevrouw Clara handhaafde een conversatie met het blauwe bloed zoals te doen gebruikelijk en zij sleten hun dagen goedmoedig. Voor de heer Orvaal openden zich omzichtige perspectieven vol hoop. Als het kleinkind nu een echtgenoot wist te kiezen, welke geest en karakter kon paren aan hun ruime beurs - dan zou zijn oude dag overstraald worden door vreugde. En Mary koos immers altijd zo perfect...!

Mary van Genthen was met negentien jaar een zeer blank, frêle, blondharig wezentje; een profiel als een camee. Haar blond-blauwe ogen blikten traag naïef de wereld in, welke haar voortdurend minzaam wilde behandelen. Haar religieuze oma Clara placht te zeggen: ‘Kind, wat heb jij toch een puike beschermengel!’

Om Mary lag een sfeer van genegenheid en eerbied. Zij was een bloemetje in de hof; beschermd door een hoge, sterke, dikke glazen wand, die gezuiverd alle licht doorliet, enigszins roze getint. Als een Brabantse jongen ondeugende dingen zei in het sappige spraakgebruik van zijn bodem, hoorde zij de grove duidelijkheid niet - ze lachte onbevangen of helemaal niet. En bij al te bral-dolle termen stootten de mannen mekander aan: ‘Pas toch op! Mary...!’

Zij droeg graag voile; of gaze de soie; in ijle tinten: bleu of lilac of bleek koraal-roze of nijlgroen. Sjaals en wijde mouwen en allerlei wuivend frutsel. Ze wist zo voorbij te waaien in een waas van onlijnbare volmaaktheid. Een beetje idealig. Op een beige fiets passeren - alle kerels grepen naar hun pet, en grommelden: ‘Is dè dè meske van 't Huis, zogezeed...?’ De achterblijvers snoven vaag een parfum van rozen en anjelier - ze voelden zich als plukkers in een zeer vrij veld; maar ze stonden met lege handen dat gaasje op twee wielen na te ogen. Dikke Jan Kols, door zijn overmatig spek aan de aarde gebonden, had eens rauwelijks gevraagd: ‘Zou die ooit nen scheet

[p. 11]

loaten?!’ en daar hadden de andere kerels om gegrinnikt, alsof ze waren betrapt bij het vingeren aan het offerblok.

‘Bè-nee,’ had Tini van Bartus geantwoord, ‘die fluit zo nen stuksken psalm weg, en kapeloan moakt doar nen Kruisken over.’

Maar: waar zij voorbijkwam, zonk eerbiedige stilte. Men hield van haar, en droeg haar ontzag toe. Niet alleen de adel. Nee; ook de mindere man zoals Clara dat preciseerde. De slovers met gezinnen van zestien kinderen. Vaders met vroege slijtplekken en moeders die te schel praatten omdat ze lawaai gewend waren. Jongens, die van hun achtste af moeders hielpen met aardappel-schillen en vloeren dweilen, en dan naar pastoor moesten om te biechten of in de kerk eindjes kaars te ruimen en het koor te soppen.

Kleine meskes, welke voor hun naamdag een jurkje kregen dat uit twee schort-resten was voortgekomen op een tobberige avond bij opoes. Al deze oudere en jongere teleurgestelden keken naar Mary met de gazige garderobe en de peinzende glimlach. Sommigen benijdden haar; maar niemand kon een hekel aan haar hebben. Ze was zo allerliefst.

Oma Clara Orvaal hield niet van gekoppel en geparenteer. Maar zij zàg nu eenmaal tijdens twee thé's en een tuinpartijtje in die zomer van 1928, dat de jeugdige jonkheer Jan Carel Bronsse van Alderaan met zijn ogen aan Mary bleef plakken. Andere dames hadden het niet opgemerkt, omdat die voor eigen dochters iets zochten. Vreselijk ordinair. Dit was geen kwestie van zoeken - alleen van vinden. Jan Carel was puissant gefortuneerd. Clara's denken richtte zich op enige gelegenheid, waarbij Van Alderaan eens wat langer naar Mary kon kijken, en desnoods met haar zou praten of dansen.

Er was in geen tijden een feestje geweest. Er viel heus wel wat te vieren - een heugelijk ditofdat. Oma Clara was van een zeer vroom rooms geslacht; zij liep aan de hand van God zelve. Zij bad veel, brandde kaarsjes, wist voor en tegen alles prevelementen. Men kreeg daarbij de indruk dat pastoor haar gedurig op zijn gezegende nek torste, om haar dichter bij die Hand te houden (daar had pastoor zelf ook vast wel baat bij). Pastoor vond ook, dat bepaalde levensproblemen door een feest kantiger in elkaar geschoven konden worden. En passant had de gewijde man wel even aangeroerd, dat het oksaal van zijn kerk moest worden gerestaureerd. Het joeg Clara een bloedkleur aan - kon je dan nooit eens rustig praten over iets belangrijks? Eerst echter diende zij te spreken met echtgenoot Didier. Of het geen charmant idee zou zijn, van de zomer eens een bal champêtre (bij voorbeeld, hoor) te geven? O, zo maar eens - er gebeurde zo weinig!

‘Altijd dat gezuip en gespring!’ bromde Didier. Het tweede vond hij hinderlijker dan het eerste. En wat voor reden was daar nu voor?

‘Ach, het hoeft al niet meer!’ zuchtte Clara. In haar tasje zaten de voorlopi-

[p. 12]

ge lijsten van gasten. De jongens mochten geen van allen knapper of aardiger zijn dan Alderaan, en de meisjes moesten stuk voor stuk minder mooi zijn dan Mary. Zíj moest de Reine du Bal zijn: een pijl, gonzend en haarscherp afgeschoten op het verliefde hart. Een groot kapitaal, en drie huizen, waarvan een in Brabant en eentje in Bourgogne. Het derde was een jachthuis, ergens in het Vlaamse. En heus een aardige jongen, was haar verteld.

‘Het zou èrg charmant zijn geweest,’ zuchtte Clara, en ging met gebogen hoofd de kamer uit om haar adellijke schrielhannes tot berouw te doen ontbloeien.

Er diende natuurlijk voor goede muziek te worden gezorgd. In Raamsdonksveer wist zij een prettige jongen, welke zeer muzikaal en vaardig het klavier moest bespelen. Hij zou stellig een violist en zo'n man met een violoncel kennen, om tezamen dansmuziek te maken, afgewisseld met beschaafder melodij. Tegen vergoeding, uiteraard. Maar dat mocht niet meteen tegen Didier worden gezegd, als hij ooit zou toestemmen (zij schatte zijn aarzeling op drie dagen). Voorts was Clara een kok bekend, die werkte bij De Koppelpaarden in Oosterhout - een kundig man, perfect in hors d'oeuvres en salades. Pierre, de knecht, moest daar op een middaguur eens naar toe. Hij moest die cuisinier alleen pogen te treffen, want het draaide alleen om die kok in zijn vrije tijd. Hij kon dan iets bij-verdienen (als Didier over de brug kwam; maar dat lukte stellig).

Met dochter Rosalie werd fluisterend in de rozentuin de lijst van invité's doorgenomen. Er waren voldoende ouderen bij, om het zicht op oma's jacht te blinderen. Na Rosalies sluike verbazing om Jan van Alderaan, telde haar moeder op alle diamant-omringde reumatische vingertjes zijn voordelen op. Ze had er bijna haar tenen bij nodig. Clara had gedacht over vijfentwintig jongemannen en evenveel meisjes.

Daarbij viel ook de naam van Antoine Egelsbergh.

‘Ik heb altijd gehoord dat die gek is,’ zei Rosalie. ‘Een mallotige figuur met zotte invallen. Kent u hem dan...?’

Wàt! Kende Rosalie hem dan níét? Zo omzeilde Clara enig antwoord van duidelijker kwaliteit. ‘Hij steekt ge-wèl-dig af bij Jan,’ beaamde zij. De beoogde bruidegom werd al bij zijn voornaam genoemd. Nee, Egelsbergh zorgde voor stemming. En als hij vervelend werd, moest Pierre hem gewoon naar buiten werken. Wat kon Clara Antoine Egelsbergh schelen??

Er kwam een spanning te hangen rond de vertrekken van het oude huis. Het leek of Pierre op zijn tenen liep en de dienstmeiden geluidlozer stoften. Clara zong niet meer als zij de trap afkwam - dat neuriënde melodiëren van oude kinderliedjes, waarvan ze langs vele jaren wist Didier er mee

[p. 13]

te roeren. Nee, hij was op muziek-dieet. Dat had zij dan toch allemaal maar over voor kleindochter Mary en haar toekomst. Zo'n halsstarrige man hoefde slechts ‘ja’ te zeggen, en al het werk viel als een zware (maar heel plezierige) last op haar schouders. En hij sprak niet. Hij ging wat langer wandelen met de honden, hij rookte zijn pijp, hij borrelde omslachtig, zodat hij lacherig aan tafel kwam waar niets te grinniken viel - daar zorgde zijn gade wel voor. Smakelijk eten, natuurlijk! En hoe vriendelijk - maar wel een beetje treurig-zuchtend - zat zijn Clara daar tegenover hem! Ze vroeg naar allerlei, alsof hij visite was.

