Multatuli Encyclopedie

Polemiek,

Polemiseren was m.'s grote kracht. C. Busken Huet achtte geen werk in Nederland in dit opzicht beter dan m.'s *Pruisen en Nederland. Onder de polemische stukken van m. rekent men verder wel de ‘Brief aan de Maatschappij tot Nut van den Javaan’ (*Maatschappij tot Nut van den Javaan), de ‘Brief aan de Koning’ (*Aan den Koning 1-4) en *De zegen Gods door Waterloo.

In de Ideeën 737-738 schrijft m. dat zijn polemieken niet zozeer ‘schrijversfouten’ betreffen, maar het vergrijp tegen ‘gezond verstand, karakter of voorgestane richting’ (vw iv, p. 459-460). Hij noemt in deze Ideeën zijn eigen kritieken op *Zaalberg, *J.R. Thorbecke, *Bosscha, *Guizot en *Muurling.

In mei 1956 schrijft Simon Vestdijk in Het Vrije Volk:

‘De vader van onze polemiek is Multatuli. Dit echter onder een belangrijk voorbehoud, want het mag dan waar zijn, dat de schrijver van de Havelaar op dit gebied veel, zo niet alles heeft ontketend, hij was toch niet precies wat wij onder een polemist verstaan. Niet geheel ongelijk aan de Fransen, was hij te ideologisch, te politiek voor de echte literaire pennestrijd; hij richtte zich altijd tegen zaken, nooit tegen personen, tenzij als symbool van een of ander - hij was, mag men zeggen, te grootscheeps om polemist pur sang te kunnen zijn.’