Logo DBNL
Het tafelspel bij de rederijkers (2 delen) (1988-1989)

Het tafelspel bij de rederijkers (2 delen)

(1988-1989)–P. Lammens-Pikhaus–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

III. Gedrukte verzamelingen van spelen

A. Convoluut oudste gedrukte reformatorische spelen

Beschrijving van de druk: cfr. I K 42b

(42b) A1r - A8v: Een tafelspel//Van die menichfuldicheit//des bedrochs der werelt/waer//doer die oerspronk der sonden//compt welcke regnerende sijn//in alle staten/beyde//gheestelicken en wereltlic//ken.//Die Personagien (volgt lijst). (3A2)
  A8v: Finis  

Een paralleltekst van dit spel cfr. I K 42 waar ook edities en verdere literatuur worden vermeld.

B. Dboeck der Amoureusheyt...TAntwerpen by Guillaem van Parijs, Anno 1580.

8o; 72 folia; A-J8.

Beschrijving van de druk: F. Kossmann, ‘De ars amandi bij de rederijkers van het laatst der 16e eeuw’, Het Boek 26 (1940-1942), blz. 330 e.v., waar tevens jongere drukken worden vermeld.

Er bestaan 3 herdrukken, waaronder 2 niet gedateerde (ca. 1600) en één van 1656.

 

A1r: Dboeck der amo-//reusheyt, Inhoudende diuer-//sche Minnebrieuen/Refereynen/Baladen/ //Meyspraken/Tafelspelen/Batamenten/Gheraet-//selen/ ende meer andere/zeer ghenoeche-//lijck voor den swaermoedi-//ghen Minnaer.// (houtsnede)//Gheprint tAntwerpen/ //Op die Lombaerde veste/inden gulden Pellicaen/ //By Guillaem van Parijs,//Anno/M.D.lxxx.

 

Bevat één tafelspel en twee andere spelen:

(74) G4r - H1v: Seer eerweerdighe leser die damoreusheyt bemint/ //Weet dat hier beghint een speelcken plaisant/ //Thien excelentien des houwelycx ghy daer in vint/ //Dus leser onthoutse present in v verstant*. (3E1)
  H1v: Finis.  
  Een jongere druk van dit spel in: Tprieel der Amoreusheyt met d'Epistel der Minnen...Rotterdam by Jan Van Waesberghe, 1596.
  8o; 24 bladen; A-C8.  
  Beschrijving van de druk: Kossmann, ‘De ars amandi’ Het Boek 26 (1940-1942), blz. 328 e.v. waar ook een druk van 1602 vermeld wordt, die zich thans bevindt in de Gemeentebibliotheek te Rotterdam, en A.M. Ledeboer, Het geslacht Van Waesberghe. Een bydrage tot de geschiedenis der boekdrukkunst en van den boekhandel in Nederland, Tweede uitgave, 's-Gravenhage-Utrecht, 1869, blz. 60.
  Tprieel// Der Amoreusheyt//met d'Epistel der Minnen.//Voor Venus scholieren zeer lustich ghestelt://Bruytspraken, Refereynen voor gheestige sinnen,//Presentspraken, Liedekens om vreucht ghewinnen,//Ooc Mey-spraken, en Baladen vvorden hier vertelt//Noch tvvee tafel-speelkens hebt ghy voor v ghelt.//(houtsnede: een gekroonde heer spreekt tot een gekroonde vrouw, staande in een landschap, in het midden een boom)//Tot Rotterdam//By Jan van Waesberghe inde Fame/ //aende Merct. 1596.//

(74b) B7r - C3v: Eerweerdighe Leser die d'amoureusheyt bemint//Weet dat hier beghint een speelken playsant//Thien excellentien des Houwelijcx ghy daer in vint/ //...*.  
  Een jongere druk van dit spel in: Cruyt-Hofken...tot Delf, by Bruyn Harmanssz Schinkel...1600
  Beschrijving van de druk: P.J. Resoort & H. Pleij, ‘Nieuwe bronnen en gegevens voor de literatuurgeschiedenis van de zestiende eeuw uit Parijse Bibliotheken’, Spektator. Tijdschrift voor neerlandistiek 5 (1975-76), nr. 10/11, blz. 653-54. Zie verder III Q.
(74c) A4r - B1r: Bruyloft-spel van twee personen, wt welcke//verclaert werden thien excelentien vanden//Houwelijcken staet.  
(75) H2r - H6r: Een seer schoon Tafel speelken van//drye personagien/seer ghenuechelijck//om lesen. (3E2)
  H6r: Finis.  
  Een jongere druk van dit spel in: Cruyt-Hofken...tot Delf, 1600. Cfr. III Q.
(75b) C2v - C7v: Een seer schoon Tafel-speelken van drie Perso-//nagien, seer ghenuechelijc om lesen.  
(76) H6v - J1v: Een Batement van twee persona-//gien/om ouer een Bruyts tafel te spelen. Deen//ghecleet gelyck een Sot/ende heet Gouweloos wtslacht.//Dander is ghecleet ghelyck een gestadich man/ //ende heet deuchdelyck ingheuen*. (3E3)
  J1v: Finis.  
  Een jongere druk van dit spel in: Tprieel der amoreusheyt met d'epistel der minnen...Rotterdam, 1596.
(76b) C4r - C7v: Een Batement van twee Personagien/om//over eender Bruyts tafel te spelen: D'eene is ghe-//cleedt ghelijc eenen Sot/ ende heet Gauweloos wtslach.//De ander is ghecleet ghelijc een ghestadich man/ende heet//Deuchdelijc ingheven/ende sy brenghen der Bruyt presenten//teghen dat tkint ghemaect is/te weten luyers/pappe ende//een wieghe*.  
  Een jongere druk van dit spel in: Cruyt-Hofken...tot Delf, 1600. Cfr. III Q.
(76c) B1r - B4v: Een Bruyloft-spel van tvve Personagien,//Om over een der Bruyts Tafel te spelen. D'eene is//ghecleet ghelijck eenen Sot/ ende heet Gauweloos wtslach//De ander is ghecleet gelijck een gestadich Man//ende heet//Deuchdelijck ingheven/ende sy brenghen der Bruyt//presenten tegen dat tkint gemaeckt is/te weten/ //Luyers. Pappe ende een Wieghe.  

Edities: (76): Van Vloten, Het Nederlandsche kluchtspel, I, blz. 71-74.

