Multatuli Encyclopedie

Toneelspel en toneelspelers,

In de Ideeën 616-626 (vw iv, p. 368-377) en in de Ideeën 1180-1182 (vw vii, p. 252-264) gaat m. naar aanleiding van de opvoering van Scilla (*Scylla) van Rotgans in op de situatie van het Nederlandse toneel, m. is het met de bewering van de toneelspeler *Talma eens, dat een artiest zich niet mag laten meeslepen door gevoel. ‘Dán is 't geen kunst meer, was Talma's thesis, en de myne.’ (Idee 620, vw iv, p. 371). Aan het slot van Idee 1188 merkt hij op:

‘Maar dat de amsterdammers volkomen 't recht hebben zich dommer aan te stellen dan anderen, is 'n waarheid waarvoor ik dit vel van m'n Ideeën te pand, en hun eigen gemeentebestuur tot voorbeeld geef. In die stad wordt de Schouwburg... aan den meestbiedende verpacht! Dit staal zal wel genoeg zyn.’ (vw vii, p. 289)

In 1878 merkt hij in een noot hierbij op dat er sinds enige tijd ‘grote beweging op 't gebied van Toneelspeelkunst’ is. Hij betwijfelt echter of daaruit iets goeds zal voortkomen (vw vii, p. 336).

In Idee 957 schrijft hij na het toneelstuk *Vorstenschool het plan te hebben gehad een verhandeling over de oorzaken ‘van 't verval der Nederlandse toneelspeelkunst’ en ‘van de Nederduitse dramatische litteratuur’ te schrijven. Hij schrijft er weken aan te hebben gewerkt, maar het geschrevene verscheurd te hebben omdat het slechts ‘bitterheid’ bevatte:

‘Want, lezer, de hoofdinhoud van m'n opmerkingen was, dat we in ons land hoofdzakelyk hierom geen goede schryvers voor het toneel hebben - en tevens minder goede toneelspeler - omdat ons 't voornaamste ontbreekt, wat de kunst nodig heeft: een Publiek dat behoefte voelt aan Kunst, dat besef van Kunst heeft, dat Kunst waard is, en dat aan Kunst den weg weet te wyzen.’ (vw vi, p. 153)

In Idee 1269 geeft m. een anekdote over een talentloze toneelspeler te Kassel, die zich, nadat hij geaccepteerd had dat hij geen talent bezat, toelegde op het verkleinen van de roem die anderen behaalden (vw vii, p. 602-605). *Mina Krüseman *Toneelschool *Nederlandsch Toneelverbond