Logo DBNL
Limburgiana (1914)

Limburgiana

(1914)–L.H.J. Lamberts Hurrelbrinck–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige

XX.
Zijn kind.

Als Jeanc Lomans zekeren avond na arbeids-vollen dag van zijn akker in z'n kleine woning terugkeert, merkt hij, dat zijn vrouw weg is; de buurvrouwen weten hem te vertellen, dat zij vertrokken is met een anderen kerel, die al lang heel dikwijls bij haar kwam, als hij op het land aan zijn werk was, - 't waor e schandaol, e crimineel schandaol, zoe'n gemein wief; ze waore al lang van zins gewès um et heum te zekke, me ze hauwe heum neet wèlle chagreneere, en aarzelend bekenden zij, ‘dat ze 't ouch neet gedurf hauwe, ze waore bang gewès, de kèl zaog er ouch zoe daonig astrant oet, pront een echte duvel ‘zoe krek oet de hel gekrope, en gans zwarte fieselemie mit eene lange knievel

en ouge es vuur, van die echte gemeine valse ouge - de woors er raor van es er nao dich keek, en geneere deeg er zich ouch neet, dat kernalietuug; er hauw nog heur kis mit kleier gedrage, toe ze van middag zoe mer op klaorleechten daag en zoe mer publiek euver de weeg d'r same van door gonge.

‘En Marieke, Marieke, m'n keend, m'n keend’, heeft Jeanc Lomans in dolzinnigen angst gestotterd uit de vastgenepen keel.

‘Maak dich doa gei zurg euver’, bedaart hem Trui Peters, zijn naaste buurvrouw, ‘dat höbbe ze achtergelaote, 't zou hun zeker te lestig gewees zien; dat höb ich mitgenomme; ich kos et erm schaop toch neet zoe gans allein laote’.

‘Danke, danke, vrouw Peters.’

En terstond een koude onverschilligheid in de zoo even nog bliksemende vreesoogen, een kalme berusting over zijn geheele zijn, terwijl zijn lippen slechts prevevelen: danke, danke, vrouw Peters.

Eenige oogenblikken een ijzige stilte te midden der vrouwen, die hem aanstaren met strakke, angstige blikken.

Eindelijk een, zachtkens, als verlegen te vragen:

‘wat geis te noe doen Jeanc mit.... mit die vrouw van dich?’

‘Dat loeder, dat kanjer, dat zoe mer heur keend, heur eigenste keend, Marieke, d'n ingel oet den hiemel, allein liet, um mit, God wet wat veur ene schooier, d'r van door te goon, laot ze doed valle, crepeeren es ze mich mer noets mie onder de ouge kump, det schandaol; ich bin nou eigenlik mer blij, dat ze vort is; wat zou er van Marieke gewore zien mit zoo'n moojer?’ en dan rad driftig: ‘woe is et, woe is et, vrouw Peters?’

‘Bij mich, Jeanc, wie ich dich al gezag höb, het sliep gans rustig; gank mer mit, dan kins te n'et zien.’

Met krachtigen, haastigen stap loopt hij voort naast z'n buurvrouw, naar haar woninkje.

In 't wiegje 't kleine wichtje; de oogjes gesloten; 't rond satijnen hoofdje met de bolle perzikwangetjes diep in het kuilkussen, de poezelige handjes met roze garnalenvingertjes tot vuistjes gesloten, zachtkens beroerend het grauwlinnen dekje.

Een geruime poos z'n verdwaasde oogen stijf onbeweeglijk gericht op dat kind.

Toen plots een uitbarsting van zenuwachtig snikhuilen met geweldige schouderschokken.

Nu eerst in hem de schrikgedachte, dat het hulpeloos, onnoozel wichtje zal zijn zonder verzorging, zonder oppassing - hij moet werken - zonder moeder, en weer die vermaledijdingen, die vervloekende scheldwoorden, die hij ratelt uit de heet verschroeide keel, ‘dat wief, dat gemein tuug, dat crapule, wie waor et Gods meugelik, zoe'n mooder es ze 't zoe'n keend hauw - dat allein te laote veur zoe'n onnut - wie kin et bestoon?’

‘Hauw dich noe mer stil, Jeanc, kalmeer dich noe mèr; 't zal Marieke aon niks mankeere; dat versprèk ich dich; ich zal d'r wel veur zörge; ich höb er zeve van mich zelfs opgetrokke; ich zal dat van dich ouch wel groet bringen; de bös altied ene gooie naober gewees en daobei 't is oos christenplich zich ongerein te hellepe.’