 

Verdere literatuur: (74) (75) (76): Worp, Geschiedenis van het drama, I, blz. 157.

(74c) (75b) (76c): Resoort en Pleij, ‘Nieuwe bronnen en gegevens’, Spektator 5 (1975-76), nr. 10/11, blz. 653-54.

C. Veelderhande geneuchlijcke dichen...T'Antwerpen by Jan van Ghelen, 1600.

8o; 72 folia; A-I8.

Beschrijving van de druk: Veelderhande geneuchlijcke dichten, tafelspelen ende refereynen, blz. VII e.v.; waar ook jongere drukken worden vermeld. Er bestaat een herdruk van 1603 en van 1647.

A1r: Veelderhande//Geneuchlijcke dich-//ten/Tafel spelen/ende//Refereynen.//1. Van een droncken man/ende zijn wijf.//(volgen 22 andere titels)//24. Jan Splinters Testament//Ghedruckt om te vercoopen by de dozijnen//En dier een begeert die mach ooc wel mijnen.

I8v: t'Antwerpen by Jan van Ghelen op die//Lombarde veste inde witte Hasewint.//Anno 1600.

 

Bevat:

(70b) A2r - A5v: Een gheneughlijck Tafel-speelken/van een//droncken man/ende zijn wijf/hoe hem t'wijf dwinght//de Lantaren te dragen/ende de man om zijn wederspan-//nicheyt wille/dat hijse niet draghen wil/van 't wijf wel//dapper gheslaghen wort/also dat hijse ten lesten draegt/ //ende zijn wijf ghehoorsaem wesen moet. (3H1)
  A5v: Finis.  
  Een paralleltekst van dit spel in een verzameling handschriften:  
  's-Gravenhage, Koninklijke Bibliotheek, Hs. nr. 78 H 14. Cfr. I S (70)
(77) A6r - A7v: Vande bonte Kapkens/diemen nu eerst//nieus ghepracktiseert/ende gheuonden heeft. (3H2)
  A7v: Finis.  
(78) B6r - B8v: Een Boeren Vasten-avonts-spel/ //seer gheneuchlijck om te lesen. (7 20)
  B8v: Finis.  

Edities: (70b) (77) (78): Veelderhande geneuchlijcke dichten, tafelspelen ende refereynen, blz. 3 e.v., 15 e.v., 40 e.v.

(78): J. Bolte u.W. Seelmann, Niederdeutsche Schauspiele älterer Zeit, Norden-Leipzig, 1895, blz. 15 e.v. (Drucke des Vereins für niederdeutsche Sprachforschung IV).

Van Vloten, Het Nederlandsche kluchtspel, I, blz. 48 e.v. (ged.)

 

Verdere literatuur:

(70b) (77): G. Kalff, Geschiedenis der Nederlandsche letterkunde in de 16de eeuw, Leiden, 1889, I, blz. 304.

(70b) (78): Kalff, Gesch., III, resp. blz. 156 en 154.

Te Winkel, Ontwikkelingsgang2, II, resp. blz. 387 en 386.

(70b): Worp, Geschiedenis van het drama, I, blz. 155.

(70b): Kalff, ‘Moorkens-Vel’, Jahrbuch des Vereins für niederdeutsche Sprachforschung 11 (1885), blz. 144.

P.H. van Moerkerken, De satire in de Nederlandsche kunst der middeleeuwen, Amsterdam, 1904, blz. 110.

D. Den Nederduytschen Helicon...tot Alckmaer by Jacob de Meester, 1610.

8o, 168 folia; A-X8, genummerd 1-332 (X7rv en X8rv niet gepagineerd).

Beschrijving van de druk: Hummelen, Repertorium, blz. 211.

 

A1r (blz. 1): Den Nederduytschen//Helicon,//Eygentlijck wesende der Maetdicht beminders//Lust-tooneel: //Daer vertoont worden (tot verma-//kelijcke stichtinghe) veelderley versamelde/ //ende aen een geschakelde soetluydende leersame Ghe-//dichten/in suyver Nederduytsche sprake ghe-//maect/door verscheyden Dicht-//Konst-oeffenaers.// Demosthenes dorst

Pythias wel segghen/ //(Doe hy zijn Dicht scholdt t'Oly-ruekigh seer:)//‘Ken sal soo veel aen Oly niet verlegghen/ //Als ghy aen Wijn: nochtans sal/meer end' meer/ //Mijn oeffeningh voor d'uwe treffen Eer.// (typografisch ornament)//Ghedruckt tor Alckmaer, by Iacob de Meester,//Voor Passchier van Westbusch/Boeckvercoo-//per/in den beslaghen Bybel/tot Haerlem, 1610.

 

Bevat twee tafelspelen van J. Celosse:

(79) K7r (blz. 157) - L5v (blz. 170): Tafel-spel.//Locht, Aerde, en Mensche. (3M2)
  L5v: Ick wensch om 't best.//Celosse.  
(80) L5v (blz. 170) - M4r (blz. 183): (verbindend prozastuk tussen het voorafgaande en het volgende spel, bevat een overzicht van de inhoud van het laatstgenoemde) (3M3)
  Tafel-spel.//'tVyer, 'tWater, Redelijck Verstandt.  
  M4r: Ick wensch om 'tbest.//Celosse. (in het volgende verbindende prozastuk een korte samenvatting van de zin van de beide voorafgaande tafelspelen).  

Verdere literatuur:

(79) (80): Worp, Geschiedenis van het drama, I, blz. 464.

Mak, ‘Jacobus Celosse, factor van de Vlaamsche kamer “In liefde groeiende” te Leiden’, Uyt ionsten versaemt, blz. 220.

E. Breughels Boertighe cluchten Deel I...T'Amstelredam by Gerrit Henderickxsz van Breughel, 1610.

8o; 32 folia, A-D8.

Beschrijving van de druk: Hummelen, Repertorium, blz. 213 en De Kluchten van Gerrit Hendericxsz van Breughel. Tekstuitgave met inleiding, taalkundige studies en tekstverklaringen door J.A. van Leuvensteijn, Amsterdam 1985, I, blz. 7-8.

