|
| |
| |
| |
Tderde deal.
sprékende hoe men med alderande rédenen ende propósten/diemen by gheschrifte of in prente / tzy dicht of ghean / uutstellen wild/ handelen en̄ omgaan zal.
Learknecht.
T Wézen der consonant ende vocaalsilleben / hebbe ic ter déghe verstaan: ù belieụe my voord tbegrijp ende kennesse der figúren en̄ figurálen teakenen/der woorden en̄ dicciën/ te vercláren/ende my daar in t'onderwízen!
| |
Measter.
Figûrae dictionum, zijn nieuwe/con stighe/ en̄ gente mannierē van verā derijnghē der woorden / mids daar af / of an doende eanighe letteren / silleben/of zeker teakenen: der welker zijn elf / in ons Néderlandsch / zomtijds te passe cōmen̄: ende hebben earstmaal by den Grieken gheụonden gheweest/daar zy noch den naā af behaudē hebben/en̄ zijn déze.
| |
| |
| Próthesis, zonder figúre te schríụē: ten ware dat twoord/daar vorē dat letter of sillebe by ghesteld wierde/ noch wat mear beteaken̄ / dan daar voor datt staad: ende dan zalmer dit teaxkin voren bóụen stellē/aldus ˃. |
| Paragôge, oac zonder figúre te schri vē: ten wáre dat twoord daar achter letter of sillebe by ghesteld werd / wat mear beteaken̄ / dan daar voor datt staad: ende dan zalmer dit teax kin achter bóụen stellen/ aldus ʿ. |
| Aphèresis, met eā męrkelig teakē te schriụē: vorē bóụē an twoord/ald9 ʿ. |
| Apocope, met ean męrkeligh teakē gheschréụen/in thende bóụē van dē woorde / aldus ʾ. |
| Epénthesis, met ean męrkeligh teaken te schríụen/bóụen in dē midden ( in dien men wild ) aldus ˅. |
| Syncope, zonder figúre te schríụē: tē zy dat twoord / dat ghesijncopeerd werd/noch wat mear beteakēde/dā daar voor datt staad: en̄ dan zalmer dit teaxkin bóụen stellen/aldus ˄. |
| Synęresis, met ean męrkeligh teakē bóụē twea vocálē te schríụē / ald9 ˄. |
| |
| |
| Dięresis, met ean męrkeligh teakē te schríụen aldus ·· bóụē de vocálē/ of op de tweaste vocále. Of in thēde van ean reghel aldus -. |
| Synalepha, met ean męrkelig teakē te schrìụen aldus e̸. |
| Apostrophus, met ean maerkeligh teaken te schríụen aldus ʾ / bóụē na d'earste letter van twoord. |
| Hyphen, te schríụen wildmē / met ean maerkeligh teaken/ aldus ˅ onder an twoord/ of niet wildmen. |
| |
L.
Wat bediedē de voornaāde Griec sche woorden/ende hoe werden de fi guurkins van dien ghebruukt? Bewijst my dat by exempelen van elk bizonder!
| |
M.
| Próthesis, es te zegghē an of bistellijnghe vā letter of sillebe/in theghī van eanigh woord. Exempel zōder teaken: Tzal zoa ghebueren/ voor het zal. Exempel met teakē: ʾTean vā beadē/behoard my toe: tean voor het ean. Tean/bediedt oacden tean/ of tea/an den voet / etc. |
| |
| |
| Paragôge, este zegghē an of bistel lijnghe van letter of sillebe/in thēde van eanigh woord. Exempel zonder teakē/Jc bens verzékerd/voor ic bē des verzékerd. Exēpel mer teaken/ Zalt˂móghē waar zijn? voor zal het móghē. Zalt / vp zijn Gulix/ Cleefs Ghelḋs/en̄ Vries: es by ons zaut. |
| Aphéresis, es te zegghē afwęringhe of afsnidijnghe/van letter of sillebe/ in theghin van den woorde. Exēpel ˂Daam ende ˂Nélis / hebben beade ˂Línen gheụrijdt. Daā/voor Adaā: Néles/ voor Cornélis: Línē / voor Catlínen/ etc. |
| Apócope, es te zegghē afwęrijnghe van letter of sillebe/ in thende van eanigh woord. Exēpel/Hy zey˃/dat hy niet cōmen en zou˃: Voor hy zeide dat hy niet commē en zoude /etc. Dit ghebuerd mear in tdicht / dan in vulle matérië. |
| Epénthesis, es te zegghē tusschēstellijnghe/ van letter of sillebe/ vā dat cort es/om dat zōtijds te verlijnghē/ om sdichts wille. Exēpel/wy gaande duer Dēder˅emōde na Mech˅che
|
| |
| |
| len/wierden alle nat: voor wy gaāde duer Dēdermōde naar Mechlē. etc. |
| Syncope, es te zegghē afsnidijnghe/ of afcortijnghe vā letter of sillebe/in middē van ean woord/de twea dealē wederō tzamē voughende. Exempel zonder teakē: Haud ù clouklic/voor cloukelic. Exēpel met tteakē/ Cau˄c den kinde t'éten: voor cauwet den kinde/etc. Caud/es dat niet heat en es: ende caut/es clap. |