Didier kende dat. Het was niet haar eerste idiote wens. Een bal! Op hun leeftijd! Straks entameerde ze een wedstrijd in rommelpotten! NEE.

Maar het was zo geluidloos in huis; schaduw ontwaakte en schudde haar duistere veren op en spreidde zich in gangen en kamerhoeken. NEE.

Het was touwtrekken. Het amuseerde Didier wel. Zoals vrouwen konden vasthouden aan iets volslagen gèks - want wat moesten zij nu met een bal champêtre? Een massa omslag, allerlei geronzebons in huis, het meubilair van zijn plaats, vreemd personeel, al die gekke gasten, die met mekander adeltje speelden en elkaar bemevrouwden en -mijnheerden! Een soort verlengstuk aan een verklonken menuet! Een flinke jacht was doelmatig, er donderden altijd wel een paar van hun knol, en hinkten dansemank over slootjes en heuvels naar enig huis, terwijl de rest zich in het zweet joeg en de held mimeerde. Maar een bal! Met muziek, al die vreterij en omgevallen wijnglazen! En vloedgolven van personeel! En veel te laat naar bed, zodat de volgende dag de honden blaften en geen antwoord kregen. NEE. -

Hoewel Claartje ook altijd maar thuis zat (als ze niet op theevisite ging of een cercle frequenteerde) met haar ouwe kerel. Daarbij had ze ook nog reumatiek.

‘Hoe had je nu eigenlijk zo'n feest gedacht, Claar?’ vroeg mijnheer Orvaal, en trachtte haar ogen te zien van onder het te scherpe lamplicht.

‘Hm...?’ Zij hief haar hoofd uit de Dameskroniek, en poogde zijn woorden te achterhalen. ‘Wat zeg je - zo'n eh - wat...?’

‘Zo'n feest,’ herhaalde hij.

Ze zuchtte even en keek voor zich. ‘O, ja...’ Zij nam haar lorgnet af en poogde zeer onbevangen te zijn. Nu heel matig beginnen, dacht ze. En niet alles releveren. (De hoezen moesten van de meubels in de grote zaal; het kristal, de borden en het zilver moesten worden uitgelegd, gewassen, gepoetst en afgespoeld - de kanten kleden nagezien en gestreken, de vloer gewreven... Er moesten nog namen worden uitgezocht voor remplaçanten bij afzegging. Classen moest de tuin zeer goed harken, wieden en begieten en de banken laten wassen. Verlichting - enfin - ja, Pierre moest naar Oosterhout en naar Raamsdonksveer - -)

[p. 14]

Het was de avond van de derde dag. Zij kende Didier heus heel goed. - ‘Een groot geluk, dat we elektrisch licht hebben,’ bracht zij naar voren, en toonde aan dat dit veel arbeid bespaarde. ‘Ja, hoe ik me zo'n feest had gedacht...?’ En ze legde rustig uit, dat er al zó lang niets was gebeurd. Zij moesten eens iets van zich laten horen. Er moest meer mouvement zijn - de jongere mensen kregen ook te weinig gelegenheid in Brabant, om elkander te leren kennen...

‘Dus Mary,’ peinsde Didier. Zijn hart joeg even in de klop. Luisterend naar alle reeds gevorderde plannen (wat verborg zij zich slecht), bleef hij mijmeren. ‘En hoeveel zouden we daarvoor moeten uitleggen, denk je...?’

Hij wist niet helemaal, hoe zij schaak speelde. En zij wist helemaal niet, hoe hij het deed. Toen schoof Didier een pion uit. ‘Ik heb de laatste tijd veel aan Mary gedacht,’ sprak hij. En observeerde, hoe zij rechter-op kwam te zitten - ze kuchte. ‘We zouden haar eigenlijk een kans moeten geven..., om iemand te vinden...’ Hij knikte bedachtzaam in zichzelf gekeerd. ‘Wij mogen toch ook wel een beetje toezien op het geslacht, vind je niet, Claar?’ Zij knikte glazig, met rode vlekjes op de wangen. ‘Wij moeten erop achten dat het - op peil blijft,’ voltooide hij week. Er wrong iets binnen zijn borst, als berouw. Clara was zijn zeer voorname echtgenote. Soms dacht hij in z'n eentje te weten wat voor een lief, dom gansje zij was. ‘Ik heb daar ook wel eens over gedacht,’ gaf zij toe. En ze bracht argeloos de naam op tafel, die hij wilde horen. Jan Carel Bronsse van Alderaan. Goddank! Toch heel goed gekozen; een aardige, verstandige kerel met toekomst. Hij was pas geslaagd voor arts. Een innemend, oppassend mens.

‘Clara-lief,’ zei mijnheer Orvaal, ‘wat heb jij een verstandige keuze! Bravo, ik ben daar heel blij mee.’

Clara glimlachte hem toe; en bedacht, hoeveel zij op het bedrag kon leggen om echt royaal voor de dag te komen. Want grootouders van een mooie bruid moesten natuurlijk niet schriel zijn. Zoiets deed je maar éénmaal, als alles goed ging.

Het werd dus een tuinfeest. Clara had daarover in diepe zorg gezeten: je kon zo rijk niet zijn, of het weer deed wat het zelf wilde. Maar nee: wolkeloos weer, en geen drukkende hitte - ideaal! Classen, de tuinman, had urenlang gesproeid. De tuin was een boeket van rijke variatie. Met zijn twee zoontjes had Classen draden gespannen en lampions aangelegd, achtend op kleurverschil en grootte. Om de bocht van enkele lommerrijke plekken had hij blauwe belichtingen geplaatst. ‘Dè is zachter veur de ogen en 't hart,’ had hij de kindertjes uitgelegd, die knikten, en hoopten er iets van te aanschouwen. Vooral bij de vijver, in een fluwelen elleboog van

[p. 15]

lariks en tamarisk met lage randen lavendel, had de tuinman lila-blauwe lampions aangebracht, met daartussen één enkele zacht-roze. ‘Hier zou wel es ne schone vertelling kunnen ploatsveine,’ zei hij; en de kindertjes knikten, denkend aan dansende witte knijntjes en veugelkes.

Binnenshuis was het een gerèn van meiden en knechtjes met schalen, kommen, glazen en champagne-fluiten, met schotels van zilver en allerlei bestek. De koelers stonden gepoetst op een rij te stralenschieten, zilveren eetgerei sluimerde in zacht wollen doeken. Het was een klepperend deuren-open-en-dicht, stoelen schuiven, nog vloeren bij-wrijven en gordijnen rechten, tafels schikken. Mevrouw Clara leek overal te wezen en niets ontging aan haar vonkende ogen. Persoonlijk keurde zij de vulling van zilveren sigaretten- en sigaren-dozen, en de smalle hoge kaarsen die lucifers moesten vervangen. Er waren slanke doosjes met gekleurde dames-sigaretten in roze, lila, bleu en lindegroen - en de fijnste merken met zijden mondstuk voor de heren. Ook had zij laten zorgen voor de nieuwe papieren servetjes met kant-opdruk, die slechts in de duurste zaken te Breda en Tilburg te verkrijgen waren - het zag er heel smaakvol uit. Damasten vingerdoekjes waren natuurlijk voornamer - maar deze papiertjes toonden zo jolie! Op zulke ogenblikken viel Clara altijd terug in haar Brusselse opvoeding, later voltooid in Lausanne. Jolie was het juiste woord. Om haar heen bruiste het dienstvolk in jacht op tijd en plicht - het zwiepte en tochtte als een bries door het huis, vol gerinkel en geklinkel, gelispel en hier en daar een roep.

In de late namiddag luwde het bedrijf. Dienaren begonnen te schrijden; alles was ter plaatse; de kok arriveerde met een bagage van eigen instrumentarium - hemel! hij gedroeg zich als een tovenaar! Hij zette grote witte kommen koel vol salade-mengsels en vulsel voor pastei. Er was gesneden sier van radijskens en plakjes augurk, partjes tomaat en een heel pak hardgekookte eieren in een natte doek gewikkeld, zodat alles fris en voor de beet ter tafel kon worden gevoerd. Hij bracht zijn eigen garden en lepels mede, een zeefschep en soeplepel, roomspuiten en allerhande bijster veelbelovende zaken; en mevrouw Clara begon te begrijpen, wat 'n perfecte vakman zij had geëngageerd. Het gaf haar een zoete smaak van triomf in de mond. De rust van het deftige huis kwam terug. Men had zijn taak geprepareerd, en wachtte de gasten.