 

A1r: Breughels//Boertighe Cluchten.//Van Bouwen en//Pleun/ende van Gobbert haren//Sone/die met Koten spelende een//wijff crijght/ende trout Geyltgen//met eenen Menisten Koeck.//Met een Cluchte van eenen droncken Boer://Oock van twee soldaten die eenen Boer plun-//deren/gaende mette Boerinne te bier.//Noch van eenen Cramer met//veel oubollige Liedekens.//Redenrijckelijck ghecomponeert: Door//G.H. van B.//(typografisch ornament) //t' Amstelredam.//By Gerrit Hendericxsz van Breughel/voor Wil-//lem Adriaenssz Ockers/Boeckvercooper inde//Warmoesstraet opten hoeck vande//oude Brugh-steech/1610.

 

Bevat twee tafelspelen van Gerrit Hendericxsz van Breughel:

(81) A6r - B5v: Tafel-spel van vier//Personagien/als Bouwen en Pleun/ //met Gobbert haren sone/ die met Co-//ten spelende/een wijff crijcht.trou (sic) met //eenen Peperkoeck Geyltgen. (3N1)
  B5v: Finis.  
(82) B5v - B8r: Een tafelspel//Van een personagie/een droncken Boer/ //die door droomen Nuchteren wort. (3N2)
  B8r: Wt Levender Ionst, Bedenct u t'is tijt.//Finis.  

(119) D4v - D8v: Een clvchte // Van eenen Cramer hebbende te Coop // veelderley drollighe Liedekens(25) (3N4)
  D8v: Finis  

Edities: (81) (82): Van Vloten, Het Nederlandsche kluchtspel, II, blz. 7-15 (ged.)

(81): P.H. van Moerkerken, Het Nederlandsch Kluchtspel in de 17de eeuw, Sneek, z.j. (1898), I, blz. 11-14.

(81) (82) en (119): Van Breughel, De Kluchten (ed. Van Leuvensteijn), II, resp. blz. 234-242, 242-244 en 257-261 en III, 299-345, 346-364 en 404-423..

 

Verdere literatuur:

(81) (82) (119): Van Breughel, De Kluchten (ed. Van Leuvensteijn), I, blz. 13-19 en III, resp. blz. 299, 346 en 404.

(81) (119): J.J. Mak, Vier excellente kluchten, Antwerpen, 1950, blz. XXX-XXXI.

F. Het tweede deel van Breugels boertige cluchten...tot Amsterdam by Gerrit Hendericx van Breughel, 1612.

8o; 32 folia: A-D8.

Beschrijving van de druk: Hummelen, Repertorium, blz. 214 en De Kluchten (ed. Van Leuvensteijn), I, blz. 8-10.

 

A1r: Het tweede Deel//Van//Breugels boertige//Cluchten/inhoudende vele nieuwe Tafel-//speelen. Als van Jan ende Claer. Oock een//spel van Kees ende Marry zijn Wijf/een//Brandewijns man/ende een droncken Sle-//per met zijn nuchteren Peert. Noch//van eenen Quacksalver: Met//een Batement eens Jongen//Boers wt vryen gaende.//Met eenighe Amoureuse Refereynen ende Liedekens/ //ende alles datmen tot Amstelredam langhs der//straten roept om te vercoopen.// (typografisch ornament).//Tot Amstelredam.//By Gerrit Hendericx van Breughel/woonende in//Dirck van Assen steech inde werelt vol drucx/1612.

 

Bevat vier tafelspelen van Gerrit Hendricxsz. van Breughel:

(83) A3v - A7v: Een Tafel-spel van twee gehoude Jonghe//luyden aengaende den houwelijcken staet genaemt//Jan ende Claer. (3O1)
  A7v: Finis.  
(84) B1v - C1r: Tafel-spel van een//Waech-dragher Kees/ende Marry zijn Wyf//met eenen Brandewijns man/oock van//eenen droncken Sleper met zijn nuch-//teren Peert/daer de Borgherlicke//Reden voor verantwoort. (3O2)
  C1r: Finis.  
(85) C1v - C4r: Tafel-spel van eenen Quacksalver: (3O3)
  C4r: Finis.  

(86) C4r - C7r: Tafel-spel van een personagie/wesende//Eenen droncken Boer die wt vryen gaet. (304)
  C7r: Finis.  

Edities: (83) (84) (85) (86): Van Breughel, De Kluchten (ed. Van Leuvensteijn), II, blz. 266-285, III, blz. 426-520..

 

Verdere literatuur:

(83) (84): Worp. Geschiedenis van het drama, I, blz. 465

(84): Bredero, De Kluchten (ed. Van Rijnbach), blz. XXI.

(86): Mak, Vier excellente kluchten, blz. XXXII.

(83) (84) (85) (86): Van Breughel, De Kluchten (ed. Van Leuvensteijn), III, resp. blz. 426, 448, 490 en 504.

G. Den Handel der Amoureusheyt...Van Aeneas ende Dido...tot Rotterdam by Jan van Waesberghe, 1621.

8o; 238 folia; II4 A-Z8 (P8 blanco) AA-FF8 GG2.

Beschrijving van de druk: Bibliotheca Belgica, III, blz. 538, H26.

 

Den//handel der //Amoureusheyt//Inhoudende//Vier Poetische Spelen,// 1. Van Aeneas ende Dido.// 2. Narcissus ende Echo.// 3. Mars ende Venus. // 4. Leander ende Hero.//Poetelijck geinventeert ende//Rethorijckelijck ghecom-//poneert. Door//Heer ende Meester Johan//Baptista Houwaert. //Tot Rotterdam//By Jan van Waesberghe//de Jonge op de Koren// Merct Anno 1621//(in cartouche; in de hoeken daaromheen viet medaillons, l.b. Aeneas voor Dido; r.b. Narcissus bij de bron; l.o. Vulcanus werpt het net over Mars en Venus; r.o. Leander zwemmend op weg naar Hero).

 

Bevat vijf tafelspelen:

(65b) H6v - J6v: tekst van een tafelspel (Myns Zelfs Onvry, Eens Anders Vreucht, Niemants Eyghen). (3S3)
  J6v: Hier eyndicht het eerste Spel*.  
  Een paralleltekst van dit spel in een verzameling handschriften: 's-Gravenpolder, Gemeente-archief. Hs. 387 Nr. 4 cfr. I P (65).
(87) L6r - M5r: Een Tafel-spel van twee Personagien,//Den Onghetroosten ende den//Welgheminden. (3S4)
  M5r: Hier eyndicht het tweede Spel.  
(88) O7v - P7v: Tafel-spel van dry Personagiens.//Het Herte.//De Ooghe.//De Wille. (3S5)
  P7v: Eynde des tweeden Boecx van den handel//der Amoureusheyt.  
(50b) R4r - S5r: tekst van een tafelspel. (Gheest van Amoureusheden, Aert van Edelheden). (3S7)
  S5r: Eynde des eersten Spels*.  
  Een paralleltekst van dit spel in een verzameling handschriften: Haarlem, Sociëteit Trou Moet Blijcken, Boek I Nr. 24. Cfr. I K (50)
(89) T8r - V7r: Pavsa (volgt de tekst van een tafelspel) (Meer Hopen dan Twijffelen, Meer Twijffelen dan Hopen, Amoureuse Jonckheyt). (3S8)
  V7r: Eynde des tweeden Spels*.  