‘Dank, dank, vrouw Peters, dat nump mich e stein van et hert’, terwijl hij met de armmouw de tranen wegwischt uit z'n roodgezwollen oogen.

Eensklaps lichte trekken om de mondhoeken, een trillend bewegen der vuistjes, korte stootjes der mollige beentjes tegen het dek, en 't kindje

opent de oogen; met lachend gekraai steekt het de armpjes naar den vader uit, die zich heeft laten vallen op z'n knieën voor het wiegje.

Nieuwe hoksnikken, terwijl hij het kleine hoofdje begloeit met z'n heete kussen.

Van af dat moment een geheel zich geven, zich wijden aan dat kind; 't is geworden geheel zijn leven in zijn eenzaam bestaan; z'n eenig genot, z'n zalige vreugde; z'n heilige liefde tegenover z'n duivelschen haat, z'n bidden, smorend de vloeken als opdoemt in zijn brein 't beeld van dat.... dat kreng, van dat beest - neen erger, gemeener dan een beest, dat verzorgt nog z'n jongen.... oh, als hij ze nu hier had, voor zich, een mes zou hij haar met 't grootste plezier door d'r lijf kunnen steken, zonder compassie; lachen zou hij, lachen als een gek.... Allo, allo, over zooiets moet hij niet prakkezeeren, dat is zonde; ze zal d'r trekken wel thuis krijgen, dat laat hij aan Sleevenier over, en weer een in zijn arm leggen van z'n schat, weer een lachend het toeknikken met harde tongsmakken, weer kussen en kussen met puntvooruitgestoken rechte lippen, tot de moede blauwe oogjes zich weer sluiten, tot de pretkraaiende lipjes verstommen.

‘Krek e ruuske zoe oet dèn hoof, dat ronde köpke, vindt geer neet, vrouw Peters?’ in bewonderend aankijken van het blozend gezichtje.

‘E konkernölleke is et, 't leef preike’, antwoordt zij.

En sedert dien dag telkens bij het weggaan, met innige dankwoorden de bedevraag aan z'n buurvrouw, dat ze 't toch aon niks zou laote mankeere; ze hoofde zich neet te geneeren; 't kaom er neet opaon wat et kostte, er kos et betaole selderjenne; er wis neet wat aon te vange mit al het verdeende geld, noe er zelf noets mie nao de café ging; er hauw van z'n leve neet geweite dat et paar drupkes drinke, dat er vreuger deeg, zoe deur waor, dat heel er noe allemaol euver, en ouch wat.... wat die andere heum kostte, dat.... dat.... efijn, dao noe neet aon; 't waor mer allein um heur te zekke, dat ze 't royaal, effectief royaal veur Marieke kos aonlekke, en es heer heur zelvers of heur keenjer ins mit get plezeer zou könne doen, ze hauw 't mer te zekke, en enkel woord mer, er waor geine poujeux, verdikkeme! en bezonders neet tegeneuver heur, e mooder, en effectief echte mooder veur zie keend, het inzige, wat er nog op de wereld hauw.

Ongeveer een jaar later.

Marieke is ziek, zeer ernstig ziek.

Dagen en nachten staat de vader naast het bedje, met folterangst beglurend het marmerwit, hoekig, mager gezichtje met de vale bloedlooze lipjes, huiverschrikkend bij elk gilletje, bij elk kreuntje, dat pijnlijk de kleine uitstoot; hij gaat niet meer aan den arbeid; hij kan toch niet meer werken met de wanhoop in z'n gloeienden kop, slechts vol van die ééne, ééne gedachte: zijn ziek Marieke, z'n kind, dat misschien dood zal gaan. God in den Hemel, als dat toch eens.... hij heeft een dokter uit Maastricht gehaald; hij heeft hem eens gezegd, dat hij alles, alles moest doen om het beter te maken; hij mocht komen zoo dikwijls als hij wou, met een voiture met twee paarden; de duurste medicijnen mocht hij opschrijven; 't kwam er allemaal niks op aan, als hij het maar weer gezond maakte; 't geld was er voor; hij zou zijn huisje, z'n akker verkoopen, als hij niet genoeg had, daar stond geen cent op, als het maar weer gezond werd.

't Heeft alles niet mogen baten; Marieke is gestorven.

