Multatuli Encyclopedie

[p. 478]

Verlof,

Van 24 juli 1852 tot januari 1856 was dd. om gezondheidsredenen met verlof in Nederland. Aanvankelijk kreeg hij een tweejarig verlof toegekend in Nederland, op een verlofstractement van f 2700,- per jaar (Besluit van de gouverneur-generaal d.d. 1 augustus 1852, vw ix, p. 270). Op 2 mei 1854 diende hij een verzoek in tot verlenging van zijn verlof, dat door de inspecteur van de militair geneeskundige dienst allernoodzakelijkst werd beoordeeld ‘uit hoofde van hooge graad van melancholie en hierdoor ongeregelde werking van hersenen en ruggemerg’ (vw ix, p. 342).

Eind juli 1852 vertrokken dd. en Tine vanuit Amboina naar Batavia, om vandaaruit met de Harmonie (*Harmonie 1) naar Nederland te varen. Op 15 september vertrokken ze vanuit Batavia, met kerstmis waren ze in Hellevoetsluis en voor Oud en Nieuw in Amsterdam. In zijn ‘Brief aan A.C. Kruseman’ had dd. in 1851 zijn grote plannen voor dit verlof beschreven, ook in zijn memoriaal had hij opgeschreven wat hij wilde gaan ondernemen, en welke mensen hij wilde gaan bezoeken. dd. en Tine namen hun intrek in het deftige Doelen Hotel (vw ix, p. 303), waar ze, met onderbrekingen, een halfjaar woonden. Daarna betrokken ze voor vier maanden een huis aan het Singel nr. G 331 te Amsterdam (vw ix, p. 338). Het gezin leefde op grote voet: dd. wilde inderdaad graag de *Rodolphe zijn, die hij zich in zijn brief aan Kruseman had voorgesteld. Zo amuseerde hij bijv. een dag lang een groep weeskinderen in uitspanning De Nederlanden en voorzag hen van speelgoed e.d., hij feestte met de Leidse studenten, en vermaakte zich op de *kermis. Wat hij in elk geval wilde verwezenlijken was zijn schrijverschap. Daarnaast was ook de speurtocht naar de erfenis van Tine een belangrijk punt op zijn agenda (*erfeniskwestie). Beide zaken werden een fiasco: zijn toneelstuk De Bruid daarboven werd door vriend en uitgever Kruseman niet gewaardeerd en van de verwachte miljoenen van de erfenis bleek uiteindelijk geen cent te vinden. Op 1 januari 1854 werd zijn zoon *Edu geboren. Ondertussen werd het geldgebrek, mede door de vele kostbare bezoeken aan casino's in *Spa, *Wiesbaden en *Homburg, nijpender. Het gezin verhuisde van het huis aan het Singel naar Het Wapen van Utrecht, een eenvoudig hotel aan het Rokin te Amsterdam. In oktober diende dd. een verzoek in tot buitenlands verlof, met het doel de extra tijd te gebruiken om rijk te worden aan de speelbank (rekest aan de minister van Koloniën van 18 oktober, vw ix, p. 362-364). Zijn spelsysteem faalde.

Op 17 mei stapt hij uiteindelijk, met veel tegenzin, in Hellevoetsluis aan boord van het schip De India. Op 10 september 1855 ging het fregat voor anker op de rede van Batavia. *Führi *Van der Pool *vrijmetselarij

(Lit. P. van 't Veer, Het leven van Multatuli, 1979, p. 246-284; P. van 't Veer, ‘Dekker met verlof’, in: Over Multatuli, 1978, nr. 1, p 13-36 en 1979, nr. 3, p. 15-24, met een aanvulling door H.H.J. De Leeuwe in Over Multatuli, 1978, nr. 2, p. 73-75)