De hemel stond strak blauw over de zomeravond, de struiken geurden naar jeugd en levensdrang; alsof augustus was besproeid met lentedrift! O, wat een zomeravond. Om half acht arriveerden de Van Genthens; dochter Rosalie met haar echtgenoot Dieudonné en kleindochter Mary. Uit de verte klipklapklopten de paardevoeten van hun calèche de laan in naar het ouderlijk huis. Nimmer was Mary schoner geweest: uitgerust en

[p. 16]

fris, zo nieuw als Doornroosje na de kus. Het lieve blonde haar in een schalkse quasi-jongens-kuif gekort met kokette lokjes bij de oren, in de nek naar een punt geknipt. En daarbij een avond-robe van opaalblauwe georgette met randen van parelmoerig paillette-glimmen. Een ongrijpbare edelvis in een zomeravond-vijver. Ach, dit lieve gezichtje met de gave perzikhuid! De rêverie van glimlach en verre ogen...! Een moment vreesde oma Clara, dat de minnende ouders haar hadden ingelicht voor de komende verovering - zij leek te geraffineerd om onwetend te zijn! Of waren meisjes in deze eeuw, na een woeste wereldoorlog en allerlei schrijnende nieuwe problemen, nog zo voorjaars-groen...?

Nu ja! - voor één visser moest zij grijpbaar worden gesteld - daartoe stond het ganse fuik gespannen.

Mary droeg fragiele zilveren schoentjes. In haar oren en om haar lieflijke halshuid glansden de juwelen van grandmère Van Herwen Rikensteen: calcedoon met oude briljanten, gelijnd met kleine saffieren.

Onnavolgbaar juist plaatste oma Clara het meisje. Eerst natuurlijk de stoelen van Clara zelf en haar echtgenoot Didier Orvaal; dan een troon voor Rosalie en gemaal Dieudonné tezamen: een antieke dubbelstoel uit het stamhuis; maar daarnaast hief zich dan de gestrekte rug van de bakstoel welke volgens familiesage had behoord aan bisschop Amandus van Luik: daarin zat Mary. Een kostbare zeer jonge parel in een antiek etui.

Het huis was doorgewaaid en gekoeld, gelucht van etensgeur en warmte - men had parfum verstoven. Al het werklawijt had zich weggerold naar het binnenste van de keukens. Mevrouw Clara voelde zich zalig voldaan: zij achtte niets vergeten of overgeslagen.

En naast haar glimlachte Didier in rust; hij had omzichtig contact opgenomen met Jan Bronsse van Alderaan, welke warm en gecharmeerd had gereageerd op de idee. Hij vond, had hij gezegd, Mary een allerliefste verschijning, en zou haar gaarne van meer nabij leren kennen. Mijnheer Orvaal kon daarbij rekenen op zijn discretie. Ziezo - daar wist Claartje nou es niets van! Mannen wapenden elkander voor de strijd.

Om even na achten reed de eerste auto voor. De Barbiers stegen uit - natuurlijk de Barbiers, die altijd aan de vroege kant arriveerden. Zij werden op het bordes ontvangen door Pierre, de knecht, en dan met glimlach en strijkage doorgevoerd naar de garderobe, waar een jonge knecht met witte handschoenen alles regelde. Heerlijk, dit innig voorname poppenspel vol afstand en elegance!

Clara en Didier rezen op en welkomden de gasten. ‘Ach, wat heerlijk dat ge hebt kunnen komen!’ en na hen verhieven zich Rosalie en Dieudonné en, aarzelend als pril gebloesem, Mary. Ach nee, dat lieve kind! Wat werden jonge mensen snel groot! (en mooi! zei de man, hahaha) Hoe enig, drie

[p. 17]

generaties tezamen te zien op dit verrukkelijke zomeravond-festijn...! En nauwelijks was de auto terzijde gereden bij de koetshuizen, of een landauer reed aan - en nog een auto, een Landaulette, en zo ging dat voort. Clara sprankelde een vreugde uit vol hartelijke aandacht voor iedereen. Van elk wist zij iets vriendelijks, allen waren haar even lief! Maar in de voller wordende ruimte bij de koetshuizen reed jonkheer Bronsse van Alderaan voor in zijn Ford; een charmante jongen in een grappige, Amerikaanse wagen (‘dat is 'm!’ siste Clara, en neeg statig glimlachend voor haar gasten). ‘Ach, Maria Colès! Welkom, welkom, wèlkom! Wat blijft ge vief en rank, ma chère! Met zo'n perfect figuur kan men zich deze robe veroorloven! - Ach, dàg mevrouw Van Udenholt! Wat énig dat we u weer eens zien! Dag mijnheer - u er nog bij - het kan niet op!’ en zij hoorde, hoe de binnenknecht kondigde: ‘Jonkheer Bronsse van Alderaan!’ Daar was hij dus! Een aardig gezicht, maar dat pak zat slecht. ‘Tiens, mijnheer Van Alderaan! Welkom - bent u alleen gekomen? (Gelukkig maar - dat was de bedoeling.) Ik heb gehoord dat u zo heerlijk kunt dansen!’ Ja, hij had heus een fijn gezicht. Een pure gentleman. Enig, zo'n jongen in de familie! ‘Dit zijn onze dochter en schoonzoon -’ Mary sloeg een paar verwarrende ogen op. Alderaan boog voor allen tegelijk. Mary glimlachte. Haar handje in de zijne. Goed! Ja, zij had ook vernomen dat Alderaan zo'n lion was op de dansvloer! Perfect, kindje! -

Tevoren had Rosalie haar moeder vermaand: ‘Mama, zeg nu geen dwaze dingen, hoor!’ want oma Clara kon soms zo mallotig uit de hoek komen, dat men hartelijk om haar moest lachen en achter haar rug aan haar verstandelijke gaven twijfelde. ‘Kind,’ had Clara gerepliceerd, ‘wat denk je toch negatief over me! Ik doe mijn best, even kleurloos te zijn als jullie allemaal - maar dat kost me moeite.’

Doch nu reden de wagens af en aan. Titels en namen klonken doormekander; en in een verre hoek bij de vleugel maakten de muzikanten omzichtig en bijna vroom hun entree, zoals het behoorde voor beroepslawaaimakers. Zij droegen malle rode jasjes - dat scheen du ton te zijn; hoewel je Mengelberg nooit in zo'n billetikker tegenkwam in het Concertgebouw. ‘O, dàg Andrea! Wat heerlijk, je te zien! Kom, ga gauw zitten - je lijkt warm.’ Andrea's dochter, Claire van Gool, was opgegroeid tot een erg voyante verschijning. ‘Dag Claire! Wat zie je er beeldig uit!’ En opeens stond daar een slanke, uitdagende jongeman met mooi weggeborsteld donker haar, een scherpe neus en zulke gerichte lichtblauwe ogen, dat je je mocht afvragen of hij soms loenste...? Maar wie zijn verstand goed had gebundeld, wist op hetzelfde moment beter. De heer Ter Tuynen Egelsbergh.

‘Dàg mijnheer Egelsbergh! Hoe maakt u het? We zijn blij dat u hebt kunnen komen. Hoe maken uw ouders het?’ (Hàd hij nog ouders?)

[p. 18]

Hij boog, boog en boog, gaf antwoorden over ouders en warmte en vriendelijke dank voor uw lieve gedachten, en sprak met Mary. Een ondeugende grinnik-glimlach, lang hand-vasthouden. Iets zeggen, waarover Mary te impulsief in de schater schoot.

‘Ach, u kènt onze kleindochter Mary al, merk ik,’ intrigeerde oma Clara mierzoet.

‘Stil nu even, héél lieve gastvrouw - nee, we zijn juist bezig, daaraan iets te doen,’ antwoordde Egelsbergh. ‘Daarvoor geeft u per slot dit feest. Ja, straks praat ik vast met u - over adel en over de opkomst van hedenavond en het weer, en over Poincaré.’

‘Over Poincaré, mijnheer...?’

‘Ja, u maakt een diplomatiek gerichte indruk, mevrouw!’ Hij ontsloeg haar met een glimlach en een wenkende buiging naar een dame die alleen stond - mevrouw Clara spoorde daarheen met een lichte blos.

