Multatuli Encyclopedie

Nederigheid,

In tegenstelling tot *hoogmoed, heeft nederigheid voor m. een negatieve lading: ‘Vertrouw nooit iemand die nederig spreekt, want hy liegt.’ (Idee 221, vw ii, p. 435). En: ‘Nederigheid is 'n lafhartige manier om wat te schynen.’ (Idee 223, vw ii, p. 435).

In Idee 107 vertelt m. een parabel over ‘hoe de nederigheid in de wereld is gekomen’. Pygmee wilde graag over de anderen heen kijken. Omdat hem dit in Patagonië niet lukte, vond hij een deugd uit ‘die voorschreef als eerste beginsel: wie groter is dan Pygmee, moet zich bukken onder de gezichtslyn van Pygmee’. Wie weigerde werd door de anderen naar beneden getrokken, en als dit niet lukte tentoongesteld met een ‘bordje waarop geschreven stond een patagonisch woord, dat eigenlyk betekent: deze man stond Pygmee in den weg. Dat woord vertaalt men in 't Hollands met hoogmoed’ (vw ii, p. 334).

In het volgende Idee schrijft hij dat er noch hoogmoed, noch nederigheid bestaat: ‘Er bestaat alleen waarheid of onwaarheid.’ (vw ii, p. 334; zie ook Idee 109-110, vw ii, p. 335). In Idee 222 betoogt hij: ‘Wie nederig spreekt van zichzelf, wordt boos als gy hem gelooft, en woedend als ge 'm nazegt wat-i zegt.’ (vw ii, p. 435).