Multatuli Encyclopedie

Schwartz, Carl-,

1817-1870, geb. te Meseritz in Pruisisch Polen, Duits theoloog en predikant. Hij was van joodse afkomst maar bekeerde zich op 20-jarige leeftijd tot het christendom en wijdde zich daarna aan de zending onder de joden. Hij werkte onder meer in Constantinopel, Berlijn en Boedapest. In 1849 kwam hij naar Amsterdam en werd verwelkomd door *Da Costa en Capadose (1795-1874, Nederlands arts, bekeerde Portugese jood die ijverde voor de zending). In 1850 richtte hij het tijdschrift De Heraut op. Acht jaar later werd door een joodse jongen een (mislukte) moordaanslag op hem gepleegd. In 1864 werd hij naar Londen beroepen.

Schwartz publiceerde onder meer Onverschilligheid. Een antwoord op Dr. Pierson's Onverdraagzaamheid (Amsterdam, 1864).

In Idee 452 spreekt m. van ‘den heer Schwartz, den jodenbekeerder’ (vw iii, p. 154). In Idee 454 (vw iii, p. 189-195) neemt hij een recensie van bovengenoemd werk over. De moordaanslag noemt hij in een noot bij dit Idee. Hierin schrijft hij te vermoeden dat Schwartz zijn beroeping in Londen heeft aangenomen vanwege een traktementsverhoging:

‘Hoe die plichtsvervulling van den heer Schwartz te rymen is met het courtiseren van den mammon, moge hy zelf verantwoorden. Juist na dien moordaanslag immers, bleek er meer dan ooit, dat de Joden te Amsterdam behoefte hadden aan 't Evangelium dat alle zedelyke kwalen geneest.’ (vw iii, p. 410)

In Idee 1224, waarin m. vraagt ‘of niet de Israëlieten door hun eigenaardige standpunt by voorkeur zou-

[p. 423]

den bevoegd en geroepen zyn om de ongerymdheid der christelyke legenden en leerstelsels in het licht te zetten’, noemt hij het ‘jongetjen in den amsterdamsen Jodenhoek dat den prediker Schwartz trachtte te vermoorden’ de ‘enige consequente Israëliet’ (vw vii, p. 410-416).