De knechten schreden op afgemeten benen rond met verfrissingen en achter hen fladderden jonge meidjes, met flits-gepoetste zilveren plats vol kleine zoute en pikante versnaperingen - een waarlijk schitterende prestatie van de kok. In de hoek stemden de dansmuzikanten tersluiks hun instrumenten. De pianist hield zijn ogen op mevrouw Clara gericht voor de startwenk. Zij zocht koortsig langs alle hoofden naar Jan van Alderaan - Mary praatte met die parmantige spitsneus Egelsbergh - er viel een al te afwachtende stilte door het staren van die muziek-jongen - nu ja, knikken dus! De piano zette in. En daar zag zij Alderaan, helemaal uit de koers...! Blijven glimlachen - het was feest. Ach, wat áárdig de jongelieden te zien dansen! Colès vertelde haar dat dit een quick-step was. Het haalde natuurlijk niet bij een quadrille - maar charmant was het stellig.

Op welk 'n roze wolk was Jan van Alderaan naar dit statige huis gekomen! Na een dag van hard en nuchter werken in de dokterspraktijk van een reeds gevestigde vriend had hij met gloeiwangen uitgekeken naar dit bal. De wonderlijke telefonische aanroeping van de grootvader - het strikte vertrouwen van de man. En als een lichtend, transparant beeld achter het totaal onverwachte vertrouwen, dit tedere meisje met haar zeer onschuldig gelaat! Hij had zich bijna geschaamd toen hij haar hand drukte. Later had hij Egelsbergh gezien; een jongen met wie hij op het internaat was geweest. Een dolle kwant vol Tijl Uilenspiegel-grappen en geschater. In zijn volwassenheid leek de man nog spitser en maller geworden. Onbegrijpelijk, hoe zo'n schertsfiguur entree kreeg in een dergelijk zorgvuldig milieu! - Doch Jan van Alderaan praatte met allerlei bekenden; hij wilde de kennismaking met Mary van Genthen sereen houden en niet subiet losbranden met attenties. Per slot moest hij dit tedere bloemetje toch eerst een beetje leren kennen! Hoewel hij geheel aan het andere eind van de zaal

[p. 19]

stond, hield hij stilletjes zicht op haar. Mary van Genthen! Hij voelde zich licht in het hoofd van raar geluk. En toch. Er was een aarzeling in zijn hart, die meer was dan schroom. Hij was arts; en hij had al veel gezien. Hij was vroeg klaar: vijfentwintig. De studie en de praktijk daarvan hadden hem innerlijk tot dieper wijsheid gebracht. Geen nuchterheid - het was een soort mededogen voor alle domheid van mensen. En hij weifelde - ja, hij was beducht om het zichzelf te bekennen: dit meisje viel binnen zijn tedere, zijn wijde alles-omvademende deernis. Wat was zij onwaarschijnlijk mooi vanavond! Op het tennisveld was zij flinker geweest, alhoewel even boeiend. Wellicht was het dat gesprek met de grootvader, dat hem nu veel dingen in brozer sfeer deed zien. Hij begaf zich in haar richting. De dansmuziek begon; zij zou wel gevraagd zijn, maar hij moest nu dicht in haar spoor blijven. - Ach, kijk! Zij danste met Egelsbergh. - En wat zwevend danste zij...!

Rosalie had een bloedblos van congestie. Haar ogen stonden verknepen van de intrigante koppel-zenuwen en ze glimlachte gewrongen alsof ze schuine moppen repeteerde. En voorbij danste Mary, zwoel in de armen van Egelsbergh, die haar leek te beschermen tegen zedigheid of oudevrijsterschap. Zijn glimlach was ronduit gevaarlijk. En langs kwam ook Van Alderaan, met dat meisje Colès. Enfin, het feest begon pas.

Na de quick-step en de two-step volgde een tango. Iets nieuws - tamelijk tenminste. Oma Clara had zich persoonlijk nooit vertango'd, omdat voorradige partners in haar klasse romantiek en evenwicht misten voor dit gewaagde werk. Wel mooi, deze dans! Maar díé had Mary, àls zij nu beslist tango moest dansen, beter kunnen volbrengen met Alderaan... Die danste rechtop, keurig los van zijn partner - mooi was dat, beleefd en welvoegelijk. Egelsbergh hield Mary in een soort apegreep: zij hing geknikt achterover en liet zich rondsloeren alsof die jonkman met haar de vloer en de lichtkronen moest stoffen. Nee, dit ging - bijna - te ver...! - Ja, kijk, dat het meisje Claire van Gool zo'n tango danste met - met wie trouwens...? die jongen met dat korte apehaar...? nou ja dat dit meisje zo'n dans onderging met die onmogelijke japon van veel te roze zijde, en met dat decolleté als een rijpe vrucht waarop getrapt was, liet zich enigermate begrijpen. ‘Dieudonné, met wie danst dat meisje Van Gool? Die overrijpe perzik met haar onpreutse grinnik! Die jongen, kijk, met dat rare sluike zwarte haar!’ Zulke dingen vroeg de gastvrouw met een glimlach. ‘Is dat er eentje van Lemmen...? Maar dan had hij thuis al lang met haar de tango kunnen dansen? Ze wonen naast elkaar!’

En toch - het werd zo'n aardig feest! Zo vrolijk, zo echt vol van levensvreugde! De jongelui leken werkelijk blij te zijn! De violist had een saxofoon te voorschijn gehaald - een verrassing, die door de jeugd met gejuich

[p. 20]

was begroet - en nu had de dansmuziek een veel juichender klank! Roepend - God mocht weten, wat er voor de jeugd nog te roepen viel, want men leek alles al te hebben geroepen - maar de al te strenge formaliteit smolt - de dansers werden meer en familie met elkander! Ach, wat goed! Clara wenkte in de pauze de knechts dat zij het orkestje limonade moesten aanbieden - geen alcohol alsnog, men moest in die hoek even kalm blijven. - Maar nu zagen zij dan Jan van Alderaan heel gewoon, zonder al te duidelijke opzet, naar de plaats lopen waar Mary stond te praten met enkele jongelieden waaronder die affreuze Egelsbergh! ‘Die hadden we niet moeten inviteren!’ zuchtte Rosalie klagelijk. Alderaan mengde zich in het gesprek. Mary keek naar hem, en knikte. Goddank! Doch Egelsbergh nam Mary's arm, en hield die vast. Wàt! De brutaliteit! Je kon toch als man van de wereld een dame niet vasthouden, als zij met iemand anders wenste te dansen (maar wenste Mary zulks?)! Clara wendde zich met wijde sensatieogen naar Didier, welke sullig gastheer stond te zijn, in zijn oppassende avondkleding met te hangende schouders - opeens zag ze dat. ‘Didier, dóé iets!’ siste Clara.

‘Ja, chérie, zeg maar wat. Zal ik mijn jachtgeweer even halen?’

De gasten lachten en converseerden - het was een zoemend, wijds fluisterspreken van gemanierde mensen. Daar maakte Mary zich, al sprekende en lachende, los van die impertinente klauw van Egelsbergh - ze wendde zich naar Van Alderaan, nog over haar schouder iets zeggend tot de ander; die antwoordde, hetwelk tòch weer Mary's lach ontkluisterde (brutaal! de opdringer!) - en Mary begaf zich met Van Alderaan naar de dansvloer.

‘Zij is toch de gastvrouw voor die jonge mensen!’ lispelde Rosalie een beetje temerig vanuit haar congestiehoofd. Nou ja! De dansmuziek begon weer - wat was dit nu? Iets langzaams, maar toch - een wals...? ‘Ja, een slow-waltz,’ legde Rosalie uit. ‘Zo romantisch!’ O, heel goed. Beschaafd ook. Eindelijk Mary in uiterst correcte omhelzing van de bruidegom. Goed!

Clara tikte deinend met het hoofd, en haar waaier in trage driekwartsmaat tegen de hand, mee met de muziek. Ach, wat danste Mary allerliefst! Een excellente avond, echt! De gepresenteerde versnaperingen werden hoog geroemd. Mijnheer Barbier had gezegd, dat zij uiterlijk van bijna Chinese schoonheid waren; het gebodene overtrof de verwendste smaak.

Alleen die Van Egelsbergh gedroeg zich zeer penetrant. Hij liet Mary geen moment buiten zijn aandacht. Alderaan bevond zich gelukkig in dezelfde groep. Hij werd een paar keer geheel afgeleid door dat wicht van Van Gool. Afgrijselijk - die knalroze jurk zag je aldoor, en die scheen steeds bloter te worden. En dan dat felle schateren! ‘Als een wild beest in een oerwoud!’ siste Clara.

‘Nou, ik geloof toch niet dat er in een oerwoud veel te schateren valt,’

[p. 21]

murmelde Didier, en nam een stap achteruit zettend afstand van haar vlammende blik.