 

* * *

De vingers los ineengestrengeld, in bibberend gebeef, slap rustend op de knikkende knieën, 't onbeweeglijk hoofd, waarop 't zweet in dikke droppels, steunend op de borst, zit Lomans voor 't bedje, turend, turend met verdwaasde oogen naar dat lijkje, hopend, smeekbiddend het onmogelijke, het wonder gebeuren, dat weer open zullen gaan die gesloten oogjes, dat weer zal pretkraaien dat dichte mondje.

‘Zek Lomans’, zacht lispelend vrouw Peters.

‘ Waa.... waa.... waat?’

‘De schrienewerker is dao; 't moot in 't kiske gelag wère.’

Toen een kreet, een krijschgil, terwijl hij de vastgesloten knokkelvuist met ruwe wanhoopskracht beukt tegen het voorhoofd.

‘Stil, stil noe, Lomans, kalmeer dich noe, naober; dao is jao toch niks aon te doen. 't Is Gods wil. - Zek het noe mer adie.’

Hij valt neer op z'n knieën, dof zwaar, drukt op het ijskoude gezichtje een brandenden kus, de laatste, allerlaatste, kermend: ‘noe höb ich niks mie, noe is alles weeg.’

‘Jeanc, gank noe vort, jong, gank noe; de moos d'r neet bij blieve es ze Marieke in 't kiske

legke, dat zou dich te veul aondoen’, en ze duwt hem met zacht vriendelijk geweld de deur uit.

 

* * *

 

Uren en uren zit Lomans in z'n hut alleen, in stram nokkend gepeins, vastgenepen de lippen, de kaken stram geklemd op elkaar, de vurige gloeioogen onafgewend van de kleedjes voor hem op de tafel; zijn vingers bewriemelen het hemdje, dat heeft omhuld het roze lijfje, ze betasten de luiers, waarin hebben gesparteld de mollige beentjes; ze bevoelen het mutsje, waaronder het hem altijd aankeek met haar heldere, lachende oogjes, waaronder 't als blijden groet uitschaterde haar plezier, als hij bij haar kwam aan het wiegje.... en dan woest driftig staat hij op, loopt, voorover gebogen het hoofd, de trillende vuisten in de zakken, door het vertrekje, met nijdig gestap, terwijl de lippen bromvloeken.

Een schroefkrassen aan de deur, en Willem Peters, de man van zijn buurvrouw, treedt binnen.

‘Allo Jeanc’, welwillend gemoedelijk, ‘waat is dat noe, zoe altied allein mit dezelfde triestigheid in dene kop; zoe kumpste van z'n leve neet

oet den chagrijn; allo, zet diene patsch1) op, dan goon veer same ins oet.’

Geen woord, geen geluid, slechts een langzaam ontkennend hoofdschudden.

‘Kom Jeanc, 't moot, laot dich noe gezekke, zoe weurste ouch krank, de maaks dich zelf kapot op zoe'n maneer’, en de vriend heeft hem de pet op het hoofd gezet om hem vervolgens te trekken naar buiten.

Gedwee, werktuigelijk, loopt Lomans voort naast zijn geleider tot voor een café.

‘Hei goon veer ins in bij de kameraoden; die zulle dich wel e bitteke opmontere, Jeanc, want et moot noe toch ins gedoon zien mit dat altied mer toejoer door lamenteeren en dich chagrineere - zoe'ne flinke jonge kèl wies tich.’

Een zwijgend krachtig handendrukken der vrienden rondom de groote tafel.

‘Blij dat veer dich weer ins zien, Jeanc, da's in langen tied neet mie gebörd, dao drinke veer dr'ein op. Lieske, ene tournée veur mich’, zegt een hunner.

't Brandt in z'n keel, die lang niet geproefde jenever; een prikkelende gloed doortintelt 't

lichaam; een opbruisende herleving in het matte lijf; met enkelen teug ledigt hij het glas; 't wordt lichter in 't zware hoofd; de donkere visioenen verbleeken; 't wordt helderder, witter; allengskens een lachende zonneschijn, die wegschuifelt de nog vage schaduwen in zijn geest.