H. Een tafelspel van meester Kackadoris...T'Amstelredam by Ewout Muller, 1596.

8o; 16 folia, A-B (A4 is foutief gesigneerd D4). Een jongere druk met dezelfde titel: Amsterdam, 1654 (1634?)

Beschrijving van de druk: Hummelen, Repertorium, blz. 233.

 

A1r: Een//Tafel spel van//Meester Kackadoris/ende een//Doof-wijf met Ayeren.//Noch een Tafel spel van een Lants-//knecht die teghen zijn eyghen scha-//duwe vocht.//Noch een Tafel-spel van een perso-//nagie, een Sot spelende met//een Marot.//(typografisch ornament)//t'Amstelredam,//Ghedruct by Ewout Muller.//Voor Jacob Pietersz. Paedts//woonende in de Warmoes-straet// /int vergulden A/B/C.

A1v: Tot alle Const beminders. (volgt gedicht 13 vss.) Ghedruct int laer M.D.XCVI.

 

Bevat drie tafelspelen:

(90) A2r - Blv: Hier beghint een Tafel spel/ //van Meester Kackadoris /ende een//Doof-wijff met Ayeren. (3U1)
  Blv: Eynde van Meester Kackadoris.  
(91) B1v - B5v: Een Tafel spel van een Lansknecht die teghen zijn eyghen schaduwe vocht. (3U2)
  Een andere versie van dit spel in een oudere druk: Een nieu refereyn boeck...Amstelredam by Barent Adriaensz. 1590.
  Beschrijving van de druk: H. Pleij & R. Resoort, ‘Zestiende-eeuwse vondsten in de Herzog August Bibliothek te Wolfenbüttel, Spektator 4 (1974-75) nr. 7, blz. 401. Zie verder III P.
(91b) blz. 145-151: Hier nae volcht een Taefel Spel van een Lants //knecht die teghen zijn eyghen schaeduwe vocht.  
  blz. 151: Finis.  
  Een paralleltekst van dit spel in een jongere druk: Cruythofken...tot Delf, 1600. Cfr. III Q.
(91c) D4r - D8r: Een Tafel-spel van een Lants-knecht die teghen//zijn eyghen schaduvve vocht.  
(92) B5v - B6v: Een Tafel-spel van een parsonagie/een//Sot speelende met een Marot. (3U3)
  B6v: Finis.  
  Een andete versie van dit spel in: Een. Nieu Refereyn Boeck...Amstelredam, 1590. Zie verder III P.
(92b) blz. 154-156: Een Taefel spel van een personagie//een Sot spelende met een Matot  
  blz. 156: Finis  

Edities: (90) (91): Van Vloten, Het Nederlandsche kluchtspel, I, blz. 53-65. (allebei ged.)

 

Verdere literatuur:

(90) (91): Kalff, Gesch., III, blz. 155-156.

Worp, Geschiedenis van het drama, I, blz. 155.

Te Winkel, Ontwikkelingsgang2, II, blz. 387 en 389.

(90): Bredero, De Kluchten (ed. Van Rijnbach), blz. XV e.v.

Te Winkel, ‘De kwakzalver op ons tooneel in de zestiende en zeventiende eeuw’. Ned. Tijdschrift v. geneeskunde, 1914. Ib, blz. 1915 e.v.

I. Tafel-spel van twee personagien den eenen een schipper genaemt jaep-selden-t'huys...T'Amsterdam by Gijsbert De Groot.

8o; 16 folia; A-B8. Te situeren tussen 1688-1692. Cfr. D. Coigneau, Refreinen in het Zotte, I, blz. 190-191.

Beschrijving van de druk: Hummelen, Repertorium, blz. 234. Een exemplaar met dezelfde titel, maar uitgegeven ‘Te Dordrecht/by Symon Onder de Linde Boeckver-//koper woonen (sic) aen de Vischmarckt’, in de bibliotheek van de Kon. Ned. Akad. v. Wet. te Amsterdam.

 

A1r: Tafel-Spel/van//twee Personagien//den eenen een//Schipper/genaemt Jaep-selden-t'huys/ //ende d'ander een Boer/Jasper-goet-bloet.//Noch een Tafel-Spel/van twee Persona-//gien/d'een genaemt Moetwillighbedrijf /een//Krijghsman/ende d'ander een Boer/ge-//heeten den gemeenen Huysman.//Nog een Refereyn van een Krijgsman ende//van den Zeeman: Met twee Liedekens/het een van//een aerdigh Boerken/het ander van de Zeeman en Landtman.// (houtsnede)//t'Amsterdam/by Gijsbert de Groot.

 

Bevat twee tafelspelen:

(93) Alv - A5v: Tafel-Spel/van twee Persona-//gien/Jaep selden-thuys een Schipper/ //Jasper goetbloet/een Boer. (3V1)
  A5v: Eynde van den Schipper ende den Boer.  
  Een andere versie van dit spel in een jongere druk: Cruythofken...tot Delf, 1600. Cfr. III Q.
(93b) C7v - D4r: Een Tafel-spel van tvvee Personagien,//Den eenen een Schipper, ende heet Jaep selden thuys://Ende comt eerst voort.//(eerste twee verzen)//Ende d'ander een Boer heer Jasper//goet-bloet  
  D4r: Hout vreed' altijdt.  
(94) A5v - B5r: Tafel-Spel van twee Personagien. (3V2)
  B5r: Houdt Vreed'altijt’ soo ghy best meught://Wie dat ghy zijt’ verheucht in deucht.  

Edities: (93) (94): Van Vloten, Het Nederlandsche kluchtspel I, blz. 65-71; (allebei ged.)

 

Verdere literatuur:

(93) (94): Te Winkel, Ontwikkelingsgang2, II, blz. 387.