In een pauze tussen het dansen liep Mary met Van Alderaan naar het orkestje; ouders en grootouders volgden haar doen en laten als gieren op de horst. Een groep jongelieden trok ook naar die hoek. Jan van Alderaan zette zich op de pianokruk, sloeg even zacht enkele akkoorden aan om het klavier te verkennen. Over zijn schouders praatte hij met Mary, die als smekend haar handen vouwde en glimlachte. ‘O, God, als ze nu maar niet gaat zingen, want de laatste keer in het bad was dat niet zuiver!’ murmelde Clara.

‘Toen gleed ze uit!’ verontschuldigde Rosalie het eigen produkt.

‘Van de toonladder,’ zei Clara.

Maar niemand zong. Van Alderaan bleek een voortreffelijk pianist. Hij speelde een stuk, de ‘Broadway-melody’, uit een film met geluid - werkelijk een nouveauté. Een film waarin je mensen kon horen spreken en zingen! ‘Nog even wachten, en je kan ze voor hun blote bips slaan,’ zei Barbier - de platte aap! Die muziek was werkelijk goed. Er werd druk gepraat en geroepen om de pianist heen. Ook de beroeps-man was een en al aandacht. Daarna speelde Alderaan nog een passage uit de tweede Hongaarse Rapsodie van Liszt. Maar dat detoneerde toch een beetje! Hoewel schitterend van toucher. Men klapte geestdriftig. Maar dan vroeg en kreeg Egelsbergh de saxofoon even, en hij blies daarop een dolzinnig, half afgegleden deuntje met blijkbaar malle uitleggingen tussendoor, die luid gelach ten gevolge hadden. Alderaan stond terzijde en keek met een brede glimlach naar het schaterende gezichtje van Mary. ‘Toe nou, kerel, eropàf!’ fluisterde Clara. Maar Van Alderaan was van kalmer feestdrift dan Egelsbergh en die paljas van Lemmen. Die sprong half dansend heen en weer en grinnikte- ‘teveel op,’ murmelde Clara; en nam haar vierde glas wijn. Haar echtgenoot wenkte discreet de knecht met hapjes, doch zij zag die niet. Ze slurpte aan haar glas alsof ze nieuw bloed in een oud lichaam moest gieten. Ach! Van Alderaan haalde het niet naast de lawaaimakers. En Mary wendde vaker haar blik naar Egelsbergh.

Wat begrepen ouders en grootouders van haar vertedering voor de vlotte, vriendelijke gast met het knappe gezicht en de rappe grappen? Mary had te lang in de zon van Egelsbergh gekeken, om de vriendelijke uitschijning van Alderaans wezen nog te onderkennen. Ze ervoer vaag zijn vriendelijke behoedzaamheid - maar uit een andere hoek omsloot haar opwinding en belofte van gekke, romantische tederheid - en die gaf zij een kans. Zeker temeer, waar zij langs het pad van haar feestelijke genegenheid van die avond telkens als een bedreiging de schallende schater vernam van Claire van Gool. Mannen leken als vliegen te worden aangezogen door het kleefpapier van haar agressief-roze japon met het witblanke teveel aan

[p. 22]

lichaams-etalage. Dit was de avond van het feestelijke noodlot. De verrukking, waarin Mary vast haar schreden poogde te zetten naar geluk; en zij wist werkelijk niets van haar grootmoeders plannen.

Dwars door het schallende saxofoon-gegier hapte Antoine van Egelsbergh in een graat van de geroosterde paling. Hij liep donkerpaars aan en piepte onverstaanbaarheden - de jongelui om hem heen gilden om Jan van Alderaan. ‘Als het die beroerling niet is, zou het die dikke worst van Van Gool wel zijn!’ bitste Clara boven haar zevende glas wijn. Ze hield zich vast aan de Franse chaise, omdat ze op haar tenen ging staan ter betere bezichtiging van de ingreep. Alderaan, met snel opgestroopte manchetten, tastte diep met spitste doktersgreep in de keel van de patiënt, en speurde omzichtig in de kokhalzende gorgel - voelde een vinnig puntje, pàkte het en trok snel en behoedzaam - - ja! Hij hield de graat tussen duim en wijsvinger. Egelsberghs rochelend hoesten werd gesmoord met een servet van een der dienaren. Hij kreet mummelig, dat hij bloedde. Maar Mary ademde diep òp - ze sloeg haar arm om Jans hals en kuste hem zoet op zijn wang. En Jan van Alderaan... begreep waar de waarde van deze zoen lag.

Egelsbergh kon een half uur lang niet anders dan fluisteren. Hij besteedde die tijd om mopjes te vertellen, waarover het jonge en ook het oudere manvolk krom lag met vuurrode hoofden. De dames bleven daar een beetje van verwijderd. Iets in de brulvreugde dreef de vrouwen als gealarmeerd naar de verte. Dit was tot groot, innig genoegen van Clara; want betrouwbaar als zijn glimlach bleef Van Alderaan naast de hem toegedachte bruid. Ze proefden samen van de paté de volailles au Porto, van de tomaatjes met aspic en gehakte garnalen met een bevallig toefje roze mayonaise. Jan volgde Mary's raad bij de smalle canapeetjes van geroosterd brood met koude ragoût van kip met lichte kerrie, bij de gefrotteerde duiveëitjes in mayonaise van dragon. Hij van zijn kant raadde haar de zachte geklopte Franse kaas op een milde tranche gekookte zalm - en oma Clara, diep ontroerd om deze toenadering, maakte hen attent op de stukjes artisjok-bodem in saus van Franse mosterd met oude port. Ach, het was een verkwikkend eiland van lieflijk verkennen, in die schuimende avond.

Toen liet een dienstertje een schaal met kokskunst vallen, omdat Van Egelsbergh, rap hersteld, haar zeer vriendelijk had toegesproken. Ze had een bloedkleur, en snoof haar huilerige verlegenheid weg in de kanten strook van haar schortje. Egelsbergh stond daarneven met opgetrokken wenkbrauwen. ‘Moar mesken, toch!’ zei hij vermanend. ‘Ik zeg nog alleen, dè ge'n de droagster bennen van veul zuëte dingeskes!’ en de kerels rolden half omver. Terzijde sprak hij Nederlandser: ‘Kun je begrijpen,

[p. 23]

wat er gebeurd zou zijn, als ik eh - -’

Oma Clara wendde zich wit van woede naar de troep. Doch naast haar was Didier - veel actiever dan zij hem die avond had gewenst. ‘Kom,’ sprak hij, ‘ruim het even op, lieve meid, wij begrijpen dat het op zo'n zilveren schaal zwaar tillen is.’ En hij plaatste zich tussen haar en mevrouw Clara, terwijl hij daardoor ook de loze spreker Egelsbergh afschaduwde. Dansmuziek begon weer! Mary werd door de juiste aanbidder ten dans gevraagd. Hij hield haar keurig vast en leidde inderdaad perfect. Zij van haar kant informeerde naar zijn bezigheden, welke bleken te bestaan uit een co-assistentschap bij een arts. Met roerende genegenheid vertelde hij over de arme mensen die geen medicijn konden betalen, omdat zij sterfte hadden onder de dieren - varkenspest, mond- en klauwzeer. Mary bepeinsde intussen dat Egelsbergh haar heel anders vasthield; en dat doktersvrouw wel een mooi bestaan was, maar rauw en nuchter, met dood, besmetting en desinfectie. En 's nachts opstaan voor patiënten, andermans huilende kinderen met diarree, andermans zorgen en andermans onbetaalde rekeningen. Ja, wel een roerend bestaan... maar een beetje afschrikwekkend.

Toen zij weer terugkwamen bij de anderen, besefte Mary een beetje schutterig hoezeer Van Egelsbergh haar met zijn lichte valken-ogen verwelkomde. ‘Het lijkt me geen dankbaar beroep,’ zei ze, als een soort slotakkoord van hun dansen.

‘Dankbaar! -’ Van Alderaan fronste heel licht. ‘Dat heb ik nog niet overdacht... Maar het is een pràchtig beroep - dat stellig!’

Verwijdering boorde zich spits in hun geringe vertrouwelijkheid.

Egelsbergh vertelde dat hij op straat bijna een oud mannetje had aangereden. ‘Het wrak bleef midden in zijn oversteek staan, uit angst voor mijn wagen. Ik remde op een decimeter van de arme kerel. Toen ben ik uitgestapt en heb hem tot kalmte gebracht en naar zijn huisje gereden.’

Een van de mannen moest daarom lachen. ‘Je brengt nog al eens iets thuis,’ vond hij. ‘Laatst heb ik je met een heel oud wijfje gezien. Ze zat met opgetrokken knieën naast je in die levensgevaarlijke knalkar van je! Ze hield haar boodschappentas met twee klauwen tegen zich aangedrukt.’