‘Lieske, ene tournée veur mich’, roept hij nu zelf tot de herbergierster. Weer een groote teug; 't verjaagt de herinnering, die ééne, die enkel ééne, die omgordelt z'n hersenen met ijzeren band; nog slechts doezelig, in vage nevelen, voor zich het gezichtje van zijn kind; hij vergeet.... vergeet.... een glimlach om zijn lippen, een schittering in het dof, flets oog. - Zoo heeft hij zich in langen tijd niet gevoeld, niet, sedert het ziek zijn van Marieke - daar is het weer, daar denkt hij er weer aan - Lieske nog e drupke.... en meerderen, meerderen, die hij verzwelgt dien avond in het gezelschap der vroolijke kameraden.

Zwaaiend in breede zigzaglijnen, arm in arm, strompelen zij dien avond naar huis, Peters en Lomans, schreeuwend, zingbrallend.

 

* * *

 

Den volgenden morgen een weëig zwaar voelen in het hoofd, een branderig kittelen in de droge

keel, een looden pijn in het geheele lijf, maar tevens ook een schrijnende smart in z'n ziel.... hoe heeft hij zoo kunnen zijn, dronken.... en Marieke nauwelijks drie maanden dood.... een schandaal, een gemeen schandaal.... was hij een vader, een kerel, die zich nu al bezuipt? En z'n blik valt op de wieg, waarin de kleedjes, en weer dat intens verdriet, die wanhoop, weer dat lang, lang staren met wanhoopsblikken naar die witte klungeltjes, weer in hem levendig die martelende, folterende herinnering, die gisterenavond weg was uit zijn geest, die hij had vergeten. 't Was prettig, lollig geweest, zoo je verdriet te kunnen afschudden, 't uit je kop te kunnen jagen, waarvan je gek werd, stapelgek, als dat nog lang moet duren.... 't was slecht, gemeen geweest, zeker, daar gaat niks van af, maar 't was plezierig je zoo niets meer aan te trekken, eens over iets anders te kunnen prakkezeeren, iets anders voor je te zien dan altijd zijn dood kind, zijn Marieke, en als hij het dan met al z'n prakkezeeren maar weer levend kon maken, als hij het daarmee weer zou kunnen hooren lachen, het in z'n armen zou kunnen nemen, weer kunnen kussen, kussen - o God,

daar begint het weer, dat denken, prakkezeeren, hetzelfde, altijd het zelfde.

 

* * *

 

Dienzelfden avond is een ander kameraad hem komen halen, en hij is meegegaan naar de herberg, en hij heeft gedronken tot hij weer heeft vergeten, tot hij weer vroolijk was, en volgende avonden ook weer, eindelijk elken, elken avond, totdat ‘de baoi’ hen kwam waarschuwen, dat ze moesten weggaan, dat hij anders proces-verbaal tegen hen op zou maken, dat het sluitingsuur al lang was gepasseerd.

 

* * *

 

En de dorpelingen, als ze enkele maanden later zien het roodgezwollen gezicht met de hangende kwabbelwangen, de blauwpaarse balkussens onder de vochtgerande oogen, schudden meewarrig het hoofd, prevelend: ‘ongelukkige kèl, ene zoeplap gewore allein oet chagrijn.’

 

* * *

 

Een prachtige zomernacht; de volronde maan, de millioenen flonkerende sterren aan den helder

blauwen hemel verlichten de aarde met gouden glans.

Over den breeden weg waggelschommelt Lomans naar huis. Voor de deur van zijn woninkje.... eensklaps een heldere klaarte in zijn verward, troebel brein; de wijd opengesperde lodderoogen turen strak bewegingloos op dat ééne.... ééne vlak voor hem; op de stoep van zijn huis.... een klein kind in lompen gehuld.

Hij bukt zich, grijpt het met zachte hand en draagt het naar binnen; 't slapend wicht is wakker geworden; blauwe, heldere oogjes, waarmede het hem aankijkt, net zooals Marieke.... 't kleine stompneusje, de roode dunne lipjes, net Marieke; en ook een meisje.

‘Marieke, Marieke’, juicht hij, ‘ich höb Marieke truk, mien Marieke, mien Godzalig Marieke, e wonder, e mirakel.’

Schuwvoorzichtig, met nauwelijks durvend beroerende vingers, legt hij het neer in het wiegje, en dan ijlt hij heen met vlugvaste stappen naar z'n buurman, z'n kameraad; hij betimmert met z'n grove knuisten de deur, schreeuwend, tierend met schelle krijschstem: ‘Wullem, vrouw Peters, ich höb Marieke weer, Marieke is truk, mè doot toch ope, Marieke, Marieke is terukgekomme.’