(94): Ellerbroek-Fortuin, Amsterdamse rederijkersspelen in de zestiende eeuw, Groningen, 1937, blz. 159 e.v.

J. Drie eenlingen...tot Delf by Bruyn Harmansz Schinckel, Anno 1597.

8o; 16 folia; A-B8.

Beschrijving van de druk: Hummelen, Repertorium, blz. 234(26).

 

Drie Eenlingen//Seer vermaeckelijck over//tafel in bruyloften ende vro-//lijcke maeltijden te speelen.//Noch zijn hier by ghevoecht achter//elck spel een Revereyn/seer cortwijlich//om te hooren.// (typografisch ornament).//tot Delf,//By

Bruyn Harmansz Schinckel/ //woonende aent Marct-vedt (sic)inde//Druckerye/Anno 1597.

 

Bevat drie tafelspelen:

(95) A1 - A4r: Een Tafelspel om//vrijers te vercoopen. (3W1)
  A4r: Finis.  
 
  Een paralleltekst van dit spel in een jongere druk: Cruyt-hofken...tot Delf, 1600. Cfr. III Q
(95b) D8r - E3r: Een Tafel-spel, om Vrijers te vercoopen.  
 
  Een paralleltekst van dit spel in een jongere druk: Nieu Tafelspel van Twe personagien...'T Amstelredam...ten huyse van Harman Jansz. Muller..., 1623.
  Beschrijving van de druk: Resoort & Pleij, ‘Nieuwe bronnen en gegevens’, Spektator 5 (1975-76), nr. 10/11, blz. 649 en Hummelen en Hüsken, Addenda bij het Repertorium, blz. 121. Cfr. III R.
 
(95c) A8r - B2v: Een Tafel-spel om Vrijers te//verkoopen.  
B2v: Finis.  
 
(96) A6r - B1r: Een Tafel-spel al-//leene/ende is genaemt blijde//ghelaet /diet speelt. (3W2)
  B1r: Finis.  
 
(97) B3r - B6r: Een Tafel-spel van een perso-//nagie genaemt S. Lasant //ende is een Pillegrom. (3W3)
  B6r: Finis.  

K. De Schadt-Kiste der Philosophen...tot Mechelen by Hendrik Iaye, anno 1621.

2o; 212 folia *-**6, A-V6 W-Z6 AA-BB6 CC8 genummerd 1-327 (CC8v blanco), a4 b-f6 genummerd i-lxxij, g2

Beschrijving van de druk: Bibliotheca Belgica, V, blz. 76 S228.

 

*1r: De schadt-kiste//der//philosophen ende poeten//waer inne te vinden syn//veel schoone leerlycke//blasoenen,//refereynen ende liedekens//Ghebracht ende gesonden//op de Peoen-Camere binnen Mechelen//van d'omliggende steden in Brabant,//Vlaenderen, Hollandt//ende Zeelandt://Geprononciert ende gesonghen//op henlieder Feeste den 3. Mey vanden Iaere 1620//achtervolghens den eysch der Caerren//te voren by henlieder wt gesonden. (alles in cartouche met de figuren van Rethorica, Mercurius, Philosophia en Poesis in de vier hoeken. Onderschrift: In Principio Erat Verbvm)//Gedruckt tot Mechelen by Hendrik Iaye. Anno 1621

 

Bevat een presentspel:

(98) fol. 1v (blz. lxij) - fol. 5r (blz. lxix): Present spel//Waer mede de Prijsen tot Antvverpen ende//Brusselen (gedraeghen) sijn wtgegeuen. Personagien (lijst). (3R4)
  fol. 5v (blz. lxx) (lijst van winnaars)  
  fol. 6rv (blz. lxxi - lxxij): (samenspraak tussen Peoen, Rhetorica en Mercurius.)  

L. Sommighe schoone Colloquien...tot Delf...anno 1611.

8o; 56 folia, A-G8 (G8v blanco).

Beschrijving van de druk: Bibliotheca Belgica, II, blz. 642, E 756 en I, blz. 1011, C 5

 

A1r: Sommighe schoone//Colloqvien,//Oft//Tsamen-sprekinghen/ //wt Erasmo Roterodamo; zeer ghenuechlijc om lesen.//Tsamen ghestelt ende overghezet//door//M. Cornelis Crul, excellent Rethoricien.//Waer af ghy het inhoudt zult vinden//inde naestvolghende pagien//(vignet)//Tot Delf,//Voor Adriaen Gerritsz/Boecverkooper//woonende aende Koornmarct.//Anno M.D.C.X.I.

 

bevat een tafelspel:

(99) G4r - G8r: Een dronckaert by hemzelven meynt dat hy wonder siet (3X1)
  G8r: Niet meer zoo Crul.//Finis  
 
  Een paralleltekst van dit spel in een oudere druk: Cruythofken...tot Delf, 1600. Cfr. III Q.  
 
(99b) E3r - E7r: Tafel-spel van een Dronckaert die by hemselven//spreect meynende dat hy vvonder siet.  

Edities: Cornelis Crul, Heynken de Luyere en andere gedichten. Uitgegeven door C. Kruyskamp, Amsterdam, 1950, blz. 55 e.v.

 

Verdere literatuur:

F. Kossman, ‘De colloquien van Cornelis Crul’, T.N.T.L. 63 (1944), blz. 194-197.

Lode Roose, ‘Cornelis Cruls Erasmiaanse “Cluchte van eenen dronckaert”. Genre, bronnen en motieven’. In Hulde-album Dr. F. van Vinckenroye, Hasselt, 1985, blz. 253-259.

M. Vier nieuwe tafelspelen...1608.

8o; 24 folia; A-C8.

Beschrijving van de druk: Bibliotheca Belgica, V, blz. 310-311, T 143, naar een exemplaar uit de collectie J. Grietens te Leuven en A.A. Keersmaekers, ‘Gevonden-verloren-gevonden. Cornelis van Ghisteles vertaling van Antigone e.a. weer terecht’, VMA Nieuwe Reeks 1982, nr. 1, blz. 128 e.v.

 

A1r: Vier nieuwe//Tafel-Speelen/ //die noyt in druck en zijn gheweest.//Het eerste,//Van Wel vernoeght in Trou, ende//Houwelijcx berou.//Het tweede,//van Pover ende van Armoede, die malkanderen// trouwen met een bomeloose//Mande.//Het derde,// van Ceres, Neptunus ende Acolus (sic).//Het vierde.//Van Thijs ende Beelitgen, een Boer ende//een Boerinne. //(ornament)//Ghedruckt int Jaer ons Heeren.//1608.