Maar in het algemene lachen begreep Mary, hoe'n hartelijk, direct karakter Egelsbergh had. Dat gaf haar een gevoel van geborgenheid als ze naar hem keek.

Om half tien ging de lampions in de tuin aan. De bloemen leken onder het lichtstrelen nog tot zwaarder volume te ontbotten. Wat een park rolde zich daar uit in het dromerige zomernacht-zinken. De oudere gasten groepten tezamen bij de open deuren en op het terras, terwijl de jeugd hand-in-hand over de paden wegzwermde.

[p. 24]

Met lede ogen zag Clara, dat Mary luchtig gearmd met die ellendeling van Egelsbergh om de bocht van een laantje drentelde, waar dat blauw-lila schijnsel gloeide als oogbedrog van de nacht. En juist toen, terwijl zij gespannen òmkeek, ontwaarde zij, zich beheersend, Jan van Alderaan half naast zich. ‘Wel, mijnheer Van Alderaan!’ zei ze zeer lief - maar haar stem liet zich niet ontscherpen - ‘is het niets voor u, te behoren bij het gezelschap in de zomertuin...?’

Zijn gelaat was eigenaardig beschaduwd door de schelle kronen achter hem en het verre licht van de gaarde. ‘Ja,’ beaamde hij peinzend, ‘dat zou ik aardig hebben gevonden.’

Een dienaar passeerde met een blad. Clara nam een glas rode wijn, alsof ze een robijn met de volle vuist ving. ‘Nou, kerel,’ vervolgde ze, ‘dan er opaf!’ en ze nam een rivier-teug.

Hij glimlachte vaag, en hij richtte een paar vriendelijke ogen op haar. ‘U bent de baas van deze tent...?’ Zijn woordkeus was zeer astrant; maar geheel in stijl met de hare.

‘Ja, stellig!’ bevestigde Clara, en nam nog een geoefende slok.

Hij knikte peinzend. ‘En toch hebt u niet zoveel te zeggen, als u zelf denkt.’ Hij blikte de verre park-aanleg in. ‘Proost, mevrouw!’

Ze was zo verward door zijn onverwachte puntigheid, dat ze dankend het hoofd neeg. Een dienstertje passeerde met een plat vol hapjes. Clara nam er twee; ze negeerde Rosalie's afkeurend kijken. ‘Kom, jongen,’ animeerde ze dubieus, ‘nemen! als 't je wordt geboden!’ Doch Alderaan schudde het hoofd en wendde zich af. Clara voelde zich beschoten van zure ergernis. ‘Wat een oud wijf!’ siste ze tegen haar dochter. ‘Hij - -’ maar hij was te langzaam aan het weggaan. Clara ving zijn geamuseerde blik.

‘En dàt is een materie, waarvan u verstand hebt!’ zei hij. En hij lachte.

‘Kom hier zitten!’ noodde Antoine, en trok Mary lief-overredend naast zich op de stille bank. Het lila-blauwe schijnsel van de lampions gonsde haast van intensiteit. In de struiken murmelde een slaperig vogeltje, en een krekel scherpte zijn muziekje in vlijmende kreetjes. ‘Ach, Mary, wat is het goed hier te zitten, met een héél lief, zeer mooi mesken!’ sprak de jongeman. ‘Ik kan er m'nen adem bij inslikken - als de hemel zo lieflijk is, zal ik gère sterven!’ En zijn tastende hand warmde haar arm en schouder.

Mary leunde heel voorzichtig naast hem tegen het gelakte hout. En terwijl een kokette rust zich in haar vlijde en deed glimlachen, vingen haar luikende ogen een glimp van kindergezichtjes - droomde zij...?

Nee. Het was maanlichte waarheid. Wèg, betekenisvol fluisteren van een knappe jonge huwelijkskandidaat - tussen de blaadjes van een rododendron keken zoete kopjes naar hen; de kinderen trachtten nog, betrapt, weg te kruipen.

[p. 25]

‘Wat doen jullie daar?’ vroeg Mary lief; en verraste daarmee Antoine, die nog een moment dacht, haar tegen hemzelf te horen spreken - maar hij was geen meervoud.

Het blad ritselde vluchtig, er schemerden vuile knietjes en handjes achter - een stemmetje lachte verlegen.

‘Kom er maar eens uit!’ zei Mary, en wrong haar ziel om klankvol en lief te blijven - ze had iets anders gedroomd. Ze was hevig gestoord - haar zoet visioen lag in gekarnde kluiten te schiften; maar zij was Mary van Genthen, en ze bleef zeer zacht.

De kindertjes kropen bedeesd uit het groen. Twee kleine jongetjes met hun zusje. Ze stonden overeind. Klein, stoffig, diep verlegen. Het meisje - was zij wel vier jaren? - had een gruwelijke snotneus, waaraan zij vergeefs snoof. Egelsberghs lach was een blanke bijlslag in de stilte met de verre muziek en het afgelegen stemmengonzen.

‘Wat willen jullie?’ vroeg Mary. Haar stem boog zich heel charmant met haar hoofd naar de kleintjes.

De oudste legde bedremmeld uit: ‘'s Voader zèd, dè blauw licht zo goe was veur d'oge...’ - het tweede jochie verbeterde: ‘Zàcht veur d'oge...’ hij dacht even na, ‘en veur 't hart...’ Daar knikte de oudste weer, en vervolgde: ‘En d'r zou hier wel nen schone vertelling kunnen ploatsveine.’ Ze keken alle drie gelovig verwachtingsvol, en het peutertje snoof met benauwd neusje. ‘En dè wou'n we zien,’ besloot hij. Hij nam zijn broertje bij de hand, en het kleine meisje, dit ziende, stak ook haar kluifje uit en snoof wederom vervaarlijk.

Egelsbergh leunde naar voren. ‘En hedde 't nou gezien, jungsken?’ informeerde hij, en lachte kwajongensachtig.

Ze knikten alle drie aarzelend.

‘Jullie moeten nu naar bed gaan,’ drong Mary aan. ‘Mamma zal verschrokken zijn, als ze oe nie in bedje vend!’

Maar op dat ogenblik fluisterde een stap over het pad, en een slanke jongeman verscheen. ‘Mijnheer Bronsse van Alderaan!’ zei Antoine plechtig. En betekenisvol vulde hij aan: ‘Twee jongetjes en een meisje - twee mannetjes en een wijfje.’

Het ergerde Mary; ze kreeg er warme wangen van. ‘Kom, ge moet goan,’ herhaalde ze.

Alderaan was geroerd, dat hij haar dialect hoorde spreken, in plaats van het deftige Nederlands. Hij paste zich daar bij aan. ‘Moar ze willen gèren nen snoepken!’ polste hij.

De kindertjes draalden en knikten wankel.

Hij viste uit zijn zak drie bruidssuikers op. Mary strekte haar hand, en hij gaf ze haar. Ze boog zich allerliefst, slank en bevallig op een knie en gaf de beide broertjes een klont. ‘Wè zegde noh?’

[p. 26]

‘Bedankt!’ zeiden de jonkjes, met volle bekjes.

Bij het kleine meisje bleef de dameshand steken. ‘God kind, wat ben je ontzèttend vies!’ zei Mary zeer lief. En aarzelde hoe het kind te beroeren. De gezichtjes blikten alle drie naar haar op. Het kleinste bleef dapper glimlachen - het wilde niet teleurgesteld zijn, het verwachtte nog iets zoets. Maar de grote mensen keken zo strak. De kennelijke afschuw van de rijk gekleden maakte het kindje weerloos. Een grote traan zwol uit haar oogje en rolde rond en zwaar langs de snotbel omlaag. Egelsbergh schaterde.

‘Geven jullie haar dat suikertje maar,’ bedacht Mary schalks. ‘Jullie zijn per slot familie.’

Terwijl het oudste jongetje zijn hand uitstak voor het klontje, liet Jan van Alderaan zich op een knie zakken. ‘Geef mij maar,’ zei hij. En hij nam zijn smetteloze mouchoir-pochette uit z'n borstzakje, en veegde het kleine meisje deskundig de neus. ‘Nou moete poesten,’ onderwees hij. En zij snoot. Teder maakte hij haar gezichtje schoon, en stopte met aandacht de kleurige snoep tussen haar lipjes. Terwijl ze zoog, droogde hij haar oogjes, en klopte haar op de billetjes. ‘En nou achtermekoare noar huis, keinder, en noar oew bed!’ sprak hij met gezag. ‘En sloapen, heur!’

‘Ja,’ beloofden ze gedrieën. Met zusje tussen hen in, draafden zij weg. De drie jonge mensen blikten hen na. Het was zo'n tedere zomeravond!