Lang, heel lang voordat eindelijk 't venster wordt geopend, voordat Peters verschijnt.

‘Kameraod, de moos mit komme, direk, subiet, en dien vrouw ouch, Marieke is trukgekomme, e mirakel, Wullem, e mirakel oet den hiemel.’

‘Gank noe stillekes slaope, Jeanc’, raadt deze hem aan, ‘en laot us mit rus.’

‘Nein, nein, Wullem, de moos neet dinke, dat ich zaat bin; ich bin neuchter, neuchter wie e kaaf; 't is woer waat ich dich zek, Marieke is trukgekomme- 't lik bij mich in de weeg.’

‘Allo Jeanc, noe geine gekke bazel, veer moote mörge vreug weer aon 't wirk; gaank noe heivers’.1)

‘Nein, Wullem, nein, de dinks, dat ich weer zaat bin, mè ich bin neet zaat, zek ich dich, zoe woer es God, ich bin neet zaat; kom noe mit nao Marieke, dien vrouw ouch; ich gaon neet vort Wullem, veurdet geer mit gaot.’

‘In Gosnaom, laote veer mer effekes goon,’ zegt vrouw Peters tot haar man, ‘anders weurde veer dè zoeplap de gansche nach neet kwiet.’

‘Noe good, wach dan mer effekes, Jeanc.’

 

* * *

Ze hebben inderdaad het wicht gezien, ‘es twie druppele water Marieke, wie is 't Gos meugelig, dat twie keenjer zoe op ein kinne gelieke’, meent vrouw Peters in stom verbaasd zijn.

‘Hauw ich noe gei geliek, höb ich 't uch neet gezag, dat Marieke is trukgekomme? en noe - noe drink ich geine druppel mie, ich maag vermaledijd zien, es ich nog e glaas aonreur, noe goon ich weer wirke, pront wie vreuger, en geer vrouw Peters...., wilt geer weer veur Marieke zörge, ouch wie vreuger, alles wie vreuger?’

Een even vragende blik tot haar man, beantwoord met korten hoofdknik.

‘'t Is good, Jeanc, veer zulle 't wel weer bie us numme, es veer dich daomit plezeer könne doen, me dan ouch alles wie vreuger - dich ouch.’

‘Ich belaof et uch, vrouw Peters’, terwijl hij haar handen drukt in z'n grof vereelte knuisten; ‘ich zoep neet mie, geine druppel mie, dat höb ich uch al gezag, God maag mich straofe, ich maag veur ieuwig brande in de hel....

‘'t Is good, Jeanc ich geluif dich.... veer zulle 't noe mer die lompe oetdoen en het de kleirkes van Marieke aondoen’.

‘Heur kleirkes, heur eigenste kleirkes, die ze vreuger ouch heet aongehad’, schreeuwt Lomans.

 

* * *

 

‘Gei wonder, dat et zoeveul op Marieke geliekt’, weten andere dorpsvrouwen den volgenden morgen te vertellen; ‘ze höbbe allebei dezelfde mooder; gisteraovond höbbe ze dat loeder op de weeg gezeen; die hauw dat zeker dao neergelag veur de deur van de maan, die ze zoe gemein hauw bedrogen; afijn, ze hauw heur trekke al thoes gekrege; ze hauw heur verdeende straof al beet, det schandaol; es e bedeleerster zaog ze d'roet; gei stuk gansch good mie aon 't lief en mager es e stuk hout; die hauw zeker ouch mie prugel es vrete gehad van de kèl, mit wem ze d'r van door waor gegoon.

‘Alzoe e basterd, e schandekeend, dat zie zal verzörge en groetbringe, mè wat geis te dao aon doen. - 't Is de schuld neet van dat erm schaop, en ze kos d'r Jeanc weer mit op de gooie weeg bringe’, zoo luidt het menschlievend betoog van vrouw Peters, waarmee allen instemmen.

 

* * *

En Jeanc Lomans, in extasevolle vervoering, vertelt, schreeuwt overal, tegenover iedereen, kwaad tegenover de ongeloovigen, razend tegen de glimlachende spotters, dat Marieke weer is trukgekomme; ze koste 't zelvers komme kieke es ze wouwen, dat et zien Marieke, zien eigenste zelvers Marieke waor en dat er noe van z'n leve geine jenever mie zou preuve, van z'n leve neet.... heer moos noe weer wirke en spaore veur Marieke....


Vorige