 

Bevat vier tafelspelen:

(100) A2r: Een Tafel-spel om te spelen op een//Bruyloft/van twee Personagien /d'een hiet//Wel vernoeght in Trouw... (6A1)
  (ondertekend: Verheught in deught).  

(101) A7v: Hier nae volght een Tafel-spel van//twee personagien/d'een ghenaemt Pover, d'ander//Armoede, ende sy trouwen elkander met een boome//loose Mande. (6A2)
 
(102) B5v: Hier nae volght een Tafel-spel van//drye Personagien/als Ceres Goddine van t'ghe-//was/Neptunus Godt der Zee/Asolus (sic) Godt aan (sic) de//winden. (6A3)
  (ondertekend:) Vlaerdingh  
 
(103) C4r - C8r: Hier nae volght een Tafel-spel van//twee personagien/van een Man ende sijn Wijf/de//Man is ghenaemt Thijs ende de Vrou Beelit//gen. (6A4)

Verdere literatuur: (100)(101)(102)(103): Keersmaekers, ‘Gevonden’, VMA 1982, blz. 132-135.

N. Sommare Beschrijuinghe vande Truimphelijcke incomst vanden...Aerts-Hertoge Matthias binnen die Princelijcke stadt van Brussele...t'Antwerpen by Christoffel Plantijn, 1579.

4o in 8; 88 folia; A-L8 genummerd 1-174 (L8rv blanco).

Beschrijving van de druk: Bibliotheca Belgica, III, blz. 533, H 30. In G.D.J. Schotel, Geschiedenis der rederijkers in Nederland, Tweede vermeerderde uitgaaf, Rotterdam, 1871, I, blz. 185 wordt een druk van dit spel vermeld ‘Vonnis van Minos over 't geschil van Alexander. Hannibal en Scipio. Rotterdam, bij J. Waesbergen, 1612. 8o.

 

A1r: : Sommare beschrijuinghe//vande triumphelijcke Incomst vanden//doorluchtighen ende hooghgheboren Aerts-hertoge//Matthias/binnen die Princelijcke stadt van Brussele,//in t'iaer ons Heeren M.D.LXXVIII.//den xviij dach Januarij.//Midtsgaders die tanneelen, poincten, figuren ende specta- //culen, die inde voorseyde incompste (te eeren van sijne//doorluchticheyt) zijn verthoont gheweest, met meer an-//der saken, die doen ter tijt gheschiet zijn.//Gheinventeert ende ghecomponeert deur Iean Baptista//Hovwaert, Consiellier ende Meester vanden Reke-//ninghen ons Heeren des Coninckx in Brabant// (drukkersmerk)// t'Antwerpen,//Ghedruct by Christoffel Plantijn, Drucker der Conincklijcker Majesteyt‘//in t'iaer M.D.LXXIX.

 

Bevat een tafelspel:

  I1v (blz. 130): Het leste woort van dese voorseyde prologhe en was//niet ghepronontieert/hem verthoonden terstont dry//personagien/die een tafelspel begonsten te spelen/waer//van den eenen/te weten Alexander/ierst begonst te//spreken.// Die baniere vanden tafelspele. (volgt tekst van de banier, een achrostichon Ian Baptista Houwaert).  
 
(104) I2r (blz. 131) - K3v (blz. 154: Hier naer volght het//tafelspel, dwelck begrijpt het vonnisse van Minos//op het geschil oft questie, tusschen den grooten//Alexander, Hannibal van Carthago, ende Scipio//den Romeyn. (6D1)
  K3v (blz. 154): Finis.  

O. Declaratie van die triumphante incompst vanden...Prince Van Oraingnien binnen die princelijcke stadt van Brussele t'Antwerpen by Christoffel Plantijn, 1579.

4o in 8; 78 folia; A-I8 K6 genummerd 1-157 (K6v blanco) (blz. 134 foutief gepagineerd 136 zodat er reëel slechts 155 gepagin. bladzijden zijn).

Beschrijving van de druk: Bibliotheca Belgica, III, blz. 534, H 31.

 

A1r (blz. 1): Declaratie van die trium-//phante Incompst vanden Doorluch-//tigen ende Hoogheboren Prince van Oraingnien/ //binnen die Princelijcke Stadt van Brusselse/geschiet//in t'iaer ons Heeren /Duysent/vijfhondert/achtense-//uentich/den achthiensten Septembris.// Beschreuen/ende ghecomponeert/door Jehan//Baptista Houwaert/Consiellier/ende Meester// Ordinaris vande Rekeninghen ons Heeren//des Conincx in Brabant.// (drukkersmerk)//T'antwerpen,//Ghedruct by Christoffel Plantijn/ //Drucker der Conincklijcker Majesteyt.//M.D.LXXIX

 

Bevat twee tafelspelen:

(105) G8v (blz. 112) - H8r (blz. 127): Soo saen en was den lesten reghel van dese con-//gratulatie niet ghepronuntieert/daer en quamen inde//plaetse van dese voorschreven twee Orateuren/twee ander Per-//sonagien/waer af den eenen ghenaemt was Menich//bedruckt herte/ende d'ander D'arm ghemeynte/die//slechtelijck ghecleedt waeren/ hebbende alem van am-//bachts-lieden inde hant/ die met eenen droeuen voys in//deser manieren begonsten te spreken. (6E3)
(106) I1v (blz. 130): Als doen het leste woordt van dese vorschreven Prologe was//ghepronuntieert soo hebben hen dry ander Persona- //gien. voor die voorschreven tafel ghepresenteert die dit naevol-//ghende tafel-spel sonder boeck-houwen wel vast ghe-//spelt hebben. (6E4)
  I2r (blz. 131) - K5r (blz. 155): tekst van het spel.  

P. Een. Nieu Refereyn boek...tot Amstelredam by Barent Adriaensz., 1590.

8o oblong; 88 folia; A-L8.

Beschrijving van de druk: Pleij en Resoort, ‘Zestiende-eeuwse vondsten’, Spektator 4 (1974-75), nr. 7, blz. 401(27).