‘Voader zed dè blauw licht zo zaacht was veur d'oge,’ herhaalde Antoine. En hij lachte zijn zorgeloze grinnik. Mary stemde daar kirrend mee in.

Jan van Alderaan keek nadenkend over de omschenen tuin naar de verte. Er was een melancholie in hem gezonken - hij wist zelf niet waarom.

Mary, die zich eigenlijk opgelucht voelde nu Van Alderaan bij hen stond omdat Antoine wel erg hard van stapel liep met zijn hofmakerij en complimenten, strekte haar hand. ‘Toe, mijnheer Van Alderaan,’ vleide ze, ‘komt u even bij ons zitten. Het is hier zo heerlijk!’ Ze vond hem van een wonderlijke vriendelijkheid - ze wist bij hem veilig te zijn. Hij was de juiste achtergrond voor een zacht, onschuldig meisje.

Alderaan zette zich aan haar andere zijde en voelde zich ongelukkig geroerd; maar glimlachte. ‘Ja, het is hier verrukkelijk!’ gaf hij toe. Hij hief het hoofd en blikte in de besterrelde hemelkom. En met een inzicht, toch te wijs voor zijn jaren, doorzag hij waarom mevrouw Clara haar zin niet zo snel zou krijgen als zij wenste.

Vele ouderen waren nu ook de zomeravond-tuin in gewandeld; de zoelheid van de dag lag over de dreven. In de leeg wordende zaal voegde zich Dieudonné bij de vrouwen. ‘Kom, ga toch mee, dan blijven we een beetje bij de gasten - het is buiten verrukkelijk!’ zei hij. De zaal leek uitgeput tegen de stilte te leunen - in de muziekhoek gonsde een bescheiden gesprek van de bandleden. Zij hadden hun eerste glas wijn gekregen, om de

[p. 27]

stemming ietwat op te schroeven. Voor velen was de avond een beschaafde verkwikking; maar Clara's hand beefde om haar lege wijnglas. Hemel! Stond er dan niets te gebeuren! Wat een enerverend spectacle!

‘Claar, matig je!’ maande echtgenoot Didier, welke juist van buiten kwam. Achter hem stond de tuin in verre, weelderige bloei van lampenschijn; er zonk een gouden streling over uit de toverachtige lampions. En van de dieper wordende blauwe gloed achter de jasmijnen zagen zij Mary lachen en praten, zwierig gearmd met twee slanke jongemannen. Alderaan en Egelsbergh!

‘We moeten niet voortdurend hun kant uit kijken!’ lispelde Rosalie, een beetje hees van de zenuwen. Zij stonden daar immers als verbaasde kippen allen in één richting te staren! Nee, kom! Feestvieren! De knechten, starre figuren vol gratie en bladen vergetelheid, schreden weer binnen. Daarachter tripten de serveuses met een ijver, die de kanten strikken op hun achterste deed wuivewippen. Zij droegen flonkerend zilveren schaalwerk met nieuwe delicatessen. ‘Ik lik er duim en vinger bij af,’ zei de oude heer Colès. Maar wat konden Clara zijn duim en vinger schelen? Hij had op het terras staan fluisterconverseren met dat blote kind van Van Gool, en telkens had zij een sirene-schater losgelaten - wat voor grapjes tapte die duim-en-vinger-aflikker!

‘Mama, wees nu kalm!’ drong Rosalie aan. Ze zuchtte jankerig. Clara, na haar zoveelste glas, werd van nervositeit hardhorend en begon luider te praten. ‘Is er nu iets gebeurd?’ informeerde ze. Doch de gasten begrepen haar niet. Dat was om kwart voor elf. Het orkestje speelde foxtrot, six-eight en pasodoble, slow-waltz en Wiener; en een allerleukste cotillon, waarbij alle dames een schattig bloemetje kregen dat zij ergens moesten vaststeken, terwijl de heren een grote bij ontvingen met een magneetje erin, die op de bloem moest worden gehecht van de dame. - God! wiens bij had Mary op haar bloem...? Didier en Dieudonné rekten hun halzen. Clara vroeg: ‘Hééft die jongen haar nu een beetje gehoenoemjedat...?’

Maar nee. Jan van Alderaan had Mary nog steeds niet gehoenoemjedat, want Mary danste met Egelsbergh. Haar moeder had het meisje al eens toegewenkt dat zij Jan gelegenheid moest geven, toch allerminst tot een formulering te komen. Maar Mary danste met Antoine.

Jan van Alderaan kende Antoine van kostschool, als een vreemd soort fauna. Schatrijk, wispelturig en vol malle streken. Hij schaterde om tragiek en rouwde bij de dood van een vogeltje. Een onverantwoordelijke nar. Zijn dolle grappen van deze avond hadden het begeerde meisje een beetje ontkleurd. Of was Alderaan alleen galbitter teleurgesteld en zag hij nu alles in verkeerd licht...?

Diep vereerd, eigenlijk gloeiend van verliefdheid was hij naar dit huis ge-

[p. 28]

komen, wetende dat hij de zegen van ouders en grootouders al had. Mary van Genthen! Mooi, teder, vroom katholiek, rijk. Wat kon een gezonde Brabantse jongen van zijn stand méér verlangen - wat kon íémand meer wensen?! Gedurende de laatste dagen had hij als een kleine jongen gesprekken met haar gefantaseerd. Heel voorzichtige, tedere gesprekjes. En toen hij binnenkwam en haar daar zag, in die grote donkere antieke stoel...! Zijn adem stokte.

En in enkele uren was elke vorm van contact vertekend geworden. Hij hervond het angstige gevoel van vroeger, als hij in te ondiep water sprong: glibberig, modderig, kneuzend. Gelach van de wallekant. Hier was voortdurend die satanische Egelsbergh om hen heen geweest, die de stilte in zijn gesprek met Mary had onderstreept - die hem kwaad maakte en uiteindelijk een wrang gevoel van dankbaarheid gaf. Jonkheer Jan Carel Bronsse van Alderaan was binnen één zomeravond volwassen geworden. Hij had de gewaarwording hoog boven iedereen op een soort gestoelte te staan, van waaruit het feest afgrijselijk klaar te kijk lag in zijn ontluistering. En hij kon niet weggaan. Hij zag de dolheid van de kameraden - het lokken van onderling wantrouwende vrouwtjes in kostelijke, onaantastbare, zeer begrensde naakt-ontbloting - het kunstmatige spel van quasi onschuldig, hijgend hollen naar paringsdrift, met daarachter het spel van ouderen, die de wilde jonge hengsten lokten met een gouden wortel. O, God! Het was erger dan hoofdpijn. -

De dansmuziek was, na drie glazen wijn voor het orkestje, op volle scheut. Breed schaterde de koperklank door de statige ruimten - charleston, foxtrot en quickstep. Het tempo liep op, er kwam een bruisende stemming over het gezelschap. De lakeien liepen af en aan met grote bladen - de meidjes dienden pikante hapjes rond. De muziek omwarde alles met knalrode geluid-serpentines - er werd geschaterd en gedanst en gesprongen - een Brabantse geest van carnaval schonk zich schuimend uit over de invité's. Jongens omgrepen hun danseuses vaster en draaiden rond en rond met rossige koppen - meisjes schaterbekten en riepen de kerels bij hun vóórnaam; en een algemene bevallige vertrouwdheid maakte hen kostbaar-familiaar.

‘Als hij haar nú niet...!’ riep Clara in Rosalie's oor (want die saxofoon was toch wel èrg luid). Ja, knikte Rosalie met lila wangen van congestie. Mary danste met Antoine Egelsbergh. Zij deden iets belachelijks met doorgezakte knieën, waarover de anderen brulden van het lachen. Dieudonné wilde Mary een beetje tot de huwelijks-orde roepen; ze moest zich nu eindelijk door de rijkaard laten roven - kom! Maar de saxofoon sprak luider en Mary was volkomen gebiologeerd door die spitsneus met zijn donkere kapperskop, welke overigens in de war raakte tot krulligheid, net als zijn moraal, verdomme. Verdòmme, ja! En aan het andere eind van de zaal, te

[p. 29]

ver uit de buurt, ontwaarden de gealarmeerde ouders en grootouders de gedroomde bruidegom in glimlachend gesprek met een paar jongemannen en onbetekenende deerntjes. Er ontstond een versierde war-droom. De onbereikbare prinses met de namaak-prins, de gillende, toeterende muziek - de deinende massa adel, die zich met bolle kaken verzadigde aan heerlijkheden en glazen wijn, het wirrewarren van kleuren en begrippen en klanken, waarin niemand meer bereikbaar leek - o, hemel! wat had Clara ontketend! -

En toen, in een opeense stilte van maatvast ritme, een syncoop tussen twee akkoorden, klonk er een donderdaver ergens in de hal, gevolgd door zulk schril gil-krijsen, dat het gezelschap als betoverd verstijfde. Een tweede dreunbonk golfde daar bol overheen, omsliert door nog heviger schrillekrijsen. Dienaren trachtten hun bladen neer te zetten - dienstmeisjes keken met angstogen rond - de mannen renden naar de grote deuren, waardoor de gasten zo statig en waardig waren binnengeschreden. Men propte de hal in, zoekend en luisterend, gericht door het gillen, dat met lange uithalen ontsproot in de hoek achter de garderobe, waar de toilet-ruimten waren. De deur van een der wc's barstte open, en naar buiten tuimelde Claire van Gool, verknoopt in snikken en giergillen, tastend met verangste handen, de ogen dicht-genepen, alsof zij in haar eentje hartstochtelijk blindemannetje speelde. Haar onbeheerst openhangende mond stootte zulk fel geluid uit, dat de mannen deinsden. Ze riep om hulp, en om haar heen wolkte kruitdamp in watten-dikke wolken.