| Synęresis, este zegghē incrempijnghe van twea vocalen/ in eā sillebe / die vā natúrē ghedeald zijn/in tspellen. Exempel: Laatt de vruchten opgroi˄en vā twea silleben/daart van natúrē/ vā dry silleben es/aldus opgroeiën / etcet. Dit ghebuerd om tsdichts wille/en̄ anders niet. |
| Dięresis, es te zegghen dealijnghe/ van vocálē/die zomtijds zouden mó ghen voor ean sillebe ghenómē wer den Exempel/Men zíed de Poëten dicmaal in haar schríven/ d'ean den anderen cōtrariḗren/etc. Jtem dees figúre werd zomtijds in tpręnten en̄ in tschríuen ghebruukt/in then̄ van
|
| |
| |
| ean reghel / alsmen ean woord dat compozitijf es/in zijn twea simpel beteakenessen / bedwonghen werd te dealē/als déze/Groat-vaḋ: hoaghbaliu: hoafd-zwaere. etc. |
| Synalępha, es te zegghē uutstoatijn ghe van der vocále e/ in thende des woords/dat van twean sillebē es of mear/ als tnaụolghen̄ woord (zonḋ eanigh tusschenschead ) van h/of vo cále beghind. Exempel / D'auste oorcōde̸ es vā goedē náme̸ en̄ fáme. |
| Apóstrophus, es te zegghen tzámen hortijnghe van vocálē/ ende es ean dijngh met Synalępha: zonder dat Apóstrophus de voorgaande vocále heat wegh węrd/van ean woord/ vā eander sillebē zonder mear: stellēde in de plátse van diere˂/ean half maā tgin. Exempel / Gh'hebt d'heelft van den tijd/ qwalic gh'observeerd. |
| Hyphen, es te zegghen ondereanijnghe van woorden / die men zou de móghen verschean schríụen / behaudēs elcs beteakenesse: Exempel/ Schoolˬmeaster: Leervtauwer: Biervvoerder: Vischvcoaper/etc. |
| |
| |
| |
L.
¶ Jc bedanke ù hertelík verụáren measter. Nu en restter niet mear/dā de punctuwacië van allen rédenen en̄ propósten: leard my de zelụe oac wijs werden / belieụer ù!
| |
M.
Hoe wel dat alle tálen/haar eighē verschil van spellen/ende uutsprakē hebben / nochtans zijn zy ghelijk/in haar pūctuwacië / vā ghebrókē/mid delmatighen / ende vullen zin / des propoosts. Ende om daar van tverstand te hebben/ zo moett ghy twea záken verstaan.
D'earste es/dat ghy de figúren en̄ námen der zelfder kend.
De tweaste/ dat ghy weett de behoarlighe plátse / daarmen die behoard te stellen.
| |
L.
¶ Welk zijnze/ende hoe werdenze ghenaamd?
| |
M.
Ga naar margenoot+Tearste ghemaakt ald9, of ald9/ es in Griecsche ghenaamd Cōma: in Latine incisio, dats ean sneeikin
| |
| |
of schrabbekin / het welke men zett naar eanen halụē/of ghebróken zin/ in tverhálen zijns hasems / tgheend datter naar volght/van stonden an daar by voughende.
Ttweaste ghemaakt aldus : es in Griecsche ghenaād Colon, in Latí ne membrum, dats leddeal/ of middelmatigh tusschenschead der rédē/ het welke men zett achter eanē twifelachtighē/ dats vulhenden / maar niet zo vulhēdt / of tgheē datter naụolght / en maghcher noch bistaan / om den vullen zin t'hebben.
Tderde ghemaakt aldus . es in Griecsche ghenaamd Periodus, in Latíne clausula, of terminus, dats slot of hende der réden/ ende werd ghesteld thenden eanen vullen zin.
Tvierde poaint es dit ? in Latine ghenaād Interrogatio, dats vrághe/ alsmen ieman / of hem zelụen iet vraaght: zomtijds besluten̄ den ghe healen zin/ende zomtijds niet: ende alsse den vullē zin sluutt/dan moeter ean hoafdletter naaruolghen.Ga naar margenoot+
Tvijfste ghemaakt aldus ! es in
| |
| |
Latíné ghenaamd Admiratio, dats verwonderijnghe: maar werd noch dicmaal ghesteld/naar ander adụer bia, ende interiectiones.
Tzeste aldus ghemaakt ( ) es in Griecsche ghenaād Parethesis, in La tíne Interpositio, dats tuschēstellijn ghe vā eanigh propoost/op hem zelụen/ tusschen twea half cirkels: zonder twelke/de begon nen zin/blijft éụen wel in zijn ghehea le.
| |
L.
¶ Earzame en̄ goed willighe measter / gheeft my ean exempel /of propoost/by twelke ic bekennen magh / de behoarlighe plátse van ean ieghe ligh poaint bizonder/om bā ghelíkē in anḋ rédenē of matériën/de zelụe te learen stellen.
| |
M.
Dits tpropoost/ van zulk als ghy beghęrd.
|
-
margenoot+
- Nota.
Comma némen de zommighe voor Colon/en̄ Colō voor Comma.
-
margenoot+
- Nota.
Dit onḋ schend der rédē mag mē stellē naar De - testariē / Imperacië/ Imprecacië/Exclamacië/ Exhortacië/Indignarië / Cōmisern cië/etc.
|
Auteursrechtvrij