 

II1r: Een.//Nieu Refereyn boeck vol//Amoureuse ende sotte ofte boertelicke Refereynen/die//noyt in druck zijn gheweest/by een vergadert tot groote verma-//kelijckheyt van alle vrolijcke maeltijden bruyloften ende bancket-//ten al waer de selue sullen ghesproken worden.//Oock zijn hier by ghevoecht sommighe ghenoechelijcke//Tafel-Spelen van een Personagie.// Noch is hier by gheuoecht een seer nut ende Gheestelijck//Refereyn boeck/elck met zijn Tafel/om elck Refereyn by//zijn Stock-reghel lichte-

lijck te connen vinden.//Ghedruckt tot Amstelredam by Barent Adriaensz. Woonende Inde//Warmoestraet Int Gulde Schrijf-boeck. 1590.

 

Bevat drie tafelspelen:

(91b) blz. 141-151: Hier nae volght een Taefel Spel van een Lants = // knecht die teghen zijn eyghen schaeduwe vocht.  
  blz. 151: Finis  
  Een paralleltekst van dit spel in: Een Tafelspel van meester Kackadoris...t'Amsterdam, 1596. Cfr. III H (91) en in Cruyt-Hofken...tot Delf, 1600. Cfr. III Q (91c)  
(107) blz. 152-154: Een schoon lachelijck Taefel-Speelken//van een Quacksalver. (6F1)
(92b) blz. 154-156: Een Taefel spel van een personagie//een Sot spelende met een Marot.  
  blz. 156: Finis.  
  Een paralleltekst van dit spel in: Een Tafelspel van meester Kackadoris...t'Amsterdam, 1596. Cfr. III H (92).  

Edities: (91b) (92b) zie III H (91) en III H (92).

 

Verdere literatuur: (91b) (107) (92b): Pleij en Resoort: ‘Zestiende-eeuwse vondsten’, Spektator 4 (1974-75), nr. 7, blz. 399-408.

Zie III H.

Q. Cruyt-Hofken...tot Delf, by Bruyn Harmanssz Schinckel. anno 1600.

8o; 48 folia; A-F8

Beschrijving van de druk die zich thans bevindt in de Bibliothèque Nationale te Parijs: R.J. Resoort en H. Pleij, ‘Nieuwe bronnen en gegevens voor de literatuurgeschiedenis van de zestiende eeuw’, Spektator 5 (1975-76), nr. 10/11, blz. 653 en Addenda bij Repertorium, blz. 122.

 

A1r: Cruyt-hofken//Vol lieflijcke/ghe = //nuchlijcke/ende wtghelesen//Bruyloftspelen en de Tafel-spelen/soo wel//van 1.2.3. als meer personen. Desghelijcx een Bate-//ment ende een Coninc-spel/al tsamen seer ghenuch-//lick ende profijtelick voor alle Liefhebbers vande//lofwaerdighe Const von(28) Rethorica, ende voor// melancolijcke menschen om haer//swaermoedicheyt te// verdrijven.//Noch is hier by ghevoecht (twelck noyt ghedruckt gheweest en is)//twee speien/ende de Legende van S. Haring/ //seer ghenoechlick te lesen//(vignet) Tot Delf,//By Bruyn Harmanssz, Schinkel/woo-//nende aent merct-velt inde Druc-//kerije. Anno 1600.

 

Bevat 3 bruifoftsspelen en 6 tafelspelen:

(108) A1v - A4r: Bruyloft-spel van Soet en Suer (6H1)
  A4r: Omnia probate quod bonum est tenete.  
  Hout dat goed is. 1. Tessal. 5.21.  

(74c) A4r - B1r: Bruloft-spel van tvve personen, vvt vvelcke//verclaert vverden thien excelentien vanden// Houwelijcken staet.  
 
  Een andere versie van dit spel in: Dboeck der Amoureusheyt...tAntwerpen, 1580. Cfr. III B(74):  
  en in: tPrieel der Amoureusheyt...Rotterdam, 1596. Cfr. III B (74b).  
 
(76c) B1r - B4v: Een Bruyloft-spel van tvve Personagien,//Om over eender Bruyts Tafel te spelen. D'eene is//ghecleet ghelijck eenen Sot/ende heet Gauweloos wtslach.//De ander is ghecleet gelijck een gestadich Man ende heet//Deuchdelijck ingheven/ende sy brenghen der Bruyt//presenten tegen dat tkint gemaeckt is/te weten/ //Luyers, Pappe ende een Wieghe.  
 
  Een paralleltekst van dit spel in: Dbroeck der Amoureusheyt...tAntwerpen, 1580. Cfr. III B (76)  
  en in: tPrieel der Amoureusheyt...Rotterdam, 1596. Cfr. III B (76b)  
 
(109) B4v - C2v: Tafel-spel van tvvee Persoonen,//Met namen Blijden Will een fraye Doch-//ter/Sotte Cout, Boerdich. (6H2)
 
(75b) C2v - C7v: Een seer schoon Tafel-speelken van drie Perso-//nagien, seer gheneuchelijc om lesen.  
 
  Een paralleltekst van dit spel in: Dboeck der Amoureusheyt...tAntwerpen, 1580. Cfr. III B (75).  
 
(93b) C7v - D4r: Een Tafel-spel van tvvee Personagien,//Den eenen een Schipper, ende heet Iaep selden thuys://Ende comt eerst voort//(eerste twee verzen)//Ende d'ander een Boer heet Iasper//goet-bloet.  
 
  D4r: Hout vreed' altijdt  
 
  Een paralleltekst van dit spel in: Tafel-spel van twee personagien den eenen een Schipper...t'Amsterdam. Cfr. III I (93).  
 
(91c) D4r - D8r: Een Tafel-spel van een Lants-knecht die teghen//zyn eyghen schaduvve vocht.  
 
  Een paralleltekst van dit spel in: Een Tafelspel van meester Kackadoris...t'Amstelredam, 1596. Cfr. III (91)  
  en in: Een. Nieu Refereyn Boeck...Amstelredam, 1590. Cfr. III P (91b)  
 
(95b) D8r - E3r: Een Tafel-spel, om Vrijers te vercoopen.  
 
  Een paralleltekst van dit spel in: Drie Eenlingen...tot Delf, 1597. Cfr. III J (95)  
  en in: Nieu Tafelspel voor twe personagien...t'Amstelredam, 1623. Cfr. III R (95c)  
 
(99b) E3r - E7r: Tafel-spel van een Dronckaert die by hemselven//spreect meynende dat hy vvonder siet.  
 