De eerste reactie van de omstanders was er een van irritatie, want het meisje was de ganse avond niet vrij van lawijt geweest. Enkelen dachten dat zij poogde op te vallen. Maar uit haar doorkreten verhaal moest men opmaken, dat, toen zij de spoeling van het toilet in werking stelde, er een soort bom was ontploft. De heren maakten na serieus onderzoek uit dat het vuurwerk moest zijn geweest, onschuldig, maar van een zeer zwaar kaliber. De dames, toch medelijdend, hadden Claire meegetroond naar enig afgelegener ruimte, waar zij met koud water, eau de Cologne en Hoffmann tot kalmer verdriet werd gebracht.

De Orvaals waren geschokt. Dat zo-iets in hun huis had kunnen plaatsvinden...! Dat iemand de smakeloze poging tot humor had durven opbrengen dit te doen! Schàn-de-lijk! Mary had zich bij haar grootmoeder en moeder gevoegd, en luisterde naar het versnikte relaas. In de intimiteit onder elkaar bezagen zij het prachtige kanten ondergoed van het meisje (wie dróég nu iets dergelijks, als degelijke jonge vrouw...?!), en constateerden met rilling de schroeivlekken in haar directoire. Zij had levend kunnen verbranden, zonder dat enige mens te hulp was gekomen...!

De balzaal was verflenst tot helverlichte ruimte, waarin groepjes mensen stonden te delibereren - de muziek zweeg doorgezakt. Vanbuitenuit de

[p. 30]

lichtzinnige flonkertuin sloop nachtkoelte binnen, die de lange gordijnen deed verroeren als tragische gestalten. Maar toen Mary weer binnenkwam en met de groep om Egelsbergh sprak, en vertelde van het geschroeide ondergoed..., toen zei Antoine: ‘Haar broek zeker! Nou, daar heeft ze toch de ganse avond weesgegroet voor geroepen!’ en de kerels barstten uit in verstikt brul-schateren.

Terzijde stond Jan van Alderaan; die had opgemerkt dat Egelsbergh geen tel geschrokken of zelfs maar nieuwsgierig was geweest. Hij begreep, wie op dol-Brabantse wijze met vuurwerk de leut had willen aanwakkeren. Hij keek weg van Antoine om hem niet te verraden; want hij wenste daarmee niet te maken te hebben.

Wel had hij juist gezegd, dat Egelsbergh een clown was met malle fratsen; en nu zagen de anderen het ook. Zij gierden hun niet helemaal alcoholvrije inzichten uit. En gelijk kreeg Alderaan. Antoines topfrats kwam om drie minuten voor twaalf: hij verloofde zich met Mary van Genthen.

De saxofoon zweeg toen juist. Opgewonden tumult zwol uit de jonge menigte. Een bleekheid sloeg over het voorgeslacht. Het leek of de gasten in twee partijen uitéénvielen. Didier vroeg afgemeten om een nadere verklaring van Mary. Opa's hadden dat recht. Vaders ook - Dieudonné eiste godverdikke uitleg. Dit was hem te onoverzichtelijk!!

‘O, het is zéér overzichtelijk,’ betuigde Antoine met een strijkage als een nar, ‘wij beminnen elkander. Liefde op het allereerste gezicht. Pàng!’ Hij klapte knallend in de handen - ‘ja, zo sloeg het in, in onze beide boezems. Mijn bij stak haar bloemetje, met permissie. Nog vóór enige cotillon.’

Oma Clara zette haar elfde lege glas neer. Zij was zeer gebelgd door alles wat er om haar heen gebeurde. Ze hield zich vast aan haar echtgenoot, en zei scherp: ‘Aan niets kun je je zó monstrueus prikken, als aan een Egelsbergh!’

‘Als je tenminste voor die tijd niet ten dode bent gestruikeld over een Rikensteen,’ antwoordde Antoine met nog een clowns-buiging; want oma Clara heette van zichzelven Rikensteen.

‘Waar is Van Alderaan?’ kreet vader Dieudonné. Hij leek te willen duelleren. En daar kwam de gast naar voren: tamelijk bleek; maar zeer vriendelijk.

Hij boog en sprak: ‘Ik geloof dat ik u heel hartelijk mag gelukwensen.’

‘Ach, wat!’ bitste Clara - en op dat ogenblik liet een van de presenteerstertjes het tweede blad van die avond vallen, met rinkeldaverende tsjingboemkleng. ‘Zó voel ik me!’ schreeuwde de oude dame. ‘Kind, schaam je, en ruim het op! Bah, ik weet niet meer, wat ik wou zeggen!’ Daarna liet ze haar tasje op de vloer petsen - Alderaan en Egelsbergh bukten zich beiden en stootten hun hoofden tegen mekander.

In deze vlijmscherpe seconde traden de knechten aan met bladen vol

[p. 31]

champagne; want dat was hun opgedragen voor twaalf uur, en zij hadden de kurketrekkers niet kunnen vinden, die in een omwasbak lagen tussen schaalwerk. Champagne voor het ‘fête’ - niet om een misse verloving te celebreren. Maar de meute van adellijke stomkoppen (zoals oma Clara hen sisfluisterend waardeerde) greep de glazen, hoorde van de verloving en klonk en feliciteerde ‘proficiat!’ en juichte. Wat konden de gastheer en -vrouw anders doen, dan zich fatsoenlijk in hun geluk schikken, en danken voor alle goede wensen - ach, wat líéf van u allen!... - en antwoorden met een toespraakje en klinken, en een kus voor het meisje, en een lauwe handdruk voor de deugniet-bruidegom. Het vadervolk wist zich in gebreke gebleven - maar wat had men moeten doen...? en opeens herinnerde opa Didier zich weer, dat Rosalie vroeger ook van dit soort streken had getoond, met zo'n blank engelsmoeltje, en lekker doen wat zij zelf wilde. Hadden ze haar niet ternauwernood gered van een knappe Italiaanse schoorsteenveger, die haar de tarantella wilde leren...?

‘Wij zijn gelukkig!’ betoogde Antoine Egelbergh grinnikend. ‘Zó gelukkig, dat -’ maar hij had met zijn arm te wijd uitgehaald, en sloeg Van Alderaan de champagnefluit uit handen - die vloog koket klotsend door de lucht en spatte uiteen op de dansvloer. Gillende scherven en een reuzenplens vocht. ‘Scherven brengen geluk!’ kraaide dat eigengemaakte feestvarken. Enkele gasten schaterden te ongeremd om voor echt vrolijk te mogen doorgaan. O, God! het symbool dat juist Jan van Alderaans glas werd weggeslagen! -

‘Ellendig, ellèndig!’ begon Dieudonné verontschuldigend tegen Van Alderaan - - hij wenkte een knecht voor een nieuw glas. Maar Alderaan stak glimlachend zijn hand op. En zei: ‘De vloer is niet meer glad - dat komt door teveel nat. Het dansen is gedaan - wij moeten huistoe gaan. Wij danken u voor 't schone feest, dat onvergeetlijk is geweest!’ En Dieudonné, met kippevel op zijn lijf, herkende de slotregels van een gedicht dat bij zijn eigen huwelijk was gezegd - door wie...? - - en hoe kwam - - -

Maar Van Alderaan boog zeer hoffelijk, deed een stap naar voren en begon afscheid te nemen van de gastvrouw.

En in de tuin, teruglopend naar zijn wagen, moet hij tegen vrienden hebben gezegd, dat geluk - ècht geluk - zich in de schaduw van hartstocht soms moeilijk laat onderkennen; men weet dan niet, wat geluk is.

Om twee uur was het festijn ten einde.