  Een parallelrekst van dit spel in: Sommighe Schoone Colloquien...tot Delf, 1611. Cfr. III L (99).  

Edities: (74c) (76c) (75b) (93b) (91c) (95b) (99c): zie III B (74) (76) en (75), III I (93), III H (91), III J (95), III L (99).

 

Verdere literatuur: Resoort en Pleij, ‘Nieuwe bronnen en gegevens’, Spektator 5 (1975-76) nr. 10/11, blz. 653-654.

R. Nieu Tafelspel van twe personagien...t'Amstelredam ten huyse van Harman Jansz Muller, 1623.

8o; 20 folia; A-B8 C4.

 

Beschrijving van de druk die zich bevindt in de Bibliothèque Nationale te Parijs: Resoort en Pleij: ‘Nieuwe bronnen en gegevens’, Spektator 5 (1975-76), nr. 10/11, blz. 649(29).

 

A1r: Nieu/Tafelspel van twe//(P)ersonagien/den eenen is een Boer/ //ende hiet Kees Knol/ende d'ander is een//Boerin/ende hiet Neel Jans.//Noch een nieu Tafel-spel van een Per-//sonagie/twelck een kramer is/ende//verkoopt Vrijers.//Noch een nieu Tafel-spel van een Per-//sonagie/'t welck een kramer is/ende//verkoopt Vrijsters.//(houtsnede)//Oock zijn hier by gevoeght sommight//schoone ende boertighe Refereynen/alles//seer genuechlick om te lesen.//'T AMSTELREDAM//Ghedruckt ten huyse van Harman//Jansz Muller/Fyguersnijder/inde Warmoes-//straat/inden vergulden Passer. 1623

 

Bevat drie tafelspelen:

(110) A2r - A7v: Een Tafel-spel van twee personagien/ //de eerste is een Boer/komt voort half droncken/met//een kan inde handt/singht: (6G1)
 
  A7v. Denct Liefd' baert konst, deur In liefd' bloeyende.// Lang 202 Regelen/sonder het Liedeken.//Liefd' baerdt konst  
 
  A8r: Hier nae volghen//noch twee Tafelspeelen elc van een per=/sonagie /en zijn Cramers: waer van deen//Vrijers veylt te verkoopen /ende de ander Vrij=//sters. Seer ghenuechlick om in Bruy- //loften ende vrolicke mael-//tijden te speelen.//Noch is hier by gevoegt een Bruylofts/Refereyn/met een Liedeken daer op accordeerende/ //met oock andere boertighe Refereynen: Welc-//ker Stock-reghels hier naer zijn//volghende://Want die God betrout sal niet verloren zijn.//Gheluckich is hy die sulcken lief heeft verkregen. //Cupidoos stralen brengt menigh int verdriet.//Krijgh icse niet ic sal my zelven de keel afbijten.//O Koeck, ghy hebt so menige soete beet an.//(ornament).  
 
(95c) A8v - B2v: Een Tafel-spel om Vrijers te//verkoopen.  
  B2v: Finis.  
 
  Een paralleltekst van dit spel in: Drie Eenlingen...tot Delf, 1597. Cfr. III J (95)  
  en in: Cruyt-Hofken...tot Delf, 1600. Cfr. III Q (95b)  
 
(111) B3r - B6r: Een nieuw Tafelspel van een Kramer//die Vrysters verkoopt. //De Kramer eens of tweemael over gaende/seyt:// (6G2)
  B6v.//Finis.  

Edities: (95c): zie III J (95)..

 

Verdere literatuur: Resoort en Pleij, ‘Nieuwe bronnen en gegevens’, Spektator 5 (1975-76) nr. 10/11, blz. 653-54.

S. Hollandse kamers...itys trevrspel...t'Amsterdam by Cornelis Lodewijcksz. Vander Plasse. anno 1615.

4o; 24 folia; A-F4 (F4 blanco).

Beschrijving van de druk: Bibliotheca Belgica, I, blz. 829, C 659 en Bibliographie des oeuvres de S. Coster, Gand, 1898, (Publications de l'université de Gand), blz. 43. Er bestaan herdrukken van 1618 en 1643.

 

Hollandtsche Kamers tot Amsterdam//IN LIEFD' BLOEYENDE, ITYS TREVRSPEL.//(Wapen van de stad Amsterdam)//'t AMSTERDAM,//By Cornelis Lodewijcksz. vander Plasse//Boeckvercooper op de hoeck vande Beurse//inden Italiaenschen Bijbel.//Anno 1615.

 

Deze eerste editie draagt niet de naam van S. Coster: C. vander Plasse liet het werk uit eigen beweging drukken zonder de ateur te hebben geraadpleegd. In Bibliotheca Belgica, I, blz. 830 wordt onder de tweede editie van 1618 vermeld dat in de eerste editie van 1615 tijdens het maal van Tereus en Progne in V, iii een ‘boertighe cluchte ofte een tafelspel’ werd opgevoerd(30); Coster ontkent dat dit spel van zijn hand zou zijn. C. vander Plasse liet later het spel afzonderlijk drukken. (Zie hiervoor ook: S. Coster, Werken. Uitgegeven door R.A. Kollewijn, Haarlem, 1883, blz. 71 e.v. en Bibliographie des oeuvres de S. Coster, blz. 48 en J. Brouwer in De letterkunde van renaissance en barok in de zeventiende eeuw. Deel I, GLN, IV, blz. 246.

Een boertighe clucht...t'Amsterdam, by Cornelis Lodewijcksz. Vander Plasse, 1615.

4o, 5 folia; II1A4 ex. in U.B. Amsterdam

 

Een Boertighe Clucht,//Ofte//Een Tafel-spel van twee//Personagien/te weten /een Quacksalver//met zijn Knecht: de Quacksalver is ghenaemt//Meester Canjart, ende de Knecht is genaemt//Hansje quaet Cruyt//. (wapen van de stad Amsterdam)//t'Amsterdam,//By Cornelis Lodewijcksz. vander Plasse/Boeck-//vercooper/op de hoeck vande Beurse/inden//Italiaenschen Bybel//1615.

 

Bevat een tafelspel:

 

(112) A1r - A4v: tekst van het spel

A4v: Eynde.

Verdere literatuur:

(112): Worp, Geschiedenis van het drama, I, blz. 465.

Brouwer, GNL, IV, blz. 246,

Coster, Werken (ed. Kollewijn), blz. 71 e.v.


Vorige Volgende